VIẾNG LĂNG BÁC (Viễn Phương) ĐỀ SỐ 1 Cảm nhận về bài Viếng lăng Bác của Viễn Phương I Mở bài Cách 1 Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại, người cha già muôn vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam Người ra đi đ[.]
VIẾNG LĂNG BÁC (Viễn Phương) ĐỀ SỐ Cảm nhận Viếng lăng Bác Viễn Phương I Mở Cách : Hồ Chí Minh vị lãnh tụ vĩ đại, người cha già mn vàn kính u dân tộc Việt Nam Người để lại niềm tiếc thương vơ hạn cho tồn thể nhân dân Để năm sau - tháng năm 1976, nhà thơ Viễn Phương bồi hồi thương nhớ Người sáng tác lên thơ “Viếng lăng Bác” Bài thơ thể niềm kính u, xót thương lịng biết ơn sâu sắc tác giả nói riêng, tồn thể đồng bào Việt nói chung với vị lãnh tụ dân tộc Cách : Bác Hồ-Người nguồn cảm hứng bất tận thơ ca Việt Nam Nếu “Sáng tháng năm” Tố Hữu tình cảm tha thiết, sôi nhà thơ với Bác chiến khu, hay “Đêm Bác không ngủ” nhà thơ Minh Huệ niềm xúc động Bác trước tình thương bao la nguồn sáng dân tộc với người “Viếng lăng Bác” Viễn Phương lại ca chân thành, cảm động nhà thơ người Và có lẽ hay viết Người II Thân 1.Khái quát chung Bài thơ viết vào tháng năm 1976, năm sau ngày giải phóng miền Nam, Bài thơ Viếng lăng Bác viết vào tháng năm 1976 đất nước vừa thống năm, lăng Bác vừa khánh thành, nhà thơ Viễn Phương vinh dự có mặt đồn cán chiến sĩ miền nam bắc viếng Bác Xúc động, nghẹn ngào, hạnh phúc trào dâng ông viết thơ giây phút lịch sử Bài thơ in tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978) Bố cục thơ có phần, tương ứng với bốn khổ thơ Mạch vận động cảm xúc theo trình tự viếng thăm 2.Phân tích, cảm nhận Luận điểm 1: Cảm xúc nhà thơ đến lăng Bác (Khổ 1) Mở đầu thơ, người đọc cảm nhận niềm xúc động tự hào nhà thơ đến thăm lăng Bác sau năm kể từ ngày Người đi: “Con miền Nam thăm lăng Bác Đã thấy sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng” - Câu thơ mở đầu lời thông báo ngắn gọn, lời lẽ giản dị chứa đựng điều sâu xa, Nhà thơ nói miền Nam, tuyến đầu Tổ quốc, nơi máu đổ suốt chục năm trời Như vậy, khơng đơn giản chun thăm cơng trình kiến trúc, không chiêm ngưỡng trước di hài vĩ nhân mà tìm cội, tìm cành, máu chảy tim, sông trở nguồn Đó trở để báo cơng với Bác, để Bác ơm vào lịng ngợi khen - Viễn Phương xưng hô “con -Bác” gợi cảm giác gần gũi thân thương, gợi mối quan hệ gắn bó cha ruột thịt Nhà thơ giống người xa nhà, lâu ngày có dịp trở thăm hỏi người cha già kính yêu Đồng thời, động từ “thăm” sử dụng cách nói giảm nói tránh cho Bác để nén lại bớt cảm xúc mát đau thương chưa thể nguôi ngoai dân tộc - Câu thơ khơng có dụng cơng nghệ thuật lại vô gợi cảm, dồn nén cảm xúc Cách xưng hô cách dùng từ Viễn Phương giúp cho người đọc cảm nhận tình cảm xúc động, nhớ thương người cha Đó khơng tình cảm riêng nhà thơ mà cịn tình cảm chung dân tộc Việt Nam Thế hệ tiếp nối hệ khác song tất có chung tình cảm với Bác Hồ kính u - Đến lăng Bác, hình ảnh mà tác giả quan sát được, cảm nhận được, có ấn tượng đậm nét hình ảnh hàng tre Khi xây dựng lăng Bác, nhà thiết kế đưa từ miền đất nước loài cây, loài hoa, tiêu biểu cho miền quê hương đất nước để trồng lăng Bác Bác tâm hồn rộng mở trước thiên nhiên Bác biểu tượng cho tinh hoa, chođất nước, cho dân tộc Việt Nam Và đến lăng Bác nhận thấy hình ảnh cảnh vật hai bên lăng hàng tre đằng ngà bát ngát - Nhà thơ Viễn Phương vậy! Hình ảnh “hàng tre bát ngát” ẩn sương sớm mờ ảo đường đến thăm Bác hình ảnh tả thực mang dáng hình q hương đất nước thân u, bình dị Nó biểu tượng cho người Việt Nam kiên cường bất khuất, vượt qua “bão táp mưa sa” muôn vàn gian khổ để thống đất nước theo di ngơn Người, trở nghiêng kính cẩn trước anh linh Người - Những hình ảnh gợi tả gợi cảm kết hợp với tạo nên trường liên tưởng độc đáo, thú vị Lăng Bác lên ngòi bút nhà thơ làng q n bình.