ISSN 1859-3666 MỤC LỤC KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ Lê Thị Việt Nga, Doãn Nguyên Minh Bùi Thị Thu - Tác động biện pháp kỹ thuật vệ sinh dịch tễ đến xuất thủy sản Việt Nam vào thị trường EU Mã số: 153.1IBMg.12 The Impacts of TBT and SPS Measures on Vietnam's Seafood Exports to Eu Market Đỗ Thị Bình - Tinh thần đổi doanh nghiệp trẻ: phân tích từ nguồn lực lực động Mã số: 153.1IBAdm.11 Innovative Spirit of Young Enterprises: Analysis from Resources and Dynamic Capabilities Approach Trần Chí Thiện Trần Nhuận Kiên - Bảo hộ sở hữu trí tuệ hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo vùng dân tộc thiểu số miền núi Mã số: 153.1ISMET.12 Intellectual property protection in supporting startups in ethnic minority and moutainous areas 11 19 QUẢN TRỊ KINH DOANH Nguyễn Phương Linh Cao Tuấn Khanh - Mối quan hệ lực hấp thụ, tích hợp đa kênh kết kinh doanh doanh nghiệp bán lẻ Mã số: 153.2BMkt.21 The relationship of absorption, multi - channel integration capability and firm performance of retail enterprises Nguyễn Thị Ngọc Lan - Tác động kế toán quản trị đến kết kinh doanh doanh nghiệp Việt Nam Mã số: 153.2BAcc.21 Impact of management accounting on business results of Vietnamese enterprises Bùi Thị Thu Loan Nguyễn Xuân Thắng - Nhận diện vai trị địn bẩy tài mối quan hệ tinh thần doanh nhân hiệu kinh doanh doanh nghiệp nhỏ vừa địa bàn Hà Nội Mã số: 153.2BAdm.21 Identifying the role of financial leverage in the relationship between the entrepreneurship and business performance of small and medium enterprises in Hanoi Lưu Thị Minh Ngọc, Nguyễn Phương Mai Đặng Thị Hương - Ứng dụng thẻ điểm quản trị công ty đánh giá cơng ty cổ phần có vốn nhà nước, nghiên cứu trường hợp công ty cổ phần Quản lý Bảo trì Đường thủy Nội địa số Mã số: 153.2BAdm.21 Applying Corporate Governance Scorecard in evaluating state-owned joint stock companies: Case study of Inland Waterways Management and Maintenance Joint Stock Company No khoa học thương mại Số 153/2021 26 37 45 55 Trần Thị Kim Phương, Phạm Công Hậu, Nguyễn Thanh Trúc, Trần Trung Vĩnh Trương Bá Thanh - Ảnh hưởng hành vi tương tác qua truyền thông mạng xã hội đến trung thành thương hiệu: Trường hợp khách du lịch Đà Nẵng Mã số: 153.2BMkt.21 The impact of customer engagement behaviours on social media on brand loyalty: a case study of domestic tourists in Da Nang city, Vietnam Nguyễn Thu Thủy, Lê Thanh Tâm, Đoàn Minh Ngọc Lê Đức Hoàng - Các yếu tố ảnh hưởng tới ý định sử dụng dịch vụ cho vay khách hàng cá nhân chi nhánh ngân hàng thương mại - nghiên cứu trường hợp ACB Thăng Long Mã số: 153.2FiBa.22 Factors Affecting Intention to Use Personal Loan Service of A Commercial Bank Branch - ACB Thang Long Case Study 10 Nguyễn Thị Hiên - Các yếu tố ảnh hưởng đến bất cân xứng thông tin Sàn giao dịch chứng khốn Thành phố Hồ Chí Minh Mã số: 153.2FiBa.21 The Factors Affecting Information Asymetry on Hochiminh City Stock Exchange (HOSE) 62 71 83 Ý KIẾN TRAO ĐỔI 11 Phan Hữu Nghị - Đầu tư trực tiếp nước tăng trưởng kinh tế: nghiên cứu Việt Nam Mã số: 153.3TrEM.32 Foreign Direct Investment and Economic Growth: Case Study in Vietnam 12 Lê Bá Phong - Tăng cường khả đổi sáng tạo cho doanh nghiệp Việt Nam: Tác động điều tiết văn hóa hợp tác vai trò trung gian lực quản trị tri thức Mã số: 153.3BAdm.31 