KH BỒI DƯỠNG VĂN BUỔI 1: Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Ngày soạn: 27 /9 /2021 Ngày dạy: 04/10/2021: 6A4 08/10/2021: 6A3 ÔN TẬP VĂN BẢN: BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN Trích “Dế Mèn phiêu lưu kí” - Tơ Hồi I MỤC TIÊU Kiến thức: - Những nét tiêu biểu nhà văn Tô Hồi - Người kể chuyện ngơi thứ - Đặc điểm nhân vật thể qua hình dáng, cử chỉ, hành động, ngơn ngữ, suy nghĩ… - Tính chất truyện đồng thoại thể văn “Bài học đường đời đầu tiên” Năng lực: - Xác định kể văn “Bài học đường đời đầu tiên” - Nhận biết chi tiết miêu tả hình dáng, cử chỉ, lời nói, suy nghĩ nhân vật Dế Mèn Dế Choắt Từ hình dung đặc điểm nhân vật - Phân tích đặc điểm nhân vật Dế Mèn - Rút học cách ứng xử với bạn bè cách đối diện với lỗi lầm thân - Năng lực nhận diện từ đơn, từ ghép, từ láy từ loại văn Về phẩm chất: - Nhân ái, khoan hồ, tơn trọng khác biệt - Có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp tạo lập văn II CHUẨN BỊ: Chuẩn bị giáo viên: Hệ thống kiến thức tập Chuẩn bị học sinh: Ôn lại kiến thức học theo hướng dẫn GV III CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Kiểm tra cũ: Xen kẽ Bài mới: TIẾT 1: ÔN TẬP KIẾN THỨC CƠ BẢN VĂN BẢN: BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN Hoạt động thầy trò GV hướng Nội dung cần đạt I KIẾN THỨC CHUNG VỀ THỂ LOẠI Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Truyện truyện đồng thoại Truyện loại tác phẩm văn học kể lại câu chuyện, có cốt truyện, nhân vật, khơng gian, thời gian, hồn cảnh diễn việc Truyện đồng thoại lả truyện viết cho trẻ em, có nhân vật thường lồi vật đồ vật nhân cách hoá Các nhân vật vừa mang đặc tính vốn có cùa lồi vật đồ vật vừa mang đặc điểm người Cốt truyện Cốt truyện yếu tố quan trọng cùa truyện kể, gồm kiện chinh - Hình thức xếp theo trật tự định: có mờ đầu, diễn biến kết thúc vấn đáp Nhân vật Nhân vật đối tượng có hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, cảm xúc, - HS trả lời suy nghĩ, nhà văn khắc hoạ tác phẩm Nhân vật thường người thần tiên, ma quỷ, vật đồ vật, - GV chốt Người kể chuyện kiến thức Người kể chuyện nhân vật nhà văn tạo để kể lại câu chuyện: + Ngôi thứ nhất; + Ngôi thứ ba Lời người kế chuyện lời nhân vật Lời người kể chuyện đảm nhận việc thuật lại việc câu chuyện, bao gồm cà việc thuật lại hoạt động cùa nhân vật vả miêu tả bối cảnh không gian, thời gian việc, hoạt động dẫn HS củng cố kiến thức thể loại văn Lời nhân vật lời nói trục tiếp cùa nhân vật (đối thoại, độc thoại), trinh bày tách riêng xen lẫn với lời người kề chuyện II KIẾN THỨC CHUNG VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM Tác giả: - Tơ Hồi (1920-2014) tên khai sinh Nguyễn Sen, quê nội huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội), lớn lên q ngoại - làng Nghĩa Đơ, phủ Hồi Đức, tỉnh Hà Đông, thuộc quận Cầu Giấy, Hà Nội - Tơ Hồi viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 - Ơng có khối lượng tác phẩm phong phú đa dạng, gồm nhiều thể loại - Các tác phẩm chính: “Võ sĩ Bọ Ngựa”, “Dê Lợn”, “Đôi ri đá”, “Đảo hoang”… - Năm 1996, ông tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh văn học, nghệ thuật Tác phẩm: Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái a Thể loại: Truyện đồng thoại b Xuất xứ: - “Bài học đường đời đầu tiên”(tên người biên soạn đặt) trích từ chương I “Dế Mèn phiêu lưu kí” - “Dế Mèn phiêu lưu kí” in lần đầu năm 1941, tác phẩm tiếng đặc sắc Tơ Hồi viết loài vật, dành cho lứa tuổi thiếu nhi c Tóm tắt: Dế Mèn chàng dế niên cường tráng biết ăn uống điều độ làm việc có chừng mực Tuy nhiên Dế Mèn tính tình kiêu căng, tự phụ ln nghĩ “là tay ghê gớm, đứng đầu thiên hạ” Bởi mà Dế Mèn khơng chịu giúp đỡ Dế Choắt- người hàng xóm trạc tuổi Dế Mèn với vẻ ốm yếu, gầy gị gã nghiện thuốc phiện Dế Mèn thiếu suy nghĩ, lại thêm tính xốc bày trị nghịch dại trêu chị Cốc khiến Dế Choắt chết oan Trước chết, Dế Choắt tha lỗi khuyên Dế Mèn bỏ thói hăng, bậy bạ Dế Mèn sau chôn cất Dế Choắt vô ân hận suy nghĩ học đường đời d Giá trị nội dung: - Miêu tả vẻ đẹp Dế Mèn cường tráng t kiêu căng, xốc - Sau bày trò trêu chị Cốc, gây chết cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận rút học đường đời cho e Giá trị nghệ thuật: - Cách kể chuyện theo thứ tự nhiên, hấp dẫn - Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc - Ngơn ngữ xác, giàu tính tạo hình - M tả lồi vật sinh động, nghệ thuật nhân hố, ngơn ngữ miêu tả xác - Xây dựng hình tượng nhân vật gần gũi với trẻ thơ f Ý nghĩa - Không đề cao thân rước hoạ - Cần biết lắng nghe, quan tâm, giúp đỡ người xung quanh Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái III KIẾN THỨC TRỌNG TÂM: Bức chân dung tự hoạ Dế Mèn: Hình dáng Hành động Suy nghĩ - chàng dế niên cường tráng + càng: + vuốt: + cánh: + đầu: + răng: + râu: dài, cong - đạp ph phách - vũ lên phành phạch - nhai … - trịnh trọng vuốt râu - cà khịa, quát nạt, đá ghẹo Ngôn ngữ - Tôi tợn - Tôi cho giỏi - Tôi tưởng: lầm cử ngông cuồng tài ba, tưởng tơi tay ghê ghớm, đứng đầu thiên hạ - Gọi Dế Choắt “chú mày”, xưng “anh” Gọi chị Cốc “mày” xưng “tao” NT: Miêu tả, nhân hoá, giọng kể kiêu ngạo =>Dế Mèn khỏe mạnh, cường tráng, đẹp hùng dũng nhà võ =>Dế Mèn kiêu căng tự phụ, xem thường người, hăng hống hách, xốc (nét chưa đẹp) Bài học đường đời a Nhân vật Dế Choắt Hình dáng Cách sinh hoạt - Chạc tuổi: Dế Mèn - Ăn xổi, - Người: gầy gò, dài ngêu gã nghiện thuốc phiện - Cánh: ngắn củn … người cởi trần mặc áo ghi nê - Đôi càng: bè bè, nặng nề - Râu: cụt có mẩu - Mặt mũi:  Ngôn ngữ - Với Dế Mèn: + Lúc đầu: gọi “anh” xưng “em” + Trước mất: gọi “anh” xưng “tôi” - Với chị Cốc: + Van lạy + Xưng hô: chị - em NT: miêu tả, sử dụng thành ngữ GV hướng => Gầy gò, ốm yếu khiêm tốn, nhã nhặn Bao dung độ lượng