=> Chỉ khổ thơ ngắn thơi đủ để thể cảm xúc chân thành, thiêng liêng nhà thơ nhân dân Bác kính yêu Luận điểm 2: Cảm xúc nhà thơ đứng trước lăng Bác (Khổ 2) - Tác giả bước theo dòng người chầm chậm vào lăng, tâm hồn trào dâng niềm thành kính, biết ơn ngưỡng mộ sâu sắc: “Ngày ngày mặt trời qua lăng Thấy Mặt Trời lăng đỏ Ngày ngày dòng người thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân” - Đến đây, nhà thơ tiếp tục sáng tạo hình ảnh thơ vơ độc đáo Hình ảnh “mặt trời qua lăng” hình ảnh thực Đó mặt trời thiên tạo, hành tinh quan trọng vũ trụ, gợi kì vĩ, bất tử, vĩnh Mặt trời nguồn cội sống, ánh sáng - Hình ảnh “mặt trời lăng” ẩn dụ đầy sáng tạo, độc đáo – hình ảnh Bác Hồ Giống “mặt trời”, Bác Hồ nguồn ánh sáng, nguồn sức mạnh - “Mặt trời” Bác Hồ soi đường dẫn lối cho nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do, thống đất nước Bác nhân dân vượt qua trăm ngàn gian khổ, hi sinh để tới chiến thắng quanh vinh, trọn vẹn - “Mặt trời” – Bác Hồ tỏa ấm tình thương bao la lịng người Việt Nam Nhà thơ Tố Hữu so sánh Bác như: “Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ” Cái nghĩa, nhân lớn lao Bác tác động mạnh mẽ, sâu xa tới số phận người Liên hệ=>Thật so sánh Bác Hồ với mặt trời nhà thơ sử dụng từ lâu: Người rực rỡ mặt trời cách mạng Mà đế quốc loài dơi hốt hoảng Đêm tàn bay chập chạng chân người (Tố Hữu – “Sáng tháng năm”) - Nhưng so sánh ngầm Bác Hồ nằm lăng đỏ nhìn chiêm ngưỡng hàng ngày mặt trời tự nhiên sáng tạo độc đáo mẻ Viễn Phương Cách ví mặt ca ngợi vĩ đại, công lao trời biển Người hệ người Việt Nam Mặt khác bộc lộ rõ niềm tự hào dân tộc Việt Nam có Bác Hồ - có mặt trời cách mạng soi đường lối ánh sáng mặt trời thiên nhiên - Từ “ngày ngày” khẳng định quy luật thời gian bất biến tự nhiên lẫn người, diễn tả thực dịng người nối dài vơ tận, lặng lẽ trang nghiêm ngày tiến vào lăng Bác để bày tỏ tình cảm với người cha già mn vàn kính u Họ đại diện cho người Việt Nam từ ba miền Bắc Trung Nam, từ 54 dân tộc anh em khắp miền Tổ Quốc - Họ kết thành hình ảnh ẩn dụ “tràng hoa” biểu tượng cho tinh túy, đẹp đẽ đất nước người Việt Nam kính dâng lên Bác - Ngồi ra, tác giả sáng tạo hình ảnh hốn dụ “bảy mươi chín mùa xuân” diễn tả bảy mươi chín năm tuổi đời Bác bảy mươi chín mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy ý nghĩa 79 mùa xuân hy sinh để đem đến cho dân tộc ta mùa xuân độc lập, tự hạnh phúc vĩnh Luận điểm 3: Cảm xúc nhà thơ vào lăng (Khổ 3) - Để đứng trước di hài Bác, trái tim nhà thơ trào dâng cảm xúc nghẹn ngào khơng thể kìm nén, lay động trái tim hàng triệu người: “Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim” - Viễn Phương tiếp tục dùng phép nói giảm, nói tránh “giấc ngủ bình yên” muốn cố gắng giảm bớt thật đau đớn Bác Chỉ mệt nên Bác ngủ “Suốt đời Bác có ngủ yên đâu/ Nay Bác ngủ chúng canh giấc ngủ” (Chúng canh giấc Bác ngủ, Bác Hồ ơi- Hải Như) - Hình ảnh “vầng trăng sáng dịu hiền” gợi cho nghĩ đến tâm hồn, cách sống cao đẹp, cao, sáng Bác vần thơ tràn ngập ánh trăng Người Trăng với Bác vào thơ Bác nhà lao, chiến trận, trăng đến để giữ giấc ngủ ngàn thu cho Người - Chỉ trí tưởng tượng, thấu hiểu yêu quí vẻ đẹp nhân cách Hồ Chí Minh nhà thơ sáng tạo nên ảnh thơ đẹp vậy! Hình ảnh “trời xanh” hiểu theo nghĩa tả thực thiên nhiên mà ngày chiêm ngưỡng, tồn mãi vĩnh - Mặt khác, “trời xanh” cịn hình ảnh ẩn dụ sâu xa: Bác cịn với non sơng đất nước, “trời xanh” vĩnh Nhà thơ Tố Hữu viết: “Bác sống trời đất ta”, Bác hóa thân thành thiên nhiên, đất nước dân tộc - Cặp quan hệ từ “vẫn biết – mà sao” diễn tả cảm xúc nghẹn ngào trào dâng Biết Người ln sống lịng dân tộc thật Bác mãi khiến nhà thơ chục triệu người dân Việt Nam “nghe nhói tim” - Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “nghe nhói” nhấn mạnh niềm đau xót nhà thơ trước thực Bác khơng cịn (Liên hệ)=>Cảm xúc đau đớn này, vô vọng xuất thơ Tố Hữu: Trái bưởi vàng với Thơm cho hoa nhài Cịn đâu bóng Bác hôm sớm… - Cảm xúc đỉnh điểm nỗi nhớ thương, niềm đau xót Nó nguyên nhân dẫn đến khát vọng khổ cuối thơ Luận điểm 4: Tâm trạng lưu luyến nhà thơ rời xa lăng Bác (khổ 4) - Khép lại nỗi đau mát giọt nước mắt luyến tiếc, bịn rịn, không muốn rời xa Bác Khổ thơ thứ tư diễn tả tâm trạng lưu luyến nhà thơ muốn