Stimulating Vietnamese enterprises’ innovation capability: The moderating effect of collaborative culture and mediating role of knowledge management capability 13 Vũ Tuấn Dương Nguyễn Thị Thanh Nhàn - Nghiên cứu tác động chất lượng giá trị dịch vụ đến hài lòng sinh viên số trường đại học tư thục địa bàn Hà Nội Mã số: 153.3OMIs.31 Study on Impact of Service Quality and Value on Student Satisfaction at Several Private Universities in Hanoi City khoa học thương mại 91 96 105 Số 153/2021 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ TINH THẦN ĐỔI MỚI CỦA DOANH NGHIỆP TRẺ: PHÂN TÍCH TỪ NGUỒN LỰC VÀ NĂNG LỰC ĐỘNG Đỗ Thị Bình Trường Đại học Thương mại Email: binhdt@tmu.edu.vn Ngày nhận: 24/03/2021 T Ngày nhận lại: 19/04/2021 Ngày duyệt đăng: 22/04/2021 hách thức kinh doanh bối cảnh dịch bệnh phức tạp, lại thơng thương khó khăn đặt yêu cầu đổi mới, sáng tạo trình vận hành doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp non trẻ Bài nghiên cứu kiểm chứng mối quan hệ nguồn lực, lực động tinh thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ Việt Nam Thông qua liệu thu thập từ 220 doanh nghiệp trẻ, kết nghiên cứu cho thấy yếu tố nguồn lực có tác động tích cực tới lực động doanh nghiệp hai yếu tố có tác động tới tinh thần đổi nhà lãnh đạo doanh nghiệp trẻ Việt Nam Những khám phá nghiên cứu góp phần đề xuất hàm ý sách, hỗ trợ tốt cho doanh nghiệp trẻ bối cảnh Từ khóa: Tinh thần đổi mới; Nguồn lực; Năng lực động; Covid 19; Doanh nghiệp trẻ JEL Classifications: O15, J30, M13 Giới thiệu Các doanh nghiệp trẻ xác định động để tăng trưởng, đổi tạo cải Trong phần lớn doanh nghiệp trẻ, nhỏ cho tồn thời gian ngắn rời khỏi thị trường vòng vài năm kể từ hình thành (Headd, 2003; OECD, 2014), doanh nghiệp trẻ tồn thị trường doanh nghiệp chiếm phần đáng kể việc tạo việc làm thường doanh nghiệp có tinh thần đổi cao (Criscuolo cộng sự, 2014; Coad cộng sự, 2014) Tinh thần đổi doanh nghiệp động lực để tăng suất dài hạn, kích thích, đó, phát triển tăng trưởng kinh tế (Aghion Howitt, 2005) Theo Cục Quản lý đăng ký kinh doanh thuộc Bộ Kế hoạch Đầu tư, giai đoạn 2016 - 2019, năm Việt Nam có 126.000 doanh nghiệp (DN) thành lập mới, lớn 1,6 lần so với giai đoạn 2011- 2015 (Bộ Kế hoạch Đầu tư, 2019) Theo StartupBlink, trung tâm nghiên cứu lập đồ hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu, năm 2020 Việt Nam đứng thứ 59 giới, đứng thứ Đông Nam Á mức tăng trưởng khởi nghiệp Theo đó, Việt Nam có khoảng 3.000 DN khởi nghiệp (Việt Hưng, 2020) Mặc dù, tinh thần khởi nghiệp đánh giá Số 153/2021 cao Việt Nam lại nằm số 20 quốc gia có khả thực kế hoạch kinh doanh thấp nhất, có khoảng 3% gọi thành cơng, thỏa mãn tiêu chí như: định giá từ 10 triệu USD trở lên, doanh thu từ triệu USD, có từ 100 nhân viên, gọi vốn vịng bán cơng ty với giá tốt Như vậy, khoảng cách khát vọng, ý chí thành cơng doanh nghiệp trẻ Việt Nam lớn Đáng ý DN khởi nghiệp DN trẻ thành công hầu hết học hỏi ý tưởng địa hóa từ mơ hình tương tự thành cơng nước ngồi, đổi sáng tạo cịn nhiều hạn chế Những quan điểm tinh thần sáng tạo đội ngũ lãnh đạo đóng vai trị vơ quan trọng định thay đổi doanh nghiệp bên cạnh điều kiện nguồn lực lực Các nghiên cứu Calvo cộng (2000); Avlonitis cộng (1994); Chuang cộng (2010) đề cập tới tinh thần đổi tổ chức Chi tiết hơn, nghiên cứu Musteen cộng (2010); Ahn cộng (2017); Sattayaraksa cộng (2016) vai trò đội ngũ lãnh đạo có tác động tới hoạt động đổi doanh nghiệp Tại Việt Nam, nghiên cứu Vương (2017) đề cập tới mối quan hệ lực, nguồn lực thái độ, tinh khoa học ! thương mại 11 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu tiến hành kiểm chứng vấn đề nguồn lực, lực động tới tinh thần đổi doanh nghiệp trẻ Từ khoảng trống nghiên cứu trên, nghiên cứu tiến hành nghiên cứu đánh giá tác động vấn đề nguồn lực, lực động thái độ đổi lãnh đạo khối doanh nghiệp trẻ Việt Nam Phát triển giả thuyết nghiên cứu Tinh thần đổi lãnh đạo Tinh thần đổi mới, nhân học, niềm tin ba yếu tố quan trọng để xem xét hành vi người (Assael, 1981) Các lí thuyết tinh thần đổi phát triển nhiều nghiên cứu Tại doanh nghiệp, chiến lược lãnh đạo quản lí cấp cao có tác động lớn tới lực doanh nghiệp thơng qua việc tạo động lực, hình thành văn hoá đổi (Daft, 2001; Yukl, 1999; Elenko cộng sự, 2005) Lãnh đạo người có vai trị quan trọng tới việc kiểm sốt nguồn lực, hoạch định sách đặc biệt định chiến lược Lãnh đạo có khả đề xướng hạn chế đổi vấn đề đối không mang lại lợi ích tích cực cho doanh nghiệp (Dewar cộng sự, 1986) Những phân tích làm rõ vai trị lãnh đạo DN hoạt động đổi doanh nghiệp, hay gọi tinh thần đổi Năng lực động Năng lực động biết đến quan điểm bổ sung cho lí thuyết cạnh tranh Porter (1985) Các vấn đề cạnh tranh theo quan điểm truyền thống có liên hệ nhiều tới cấu trúc ngành, nhiên việc trì lợi cạnh tranh cho doanh nghiệp cách bền vững tương đối khó khăn vấn đề chép, học tập từ đối thủ cạnh tranh (Barney, 1991) Vì vậy, quan điểm cần đánh giá xem xét chi tiết vấn đề liên quan tới thay đổi môi trường tác động chúng tới việc xây dựng lợi cạnh tranh doanh nghiệp Từ yêu cầu trên, lý thuyết lực động đưa nhằm đánh giá khả vận dụng nguồn lực doanh nghiệp với việc thích ứng với hoạt động môi trường Các hướng tiếp cận lực động có đa dạng, bật có quan điểm Teece & cộng sự (1997) cho lực động bao gồm khả tích hợp, xây dựng, tái cấu trúc tiềm doanh nghiệp để thích nghi với thay đổi mơi trường Trong đó, Wang (2017) 12 khoa học thương mại cho lực động có vai trị định hướng hoạt động cấu hình lại, đổi mới, tái tạo nguồn lực nâng cấp lực cốt lõi để phù hợp với môi trường Năng lực động hỗ trợ doanh nghiệp tạo khác biệt Barney (1991, 2001) Năng lực động đóng vai trò quan trọng việc giúp doanh nghiệp tránh bị cạn kiệt nguồn lực dẫn tới thiếu hiệu chuyển đổi nguồn lực thành lợi (Zollo & Winter, 2000), có vai trị quan trọng tới đổi doanh nghiệp (Breznik & Hisrich, 2014; Lee & Kelley, 2008; Zheng & Du, 2011) Nghiên cứu Vuong (2018) đề cập tới ảnh hưởng lực tới tinh thần đổi lãnh đạo Những yếu tố thuộc đội ngũ lãnh đạo có mối liên hệ mật thiết đổi doanh nghiệp (Damanpour & Schneider, 2009; O'Cass & Sok, 2013) H1: Năng lực động có tác động tích cực tới tinh thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ Nguồn lực Nguồn lực doanh nghiệp bao gồm yếu tố cổ phiếu sở hữu, bằng phát minh, sáng chế, tài sản tài tài sản vật chất, vốn nguồn nhân lực (Amit Schoemaker, 1993) Theo Nguyen Nguyen (2009) nguồn lực doanh nghiệp phân chia thành hai nhóm bao gồm nguồn lực hữu hình bao gồm máy móc, thiết bị, kĩ thuật; nguồn lực vơ hình bao gồm cơng nghệ, danh tiếng, nguồn nhân lực Theo Daft (1983) nguồn lực doanh nghiệp bao gồm