dẫn HS nhắc trước tội lỗi Mèn lại kiến thức b Thái độ Dế Mèn với Dế Choắt trọng tâm - Chê bai nhà cửa lối sống Dế Choắt văn - Từ chối lời đề nghị cần giúp đỡ Choắt - Hình thức => Khinh bỉ, coi thường Dế Choắt Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN vấn đáp - HS trả lời - GV chốt kiến thức Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái c Bài học đường đời Dế Mèn Dế Mèn Trước Sau trêu chị Cốc trêu chị Cốc Hành động Thái độ Bài học -Mắng, coi thường,- Chui vào hang bắt nạt Choắt - Núp tận đáy hang, nằm in - Cất giọng véo von thít trêu chị Cốc - Mon men bị lên - Chơn Dế Choắt Hung hăng, ngạoSợ hãi, hèn nhát mạn, xấc xược Hậu Dế Choắt bị chị Cốc mổ chết Hối hận - Không nên kiêu căng, coi thường người khác - Không nên xốc để hành động điên rồ TIẾT 2,3: LUYỆN TẬP VỀ VĂN BẢN: BÀI HỌC ĐƯỜNG ĐỜI ĐẦU TIÊN Bài tập Đọc kĩ đoạn văn, sau trả lời cách chọn ý nhất: “ Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mơng Nước đầy nước cua cá tấp nập xi ngược, cị, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nơng, mịng, két bãi sông xơ xác tận đâu bay vùnq nước để kiếm mồi Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có tranh mồi tép, có anh Cị gầy vêu vao bì bõm lội bùn tím chân mà hếch mỏ, chẳng dược miếng nào” (Bài học đường đời đẩu tiên - Ngữ văn 6, tập 1) Câu 1: Đoạn văn trích văn nào? Tác giả? Văn thuộc thể loại truyện nào? Câu 2: Đoạn văn trình bày theo phương thức biểu đạt nào? Phương thức chính? Câu 3: Đoạn văn sử dụng kể thứ mấy? Người kể ai? Câu 4: Nội dung đoạn văn trên? Câu 5: Bài học sống em rút từ văn chứa đoạn văn ? Hướng dẫn làm bài: Câu 1: Đoạn văn trích từ văn Bài học đường đời tác giả Tơ Hồi; thuộc thể loại truyện đồng thoại Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Câu 2: Đoạn văn trình bày theo phương thức biểu đạt tự xen miêu tả, miêu tả Câu 3: Đoạn văn sử đụng kể thứ Người kể chuyện Dế Mèn Câu 4: Nội dung đoạn văn : cảnh kiếm mồi loài sinh vật đầm bãi trước hang Dế Mèn Câu 5: Bài học sống em rút từ văn chứa đoạn văn : - Trong sống không kiêu căng, tự phụ, coi thường người khác - Cần sống khiêm tốn, biết quan tâm giúp đỡ người khác Bài tập Đọc đoạn văn sau trả lời câu hỏi : « Tơi đem xác Dế Choắt đến chôn vào vùng cỏ bùm tum Tôi đắp thành nấm mộ to Tôi đứng lặng lâu, nghĩ học đường đời » ( Ngữ văn 6, tập 1, NXBGD-2021) Câu Bài học đường đời Dế Mèn gì? Câu 2: Tơi đứng lặng lâu, nghĩ học đường đời Đặt vào nhân vật Dế Mèn, viết tiếp suy nghĩ Dế (đoạn văn dài khoảng 10 dòng) Hướng dẫn làm bài: Câu Bài học đường đời Dế Mèn : Ở đời mà có thói hăng, bậy bạ, có óc mà khơng biết nghĩ sớm muộn mang vạ vào Câu 2: Đoạn văn có nối tiếp tự nhiên, hợp lí mạch nghĩ Dế Mèn xoay quanh niềm ân hận, đau khổ khơn ngi, tự giày vị, day dứt thân tội lỗi khơng thể tha thứ dẫn đến thức tỉnh, tự hứa hẹn cho cách sống tới, giọt nước mắt tự lọc