CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ Pháp luật quản trị công ty tổ chức tín dụng cơng ty trách nhiệm hữu hạn thành viên Nguyễn Thái Hà Ngày nhận: 07/01/2019 Ngày nhận sửa: 19/01/2019 Ngày duyệt đăng: 29/01/2019 Thực tiễn cho thấy, hoạt động quản trị ln giữ vai trị đặc biệt quan trọng đến tồn phát triển công ty Mỗi thành công hay thất bại cơng ty thương trường có dấu ấn rõ nét hoạt động quản trị nội Điều cho thấy, để có kết kinh doanh tốt, trước hết công ty cần có máy quản trị vận hành trơn tru hiệu Yếu tố trở nên quan trọng công ty hoạt động lĩnh vực nhạy cảm với biến động yếu tố kinh tế- xã hội, tổ chức tín dụng (TCTD) số cơng ty Trong kinh tế thị trường, hoạt động quản trị công ty thường pháp luật điều chỉnh vấn đề mang tính nguyên tắc xác định máy tổ chức nội công ty, cách thức tạo dựng vận hành quan máy chí, điều kiện, tiêu chuẩn chức danh tham gia máy Như vậy, quy định pháp luật phù hợp/khơng phù hợp với địi hỏi thực tiễn tạo thuận lợi/khó khăn cho cơng ty q trình tồn Bài viết phân tích bất cập qui định pháp luật hành Việt Nam quản trị công ty TCTD công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH), đồng thời đề xuất khuyến nghị mặt khoa học nhằm khắc phục bất cập này, hướng đến tạo dựng hành lang pháp lý phù hợp với điều kiện cho hoạt động quản trị công ty TCTD công ty TNHH thành viên Từ khóa: Quản trị cơng ty, cơng ty TNHH thành viên, TCTD Khái quát quản trị công ty © Học viện Ngân hàng ISSN 1859 - 011X hái niệm quản trị công ty đề cập đến vay mượn từ chữ “corporate governance” hiểu đơn giản cách thức vận hành công ty (Phạm Duy Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 2019 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Nghĩa, 2004) Tuy nhiên, hiểu cách đầy đủ hệ thống khái niệm điều tranh cãi Điều biểu chỗ, nay, tồn nhiều cách lý giải khác nội hàm khái niệm quản trị công ty Theo Tổ chức hợp tác phát triển (OECD) quản trị cơng quan khác chế đảm bảo thực quy chế (ADB,1999) Với cách lý giải này, ADB không cho quản trị công ty túy chế vận hành bó hẹp nội cơng ty mà bao gồm tác động từ phía bên ngồi (chủ nợ, phủ) đến tồn vận hành công ty trị công ty phải cách thức tác động để vận hành công ty thị trường Tóm lại, chế, phương pháp nhằm đảm bảo công ty tồn đời sống kinh tế với tư cách thực thể thực thụ, hưởng quyền gánh vác nghĩa vụ thân công ty Q uản trị công ty cách thức thiết lập lên quan quản lý nội công ty, mối quan hệ quan với chế định quản lý công ty thực thi định nhằm đảm bảo tồn vận hành cách bình thường cơng ty lợi ích nhà đầu tư chủ sở hữu công ty ty hiểu hệ thống chế hành vi quản lý Các chế hiểu là: (i) phân chia quyền nghĩa vụ nhà đầu tư (cổ đơng hay thực chất “ơng chủ”) công ty với thiết chế nội công ty (Hội đồng quản trị chức danh quản lý khác); (ii) cách thức ban hành định q trình tồn cơng ty (OECD, 2000) Như vậy, OECD quan niệm quản trị công ty việc xác lập mục tiêu hoạt động tạo phương tiện thực giám sát việc thực mục tiêu cơng ty Ở góc nhìn khác, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) lại cho rằng, quản trị công ty hệ thống quy chế phân định chức năng, nhiệm vụ quyền hạn cổ đông, chức danh quản lý công ty, chủ nợ, phủ người có liên Số 202- Tháng 2019 Một cách tiếp cận khác, Ngân hàng giới (WB) lại cho rằng, quản trị công ty hệ thống yếu tố pháp luật, thể chế thông lệ quản lý công ty (George Shenoy and Pearlie Koh, 2001) Với cách hiểu này, WB mô tả quản trị công ty với nội hàm rộng: Các quy định luật pháp quản lý công ty; thiết chế thực việc