BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH ĐIỀU DƯỠNG NGOẠI KHOA (DÙNG CHO ĐÀO TẠO CỬ NHÂN ĐIỀU DƯỠNG) Chủ biên: TS TRƯƠNG TUẤN ANH TRẦN VIỆT TIẾN Tham gia biên soạn: PHẠM THANH SƠN TRẦN HỮU HIẾU NGUYỄN THỊ LỆ THUỶ VŨ MẠNH ĐỘ NAM ĐỊNH – NĂM 2017 BÀI 1: VAI TRÒ NGƯỜI ĐIỀU DƯỠNG NGOẠI KHOA MỤC TIÊU Trình bày vai trị người điều dưỡng ngoại khoa Trình bày yêu cầu người điều dưỡng ngoại khoa NỘI DUNG Đại cương Trong bệnh viện chuyên khoa ngoại hay khoa ngoại thuộc bệnh viện đa khoa cơng tác chữa bệnh, chăm sóc chủ yếu người bệnh phẫu thuật, đặc biệt phẫu thuật cấp cứu, người điều dưỡng phải bảo đảm tuyệt đối vô khuẩn công việc, đồng thời phải tinh thơng sử dụng bảo quản máy móc, y cụ, dụng cụ thực kỹ thuật Vai trò người điều dưỡng ngoại khoa Trong ngoại khoa có nhiều cơng việc khác nhau, cơng việc có nội dung cơng tác riêng Do người điều dưỡng ngoại khoa cần có vai trị - Nhận định tình trạng người bệnh - Đánh giá nhu cầu cần thiết người bệnh để phục vụ cho phẫu thuật vấn đề liên quan sau phẫu thuật Lập kế hoạch, thực kế hoạch chăm sóc người bệnh đánh giá kết chăm sóc - Giúp thày thuốc cơng tác khám bệnh, chẩn đoán, phẫu thuật, điều trị người bệnh, thực y lệnh điều trị người thày thuốc - Hướng dẫn người bệnh gia đình họ vấn đề liên quan đến bệnh để phục hồi sức khoẻ Tham gia giáo dục sức khỏe cộng đồng lĩnh vực ngoại khoa 2.1 Tiếp đón người bệnh - Người bệnh ngoại khoa nhận từ phòng khám, khoa cấp cứu, phòng hồi sức, phòng phẫu thuật từ khoa khác chuyển đến Đối với người bệnh thái độ người điều dưỡng phải vui vẻ, hoà nhã, gần gũi, thân mật, giới thiệu với người bệnh khoa phòng - Khẩn trương chuẩn bị cho thày thuốc tiến hành khám bệnh Đối với người bệnh cấp cứu cần phải chuẩn bị nhanh chóng dụng cụ, thuốc men, thày thuốc tiến hành hồi sức chỗ để cứu chữa người bệnh - Đối với người bệnh lưu lại theo dõi, người điều dưỡng phải tiến hành theo dõi huyết áp, mạch, nhiệt độ, nhịp thở, dấu hiệu lâm sàng báo cáo lại cho thày thuốc diễn biến người bệnh Đối với người bệnh vào viện, tuỳ theo tình trạng nặng nhẹ, người điều dưỡng cần phải chuẩn bị đầy đủ giấy tờ, phải trực tiếp đưa người bệnh vào phòng điều trị - Đối với người bệnh đến làm tiểu phẫu, bó bột, cần khẩn trương tiến hành thủ thuật hẹn dặn người bệnh chu đáo 2.2 Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật Việc chuẩn bị cho người bệnh phẫu thuật tuỳ thuộc vào tính chất quan cần phẫu thuật Có hai loại phẫu thuật phẫu thuật theo kế hoạch phẫu thuật cấp cứu - Chuẩn bị tinh thần cho người bệnh thân nhân người bệnh - Theo dõi dấu hiệu sinh tồn, cân nặng, nước tiểu, phân.v.v để nắm vững tình trạng người bệnh Thực y lệnh điều trị thủ thuật cho người bệnh ngày trước phẫu thuật Chuẩn bị xét nghiệm cần thiết, cho người bệnh khám chuyên khoa theo yêu cầu thày thuốc Chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh, giấc ngủ - Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ bệnh án, giấy tờ khám bệnh có tính pháp lý, xét nghiệm, X quang thủ tục hành khác; địa người bệnh phải ghi rõ ràng xác - Tiến hành vệ sinh thân thể, vùng phẫu thuật.v.v thay quần áo thực y lệnh tiền mê cho người bệnh theo y lệnh 2.3 Chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật - Chăm sóc tư - Chăm sóc dấu hiệu sinh tồn - Chăm sóc chảy máu có - Chăm sóc phản ứng người bệnh, dấu hiệu nơn - Chăm sóc tình trạng ổ bụng, ống dẫn lưu sonde, vết mổ - Giảm đau tốt cho người bệnh sau phẫu thuật - Chăm sóc dinh dưỡng, giấc ngủ, trung tiện, đại tiện, vận động - Chăm sóc tinh thần cho người bệnh 2.4 Giáo dục cho người bệnh trước xuất viện - Căn dặn người bệnh chế độ sau xuất viện: chế độ nghỉ ngơi, làm việc, chế độ ăn uống.v.v - Chế độ sinh hoạt ngày, đặc biệt giữ gìn giấc ngủ - Cách giữ gìn bảo vệ vết mổ - Hướng dẫn dấu hiệu biến chứng xảy sau xuất viện - Cách tập luyện để hồi phục dần chức sinh lý - Hướng dẫn người bệnh thực đơn thuốc lời khuyên thầy thuốc sau xuất viện - Chuẩn bị giấy tờ, hướng dẫn cho người bệnh làm thủ tục tốn xuất viện Quy trình điều dưỡng ngoại khoa Nhận định/ đánh giá người bệnh Chăm sóc người bệnh trước phẫu thuật Chăm sóc người bệnh phẫu thuật Chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật Giáo dục sức khỏe chuẩn bị người bệnh xuất