bên lăng Bác “Mai miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm chim hót quanh lăng Bác Muốn làm hoa toả hương Muốn làm tre trung hiếu chốn này” - Những giọt nước mắt tiếc thương, nhung nhớ Bác đến giây phút khơng thể kìm nén Lời thơ vang lên đầy nức nở, nghẹn ngào Niềm khát khao chân thành muốn gần Bác ông bộc lộ mãnh liệt loạt động từ “muốn làm” - Điệp ngữ “muốn làm” hình ảnh đẹp thiên nhiên “con chim”, “đóa hoa”, “cây tre” thể ước muốn tha thiết, mãnh liệt tác giả Nhà thơ ao ước hóa thân thành chim nhỏ cất tiếng hót làm vui lăng Bác, thành đóa hoa đem sắc hương, điểm tô cho vườn hoa quanh lăng - Đặc biệt ước nguyện “Muốn làm tre trung hiếu chốn này” để nhập vào hàng tre bát ngát, canh giữ giấc ngủ thiên thu Người Hình ảnh tre có tính chất tượng trưng lần nhắc lại khiến thơ có kết cấu đầu cuối tương ứng - Hình ảnh hàng tre quanh lăng Bác lặp câu thơ cuối mang thêm nghĩa mới, tạo ấn tượng sâu sắc, làm dòng cảm xúc trọn vẹn “Cây tre trung hiếu” hình ảnh ẩn dụ thể lịng kính u, trung thành vô hạn với Bác, nguyện mãi theo đường cách mạng mà Người đưa đường lối “Ta bên Người, Người tỏa sáng ta/ Ta lớn bên Người chút” Đó lời hứa thủy chung riêng nhà thơ ý nguyện đồng miền Nam, nói chung với Bác Đánh giá Trải qua bao dòng chảy thời gian, thơ chạm đến trái tim người đọc nội dung nghệ thuật đặc sắc Bài thơ viết theo thể tám chữ sáng tạo, kết hợp khéo léo chất tự trữ tình Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc, đậm chất Nam Bộ đồng thời sử dụng hình ảnh thơ chân thực gợi nhiều trường liên tưởng Đặc biệt, sử dụng thành cơng biện pháp nói giảm, nói tránh, ẩn dụ, hốn dụ, điệp từ Từ thể cảm xúc đau đớn xót thương, nỗi nhớ tình cảm thiết tha, biết ơn thành kính với Bác Hồ kính yêu Bài thơ dễ dàng khơi gợi cảm xúc lịng độc giả, nén tâm hương kính dâng lên Người III Kết Với thơ “Viếng lăng Bác” Viễn Phương đóng góp khơng nhỏ cho thi ca đề tài Bác Dù bao năm qua đi, thơ mãi tác phẩm đầy xúc cảm gửi gắm giá trị tốt đẹp vĩnh cửu mà nhà thơ toàn thể dân tộc dành cho Bác Cảm ơn Viễn Phương để lại cho đời thơ hay để em biết phải làm gì? Phải sống để xứng đáng với công lao trời biển ĐỀ SỐ Cảm nhận em đoạn thơ sau: “Ngày ngày mặt trời qua lăng Thấy mặt trời lăng đỏ Ngày ngày dòng người thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim!” (Trích “Viếng lăng Bác”-Viễn Phương, Ngữ Văn 9, Tập 2) I Mở Bác Hồ-Người nguồn cảm hứng bất tận thơ ca Việt Nam Nếu “ Sáng tháng năm” Tố Hữu tình cảm tha thiết, sơi nhà thơ với Bác chiến khu, hay “Đêm Bác không ngủ” nhà thơ Minh Huệ niềm xúc động Bác trước tình thương bao la nguồn sáng dân tộc với người “Viếng lăng Bác” Viễn Phương lại ca chân thành, cảm động nhà thơ người Và có lẽ hay viết Người Bài thơ có bốn khổ em ấn tượng hai khổ thơ thơng qua hai khổ thơ tác giả thể tình cảm thành kính, thiêng liêng, sâu sắc mà nhân dân dành cho Người khẳng định Bác bất tử, trường tồn núi sông, dân tộc Việt Nam II Thân 1.Khái quát chung Bài thơ viết vào tháng năm 1976, năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống đất nước Bài thơ in tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978) Bài thơ xem hành hương Viễn Phương sau bao năm chờ đợi để trở bên cha già kính u Bố cục thơ có phần, tương ứng với bốn khổ thơ Mạch vận động cảm xúc theo trình tự viếng thăm Hai khổ thơ nằm phần Nếu khổ thơ đầu thơ cảm xúc tác giả viếng lăng Bác đến hai khổ thơ cảm xúc tác giả đứng trước lăng Bác vào lăng viếng Bác 2.Cảm nhận hai khổ thơ Luận điểm 1: Những cảm xúc, suy ngẫm nhà thơ đứng trước lăng viếng Bác (Khổ 2) - Tác giả bước theo dòng người chầm chậm vào lăng, tâm hồn trào dâng niềm thành kính, biết ơn ngưỡng mộ sâu sắc: “Ngày ngày mặt trời qua lăng Thấy Mặt Trời lăng đỏ Ngày ngày dòng người thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân” - Đến đây, nhà thơ tiếp tục sáng tạo hình ảnh thơ vơ độc đáo Hình ảnh “mặt trời qua lăng” hình ảnh thực Đó mặt trời thiên tạo, hành tinh quan trọng vũ trụ, gợi kì vĩ, bất tử, vĩnh Mặt