quản lý công ty cách thức quản lý công ty Hệ thống vận hành với mục đích đảm bảo tính hiệu hoạt động cơng ty: Đảm bảo lợi ích cổ đông không làm ảnh hưởng đến quyền lợi ích chủ thể khác xã hội Mặc dù lựa chọn góc nhìn khác thế, có cách giải thích khác nội hàm khái niệm quản trị công ty, song thấy, dù tiếp cận rộng hay hẹp chung nhất, quản Thông qua khái niệm quản trị công ty tổ chức nêu trên, giác độ nghiên cứu mình, tác giả đưa khái niệm sau: Quản trị công ty cách thức thiết lập lên quan quản lý nội công ty, mối quan hệ quan với chế định quản lý công ty thực thi định nhằm đảm bảo tồn vận hành cách bình thường cơng ty lợi ích nhà đầu tư chủ sở hữu cơng ty Theo đó, hoạt động quản trị công ty không đơn hoạt động quản lý nội cơng ty mà cịn bao gồm hoạt động thiết lập lên quan quản lý nội việc thực hóa định quản lý Thiết nghĩ, cách tiếp cận đầy đủ suy cho cùng, mục đích hoạt động quản trị nhằm đảm bảo cho Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ công ty tồn “cơ thể sống”, vận hành theo mục đích mà người tạo xác định Hoạt động có đặc trưng sau đây: - Thứ nhất, hoạt động quản trị công ty loại hoạt động đặc thù, diễn nội công ty; - Thứ hai, hoạt động quản trị công ty giúp xác định rõ mối quan hệ người có liên quan công ty; - Thứ ba, hoạt động quản trị công ty xác định rõ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn quan quản lý nội công ty; - Thứ tư, hoạt động quản trị công ty sở cho tồn công ty; - Thứ năm, hoạt động quản trị cơng ty hoạt động mang tính đặc thù loại hình cơng ty thực cách nghiêm ngặt theo trình tự, thủ tục định Một số bất cập pháp luật điều chỉnh hoạt động quản trị công ty TCTD công ty TNHH thành viên Luật Các TCTD 2010 xác định rõ ràng hình thức pháp lý TCTD- với chất doanh nghiệp Theo đó, Điều Luật TCTD ghi nhận TCTD có hình thức pháp lý cụ thể: (i) cơng ty cổ phần; (ii) công ty TNHH (một thành viên có từ hai thành viên trở lên) (iii) hợp tác xã1 Tuy nhiên, khác với Mặc dù Khoản Điều xác định TCTD Doanh nghiệp xác định hình thức pháp lý TCTD, Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng nhà đầu tư tham gia vào doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực khác đời sống xã hội, nhà đầu tư lĩnh vực ngân hàng có hội lựa chọn hình thức pháp lý cho TCTD mà thường phải chấp nhận hình thức pháp lý pháp luật quy định “cứng”2 Trong phạm vi viết này, đề cập ty cho thuê tài chính); (iii) tổ chức tài vi mơ (TCVM) Hiện nay, vấn đề TCTD công ty TNHH thành viên quy định từ điều 66 đến 69 Luật TCTD Trên sở quy định mơ tả quan quản lý nội chủ thể theo mơ hình sau: Cơ cấu tổ chức TCTD Công ty TNHH thành viên đến hoạt động quản trị cơng ty TCTD có hình thức pháp lý cơng ty TNHH thành viên nên trước hết, cần xác định TCTD buộc phải/có thể tồn hình thức pháp lý Theo quy định Điều Luật Các TCTD, hình thức cơng ty TNHH thành viên áp dụng cho loại hình TCTD: (i) NHTM Nhà nước NH 100% vốn đầu tư nước ngoài; (ii) TCTD phi NH (cơng ty tài cơng Điều văn ghi nhận TCTD NH HTX Quỹ TDND có hình thức pháp lý Hợp tác xã- xem thêm Điều Luật TCTD Theo quy định Điều Luật TCTD, có TCTD phi NH tồn hình thức pháp lý cơng ty TNHH công ty CP- xem Điều Luật TCTD Theo mơ hình này, thấy TCTD công ty TNHH thành viên có cấu tổ chức gần tương tự công ty TNHH thành viên hoạt động lĩnh vực khác đời sống xã hội mà không lựa chọn mơ hình tổ chức có chủ tịch cơng ty: (i) Hoạt động quản trị thực Hội đồng thành viên; (ii) hoạt động điều hành thực (Tổng) Giám đốc; (iii) hoạt động kiểm soát thực Ban kiểm soát3 Tuy