tâm hồn xuất nơi chàng Dế cường tráng sớm nhiễm thói ngơng cuồng Bài tập Đọc đoạn văn sau trả lời câu hỏi bên dưới: “Tơi khơng ngờ Dế Choắt nói với tơi câu : Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái - Thôi, ốm yếu rồi, chết Nhưng trước nhắm mắt, khuyên anh:ở đời mà có thói hăng bậy bạ, có óc mà nghĩ, sớm muộn mang vạ vào Thế Dế Choắt tắt thở Tơi thương Vừa thương vừa ăn năn tội Giá tơi khơng trêu chị Cốc đâu Choắt việc Cả tơi nữa, khơng nhanh chân chạy vào hang tơi chết toi rồi.” (Trích Ngữ văn - tập 1) Câu 1: Cho biết đoạn trích thuộc văn nào? Tác giả? Nêu nội dung đoạn trích? Câu 2: Qua lời khuyên Dế Choắt em nêu cảm nhận đoạn văn (57 dòng) nhân vật Dế Choắt? Hướng dẫn làm bài: Câu 1: - Văn bản: Bài học đường đời - Tác giả: Tơ Hồi Câu 2: * Về kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn (phương thức biểu đạt tự chọn) từ – dịng, bố cục hợp lí (mở đoạn, thân đoạn, kết đoạn); khơng lỗi tả, ngữ pháp, diễn đạt trơi chảy * Về kiến thức: Học sinh trình bày cảm nhận nhân vật Dế Choắt theo nhiều cách khác cần đảm bảo ý sau: - Thấy Dế Choắt dế có lịng nhân hậu, trái tim độ lượng - Dế Mèn gây chết Dế Choắt Dế Choắt hay tỏ thái độ căm giận Ngược lại Dế Choắt chân thành khuyên nhủ Dế Mèn - Bày tỏ tình cảm dành cho Dế Choắt… Bài tập Đọc ngữ liệu sau trả lời câu hỏi bên dưới: Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái ….“Choắt không dậy nữa, nằm thoi thóp Thấy thế, tơi hoảng hốt quỳ xuống, nâng đầu Choắt lên mà than rằng: - Nào đâu biết lại nông nỗi này! Tôi hối Tôi hối hận lắm! Anh mà chết tội ngông cuồng dại dột Tôi biết làm bây giờ? Tôi không ngờ Dế Choắt nói với tơi câu này: - Thôi, ốm yếu rồi, chết Nhưng trước nhắm mắt, khuyên anh: đời mà có thói hăng bậy bạ, có óc mà nghĩ, sớm muộn mang vạ vào Thế Dế Choắt tắt thở Tơi thương Vừa thương vừa ăn năn tội mình…” ( Trích “ Bài học đường đời đầu tiên”- Dế Mèn phiêu lưu kí – Tơ Hồi) Câu 1: Tìm từ láy xác định biện pháp tu từ sử dụng đoạn văn Trình bày tác dụng từ láy biện pháp tu từ Câu 2: Giả sử em nhân vật Dế Mèn, đứng trước mộ Dế Choắt, em suy nghĩ gì? Câu 3:Căn vào đâu mà Dế Choắt đưa lời khuyên với Dế Mèn: “…Ở đời mà có thói hăng bậy bạ, có óc mà khơng biết nghĩ, sớm muộn mang vạ vào ”? Em có suy nghĩ lời khun Dế Choắt rút học cho thân ( trình bày đoạn văn ngắn) Hướng dẫn làm bài: Câu + Chỉ từ láy biện pháp tu từ: - Các từ láy đoạn văn: thoi thóp, hoảng hốt, nơng nỗi, dại dột, hối hận, hăng, bậy bạ, ăn năn - Biện pháp tu từ: Nhân hóa + Tác dụng từ láy biện pháp tu từ nhân hoá: - Các từ láy miêu tả cách sinh động, cụ thể hình dáng Dế Choắt tâm trạng lo lắng, sợ hãi, ăn năn, hối hận Dế Mèn sau trêu chị Cốc để Dế Choắt bị cơng - Biện pháp tu từ nhân hố khiến Dế Mèn Dế Choắt vốn loài vật trở nên gần gũi với người, người biết hành động, suy nghĩ, có tình cảm, cảm xúc Làm cho câu chuyện diễn chân thực, sinh