trời nguồn cội sống, ánh sáng - Hình ảnh “mặt trời lăng” ẩn dụ đầy sáng tạo, độc đáo – hình ảnh Bác Hồ Giống “mặt trời”, Bác Hồ nguồn ánh sáng, nguồn sức mạnh “Mặt trời” – Bác Hồ soi đường dẫn lối cho nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do, thống đất nước Bác nhân dân vượt qua trăm ngàn gian khổ, hi sinh để tới chiến thắng quanh vinh, trọn vẹn - “Mặt trời” – Bác Hồ tỏa ấm tình thương bao la lòng người Việt Nam Nhà thơ Tố Hữu so sánh Bác như: “Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ” Cái nghĩa, nhân lớn lao Bác tác động mạnh mẽ, sâu xa tới số phận người Liên hệ=>Thật so sánh Bác Hồ với mặt trời nhà thơ sử dụng từ lâu: Người rực rỡ mặt trời cách mạng Mà đế quốc loài dơi hốt hoảng Đêm tàn bay chập chạng chân người (Tố Hữu – “Sáng tháng năm”) - Nhưng so sánh ngầm Bác Hồ nằm lăng đỏ nhìn chiêm ngưỡng hàng ngày mặt trời tự nhiên sáng tạo độc đáo mẻ Viễn Phương Cách ví mặt ca ngợi vĩ đại, công lao trời biển Người hệ người Việt Nam Mặt khác bộc lộ rõ niềm tự hào dân tộc Việt Nam có Bác Hồ - có mặt trời cách mạng soi đường lối ánh sáng mặt trời thiên nhiên - Hình ảnh “dòng người” liền với điệp từ “ngày ngày” gợi dịng thời gian vơ tận sống vĩnh cữu; mang giá trị tạo hình, vẽ lên quang cảnh đồn người nối tiếp khơng dứt, lặng lẽ thành kính vào viếng Bác Lối nói “đi thương nhớ” thể nỗi tiếc thương, nhớ nhung lớn lao bao hệ người dân Việt Nam giây phút vào lăng viếng Bác Họ đại diện cho người Việt Nam từ ba miền Bắc Trung Nam, từ 54 dân tộc anh em khắp miền Tổ Quốc Hình ảnh ẩn dụ “tràng hoa” biểu tượng cho tinh túy, đẹp đẽ đất nước người Việt Nam kính dâng lên Bác “Tràng hoa” kết từ hàng ngàn, hàng vạn trái tim dân tộc Việt Nam Ngoài ra, tác giả sáng tạo hình ảnh hốn dụ “bảy mươi chín mùa xuân” diễn tả bảy mươi chín năm tuổi đời Bác bảy mươi chín mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy ý nghĩa 79 mùa xuân, 79 năm đời Người hiến dâng trọn vẹn để đem đến cho dân tộc ta mùa xuân độc lập, tự hạnh phúc vĩnh Luận điểm 2: Cảm xúc nhà thơ vào lăng (Khổ 3) - Để đứng trước di hài Bác, trái tim nhà thơ trào dâng cảm xúc nghẹn ngào khơng thể kìm nén, lay động trái tim hàng triệu người: “Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim” - Viễn Phương tiếp tục dùng phép nói giảm, nói tránh “giấc ngủ bình n” muốn cố gắng giảm bớt thật đau đớn Bác Chỉ mệt nên Bác ngủ thơi “Suốt đời Bác có ngủ n đâu/ Nay Bác ngủ chúng canh giấc ngủ” (Chúng canh giấc Bác ngủ, Bác Hồ ơi- Hải Như) - Hình ảnh “vầng trăng sáng dịu hiền” gợi cho nghĩ đến tâm hồn, cách sống cao đẹp, cao, sáng Bác vần thơ tràn ngập ánh trăng Người Trăng với Bác vào thơ Bác nhà lao, chiến trận, trăng đến để giữ giấc ngủ ngàn thu cho Người Chỉ trí tưởng tượng, thấu hiểu yêu quí vẻ đẹp nhân cách Hồ Chí Minh nhà thơ sáng tạo nên ảnh thơ đẹp vậy! - Hình ảnh “trời xanh” hiểu theo nghĩa tả thực thiên nhiên mà ngày chiêm ngưỡng, tồn mãi vĩnh Mặt khác, “trời xanh” cịn hình ảnh ẩn dụ sâu xa: Bác với non sông đất nước, “trời xanh” vĩnh - Nhà thơ Tố Hữu viết: “Bác sống trời đất ta”, Bác hóa thân thành thiên nhiên, đất nước dân tộc - Cặp quan hệ từ “vẫn biết – mà sao” diễn tả cảm xúc nghẹn ngào trào dâng Biết Người sống lòng dân tộc thật Bác mãi khiến nhà thơ chục triệu người dân Việt Nam “nghe nhói tim” - Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “nghe nhói” nhấn mạnh niềm đau xót nhà thơ trước thực Bác khơng cịn (Liên hệ)=>Cảm xúc đau đớn, vô vọng xuất thơ Tố Hữu: Trái bưởi vàng với Thơm cho hoa nhài Cịn đâu bóng Bác hơm sớm… - Cảm xúc đỉnh điểm nỗi nhớ thương, niềm đau xót Nó ngun nhân dẫn đến khát vọng khổ cuối thơ Đánh giá Với lời thơ cô đọng, giọng thơ trang nghiêm thành kính, tha thiết giàu cảm xúc, đoạn thơ để lại ấn tượng sâu đậm lịng người đọc Bởi lẽ, đoạn thơ khơng bộc lộ tình cảm sâu sắc tác giả Bác Hồ mà cịn nói lên tình cảm chân thành tha thiết hàng triệu người Việt Nam vị lãnh tụ kính yêu dân tộc III Kết Mỗi lần có dịp qua Quảng trường Ba Đình lịch sử, ta thấy dịng người bất