nhiên, quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ Trên thực tế, Luật Doanh nghiệp 2014 yêu cầu công ty TNHH thành viên xây dựng chế định Kiểm sốt viên khơng phải Ban Kiểm sốt Luật TCTD 2010 Số 202- Tháng 2019 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ quyền hạn quan này, Luật TCTD 2010 Luật Doanh nghiệp 2014 có số điểm khác biệt mà theo quan điểm không thật hợp lý: Thứ nhất, quyền hạn chủ sở hữu: Theo quy định Khoản Điều 66 Luật Các TCTD chủ sở hữu TCTD sau thiết lập xong quan quản trị, điều hành kiểm soát TCTD khơng có quyền can thiệp vào hoạt động kinh doanh TCTD, ngoại trừ việc định thành lập công ty con, công ty liên kết Đây khác biệt lớn so với chủ sở hữu công ty TNHH thành viên hoạt động lĩnh vực kháccó quyền thơng qua hợp đồng có giá trị lớn4 Về vấn đề này, cho rằng, Luật Các TCTD hành có cách tiếp cận chưa thật hợp lý, lẽ suy cho cùng, Hội đồng thành viên quan đại diện cho chủ sở hữu (được hình thành tập hợp tất người chủ sở hữu cử làm đại diện theo ủy quyền- tức chất người làm thuê chủ sở hữu) khơng phải chủ sở hữu đích thực- nên giao hoàn toàn thẩm quyền định vấn đề liên quan đến hoạt động kinh doanh TCTD cho quan (Hội đồng thành viên) Luật Các TCTD quy định, lợi ích chủ sở hữu số trường hợp không bảo đảm Xem thêm điểm e g Khoản Điều 75 Luật Doanh nghiệp 2014 4 Số 202- Tháng 2019 Vì vậy, để đảm bảo lợi ích chủ sở hữu, Luật Các TCTD nên có cách tiếp cận tương tự Luật Doanh nghiệp 2014: Đối với giao dịch có giá trị lớn cần có thơng qua chủ sở hữu Thứ hai, theo quy định Điểm c Khoản Điều 66 Luật Các TCTD, chủ sở hữu có thẩm quyền bổ nhiệm tất vị trí/ người quản lý, điều hành bao gồm thành viên Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng thành viên, thành viên Ban kiểm soát, Tổng giám đốc (Giám đốc), Phó Tổng giám đốc (Phó giám đốc) Kế tốn trưởng Chính quy định tạo nên khác biệt mơ hình tổ chức nội TCTD công ty TNHH thành viên với công ty TNHH thành viên hoạt động lĩnh vực khác: Cơ quan/ người điều hành (Tổng giám đốc) TCTD không quan quản trị (Hội đồng thành viên) thiết lập Theo quan điểm chúng tôi, bất cập Luật Các TCTD hành lý sau đây: - Một là, không thật hợp lý loại hình doanh nghiệp (cơng ty TNHH thành viên) hoạt động lĩnh vực khác kinh tế lại có tổ chức nội khác - Hai là, chất, quan quản trị quan có chức hoạch định chiến lược, phương hướng vận động phát triển tổ chức quan điều hành có chức thực hóa chiến lược đường lối Xuất phát từ chất nên mặt logic, quan điều hành nên thiết lập quan quản trị phải chịu trách nhiệm trước quan Luật Doanh nghiệp 2014 chí Luật Các TCTD 2010 tiếp cận theo hướng này, ngoại trừ quy định dành cho TCTD cơng ty TNHH thành viên Khơng có sở nào, kể mặt lý luận thực tiễn chứng tỏ TCTD công ty TNHH thành viên cần phải có cách thiết lập quan điều hành quy định pháp luật hành phát huy hiệu - Ba là, thông thường quan điều hành phải chịu trách nhiệm trước quan quản trị (đã tạo mình) việc thực chức năng, nhiệm vụ quyền hạn Trong trường hợp, quan điều hành khơng hồn thành nhiệm vụ quan quản trị có quyền bãi nhiệm, miễn nhiệm thay người khác Trên thực tế, Khoản Điều 48 Điểm đ Khoản Điều 67 Luật Các TCTD xác định Tổng giám đốc TCTD phải chịu đạo, kiểm tra giám sát Hội đồng thành viên, song quy định hoàn tồn mang tính hình thức lẽ kể Tổng giám đốc khơng thực có hiệu nhiệm vụ, quyền hạn Hội đồng thành viên khơng có quyền để tạo sức ép với Tổng giám đốc Bất cập chắn gỡ bỏ Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Luật TCTD 2010 có cách tiếp cận tương tự