động, hấp dẫn Câu HS viết suy nghĩ là: - Vơ ân hận thói ngơng cuồng, dại dột khiến dẫn đến chết thương tâm Dế Choắt - Hứa với Dế Choắt, tự hứa với lịng bỏ “ thói hăng, bậy bạ, có óc mà khơng biết nghĩ” - Cầu xin Dế Choắt tha thứ Câu Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái + Dế Choắt vào đặc điểm tính cách Dế Mèn đầu đoạn trích đặc biệt hành động đứng trước hang trêu chị Cốc Dế Mèn dẫn đến hậu tai hại + Suy nghĩ lời khuyên Dế Choắt: Lời khuyên Dế Choắt hồn tồn Khơng với nhân vật Dế Mèn mà với tất bạn trẻ có đặc điểm tính cách Dế Mèn + Bài học: - Không nên hăng, hống hách, bậy bạ, không nên kiêu căng, tự phụ, coi thường người khác,… - Cần đoàn kết, yêu thương giúp đỡ học tập lĩnh vực sống - Cần khiêm tốn, chống biểu tiêu cực, chống bạo lực học đường… Bài tập Đọc đoạn văn sau trả lời câu hỏi: …“Mỗi vũ lên, nghe tiếng phành phạch, giịn giã Lúc tơi bách người tơi rung rinh màu nâu bóng mỡ soi gương ưa nhìn Đầu tơi to tảng, bướng Hai đen nhánh lúc nhai ngoàm ngoạp hai lưỡi liềm máy làm việc Sợi râu dài uốn cong vẻ hùng dũng” (Ngữ văn - Tập 1) Câu Đoạn văn trích từ văn nào? Tác giả ai? Câu Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt chủ yếu để viết doạn văn trên? Đoạn văn người kể chuyện? Người kể chuyện ngơi thứ mấy? Tác dụng ngơi kể đó? Câu Tìm phép so sánh có đoạn Cho biết kiểu so sánh nào? Câu 4: Nêu ngắn gọn nội dung đoạn trích trên? Câu 5: Nêu giá trị nội dung, nghệ thuật văn có chứa đoạn trích Hướng dẫn làm bài: Câu - Đoạn văn trích từ văn bản: ”Bài học đường đời đầu tiên” Tác giả Tơ Hồi Câu 2: -Tác giả sử dụng phương thức biểu đạt chủ yếu: Miêu tả - Ngôi kể văn bản: Văn kể thứ Đoạn văn Dế Mèn người kể chuyện sử dụng kể thứ nhất: "tôi" - Tác dụng: + Cách kể vừa gây ấn tượng câu chuyện có thực vừa tạo gắn kết nhân vật người đọc + Làm câu chuyện trở lên gần gũi, đáng tin cậy người đọc Câu 3: Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Một phép so sánh có đoạn văn: Hai đen nhánh lúc nhai ngoàm ngoạp hai lưỡi liềm máy làm việc - Kiểu so sánh: So sánh ngang Câu - Nội dung đoạn trích: Đoạn văn miêu tả vẻ đẹp cường tráng Dế Mèn (qua lộ phần tính cách kiêu căng nhân vật Câu 5: HS nêu đủ, giá trị văn bản: * Về nội dung: Miêu tả Dế Mèn đẹp cường tráng tuổi trẻ tính tình cịn kiêu căng, xốc Do bày trò trêu chọc Cốc nên gây chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận rút học đường đời cho * Về nghệ thuật: miêu tả lồi vật sinh động, cách kể chuyện theo thứ tự nhiên, hấp dẫn, ngơn ngữ xác, giàu tính tạo hình Củng cố: GV chốt lại kiến thức cần nắm buổi học Hướng dẫn học sinh học nhà: - Học bài, nắm kiến thức văn kiến thức Tiếng Việt vừa ôn tập - Chuẩn bị nội dung ôn tập buổi sau: Thực hành TV Ngày soạn: / 10 /2021 10 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Số ít: nó/hắn/y/cơ ấy/anh Số nhiều: chúng nó/bọn hắn/ họ IV CỤM TỪ Cụm