tận vào lăng viếng Bác Ta nhớ tới thơ Viễn Phương mà đặc biệt hai đoạn thơ với tình cảm ấm áp, thiết tha Giờ đây, Bác xa Viễn Phương trở thành người thiên cổ dư âm “Viếng lăng Bác”nói chung hai đoạn thơ nói riêng cịn ngân vang lòng người dân đất Việt ĐỀ SỐ ( ) "Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim! Mai miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương Muốn làm tre trung hiếu chốn " (Trích "Viếng lăng Bác"(Viễn Phương), Ngữ văn 9, tập hai, NXB Giáo dục, 2018) Trình bày cảm nhận em hai khổ thơ Em cần làm để xứng đáng với cơng lao to lớn Bác I Mở Viễn Phương bút có mặt sớm lực lượng văn nghệ giải phóng miền Nam thời chống Mỹ cứu nước Thơ Viễn Phương bình dị, đằm thắm mang đậm tính chất Nam Bộ Đến sau đề tài thơ Bác điều kiện, hoàn cảnh: người miền Nam, cầm súng tiền tuyến… nhà thơ Viễn Phương để lại thơ “Viếng lăng Bác” (1976) độc đáo, có sức cảm hóa sâu sắc tình ý đẹp, lời thơ hay Đặc biệt hai thơ cuối thể sâu sắc cảm động tinh thần kính yêu lãnh tụ ước nguyện muốn bên Người: “Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim! Mai miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương Muốn làm tre trung hiếu chốn này” II Thân 1.Khái quát chung Bài thơ viết vào tháng năm 1976, năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống đất nước Bài thơ in tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978) Bài thơ xem hành hương Viễn Phương sau bao năm chờ đợi để trở bên cha già kính yêu Bố cục thơ có phần, tương ứng với bốn khổ thơ Mạch cảm xúc thơ xếp theo trình tự thời gian – khơng gian hợp lý, mở đầu thơ cảm xúc tác giả đứng trước lăng Bác - chiếm trọn nội dung hai khổ thơ đầu Hai khổ thơ – khổ điểm nhấn chủ đạo giúp nhà thơ bộc lộ suy nghĩ xúc cảm mãnh liệt dành cho Bác 2.Cảm nhận hai khổ thơ Khổ 3=>Hòa theo dòng người vào lăng viếng Bác, đứng trước di hài Người, Viễn Phương xúc cảm nghẹn ngào: “Bác nằm giấc ngủ bình yên Giữa vầng trăng sáng dịu hiền Vẫn biết trời xanh mãi Mà nghe nhói tim.” - Thời điểm Viễn Phương tới viếng, Bác năm nỗi đau Bác chưa thể nguôi ngoai - Tác giả sử dụng lối nói giảm nói tránh chết Bác thành "giấc ngủ bình yên" "vầng trăng sáng dịu hiền" liều thuốc để giảm bớt nỗi đau tâm hồn Chỉ mệt nên Bác ngủ thơi “Suốt đời Bác có ngủ yên đâu Nay Bác ngủ chúng canh giấc ngủ” (Chúng canh giấc Bác ngủ, Bác Hồ ơi- Hải Như) - Hình ảnh “vầng trăng sáng dịu hiền” gợi cho nghĩ đến tâm hồn, cách sống cao đẹp, cao, sáng Bác vần thơ tràn ngập ánh trăng Người Trăng với Bác vào thơ Bác nhà lao, chiến trận, trăng đến để giữ giấc ngủ ngàn thu cho Người - Mong muốn suốt đời Bác nhìn thấy nhân dân hai miền sum vầy độc lập, tự Và mong muốn Người trở thành thực, Bác ngủ yên giấc ngủ vĩnh - Biện pháp đối lập "Vẫn biết"- "Mà sao" dựng nên nghịch lý cảm xúc lý trí Lý trí nhắc nhở Viễn Phương “Trời xanh mãi” - Hình ảnh trời xanh hình ảnh ẩn dụ cho quy luật đời, tồn khách quan mặc kệ người có muốn hay khơng, mây trơi lững lờ trời xanh ngắt màu bình yên Ở đây, Viễn Phương biết quy luật đời người mà phải trải qua sinh - lão - bệnh - tử chết điều tránh khỏi, phải chết - Bác ngoại lệ Nên việc Bác điều bình thường, theo vốn có đời sống mà thơi Lý trí nhận quy luật ấy, nhắc nhở Viễn Phương điều cảm xúc ông lại tuân theo điều khiển lý trí - Bởi tim ơng "nhói"lên nghĩ tới Bác khơng cịn Nỗi đau q lớn dân tộc Việt Nam người vĩ đại, người cha nhân hậu Bác - Vẫn biết chết Bác điều tất yếu trái tim đau đớn, đôi mắt đỏ hoe nhắc đến Người - Con người vậy, cảm xúc nơi trái tim thứ khơng thể điều khiển được, dù lý trí có mạnh mẽ đến đâu Đây cảm xúc chung người Bác với giới người hiền năm xưa Mở rộng=>Trước Bác, nhà thơ Tố Hữu nghẹn ngào viết nên dòng thơ thấm đẫm nước mắt: “Bác sao, Bác ơi! Mùa thu đẹp, nắng xanh trời Miền Nam thắng, mơ ngày hội Rước Bác vào thăm, thấy Bác cười!” (Bác ơi!) Lý tưởng Người mặt trời tỏa sáng bầu trời cao, lòng người dành cho nhân dân vầng trăng hiền diệu lung linh đêm tối dân tộc, trái tim ấm áp tình yêu thương Người