Luật Doanh nghiệp 2014 Xuất phát từ lý đây, cho Luật Các TCTD 2010 nên sửa đổi quy định cách thức thiết lập chức danh điều hành TCTD (Tổng Phó Tổng giám đốc) theo hướng Luật Doanh nghiệp 2014 quy định Sự sửa đổi tạo thống doanh nghiệp có hình thức pháp lý kinh tế, đồng thời đảm bảo tính thực tế, hiệu hoạt động đạo, kiểm tra, giám sát quan quản trị với quan điều hành TCTD Thứ ba, Điểm c Khoản Điều 66 Luật TCTD trao cho chủ sở hữu TCTD thẩm quyền bổ nhiệm nhiều chức danh quản lý, điều hành kiểm soát, song Trưởng Ban kiểm soát lại Ban kiểm soát bầu theo quy định Khoản Điều 47 Luật Các TCTD Điều cho thấy thiếu quán quy định pháp luật hành thẩm quyền chủ sở hữu việc xây dựng cấu nội TCTD công ty TNHH thành viên Theo chúng tôi, Luật Các TCTD giữ quan điểm thẩm quyền chủ sở hữu TCTD hành cần bổ sung thêm thẩm quyền bổ nhiệm Trưởng ban kiểm soát cho chủ thể để đảm bảo tính quán- tất chức danh nội TCTD chủ sở hữu bổ nhiệmhoặc giữ nguyên quy định Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Khoản Điều 47 Luật Các TCTD nên loại bỏ quyền bổ nhiệm Tổng Phó giám đốc Kế toán trưởng TCTD Thứ tư, quy định hành Luật Các TCTD trao cho chủ sở hữu quyền bổ nhiệm chức danh Kế toán trưởng TCTD (Điểm c Khoản Điều 66) Chúng cho rằng, quy định hợp lý lẽ, Kế toán trưởng doanh nghiệp nói chung TCTD nói riêng người giúp việc Tổng giám đốc lĩnh vực kế tốn tổ chức Cũng lý nên Điều 50 Luật Kế toán 2015 xác định thẩm quyền bổ nhiệm Kế toán trưởng thuộc người đại diện theo pháp luật tổ chức Nhằm đảm bảo thống quy định pháp luật hành vấn đề, kiến nghị loại bỏ thẩm bổ nhiệm Kế tốn trưởng TCTD cơng ty TNHH thành viên chủ sở hữu Thứ năm, Luật Các TCTD 2010 khơng có quy định điều chỉnh đến cách thức vận hành Hội đồng thành viên (cơ chế ban hành Nghị quyết, Quyết định) TCTD công ty TNHH (cả thành viên có từ hai thành viên trở lên) Mặc dù Luật Các TCTD luật chuyên ngành Luật Doanh nghiệp luật chung, vấn đề luật chun ngành khơng điều chỉnh áp dụng quy định luật chung, nhiên, hợp lý chặt chẽ Luật Các TCTD có quy định dẫn chiếu đến Luật Doanh nghiệp văn pháp luật có liên quan Thứ sáu, quyền yêu cầu triệu tập họp Hội đồng thành viên Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) TCTD công ty TNHH (bao gồm thành viên có từ hai thành viên trở lên) Với quy định hành Luật Các TCTD 2010 không đề cập đến quyền NHNN Điều không hợp lý không hợp logic Thực tiễn cho thấy, lĩnh vực tiền tệ- ngân hàng nhạy cảm có tác động lớn đến kinh tế vậy, cần quản lý, kiểm sốt chặt chẽ từ phía quan quản lý nhà nước Chính vậy, việc trao cho NHNN thẩm quyền yêu cầu quan quản lý TCTD tổ chức họp để giải vấn đề bất thường hợp lý cần thiết Vấn đề TCTD công ty cổ phần quy định rõ Điều 60 Luật Các TCTD Vì vậy, chúng tơi cho nên bổ sung quy định xác định rõ thẩm quyền NHNN việc yêu cầu triệu tập họp Hội đồng thành viên TCTD công ty TNHH nhằm đảm bảo tương đồng TCTD có hình thức pháp lý khác đảm bảo phù hợp với đòi hỏi từ thực tiễn quản lý nhà nước tiền tệ hoạt động ngân hàng Kết luận Không thể phủ nhận đời Số 202- Tháng 2019 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Luật Các TCTD 2010 góp phần tạo nên hành lang pháp lý tương đối chuẩn mực, đảm bảo điều kiện cần thiết cho vận động phát triển hệ thống TCTD thị trường tiền tệ - ngân hàng Việt Nam suốt gần 10 năm qua Tuy nhiên, qua trình áp dụng thực tế, văn cho thấy số điểm chưa thực hợp lý, cần phải điều chỉnh Mặc dù Luật sửa đổi bổ sung số điều Luật Các TCTD thông qua (2017) khắc phục nhiều hạn chế, song thực tế số qui