viện Những yêu cầu người điều dưỡng ngoại khoa 3.1 Tinh thông nghiệp vụ, thành thạo tay nghề, thao tác kỹ thuật xác - Ln có tinh thần học tập nghiệp vụ, nâng cao tay nghề hiểu biết chăm sóc, theo dõi người bệnh, luyện tay nghề, thủ thuật, kỹ thuật điêu luyện xác - Nghiêm túc khẩn trương thực y lệnh Theo dõi tỉ mỉ, ghi chép đầy đủ, nhậy cảm phát diễn biến biến chứng 3.2 Có ý thức tác phong vô khuẩn kỹ thuật chăm sóc - Ln tự giác chấp hành kỷ luật vơ khuẩn, có ý thức giữ gìn vơ khuẩn cho cho người bệnh - Thực tuyệt đối vô khuẩn thủ thuật thao tác việc chuẩn bị dụng cụ vật liệu, thực nghiêm chỉnh chức trách quy tắc chuyên môn 3.3 Phối hợp với thày thuốc việc phát hiện, theo dõi chăm sóc người bệnh - Theo dõi tỉ mỉ, xác, phát kịp thời Tranh thủ phút, giờ, để cứu chữa người bệnh - Bình tĩnh, khơng hoang mang hốt hoảng trường hợp người bệnh nguy kịch, phải khẩn trương cứu chữa đến Khơng ngại khó khăn vất vả, nguy hiểm Nhanh nhẹn, tháo vát, làm việc có sáng tạo, thông minh, hợp đồng chặt chẽ, không máy móc, ỷ lại 3.4 Có lịng thương u người bệnh cao độ, thực lời dạy Bác Hồ "Lương y phải từ mẫu" - Nêu cao trách nhiệm trước người bệnh, khơng để xảy thiếu sót, tai nạn thiếu tinh thần trách nhiệm - Gần gũi, thương yêu, động viên, an ủi, thông cảm với đau đớn người bệnh - Hiểu rõ vai trị trách nhiệm vinh quang nghiệp bảo vệ sức khoẻ hạnh phúc nhân dân TỰ LƯỢNG GIÁ Hoàn thành câu sau cách điền từ cụm từ vào chỗ trống: Câu 1: Bốn vai trị người điều dưỡng ngoại khoa: A Tiếp đón người bệnh B ………………………… C Chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật D Chuẩn bị cho người bệnh xuất viện Câu 2: Bốn yêu cầu người điều dưỡng ngoại khoa: A Tinh thông nghiệp vụ, thành thạo tay nghề, thao tác kỹ thuật xác B Ý thức tác phong vô khuẩn kỹ thuật chăm sóc người bệnh C D Có lịng thương u người bệnh cao độ, thực lời dạy Bác Hồ “ Lương y phải từ mẫu " Câu 3: Bảy việc cần phải làm người điều dưỡng để chuẩn bị cho người bệnh xuất viện là: A Căn dặn người bệnh chế độ sau viện: chế độ nghỉ ngơi, làm việc, chế độ ăn uống.v.v B Chế độ sinh hoạt ngày, đặc biệt giữ gìn giấc ngủ C D ……………………………………………………… E Cách tập luyện để hồi phục dần chức sinh lý F Hướng dẫn người bệnh thực đơn thuốc lời khuyên thầy thuốc sau viện G Chuẩn bị giấy tờ, hướng dẫn cho người bệnh làm thủ tục toán viện Câu 4: Người bệnh ngoại khoa nhận từ…A… , khoa cấp cứu, phòng hồi sức, …………B……… từ khoa khác chuyển đến Câu 5: Đối với người bệnh đến làm tiểu phẫu, bó bột, cần …….A…….tiến hành thủ thuật hẹn … B….người bệnh chu đáo Câu 6: Ln có tinh thần học tập…A……., nâng cao tay nghề hiểu biết……B…… , theo dõi người bệnh Câu 7: Đối với người bệnh cấp cứu cần phải chuẩn bị …A………dụng cụ, thuốc men, thày thuốc tiến hành ……B… chỗ để cứu chữa người bệnh BÀI 2: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH TRƯỚC PHẪU THUẬT MỤC TIÊU Trình bày chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật theo kế hoạch Trình bày chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật cấp cứu NỘI DUNG Đại cương Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật công tác quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến phẫu thuật Nếu chuẩn bị tốt, hạn chế đến mức tối thiểu tai biến gây mê tiến hành phẫu thuật Ngược lại chuẩn bị không tốt, ảnh hưởng xấu đến kết phẫu thuật, đơi cịn nguy hiểm đến tính mạng người bệnh Người điều dưỡng giữ vai trò chủ yếu việc chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật, công việc nhằm mục đích giúp cho người bệnh yên tâm, sẵn sàng chấp nhận phẫu thuật Chăm sóc, theo dõi chuẩn bị thật tốt người bệnh trước phẫu thuật góp phần vào thành cơng phẫu thuật Có hai loại phẫu thuật phẫu thuật theo kế hoạch phẫu thuật cấp cứu Chuẩn bị người bệnh phẫu thuật theo kế hoạch Phẫu thuật theo kế hoạch gồm bệnh cần phẫu thuật để thời gian chuẩn bị định mà khơng ảnh hưởng đến tình trạng bệnh Phẫu thuật sau hội chẩn người có trách nhiệm định phẫu thuật xếp thời gian, phẫu thuật phương pháp phẫu thuật 2.1 Chuẩn bị tinh thần cho người bệnh thân nhân người bệnh 2.1.1 Đối với người bệnh Trong ngày trước phẫu thuật, người điều dưỡng cần gần gũi, an ủi, giải thích cho người bệnh an tâm, gây cho người bệnh niềm lạc quan, tin tưởng vào chuyên