dành trọn cho dân tộc, đời chưa mong cầu cho thân Sự bác thế, mát lớn lao, khơng bù đắp dân tộc Lời thơ Tố Hữu vang vọng tiếng khóc tiễn biệt, mang ý nghĩa điếu văn cảm động, vừa ca ngợi lòng yêu nước thương dân bao la Bác Hồ, vừa biểu lộ lịng tiếc thương, ghi nhớ cơng ơn to lớn lãnh tụ - Cảm xúc đỉnh điểm nỗi nhớ thương, niềm đau xót Nó nguyên nhân dẫn đến khát vọng khổ cuối thơ Khổ 4=> Khép lại nỗi đau mát giọt nước mắt luyến tiếc, bịn rịn, không muốn rời xa Bác Khổ thơ thứ tư diễn tả tâm trạng lưu luyến nhà thơ muốn bên lăng Bác “Mai miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm chim hót quanh lăng Bác Muốn làm hoa toả hương Muốn làm tre trung hiếu chốn này” - Nghĩ tới lúc phải tạm chia xa Bác, Viễn Phương kìm giữ lịng Lời thơ giản dị, mộc mạc, chân thành, tha thiết thể niềm lưu luyến, chẳng muốn chia xa: “Mai miền Nam dâng trào nước mắt” - Bốn tiếng “mai miền Nam” vang lên nghẹn ngào, tha thiết lời giã biệt “Thương trào nước mắt” thể tình yêu thương bao la dành cho lãnh tụ kính u Đó không tâm trạng tác giả mà cịn mn triệu trái tim khác khắp miền đất nước Được gần Bác dù giây phút không ta muốn xa Bác Người ấm áp quá, rộng lớn Từ nỗi xúc động ngẹn ngào đó, nhà thơ bộc lộ niềm ước nguyện cháy bỏng mình: “Muốn chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương Muốn làm tre chung hiếu chốn này.” - Ba câu thơ cất lên với hình thức điệp từ, điệp ngữ “muốn làm” (3 lần) khiến cho nhịp thơ trở nên nhanh, dồn dập có tác dụng diễn tả niềm khao khát mãnh liệt, chân thành nhà thơ - Những ước nguyện nhà thơ liệt kê loạt hình ảnh đẹp, cụ thể: muốn làm chim để cất cao tiếng hót, muốn làm đóa hoa để đem lại hương sắc cho nơi Bác nằm, muốn dâng lên Bác tất tinh hoa để Bác bình yên, thản giấc ngủ ngàn thu - Đặc biệt ước nguyện “Muốn làm tre trung hiếu chốn này” để nhập vào hàng tre bát ngát, canh giữ giấc ngủ thiên thu Người Hình ảnh tre có tính chất tượng trưng lần nhắc lại khiến thơ có kết cấu đầu cuối tương ứng - Hình ảnh hàng tre quanh lăng Bác lặp câu thơ cuối mang thêm nghĩa mới, tạo ấn tượng sâu sắc, làm dòng cảm xúc trọn vẹn “Cây tre trung hiếu” hình ảnh ẩn dụ thể lịng kính u, trung thành vô hạn với Bác, nguyện mãi theo đường cách mạng mà Người đưa đường lối “Ta bên Người, Người tỏa sáng ta/ Ta lớn bên Người chút” - Đó lời hứa thủy chung riêng nhà thơ ý nguyện đồng miền Nam, nói chung với Bác *Liên hệ thân =>Tình yêu tác giả giành cho Bác thiêng liêng thành kính đến làm cho em suy nghĩ nhiều trách nhiệm hệ trẻ trước lời dạy bảo bác: "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay khơng dân tộc Việt Nam có sánh vai với cường quốc nam châu hay không phần lớn nhờ vào công lao học tập cháu " Viễn Phương u kính Bác thể ước nguyện hóa thân, hệ trẻ tương lai – người nắm giữ vận mệnh đất nước, yên kính Bác phải thể hành động sức học tập, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức để trở thành ngoan trò giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, để sau góp phần trí tuệ, sức lực vào cơng xây dựng bảo vệ q hương, đất nước đền đáp phần công lao vĩ đại Bác 3.Đánh giá, mở rộng Đánh giá=>Với giọng điệu thơ phù hợp với nội dung tình cảm, cảm xúc: vừa trang nghiêm, sâu lắng, vừa tha thiết, đau xót, tự hào, thể thơ chữ, xen lẫn dòng thơ chữ linh hoạt, nhịp thơ chậm rãi, diễn tả trang nghiêm, thành kính cảm xúc sâu lắng, hình ảnh thơ sáng tạo, kết hợp hình ảnh thực với hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng, khổ thơ thơ “Viếng lăng Bác” thể sâu sắc tình cảm thiết tha nhà thơ Bác ước nguyện muốn bên Người Mở rộng=> Biết lặng lẽ dâng đời, biết sống người cách sống mà nhà thơ Tố Hữu viết: "Nếu chim Thì chim phải hót, phải xanh, Lẽ vay mà khơng có trả Sống cho, đâu nhận riêng mình" Hay lúc sinh thời Thanh Hải- nhà thơ xứ Huế ước mơ : Một mùa xuân nho nhỏ Lặng lẽ dâng cho đời Dù tuổi hai mươi Dù tóc bạc" III Kết Có thể nói, khổ ba bốn điểm nhấn chủ đạo giúp cho thơ "Viếng lăng Bác"mang chiều sâu khác biệt, đem tên tuổi Viễn