định chưa thật phù hợp với điều kiện cần phải tiếp tục hoàn thiện Bài viết nêu lên vài bất cập (theo quan điểm cá nhân tác giả) nhằm giúp quan nhà nước có thẩm quyền có nhìn tồn diện khung pháp luật điều chỉnh hoạt động ngân hàng Việt Nam nay, đồng thời đề xuất khuyến nghị để giải bất cập ■ Tài liệu tham khảo Asia Development Bank (ADB) 1999, Corporatization and Corporate Governance in East Asia: A Study of Indonesia, Republic of Korea, Malaysia, Philippines and Thailand, Vol 1, Consolidate Report George Shenoy and Pearlie Koh 2001, Corporate Governance in Asia: Some Developments, Asia Business Law Review, No 31, January 2001 Nguyễn Thái Hà (chủ biên), Pháp luật Ngân hàng, tài liệu học tập, NXB Dân trí, Hà nội 2015 TS Phạm Duy Nghĩa (2004), Chuyên khảo Luật kinh tế, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội OECD,2000, Principles of Corporate Governance, 7-11, www.oecd.org Quốc hội, Luật TCTD 2010 Quốc hội, Luật doanh nghiệp 2014 Quốc hội, Quốc hội, Luật sửa đổi bổ sung số điều Luật Các TCTD 2017 Thông tin tác giả Nguyễn Thái Hà, Tiến sĩ Trưởng khoa Luật, Học viện Ngân hàng Summary The law on corporate governance at credit institutions which are single shareholder limited companies In reality, governance always plays an extremely essential role in the existence and development of each company Every success and failure of the company on the market shows quite obvious marks of internal management This shows that in order to achieve good business results, firstly, the company needs to have a management system which operates smoothly and efficiently This factor is even more important for companies working in fields which are sensitive to fluctuations of socio-economics factors, and credit institutions (CI) are one of those In the market economy, fundamental issues in corporate governance, such as identifying internal organizational apparatus, the method of construction as well as operation of each agency and even the conditions or criteria of titles participating in that apparatus, are usually adjusted by the law Thus, if the law regulations (the rules) are appropriate or inappropriate for the requirements of reality, they may create advantages or difficulties for each company in their existence This paper will analyze the shortcomings of Vietnam’s current law regulations in corporate governance at credit institutions which are single shareholder limited companies, as well as propose scientific recommendations to overcome these drawbacks, leading to creating a more suitable legal corridor for the present conditions of corporate governance at credit institutions which are single shareholder limited companies Keywords: corporate governance, single shareholder limited companies, credit institutions Ha Thai Nguyen, PhD Dean of the Banking Academy Law Faculty Số 202- Tháng 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng ... hạn chế, song thực tế số qui định chưa thật phù hợp với điều kiện cần phải tiếp tục hoàn thiện Bài viết nêu lên vài bất cập (theo quan điểm cá nhân tác giả) nhằm giúp quan nhà nước có thẩm quyền... Corporate Governance in Asia: Some Developments, Asia Business Law Review, No 31, January 2001 Nguyễn Thái Hà (chủ biên), Pháp luật Ngân hàng, tài liệu học tập, NXB Dân trí, Hà nội 2015 TS Phạm Duy... 2014 Quốc hội, Quốc hội, Luật sửa đổi bổ sung số điều Luật Các TCTD 2017 Thông tin tác giả Nguyễn Thái Hà, Tiến sĩ Trưởng khoa Luật, Học viện Ngân hàng Summary The law on corporate governance at