môn, giải thích biết mục đích, lợi ích việc phẫu thuật Cần tìm hiểu lo lắng, thắc mắc người bệnh, phản ánh bác sĩ giải cho người bệnh an tâm Giải thích cho người bệnh biết phẫu thuật từ thông dụng dễ hiểu Khơng cho người bệnh biết tình trạng nguy kịch bệnh, tuyệt đối khơng giải thích điều mà bác sĩ khơng cho phép 2.1.2 Đối với thân nhân người bệnh Cần giải thích kỹ lưỡng, nói rõ bệnh tình người bệnh cho thân nhân người bệnh biết, không giấu tiên lượng xấu, kể khả nguy hiểm đến tính mạng Mặt khác cần phải tranh thủ đồng tình thân nhân, khuyến khích họ quan tâm, động viên người bệnh, hợp tác việc chuẩn bị để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành phẫu thuật 2.2 Chuẩn bị hồ sơ bệnh án thể chất người bệnh 2.2.1 Hồ sơ bệnh án Hồ sơ bệnh án phải có đủ tất loại giấy tờ có tính pháp lí, địa người bệnh phải ghi rõ ràng, xác Có giấy cam kết chấp thuận phẫu thuật thân nhân người bệnh 2.2.2 Chăm sóc thể chất - Theo dõi người bệnh mặt tâm thần, phát lo lắng người bệnh Động viên, an ủi với thái độ nhẹ nhàng, chân thực gây cho người bệnh tin tưởng vào chuyên môn Để người bệnh nghỉ ngơi hoàn toàn - Điều dưỡng nhận định sức khoẻ người bệnh: kiểm tra chiều cao, cân nặng Khai thác kỹ tiền sử xem người bệnh có vấn đề đặc biệt hen phế quản, dị ứng thuốc, bệnh tim mạch, tăng huyết áp, HIV mắc bệnh truyền nhiễm - Kiểm tra dấu hiệu sinh tồn: mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở - Theo dõi số lượng nước tiểu 24 giờ, bình thường 24 người trưởng thành tiểu từ 1,2 lít đến 2,5 lít Theo dõi phân số lần đại tiện ngày, số lượng màu sắc phân Nếu người bệnh nôn phải theo dõi số lần nôn, số lượng nôn, chất nôn, màu sắc v.v Trong trình theo dõi, người điều dưỡng báo cáo kịp thời diễn biến cho bác sĩ biết để xử trí, tất theo dõi ngày phải ghi đầy đủ vào hồ sơ bệnh án, giúp cho bác sĩ chẩn đoán bệnh tiên lượng - Khuyên người bệnh không hút thuốc không uống rượu (kể thứ rượu thuốc) Hướng dẫn cho người bệnh cách thở sâu, tập ho, cách khạc nhổ, hướng dẫn cách ngồi tựa kê cao gối, hướng dẫn trở vận động sau phẫu thuật để giúp cho hồi phục nhanh chóng đề phịng biến chứng - Người bệnh tắm rửa sẽ, cắt móng tay, móng chân, vệ sinh miệng, mũi, họng, mặc quần áo bệnh viện - Chuẩn bị da vùng phẫu thuật: làm da vùng phẫu thuật chất sát khuẩn, cạo hết lông vùng phẫu thuật song lưu ý khơng để xây sát da dễ bị vi khuẩn xâm nhập, có quan điểm cho không nên cạo lông cạo cần thiết Thực thủ thuật thụt tháo ngày phẫu thuật đại tràng - Chế độ ăn, uống trước phẫu thuật: đảm bảo cho người bệnh ăn uống tốt, cho ăn tăng Protit, tăng thịt nạc, cá, trứng bữa ăn hàng ngày, người bệnh thiếu máu Đối với người bệnh không ăn qua đường miệng báo cáo bác sĩ ăn theo đường khác cho ăn qua sonde dày, truyền dịch, loại Vitamin hoa rau xanh - Đối với người bệnh thiếu máu, phẫu thuật nhiều lần, cần thiết phải truyền máu trước tuỳ theo mức độ thể truyền hay hai lần trước phẫu thuật (do bác sĩ định) 2.3 Khám chuyên khoa cần thiết Khám tai mũi họng: phát viêm nhiễm để điều trị trước phẫu thuật, có viêm nhiễm mà phẫu thuật có tai biến sau Khám tim mạch: để đề phịng biến chứng xảy phẫu thuật sau phẫu thuật Khám thần kinh: phát rối loạn tâm thần có liên quan ảnh hưởng tới phẫu thuật Khám da liễu: phát bệnh da 2.4 Các xét nghiệm cận lâm sàng 2.4.1 Các xét nghiệm - Máu: số lượng hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu, công thức bạch cầu, nhóm máu để truyền máu cần, tốc độ lắng máu, thời gian đông máu, thời gian chảy máu, tỉ lệ huyết cầu tố, Protit toàn phần, Lipit toàn phần, Glucoza huyết, điện giải đồ, Ure huyết - Nước tiểu: định lượng Ure niệu, Protein niệu, Glucoza niệu, tế bào (hồng cầu, bạch cầu v.v ) Phân: tìm trứng ký sinh trùng phân, tế bào bất thường phân (hồng cầu, bạch cầu.v.v ) 2.4.2 Thăm dò số chức cần thiết - Thăm dò chức gan: phản ứng Gro-MacLagan, Transaminaza: SGOT, SGPT, Photphataza kiềm, Bilirubin, Prothrombine, siêu âm gan mật Thăm dò chức thận: Ure niệu, Ure máu, Creatinin máu, Creatinin niệu - X quang: chụp thận không chuẩn bị, chụp thận tiêm thuốc cản quang đường tĩnh mạch - Thăm dò số chức khác: X quang: chiếu hay chụp tim phổi, tim mạch: điện tâm đồ, thần kinh: điện não đồ, giáp trạng: đo chuyển hoá Một số xét nghiệm đặc biệt: chụp vi tính cắt lớp (CT Scaner), chụp cộng hưởng từ (MRI) 2.5 Dự phòng biến chứng: để hạn chế biến chứng xảy sau phẫu thuật, cần phải điều trị dự phòng trước - Đối với người bệnh có bệnh tim mạch: ăn nhạt tương đối, vệ sinh miệng tốt Dùng thuốc lợi tiểu trợ tim theo y lệnh Chăm sóc tốt bệnh: mũi - họng, hô hấp v.v - Đối với người bệnh có bệnh thận: cho ăn chế độ kiêng muối, hạn chế nước, lợi tiểu tốt - Đối với người bệnh có bệnh gan: ăn chế độ tăng Protit, hạn chế Lipit - Đối với người bệnh có bệnh tiêu hoá: ăn thức ăn dễ tiêu, tránh rối loạn tiêu hoá 2.6 Chuẩn bị ngày trước phẫu thuật ngày phẫu thuật 2.6.1 Một ngày trước phẫu thuật - Kiểm tra dấu hiệu sinh tồn: mạch, nhiệt độ, huyết áp, nhịp thở, điều dưỡng phải ghi chép đầy đủ vào hồ sơ - Chế độ ăn uống: trước ngày phẫu thuật người bệnh ăn nhẹ buổi sáng cháo bột, miến, súp rau, khoai, sữa Buổi chiều uống nước đường truyền dịch, nhịn ăn uống hoàn toàn 6-8 trước phẫu thuật Đối với phẫu thuật đường tiêu hố có định thụt tháo rửa dày - Chế độ vệ sinh tồn thân da vùng phẫu thuật: tắm nước nóng hay lau người cho người bệnh sẽ, bỏ lại tư trang giả (gửi lại người nhà) Da vùng phẫu thuật cạo lơng, tóc dao cạo tránh gây xây sát da, rửa vùng da xà phịng nước chín, sát khuẩn vùng phẫu thuật cồn 700 ete…v v… , băng vô khuẩn - Thực thủ thuật cần thiết: rửa dày, thụt tháo trước phẫu thuật 3-4 giờ, thụt dung dịch mặn đẳng trương Thông tiểu - Thực thuốc an thần hay thuốc ngủ theo y lệnh trước ngủ cho người bệnh 2.6.2 Ngày phẫu thuật Trước chuyển người bệnh lên phòng phẫu thuật, kiểm tra lại dấu hiệu sinh tồn Kết phải ghi vào hồ sơ bệnh án Đeo bảng tên vào tay người bệnh, thay quần áo theo qui định cho người bệnh, kiểm tra đầy đủ lại hồ sơ Phải chuyển cáng, chuyển nhẹ nhàng, tuyệt đối không để người bệnh tự đi, đảm bảo giữ ấm vận chuyển, bàn giao người bệnh với điều dưỡng 10 + Băng diện bỏng với vài lớp gạc tẩm nhiều thứ thuốc: dầu cá, thuốc mỡ, Visơnevski, dầu gấc, thuốc mỡ, oxyt kẽm, cao sim, nước sắc vỏ xoan trà (B76), nghệ, sắn thuyền Ở trẻ em chi quấn thêm vài lượt thạch cao mỏng cho khỏi tuột da Bỏng mặt, vùng hậu mơn sinh dục rắc bột sous gallate de bismuth, để hở, không băng + Cần ngăn ngừa di chứng sẹo co dính vùng khớp bỏng sâu Với bỏng ngón chân, ngón tay cần băng riêng ngón, khớp bỏng phải giữ tư dự phòng mức, hạn chế sẹo co dúm + Đối với vết bỏng có mủ phải cấy mủ làm kháng sinh đồ - Vệ sinh vùng phụ cận: phòng người bệnh cần phải giữ thống mát vào mùa hè, ấm tránh gió lùa vào mùa đông phải khử khuẩn thường xuyên Khăn trải giường quần áo người bệnh cần phải sát khuẩn - Vệ sinh cá nhân người bệnh: giữ cho da người bệnh vùng phận sinh dục, đặt sonde niệu đạo bàng quang cần tránh nhiễm khuẩn ngược dòng, dùng đệm chống loét, trăn trở người bệnh, xoa bột tan vào vùng tì đè Vệ sinh miệng hàng ngày - Dinh dưỡng: người bệnh không nôn cần cho người bệnh ăn đường miệng, đảm bảo 3000kalo/ 24giờ, thức ăn có nhiều Vitamine Protein - Dùng kháng sinh theo y lệnh 7.4.3 Chăm sóc số thể bỏng đặc biệt - Bỏng đường hô hấp: tiến hành hút dịch tiết, đờm dãi đường hô hấp qua ống nội khí quản ống mở khí quản 1giờ/ lần có biểu tăng tiết đờm dãi Không bật máy hút đưa ống hút vào ống nội khí quản ống mở khí quản Chỉ bật máy hút kéo ống hút ngồi Mỗi động tác hút dịch khơng kéo dài 20 giây Cho thở khí dung hỗn dịch thuốc khí dung theo y lệnh, cho thở oxy qua ống nội khí quản ống mở khí quản theo định - Người bệnh suy mãn bỏng: nuôi dưỡng người bệnh phương pháp ăn uống, cho ăn thức ăn nhiều đạm, đủ calo, thức ăn dễ tiêu hoá, dùng loại men tiêu hoá theo định phương pháp truyền dịch, truyền máu, huyết tương, Albumin, đạm, lipit - Bỏng vùng mặt: mặt vùng ghồ ghề, xương nhơ (xương gị má), có giác quan, lỗ tự nhiên, có quan hơ hấp, tiêu hố Da vùng mặt có nhiều mạch máu nên bỏng phù nề mạnh Bỏng vùng mặt thường kèm theo bỏng hơ hấp hít thở khí 193 khói nóng buồng kín hầm sâu Đối với bỏng mặt tuỳ độ sâu nơng mà ta có cách chăm sóc khác Bỏng nơng: để hở, dịch xuất tiết đóng khơ tạo vảy Theo dõi tình trạng dịch tiết dịch mủ Nếu có mủ đọng vảy: xử trí vết bỏng nhiễm khuẩn Khi vảy khô, không nhiễm khuẩn: bôi mỡ kháng sinh, mật ong, glycerinborat 3% hai bên miệng Khi bong vảy: kịp