Phương lên tầm cao mới, đồng thời chấm nét son chói lọi cho văn học đại Việt Nam Bác xa Viễn Phương trở thành người thiên cổ dư âm “Viếng lăng Bác”nói chung hai đoạn thơ nói riêng ngân vang tâm hồn người đất Việt ĐỀ SỐ Về thơ Viếng lăng Bác Viễn Phương, sách Ngữ văn 9, tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2017, trang 60 có viết: “Bài thơ Viếng lăng Bác thể lòng thành kính niềm xúc động sâu sắc nhà thơ người Bác Hồ vào lăng viếng Bác” Em phân tích đoạn thơ sau để làm sáng tỏ nhận định Con miền Nam thăm lăng Bác Đã thấy sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng Ngày ngày mặt trời qua lăng Thấy mặt trời lăng đỏ Ngày ngày dòng người thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân I Mở Bác Hồ, vị cha già kính yêu dân tộc niềm tự hào triệu triệu người dân Việt Nam Dù xa, Người sống trái tim người dân đất Việt, trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho văn chương Cùng viết Bác, “Viếng lăng Bác” Viễn Phương bật với xúc cảm trân trọng người thi sĩ vị cha già Bài thơ sáng tác năm 1976 sau ngày giải phóng miền Nam thống đất nước Thi phẩm ghi lại ấn tượng, cảm xúc, suy ngẫm nhà thơ viếng lăng Khi bàn thơ đặc biệt hai khổ thơ có ý kiến cho "Bài thơ Viếng lăng Bác thể lịng thành kính xúc động sâu sắc nhà thơ vào viếng lăng Bác" Em hoàn toàn đồng ý với ý kiến II Thân Khái quát chung Bài thơ viết vào tháng năm 1976, năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống đất nước, in tập thơ “Như mây mùa xuân” (1978) Bài thơ xem hành hương Viễn Phương sau bao năm chờ đợi để trở bên cha già kính yêu Mạch cảm xúc thơ xếp theo trình tự thời gian – khơng gian hợp lý, mở đầu thơ cảm xúc tác giả đứng trước lăng Bác - chiếm trọn nội dung hai khổ thơ đầu Hai khổ thơ – khổ điểm nhấn chủ đạo giúp nhà thơ bộc lộ suy nghĩ xúc cảm mãnh liệt dành cho Bác 2.Chứng minh Luận điểm 1: Lịng thành kính xúc động hoàn cảnh viếng lăng Bác (Khổ 1) Đầu tiên, nhà thơ có dịng thơ xúc động hồn cảnh viếng thăm vị cha già kính yêu dân tộc: “Con miền Nam thăm lăng Bác Đã thấy sương hàng tre bát ngát Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng” - Câu thơ mở đầu lời thông báo ngắn gọn, lời lẽ giản dị chứa đựng điều sâu xa, Nhà thơ nói miền Nam, tuyến đầu Tổ quốc, nơi máu đổ suốt chục năm trời Như vậy, không đơn giản chuyên thăm cơng trình kiến trúc, khơng chiêm ngưỡng trước di hài vĩ nhân mà tìm cội, tìm cành, máu chảy tim, sơng trở nguồn Đó trở để báo cơng với Bác, để Bác ơm vào lịng ngợi khen - Viễn Phương xưng hô “con -Bác” gợi cảm giác gần gũi thân thương, gợi mối quan hệ gắn bó cha ruột thịt Nhà thơ giống người xa nhà, lâu ngày có dịp trở thăm hỏi người cha già kính yêu Đồng thời, động từ “thăm” sử dụng cách nói giảm nói tránh cho Bác để nén lại bớt cảm xúc mát đau thương chưa thể nguôi ngoai dân tộc Câu thơ khơng có dụng cơng nghệ thuật lại vô gợi cảm, dồn nén cảm xúc - Cách xưng hô cách dùng từ Viễn Phương giúp cho người đọc cảm nhận tình cảm xúc động, nhớ thương người cha Đó khơng tình cảm riêng nhà thơ mà cịn tình cảm chung dân tộc Việt Nam Thế hệ tiếp nối hệ khác song tất có chung tình cảm với Bác Hồ kính u - Đến lăng Bác, hình ảnh mà tác giả quan sát được, cảm nhận được, có ấn tượng đậm nét hình ảnh hàng tre Khi xây dựng lăng Bác, nhà thiết kế đưa từ miền đất nước loài cây, loài hoa, tiêu biểu cho miền quê hương đất nước để trồng lăng Bác Bác tâm hồn rộng mở trước thiên nhiên Bác biểu tượng cho tinh hoa, chođất nước, cho dân tộc Việt Nam Và đến lăng Bác nhận thấy hình ảnh cảnh vật hai bên lăng hàng tre đằng ngà bát ngát Nhà thơ Viễn Phương vậy! - Hình ảnh “hàng tre bát ngát” ẩn sương sớm mờ ảo đường đến thăm Bác hình ảnh tả thực mang dáng hình quê hương đất nước thân u, bình dị Nó biểu tượng cho người Việt Nam kiên cường bất khuất, vượt qua “bão táp mưa sa” muôn vàn gian khổ để thống đất nước theo di ngôn Người, trở nghiêng kính cẩn trước anh linh Người Những hình ảnh gợi tả gợi cảm kết hợp với tạo nên trường liên tưởng độc đáo, thú vị