tất tài sản, lực, quy trình, thuộc tính, thơng tin, kiến thức… mà doanh nghiệp kiểm sốt sử dụng thực thi chiến lược để nâng cao hiệu suất hiệu Barney (1991) phân chia nguồn lực dựa dạng bản, bao gồm nguồn lực sở vật chất, nguồn lực người, nguồn lực tổ chức Mối quan hệ nguồn lực lực động nghiên cứu Lin cộng (2014), Wu (2006)… cho thấy nguồn lực doanh nghiệp có vai trị quan trọng việc hình thành, triển khai lực động Ngoài ra, số nghiên cứu khác ra: nguồn lực theo quy tắc VRIN (có giá trị, hiếm, khó bắt chước khơng thể thay thế) có tác động tới phát triển lực động hiệu kinh doanh (Barney, 1986; Dierickx & Cool, 1989; Grant, 1991; Wernerfelt, 1984) Tuy nhiên, nghiên cứu này, nguồn lực VRIN non-VRIN sử dụng để đánh giá tác động nguồn lực doanh nghiệp tới lực động tinh thần đổi lãnh đạo doanh ! Số 153/2021 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ nghiệp trẻ Và đó, giả thuyết nghiên cứu Sau loại bỏ biến quan sát đánh giá đưa bao gồm: không phù hợp thị trường Việt Nam, thang đo H2 Nguồn lực VRIN có tác động tới lực thức mô tả Bảng động doanh nghiệp trẻ 3.2 Thu thập liệu xử lý liệu H3 Nguồn lực VRIN có tác động tới tinh thần Dữ liệu nghiên cứu thu thập thông qua đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ CEO doanh nghiệp trẻ Điều tra thiết H4 Nguồn lực Non-VRIN có tác động tới kế gồm phần: phần đề cập tới nội dung tổng lực động doanh nghiệp trẻ quan giải thích thuật ngữ; Phần bao gồm H5 Nguồn lực Non-VRIN có tác động tới tinh câu hỏi có câu trả lời thiết kế dạng thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ thang đo Likert điểm phản ánh quan điểm (1-Rất Phương pháp nghiên cứu không đồng ý đến 7-Rất đồng ý); Phần gồm 3.1 Đo lường thang đo câu hỏi thông tin nhân học Các thông tin Để đo lường biến độc lập phụ thuộc, tác đội ngũ CEO doanh nghiệp trẻ tham khảo giả tiến hành tham khảo lựa chọn thang đo chủ yếu từ nhóm hội cựu sinh viên ngành từ nghiên cứu trước Nghiên cứu sơ tiến kinh tế, quản trị kinh doanh, marketing, tài hành nhằm đánh giá thang đo để phù hợp với bối trường đại học bao gồm Đại học Thương cảnh nghiên cứu Việt Nam Nội dung thang Mại, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Ngoại đo từ nghiên cứu nước dịch sang thương Tác giả đề nghị trợ giúp VCCI tiếng Việt xin ý kiến đánh giá 02 Tiến sỹ để tiếp cận doanh nghiệp trẻ Ngoài ra, chuyên ngành Quản trị kinh doanh để tránh kênh thơng tin từ hội nhóm tảng mạng nội dung gây khó hiểu cho đáp viên Phỏng vấn xã hội khai thác để tìm đối tượng đáp chuyên sâu tiến hành cho nhóm bao gồm viên phù hợp Để thực mục tiêu nghiên cứu, 09 CEO doanh nghiệp trẻ để đánh giá phù hướng dẫn bổ sung cách rõ ràng phần hợp thang đo bối cảnh nghiên cứu đầu Bảng khảo sát Trong trọng yêu cầu thực tế Các vấn đề liên quan đến nội dung thang đo CEO đánh giá yếu tố khoảng thời gian ghi chép trình vấn dịch bệnh Covid 19 bàn luận lần với 02 chuyên gia để kết luận Bảng 1: Cấu trúc, thang đo Số 153/2021 khoa học thương mại ! 