thời cắt bỏ vảy Bỏng sâu: băng kín, điều trị theo phác đồ điều trị vết bỏng nhiễm khuẩn Theo dõi dịch tiết, mủ, băng gạc vừa đủ dày, không để thấm qua gạc, chảy qua gạc vào lỗ: mũi, tai, miệng mắt Băng kín vết bỏng khơng che kín giác quan, lỗ tự nhiên Vệ sinh vết bỏng theo qui định, cạo tóc, cạo râu đặc biệt trước phẫu thuật Định kỳ tắm, gội đầu: 1- ngày/ lần, dung dịch xà phòng diệt khuẩn - Bỏng bàn tay Thay băng vô khuẩn vùng bàn tay theo quy trình, đặt lớp gạc thuốc đắp chỗ vào khe kẽ ngón tay để tránh tượng dính ngón tay sau Đặt bàn ngón tay tư năng, chèn vào gan tay nắm vừa phải, bàn tay tư nửa sấp nửa ngửa, treo tay cao để giảm phù nề Tập vận động sớm khớp ngón tay, bàn tay để tránh dính khớp cứng khớp Đối với bỏng sâu vùng bàn ngón tay, cần báo cáo cho bác sỹ để sớm tiến hành rạch hoại tử bỏng tránh tượng chèn ép kiểu garo - Bỏng tầng sinh môn Dùng cầu thấm dung dịch Natriclorid 0,9% dung dịch Rivanol 1%, dung dịch Berberin 0,1% dung dịch Povidin 3% Rửa vết bỏng vùng tầng sinh môn từ vùng đến vùng bẩn, cuối rửa vùng hậu môn, thấm khô vùng bỏng gạc vô khuẩn Đối với bỏng nông để hở bán hở theo định 7.4.4 Chăm sóc người bệnh ghép da - Mục đích ghép da: ngăn ngừa nhiễm khuẩn, làm giảm nước bốc hơi, bảo vệ phận quan trọng gân, mạch máu, dây thần kinh - Điều kiện ghép da: sau bị bỏng cần ghép da sớm, định từ tuần lễ thứ trở Những vết bỏng rộng phải điều trị hết nhiễm khuẩn, toàn thân ổn định Tại chỗ bỏng tổ chức hạt mọc tốt (biểu hiện: vết bỏng mầu đỏ, dễ chảy máu, khơng có giả mạc, khơng có mủ, khơng phù nề, tồn trạng người bệnh không sốt ) - Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật ghép da 194 Ngày trước phẫu thuật: tắm cho người bệnh, cạo lông vùng lấy da (theo định bác sĩ), cạo lông mu lấy da vùng bụng đùi, cạo lông nách lấy da cánh tay, cắt tóc cạo trọc đầu lấy da vùng đầu Sáng hôm phẫu thuật: lấy mạch, nhiệt độ, huyết áp Thụt tháo có định Thăy băng vùng ghép da, đắp lớp gạc Berberin 0,1% Sát trùng cồn 70 0C, băng vô trùng vùng lấy da Tiêm thuốc tiền mê theo định Chuyển người bệnh lên phịng phẫu thuật Chăm sóc sau phẫu thuật ghép da: sau 72 sau ghép da thay băng, thay băng tẩm huyết lên lớp gạc bóc từ từ, bóc miếng gạc tránh đau người bệnh, không kéo mạnh làm bong miếng da ghép Ăn đủ lượng đạm, đường, mỡ loại Vitamin, tăng hoa tươi Mối quan tâm hàng đầu phẫu thuật viên sau ghép da miếng da ghép phải sống Muốn vậy, ngày đầu sau ghép da, phải giữ cho miếng da ghép dính với lớp mỡ hạt phía Do cần bất động da ghép từ 5- ngày cho vùng da không chịu trọng lượng 10- 15 ngày cho vùng da chịu trọng lượng vùng khớp Trong thời gian bất động, cho người bệnh gồng vùng bất động tập chủ động vùng khác Sau thay băng, miếng da ghép ăn, ngâm nước ngày để giữ vùng da ghép tập thụ động nhẹ nhàng Nếu vùng ghép da để hở, cho ngâm nước ngày thứ thứ sau ghép Sau thời gian bất động, xoa bóp nhẹ nhàng ngón tay vùng ghép da để làm mềm miếng da ngăn ngừa kết dính, cần phải thận trọng để tránh làm da cho người bệnh, vận động tích cực lại sớm Nếu chi vùng da bị bỏng hay vùng lấy da ghép, người bệnh đứng, băng vùng băng chun để bảo vệ lớp da mỏng da dầy tốt ( khoảng 2- tháng ) 7.4.5 Phục hồi chức bỏng - Mục đích: tâm lý trị liệu Ngăn ngừa biến chứng hơ hấp người già hay người bệnh phải nằm lâu giường, người bệnh bị bỏng đường hô hấp, vùng cổ, vùng ngực Ngăn ngừa co rút da, cơ, sẹo dính Giúp bong mơ chết bỏng sâu Gia tăng tuần hoàn Phục hồi chức sinh hoạt hàng ngày (di chuyển hoạt động trị liệu ) - Phương pháp Với bỏng độ I độ II nông diện tích khơng rộng: chương trình trị liệu bao gồm vận động chủ động để trì lực tầm vận động khớp vùng bị bỏng Chức vận động trở lại bình thường với lành da 195 Với người bệnh thể trạng phải nằm giường, 24- 48 giờ, cần giữ tư tốt giường, thở sâu ho có hiệu quả, người bệnh nhiều đờm rãi, vỗ nhẹ lồng ngực tránh vùng bị bỏng Sau 48 khuyến khích người bệnh ngồi dậy ngày lần để tập thở ho, vận động chủ động hay thụ động nhẹ nhàng cho lại sớm tốt Nếu người bệnh điều trị theo phương pháp băng kín: dùng nước xốy ấm để làm bong mô chết, làm mềm da, giúp người bệnh cử động dễ dàng Nhiệt độ nước vừa sức chịu đựng người bệnh Pha 9g muối lít nước, quấy cho tan, kỹ thuật viên mang găng vô trùng tắm