danh từ a Khái niệm: Cụm danh từ tập hợp từ, gồm danh từ trung tâm số từ ngữ phụ thuộc đứng trước, đứng sau danh từ trung tâm b Cấu tạo: Cụm danh từ gồm ba phần: + Phần trung tâm giữa: danh từ + Phần phụ trước: thường thể số lượng vật mà danh từ trung tâm biểu + Phần phụ sau: thường nêu đặc điểm vật, xác định vị trí vật khơng gian, thời gian Cụm động từ a Khái niệm: Cụm động từ tập hợp từ, gồm động từ trung tâm số từ ngữ phụ thuộc đứng trước, đứng sau động từ trung tâm b Cấu tạo: Cụm danh từ gồm ba phần: + Phần trung tâm giữa: động từ + Phần phụ trước: Thường bổ sung cho động từ ý nghĩa + Thời gian(đã, đang, sẽ, ) +Khẳng định/phủ định(không, chưa, chẳng ) + Tiếp diễn(đều, vẫn, cứ, ) + Mức độ trạng thái (rất, hơi, quá, ) … + Phần phụ sau: thường bổ sung cho động từ ý nghĩa : + Đối tượng (đọc sách), + Địa điểm (đi Hà Nội), + Thời gian (làm việc từ sáng), Cụm tính từ a Khái niệm: Cụm tính từ tập hợp từ, gồm tính từ trung tâm số từ ngữ phụ thuộc đứng trước, đứng sau tính từ trung tâm b Cấu tạo: Cụm danh từ gồm ba phần: + Phần trung tâm giữa: tính từ + Phần phụ trước: Thường bổ sung cho tính từ ý nghĩa + Mức độ (rất, hơi, khá, ), 185 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái + Thời gian (đã, đang, sẽ, ), + Tiếp diễn (vẫn, còn, ) …+ Phần phụ sau: thường bổ sung cho tính từ ý nghĩa : + Phạm vi (giỏi toán), + So sánh (đẹp tiên), + Mức độ (hay ghê), V PHÂN BIỆT TỪ ĐỒNG ÂM VÀ TỪ ĐA NGHĨA Từ đồng âm Từ đa nghĩa Giống - Đều có cách viết hết cách đọc tiếng Việt giống - Dựa vào ngữ cảnh để xác định nghĩa từ Khác Từ đồng âm từ giống âm Ví dụ: - Em thích đá bóng - Hòn đá đẹp quá! + Từ đá câu Em thích đá bóng động từ ,chỉ hành động - Từ đá câu Hòn đá đẹp quá! danh từ - Hai từ đá giống mặt âm khơng có mối liên hệ mặt ngữ nghĩa Từ đa nghĩa từ có nghĩa gốc nhiều nghĩa chuyển, nghĩa có mối quan hệ với Ví dụ Từ ăn có nhiều nghĩa - Nghĩa gốc từ ăn hành động nạp thức ăn vào thể người để trì sống - Nghĩa chuyển: + Ăn ảnh: hình ảnh xuất ảnh đẹp bên + Ăn cưới: ăn uống có hai người kết + Sơng ăn biển: tượng nước sông tràn biển + Ăn hoa hồng: nhận lấy để hưởng + Da ăn nắng: làm hủy hoại phần Thường khác từ loại Ví dụ: - Chúng tranh sách ( tranh động từ) - Em vẽ tranh đẹp ( tranh danh từ) - Nếu từ loại phần lớn danh từ Ví dụ: Tơi thích vải ( vải danh từ) - Năm vải xuất sang Ln từ loại Ví dụ: - Tơi ăn cơm (ăn động từ) - Tàu ăn hàng (ăn động từ) 186 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái nhiều nước khác ( Vải danh từ) Các từ đồng âm có nghĩa khác xa Ví dụ: Từ lồng - Con ngựa đứng lồng lên ( từ lồng câu động từ hoạt động cất vó lên cao với sức mạnh đột ngột khó kìm giữ) - Mua chim bạn nhốt vào lồng ( từ lồng câu có nghĩa đồ dùng tre, nứa gỗ dùng để nhốt chim, gà) Nghĩa hai từ lồng hai câu khác xa nghĩa, khơng có liên quan nghĩa Tất cả nghĩa triển xuất phát từ quy luật chuyển