Lăng Bác lên ngòi bút nhà thơ làng q n bình => Tóm lại, khổ thơ ngắn đủ thể niềm xúc động sâu sắc lịng thành kính nhà thơ viếng lăng Người Luận điểm 2: Sự xúc động nhà thơ hòa vào dòng người viếng lăng Bác (Khổ 2) - Sau cùng, nhà thơ có dịng thơ vơ xúc động cảm xúc hịa vào dịng người vào lăng viếng Bác: “Ngày ngày mặt trời qua lăng Thấy Mặt Trời lăng đỏ Ngày ngày dòng người thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân” - Đến đây, nhà thơ tiếp tục sáng tạo hình ảnh thơ vơ độc đáo Hình ảnh “mặt trời qua lăng” hình ảnh thực Đó mặt trời thiên tạo, hành tinh quan trọng vũ trụ, gợi kì vĩ, bất tử, vĩnh Mặt trời nguồn cội sống, ánh sáng Hình ảnh “mặt trời lăng” ẩn dụ đầy sáng tạo, độc đáo – hình ảnh Bác Hồ Giống “mặt trời”, Bác Hồ nguồn ánh sáng, nguồn sức mạnh “Mặt trời” – Bác Hồ soi đường dẫn lối cho nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do, thống đất nước Bác nhân dân vượt qua trăm ngàn gian khổ, hi sinh để tới chiến thắng quanh vinh, trọn vẹn “Mặt trời” – Bác Hồ tỏa ấm tình thương bao la lòng người Việt Nam Nhà thơ Tố Hữu so sánh Bác như: “ Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ” Cái nghĩa, nhân lớn lao Bác tác động mạnh mẽ, sâu xa tới số phận người Liên hệ, mở rộng=>Thật so sánh Bác Hồ với mặt trời nhà thơ sử dụng từ lâu: Người rực rỡ mặt trời cách mạng Mà đế quốc loài dơi hốt hoảng Đêm tàn bay chập chạng chân người (Tố Hữu – “Sáng tháng năm”) - Nhưng so sánh ngầm Bác Hồ nằm lăng đỏ nhìn chiêm ngưỡng hàng ngày mặt trời tự nhiên sáng tạo độc đáo mẻ Viễn Phương Cách ví mặt ca ngợi vĩ đại, công lao trời biển Người hệ người Việt Nam Mặt khác bộc lộ rõ niềm tự hào dân tộc Việt Nam có Bác Hồ - có mặt trời cách mạng soi đường lối ánh sáng mặt trời thiên nhiên - Từ “ngày ngày” khẳng định quy luật thời gian bất biến tự nhiên lẫn người, diễn tả thực dịng người nối dài vơ tận, lặng lẽ trang nghiêm ngày tiến vào lăng Bác để bày tỏ tình cảm với người cha già mn vàn kính u Họ đại diện cho người Việt Nam từ ba miền Bắc Trung Nam, từ 54 dân tộc anh em khắp miền Tổ Quốc Họ kết thành hình ảnh ẩn dụ “tràng hoa” biểu tượng cho tinh túy, đẹp đẽ đất nước người Việt Nam kính dâng lên Bác - Ngồi ra, tác giả sáng tạo hình ảnh hốn dụ “bảy mươi chín mùa xuân” diễn tả bảy mươi chín năm tuổi đời Bác bảy mươi chín mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy ý nghĩa 79 mùa xuân hy sinh để đem đến cho dân tộc ta mùa xuân độc lập, tự hạnh phúc vĩnh =>Qua phân tích ta thấy khổ niềm xúc động sâu sắc lịng thành kính nhà thơ đứng trước lăng Người Đánh giá, mở rộng Đánh giá=>Với hình ảnh thơ sáng tạo, vừa cụ thể, xác thực vừa giàu ý nghĩa biểu tượng, giọng điệu vừa trang nghiêm, sâu lắng vừa xót xa, tha thiết lại chan chứa niềm tin lòng tự hào, thể tâm trạng bộn bề bao người vào lăng viếng Bác, nhịp thơ chậm rãi, cấu trúc câu từ ngữ lặp lại gợi liên tưởng đến bước chầm chậm dịng người vào lăng viếng Bác khơng khí thiêng liêng, thành kính niềm cảm xúc thiết tha Khổ thơ “Viếng lăng Bác” biểu lộ niềm xúc động sâu sắc, lịng thành kính, biết ơn nhà thơ, nhân dân Bác Hồ kính yêu, vị cha già vĩ đại dân tộc Mở rộng=> Cùng bày tỏ cảm xúc này, Bác ơi, Tố Hữu nghẹn ngào: B " ác sao, Bác ơi! Mùa thu đẹp, nắng xanh trời Miền Nam thắng, mơ ngày hội Rước Bác vào thǎm, thấy Bác cười!" Cả hai thơ đời vào hai thời điểm quan trọng đất nước Tuy nhiên, vốn nhận tình cảm chân thành, xúc động mãnh liệt tác giả Đến với hai tác phẩm, người đọc bồi đắp thêm tình cảm tốt đẹp dành cho Người III Kết Như xuyên suốt hai khổ thơ cảm nhận thực vô tinh tế Viễn Phương lần vào lăng viếng Bác Cảm xúc bồi hồi, xúc động, tự hào, lại vơ biết ơn, thành kính Mỗi lần có dịp qua Quảng trường Ba Đình lịch sử, ta thấy dòng người bất tận vào lăng viếng Bác Ta nhớ tới thơ Viễn Phương đặc biệt hai khổ thơ đầu với lòng thành kính niềm xúc động sâu sắc dâng lên Người Đã 50 năm kể từ ngày Bác vào cõi vĩnh thập kỉ Viễn Phương trở thành người thiên cổ dư âm “Viếng lăng Bác” ngân vang tâm hồn người đất Việt -