cho người bệnh, làm vận động thụ động hay cho vận động chủ động nước Tắm xong, dùng khăn vô trùng phủ cho người bệnh sát trùng bồn tắm cho lượt Khi vết bỏng sâu lành da hồn tồn: để tránh hình thành sẹo dính cứng, kết hợp với trị liệu phải cẩn thận, da non lên phải thử cảm giác cường độ Một vài vùng thể đặc biệt ý vùng cần phải giữ tư vận động để tránh co rút, trì tư cách sử dụng miếng ván, máng nâng hay phương pháp kéo tạ Sự vận động chủ động hay bị động, điều quan trọng phải lấy hết tầm vận động khớp vận động phải nhẹ nhàng Vùng cổ cần phải giữ cổ tư duỗi cách kê gối vai để tránh biến dạng gập cổ, xệ môi giới hạn vận động hàm Vùng cột sống ngăn ngừa biến dạng vẹo cột sống cho người bệnh bỏng bên lưng hay bên ngực, biến dạng gù lưng cho người bệnh bỏng ngực hay bụng ngăn ngừa ưỡn lưng cho người bệnh bỏng vùng thắt lưng Vùng nách nách bị cứng, cử động dạng vai bị giới hạn, phải để vai dạng 90 độ tư nằm, cách dùng máng nâng treo tay Vùng khuỷu gối để tư duỗi hoàn toàn để tránh sẹo co rút tư gập, dùng máng hoạc nẹp mang liên tục trừ lúc tập Vùng háng ngăn ngừa biến dạng gập, áp cách trì tư duỗi thẳng dạng 60 độ Cổ chân bàn chân: ngăn ngừa co rút gân gót tư bàn chân 90 độ ngăn ngừa biến dạng gập ngón chân vận động Cổ tay bàn tay: phải kê cao bàn tay để làm giảm phù nề Giữ khớp bàn ngón tư gập tối đa để tránh co rút dây chằng da mặt lưng khớp Các khớp liên đốt gập đặt tư gập từ 3040 độ, cổ tay duỗi 15 độ Phải làm cử động bàn tay nước bên nhiều lần 196 ngày kéo giãn nhẹ nhàng, nên khuyến khích người bệnh sử dụng bàn tay sinh hoạt hàng ngày Người bệnh bỏng hai chi dưới: phải mang băng cao su từ bàn chân đến háng di chuyển để tránh cảm giác kim châm chảy máu Băng cao su phải hấp vô trùng sử dụng riêng cho người bệnh Ngực: sẹo cứng ngực làm giảm khả giãn nở ảnh hưởng đến hô hấp, cần cho người bệnh tập thở sâu trì vai tư dang Mặt: bỏng sâu miệng đưa tới sẹo co rút khoé miệng làm người bệnh không há miệng rộng, cần ngăn ngừa cách cho người bệnh thường xuyên tập mặt ( nhíu mày, nhăn trán, nhắm mở mắt, cười ) để sửa lại vẻ mặt da hết đường nhăn Người bệnh bỏng bị xáo trộn tâm lý nhiều ảnh hưởng tới thẩm mĩ, chức sống, người điều dưỡng cần khéo léo, tế nhị bắt đầu tiếp xúc với người bệnh Cần giải thích cặn kẽ mục đích phục hồi chức năng, để người bệnh thân nhân hiểu tầm quan trọng việc tập luyện hay có phối hợp chặt chẽ người điều dưỡng với người bệnh thân nhân người bệnh 7.4.6 Giáo dục sức khỏe Giải thích, động viên người bệnh yên tâm điều trị Phổ biến nội quy khoa phòng để người bệnh thực Hướng dẫn cách giữ gìn vết bỏng không chạm tay vào vùng bỏng, không tự dùng thuốc cho vào vùng bỏng Giáo dục cộng đồng thận trọng lao động, sinh hoạt để tránh bỏng Biết cách sơ cứu bỏng phương pháp để hạn chế diện tích độ sâu bỏng 7.5 Đánh giá Người bệnh sơ cứu kịp thời, phương pháp, phịng sốc tốt điều trị sốc có hiệu quả, khơng bị nhiễm độc Vết bỏng chăm sóc phương pháp, không bị nhiễm khuẩn Sau điều trị bỏng người bệnh không bị suy mãn, người bệnh yên tâm điều trị Chuẩn bị tốt người bệnh để vá da, chăm sóc tốt vùng da vá TỰ LƯỢNG GIÁ Hồn thành câu sau cách điền từ cụm từ thích hợp vào chỗ trống: Câu Năm nguyên nhân gây bỏng A …………………………… B Do hoá chất 197 C Do điện D………………………… E Các nguyên nhân khác Câu Năm nội dung tiên lượng bỏng A Dựa vào tác nhân gây bỏng B …………………………………………………… C Dựa vào vị trí D………………………………………… E Căn vào cách điều trị hoàn cảnh bị bỏng Câu Bốn diễn biến bỏng nặng A Giai đoạn sốc B Giai đoạn nhiễm độc cấp tính C …………………………………………… D ……………………………………………………………… Phân biệt sai câu hỏi sau cách đánh dấu (V) vào cột Đ cho câu đúng, vào cột S cho câu sai STT Câu hỏi Câu Bỏng nhiệt độ cao nguyên nhân gặp Câu Bỏng độ II gây thoát huyết tương qua vết bỏng Câu Quy luật số tính diện tích bỏng áp dụng cho tất lứa tuổi Câu Bỏng độ II để diễn biến tự nhiên phát triển tổ chức hạt tạo thành sẹo dúm dó Câu Trẻ em bỏng độ III 6% phải xem bỏng nặng Câu Người bệnh bỏng không ăn uống ngày đầu Câu 10 Không đựơc hút dịch tiết, đờm rãi bỏng đường hô hấp Câu 11 Cần đặt bàn tay ngón tay tư bỏng bàn tay Câu 12 Sau 48 thay băng cho người bệnh ghép da sau bỏng 198 Đ S ĐÁP ÁN BÀI 1: VAI TRÒ NGƯỜI ĐIỀU DƯỠNG NGOẠI KHOA Câu B Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật Câu C Phối hợp với thày thuốc việc phát hiện, theo dõi chăm sóc người bệnh Câu C Cách giữ gìn bảo vệ vết mổ D Hướng dẫn dấu hiệu biến chứng xảy sau xuất viện Câu A phòng khám B Phòng phẫu thuật Câu A khẩn trương B dặn Câu A nghiệp vụ B chăm sóc Câu A nhanh chóng B hồi sức BÀI 2: CHĂM SĨC NGƯỜI BỆNH TRƯỚC PHẪU THUẬT Câu A thời gian B khơng ảnh hưởng Câu A rõ bệnh tình B tiên lượng xấu Câu A nguy kịch B khơng giải thích Câu 199 A hút thuốc B uống rượu Câu A hoàn toàn 6-8 B đường tiêu hoá Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu 10 S BÀI 3: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH VIÊM PHÚC MẠC Câu A trực tiếp B đường máu Câu A Do thủng đường tiêu hoá thủng dày, thủng ruột C Vỡ ổ áp xe, hay ổ nhiễm trùng ổ bụng Câu A Đau bụng Câu Người bệnh có biểu nhiễm độcB Người bệnh có biểu nhiễm độc Câu B Nắn bụng có phản ứng thành bụng E Chọc dị ổ bụng có dịch, mủ Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu S, Câu 10 Đ BÀI : CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬT ĐƯỜNG TIÊU HÓA Câu A Thủng ung thư dày Câu A Do xoắn ruột C Do lồng ruột ( lồng ruột cấp trẻ em) Câu B Nôn Câu B Bồi hoàn nước điện giải 200 D Theo dõi mạch, huyết áp, nước tiểu 24 Câu C Tắc nghẽn mạch máu ruột thừa Câu B Sốc sau phẫu thuật D Nôn sau phẫu thuật Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu 10 S, Câu 11 S, Câu 12 S, Câu 13 S, Câu 14 Đ, Câu 15 Đ , Câu 16 S BÀI 5: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH CHẤN THƯƠNG BỤNG Câu A Hồi sức chống sốc D Chuẩn bị người bệnh phẫu thuật có y lệnh Câu C Chống chướng bụng cách đặt sonde dày Câu B Bụng chướng nhẹ, gõ D Khi khối máu tụ to sờ thấy khối máu tụ Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu S BÀI 6: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH VIÊM TỤY CẤP Câu B Có phản ứng thành bụng Câu B Chăm sóc cung cấp đủ dinh dưỡng cho người bệnh C Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật Câu B Có sốc khơng? D Dấu hiệu sinh tồn? Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu Đ, Câu 10 S BÀI 7: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SỎI ĐƯỜNG MẬT Câu C Vàng da – vàng mắt Câu 201 B Viêm phúc mạc mật E Chảy máu đường mật Câu B Bảo đảm vết khâu OMC D Chụp kiểm tra đường mật xem có cịn sỏi sót hay khơng Câu S, Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu 10 Đ, Câu 11 Đ, Câu 12 Đ BÀI 8: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH TRĨ – RỊ HẬU MƠN Câu C 11 Câu B Sa trĩ rặn, tự co lên sau D Trĩ sa thường xuyên, kể trường hợp sa trĩ tắc mạch Câu A Đại tiện máu tươi C Đau đột ngột vùng hậu môn Câu B Giảm đau cho người bệnh Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu 10 Đ BÀI 9: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH VẾT THƯƠNG - CHẤN THƯƠNG NGỰC Câu C Vết thương ngực van Câu A tổ chức B khơng khí vào Câu A Gõ đục Câu A kín B chiều Câu 202 B Chăm sóc chống suy hơ hấp C Phịng chống nhiễm khuẩn Câu B Dung giảm Câu A ba B hai cung Câu A vùng cao B vùng thấp Câu A 24 BÀI 10: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SỎI ĐƯỜNG TIẾT NIỆU Câu A Chăm sóc giảm đau cho người bệnh C Chống nhiễm khuẩn đường niệu Câu A Nếu thận to chạm thận, bập bềnh thận dương tính Câu B Tiểu máu Câu S, Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu 10 S, Câu 11 S, Câu 12 Đ , Câu 13 S, Câu 14 S , Câu 15 S BÀI 11: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH U TUYẾN TIỀN LIỆT Câu A Bàng quang giãn mỏng Câu A Người bệnh có bí tiểu hồn tồn khơng hoàn toàn C Sỏi bàng quang, túi thừa bàng quang Câu A Chăm sóc cung cấp đủ dinh dưỡng C Chăm sóc sonde niệu đạo - bàng quang Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu 10 Đ, Câu 11.S 203 BÀI 12: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH CHẤN THƯƠNG THẬN – BÀNG QUANG Câu C Vỡ thận Câu C Đái máu Câu B Chăm sóc tiểu tiện, đặt sonde niệu đạo – bàng quang C Theo dõi người bệnh Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu 10 S, Câu 11 S, Câu 12 S BÀI 13: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GÃY XƯƠNG Câu A Hồi sức tích cực Câu B Chăm sóc vết mổ, chống nhiễm khuẩn D Chăm sóc cung cấp đủ dinh dưỡng, tập vận động phục hồi chức Câu A Giai đoạn