13 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ Với 350 phiếu phát ra, sau tháng tiến hành thu thập liệu (từ tháng 10 đến tháng 12/2020) thu 229 phiếu đạt tỉ lệ 65,43% Sau kiểm tra rà sốt có phiếu khơng đầy đủ thông tin nên mẫu nghiên cứu cuối 220 Chi tiết đặc điểm mẫu nghiên cứu mô tả Bảng Bảng 2: Thông tin mẫu nghiên cứu bậc tự do), GFI (Chỉ số phù hợp mơ hình), AGFI (Chỉ số phù hợp mơ hình điều chỉnh), CFI (Chỉ số phù hợp tương đối), TLI (Chỉ số Tucker Lewis) RMSEA Theo Hair cộng (2010), mơ hình nghiên cứu coi phù hợp TLI> 0.9; GFI> 0.9; CFI> 0.9, AGFI> 0.9; χ2/df MSV; SQRAVE > hệ số tương quan; Hệ số tải nhân tố (FLs) > 0.5; Hệ số tin cậy tổng hợp (CR) > 0.7; Hệ số Cronbach Alpha (α) > 0.6 không xuất giá trị Cronbach α loại biến lớn giá trị Cronbach α biến tổng (Hair cộng sự, 2010) 4.2 Kiểm định giả thuyết nghiên cứu Dữ liệu sau thu thập xử lý qua phần Phân tích SEM (phân tích mơ hình cấu trúc) mềm IBM SPSS 24 IBM AMOS 23 Kiểm định áp dụng để kiểm định giả thuyết nghiên Cronbach Alpha, EFA, thống kê mô tả xử lý cứu Các tiêu chuẩn kiểm định tham khảo từ phần mềm SPSS 24 Phân tích nhân tố khẳng Hair cộng (2010) Kết cho thấy số định, kiểm định giả thuyết nghiên cứu xử lý đánh giá phù hợp với điều kiện kiểm định qua IBM AMOS 23 Tất giả thuyết nghiên cứu đề chấp Bảng 3: Kiểm định giá trị hội tụ Ghi chú: FLs: hệ số tải; α: hệ số tin cậy; CR: hệ số tin cậy tổng hợp; AVE: phương sai trích trung bình Kết nghiên cứu 4.1 Mức độ phù hợp mơ hình nghiên cứu Mức độ phù hợp mơ hình nghiên cứu đánh giá qua số: χ2 / df (tỉ lệ Chi-square 14 khoa học thương mại nhận với mức giá trị P-value < 0.05 Kết chi tiết trình bày Bảng 5, Bảng Hình Kết phân tích SEM biến phụ thuộc lực động nguồn lựcVRIN có tác động ! Số 153/2021 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ Bảng 4: Kiểm định giá trị phân biệt Bảng 5: Mức độ phù hợp mơ hình Thảo luận, hàm ý hạn chế 5.1 Thảo luận Thông qua phân tích SEM, nghiên cứu kiểm định giả thuyết nghiên cứu đề Mơ hình nghiên cứu xây dựng thông qua việc tham khảo, vận dụng phát triển kết khứ để giải thích tinh thần đổi sáng tạo bối cảnh Covid 19 Kết cho thấy hai nhóm nguồn lực bao gồm VRIN Non-VRIN có ảnh hưởng tới lực động doanh nghiệp tinh thần đổi sáng tạo bối cảnh dịch bệnh Covid 19 Bên cạnh đó, lực Bảng 6: Kết kiểm định giả thuyết nghiên cứu mạnh với β=0.407 nguồn lực Non-VRIN tác động với β=0.375 Đối với biến phụ thuộc tinh thần đổi sáng tạo, yếu tố nguồn lực VRIN, nguồn lực Non-VRIN lực động có tác động với β 0.307; 0.426; 0.202 Giá trị R2 = 0.58 cho thấy yếu tố xem xét phân tích có ảnh hưởng tới 58% biến thiên biến phụ thuộc tinh thần đổi sáng tạo Số 153/2021 động yếu tố có tác động tới tinh thần đổi sáng tạo Kết có tương đồng với nghiên cứu Barney (1986); Dierick & Cool (1989); Grant (1991); Wernerfelt (1984) quan điểm nguồn lực VRIN có tác động lớn tới lực động doanh nghiệp Năng lực động có tác động tới tinh thần đổi sáng tạo phù hợp với nhiều nghiên cứu Breznik & Hisrich (2014); Lee & khoa học thương mại ! 15 ... nguồn lực, lực động tinh thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ Việt Nam Thông qua liệu thu thập từ 220 doanh nghiệp trẻ, kết nghiên cứu cho thấy yếu tố nguồn lực có tác động tích cực tới lực động doanh. .. mật thiết đổi doanh nghiệp (Damanpour & Schneider, 2009; O''Cass & Sok, 2013) H1: Năng lực động có tác động tích cực tới tinh thần đổi lãnh đạo doanh nghiệp trẻ Nguồn lực Nguồn lực doanh nghiệp bao... City khoa học thương mại 91 96 105 Số 153/2021 KINH TẾ VÀ QUẢN LÝ TINH THẦN ĐỔI MỚI CỦA DOANH NGHIỆP TRẺ: PHÂN TÍCH TỪ NGUỒN LỰC VÀ NĂNG LỰC ĐỘNG Đỗ Thị Bình Trường Đại học Thương mại Email: binhdt@tmu.edu.vn