tụ máu ổ gãy C Giai đoạn can xương nguyên phát Câu Đ, Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu 10 Đ, Câu 11 S, Câu 12 S , Câu 13 Đ, Câu 14 S, Câu 15 Đ, Câu 16 Đ BÀI 14: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GÃY XƯƠNG CHI TRÊN Câu B Giảm cánh tay Câu A Hồi sức tích cực, giảm đau cho người bệnh C Chuẩn bị người bệnh bó bột phẫu thuật Câu B Chăm sóc bột Câu B Chăm sóc vết mổ, chống nhiễm khuẩn 204 D Giảm sưng nề chi bị tổn thương F Giáo dục sức khỏe Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu 10 Đ, Câu 11 Đ, Câu 12 Đ, BÀI 15: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GÃY XƯƠNG CHI DƯỚI Câu B Tổn thương mạch máu thần kinh Câu B Có hội chứng thiếu máu khơng? D Có tổn thương phối hợp khơng? Câu A Hồi sức tích cực, giảm đau cho người bệnh C Chăm sóc giảm nguy viêm xương Câu A Giảm sưng, nề chi bó bột C Chăm sóc vận động, bất động tốt chi gãy Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu Đ, Câu 10 S, Câu 11 S, Câu 12 S, Câu 13 Đ , Câu 14 S BÀI 16: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GÃY XƯƠNG CHẬU Câu A Hồi sức tích cực, giảm đau cho người bệnh C Bất động tốt nguyên tắc Câu B Chăm sóc ống dẫn lưu tránh gập, tắc ống C Chăm sóc vết mổ, chống nhiễm khuẩn Câu S, Câu S, Câu S, Câu Đ BÀI 17: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Câu A Máu tụ màng cứng C Máu tụ màng cứng mạn tính Câu B Chăm sóc tri giác tổn thương phối hợp Câu 205 A Chăm sóc hơ hấp, hút đờm rãi C Chăm sóc biến chứng nằm lâu F Chăm sóc vận động, phục hồi chức Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu S, Câu Đ BÀI 18: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH GÃY CỘT SỐNG Câu A Gãy cột sống dồn ép theo trục dọc mà gây gãy thân đốt sống khơng có gập góc ống sống Câu B Có dấu hiệu chèn, lt ép nách, bẹn khơng? Câu C Tính chất dịch dẫn lưu? D Mức độ hồi phục người bệnh có liệt tủy? Câu Đ, Câu S, Câu Đ, Câu Đ, Câu S, Câu Đ BÀI 19: CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH BỎNG Câu A Nhiệt độ khô D Do tia vật lý Câu B Dựa vào diện tích độ sâu D Tác nhân Câu C Giai đoạn nhiễm trùng D Giai đoạn hồi phục hay suy mãn kéo dài Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu S, Câu Đ, Câu S, Câu 10 S, Câu 11 Đ, Câu 12 S 206 TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt 1- Bệnh học chăm sóc ngoại khoa, ( 2005), Nhà xuất Y học, Hà Nội 2- Bệnh học ngoại khoa, (2002), tập I-II Trường đại học Y hà Nội – nhà xuất y học, Hà Nội 3- Bệnh học ngoại khoa, (2002), tập I, giáo trình giảng dậy sau đại học, Học Viện Quân Y, nhà xuất quân đội nhân dân, Hà Nội 4- Đặng Hanh Đệ (2010), Cấp cứu ngoại khoa, Tập I-II, Nhà xuất giáo dục Việt Nam- Hà nội 5- Hướng dẫn quy trình chăm sóc người bệnh (2002), Nhà xuất Y học, Hà Nội 6- Nguyễn Bửu Triều, Bệnh học ngoại khoa, (2004), Trường đại học Y Hà Nội- Bộ môn Ngoại, Tập I-II-III-IV, Nhà xuất Y học, Hà Nội 7- Ngoại khoa sở (2003), Nhà xuất Y học, Hà Nội 8- Nguyễn Tấn Cường, Điều dưỡng Ngoại, Tập I-II, (2008), Nhà xuất giáo dục, Hà Nội 9- Phạm Văn Lình, Hồ Duy Bính, Điều dưỡng Ngoại, Tập I-II, Nhà xuất Y học, Hà Nội Tiếng Anh 10- Huguier M.Houry.S, (1992), Cancer de I estomac" Encyc Med Chir 11- Scott DB, (1998), Spinal anaesthesia, Introduction to Regional anaesthesia 12- Strichartz GR (1998), Mechanisms of action of local anesthetic agents", Principles and Practice of Anesthesiology 13- Torr GJ, James MFM, (1998), The role of the anaesthetist in preeclampsia, Update in Anaesthesia 1998, 9:17-22 14- Textbook of Medical & Surgical Nursing, 4th Edition W B Saunders, (1993), Company Philadelphia 207 ... NGƯỜI ĐIỀU DƯỠNG NGOẠI KHOA MỤC TIÊU Trình bày vai trị người điều dưỡng ngoại khoa Trình bày yêu cầu người điều dưỡng ngoại khoa NỘI DUNG Đại cương Trong bệnh viện chuyên khoa ngoại hay khoa ngoại. .. cụ thực kỹ thuật Vai trò người điều dưỡng ngoại khoa Trong ngoại khoa có nhiều cơng việc khác nhau, cơng việc có nội dung cơng tác riêng Do người điều dưỡng ngoại khoa cần có vai trị - Nhận định... trò người điều dưỡng ngoại khoa: A Tiếp đón người bệnh B ………………………… C Chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật D Chuẩn bị cho người bệnh xuất viện Câu 2: Bốn yêu cầu người điều dưỡng ngoại khoa: A Tinh