nghĩa từ Ví dụ: - Ngơi nhà xây xong ( Từ nhà nơi ở) - Cả nhà ăn cơm ( Từ nhà người sống nhà) Không thể thay cho từ mang nghĩa gốc Ví dụ - Con đường quê em đổ bê tông ( từ đường câu bề mặt đất, nhựa bê tông để lại - Em mua giúp mẹ hai cân đường ( từ đường câu loại thực phẩm dùng đề pha chế loại nước giải khát làm bánh kẹo - Hai từ đường trường hợp khơng thể thay cho Có thể thay từ đa nghĩa nghĩa chuyển từ khác Ví dụ Mùa xuân tết trồng Trồng cho đất nước ngày thêm xuân (Hồ Chí Minh) từ xn dịng 1có nghĩa gốc mùa năm từ xuân dòng thơ nghĩa chuyển hiểu mùa xuân mang đến tươi trẻ, sức sống Vì vậy, thay từ tươi đẹp IV DẤU CÂU - Dấu câu phương tiện ngữ pháp dùng chữ viết, có tác dụng làm rõ mặt văn cấu tạo ngữ pháp cách ranh giới câu, cá thành phần câu - Dấu câu phương tiện để biểu thị sắc thái tế nhị nghĩa câu, tư tưởng, tình cảm thái độ người viết - Dấu câu dùng thích hợp người đọc hiểu rõ hơn, nhanh Khơng dùng dấu câu, gây hiểu nhầm  Có trường hợp dùng sai dấu câu mà sai ngữ pháp, sai nghĩa Cho nên quy tắc dấu câu cần vận dụng nghiêm túc - Hiện nay, tiếng Việt sử dụng 11 dấu câu Nội dung học chủ yếu đề cập đến dấu “” 187 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN STT Dấu câu Dấu ngoặc kép Dấu phẩy Dấu gạch ngang Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Công dụng - Dùng để đánh dấu tên tài liệu, sách, báo dẫn câu - Trích dẫn lời nói thuật lại theo lối trực tiếp - Đóng khung tên riêng tác phẩm, đóng khung từ cụm từ cần ý, hay hiểu theo nghĩa đặc biệt - Trong số trường hợp thường đứng sau dấu hai chấm - Dùng để ngăn cách thành phần với thành phần phụ câu; - Dùng để ngăn cách vế câu ghép; - Dùng để liên kết yếu tố đồng chức năng; - Ngăn cách thành phần thích với thành phần khác câu - Đặt đầu dòng trước phận liệt kê; - Đặt đầu dòng trước lời đối thoại; - Ngăn cách thành phần thích với thành phần khác câu; - Đặt nối tên địa danh, tổ chức có liên quan đến nhau; - Phiên âm tên nước ngoài; - Dùng cách để ngày, tháng, năm C THỰC HÀNH VIẾT: DẠNG 1: VIẾT BÀI VĂN KỂ LẠI MỘT TRẢI NGHIỆM CỦA EM I Yêu cầu văn kể lại trải nghiệm: - Được kể từ người kể chuyện thứ - Giới thiệu trải nghiệm đáng nhớ - Tập trung vào việc xảy - Thể cảm xúc người viết trước việc kể II Các bước làm Trước viết a) Lựa chọn đề tài b) Tìm ý Đó chuyện gì? Xảy nào? Những có liên quan đến câu chuyện? Họ nói làm gì? Điều xảy ra? Theo thứ tự nào? Vì truyện lại xảy vậy? 188 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Cảm xúc em câu chuyện diễn kể lại câu chuyện? c) Lập dàn ý - Mở bài: giới thiệu câu chuyện - Thân bài: kể diễn biến câu chuyện + Thời gian + Khơng gian + Những nhân vật có liên quan + Kể lại việc - Kết bài: kết thúc câu chuyện cảm xúc thân Viết - Kể theo dàn ý - Nhất quán kể - Sử dụng Chỉnh sửa viết - Đọc sửa lại viết theo DẠNG 2: VIẾT ĐOẠN VĂN GHI LẠI CẢM XÚC VỀ MỘT BÀI THƠ CÓ YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ I Yêu cầu đoạn văn ghi lại cảm xúc thơ có yếu tố tự miêu tả - Giới thiệu nhan đề thơ tên tác giả; - Thể cảm xúc chung thơ; - Nêu chi tiết mang tính tự miêu tả thơ; đánh giá ý nghĩa chúng việc thể tình cảm, cảm xúc nhà thơ; - Chỉ nét độc đáo cách tự miêu tả nhà thơ Các bước thực a Trước viết - Lựa chọn đề tài: + Bài thơ chọn phải có yếu tố kể chuyện (xuất câu chuyện, nhân vật chính, dù nhân vật mang tên chung chung), có chi tiết miêu tả không gian, thời gian, người + Các thơ có yếu tố tự sự, miêu tả: Chuyện cổ tích lồi người - Xn Quỳnh, Mây Và Sóng – Ta-go, Lượm - Tố Hữu, Đêm bác khơng ngủ - Minh Huệ - Tìm ý: Để tìm ý, em ngầm nêu câu hỏi để tự trả lời như: + Bài thơ gọợ lên câu chuyện gì? + Đâu chi tiết tự miêu tả bật + Các chi tiết sống động, thú vị nào? + Chúng góp phần thể ấn tượng điều nhà thơ muốn bày tỏ sao? 189 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái - Lập dàn ý Từ ý hình thành qua cách nêu trả lời câu hỏi trên, em xếp thành dàn ý sau: a.Mở đoạn: Giới thiệu tác giả thơ, nêu khái quát ấn tượng cảm xúc bà thơ b Thân đoạn: + Nêu ấn tượng cảm xúc em câu chuyện kể chi tiết miêu tả có thơ + Làm rõ nghệ thuật kể chuyện miêu tả tác giả + Đánh giá hiệu cách triển khai thơ câu chuyện chi tiết miêu tả c.Kết đoạn: Nêu khái quát em tâm đắc thơ ( có nói tới đặc điểm nghệ thuật riêng thơ phân tích trên) b Viết Khi viết em cần lưu ý: + Bám sát dàn ý để viết đoạn + Lựa chọn từ ngữ để diễn đạt cảm xúc em nội dung thơ từ ngữ, hình ảnh biện pháp tu từ độc đáo +Trình bày hình thức đoạn văn: viết lùi đầu dòng từ đoạn văn chữ từ phải viết hoa; kết thúc đoạn văn có dấu chấm câu Các câu đoạn tập trung vào chủ đề chung, câu có dùng từ ngữ liên kết + Đoạn văn khoảng 10 đến 15 câu Chỉnh sửa viết: - Kiểm tra viết em theo yêu cầu sau: + Giới thiệu tên thơ, tên tác giả (nếu có) cảm nhận chung người viết + Nêu cảm xúc ý kiến đánh giá nét đặc sắc thơ có sử dụng yếu tố tự miêu tả - Đảm bảo yêu cầu tả diễn đạt: dùng từ, đặt câu, sử dụng từ ngữ liên kết DẠNG 3: VIẾT ĐOẠN VĂN THỂ HIỆN CẢM XÚC VỀ MỘT BÀI THƠ LỤC BÁT I Yêu cầu đoạn văn thể cảm xúc thơ lục bát - Giới thiệu thơ, tác giả (nếu có); - Nêu cảm xúc nội dung số khía cạnh nội dung thơ; - Thể cảm nhận số yếu tố hình thức nghệ thuật thơ (thể thơ, từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, v.v…) II Các bước tiến hành Trước viết - Lựa chọn đề tài 190 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái - Tìm ý - Lập dàn ý Viết Chỉnh sửa viết DẠNG 4: VIẾT BÀI VĂN TẢ CẢNH SINH HOẠT I Yêu cầu văn tả cảnh sinh hoạt - Giới thiệu khái quát cảnh sinh hoạt; - Tả bao quát quanh cảnh (không gian, thời gian) - Tả hoạt động cụ thể người; - Nêu cảm nghĩ cảnh sinh hoạt tả Lưu ý: Khi tả sử dụng từ ngữ phù hợp để tả làm cho quang cảnh, hoạt đọng người lên cách rõ nét, sinh động; II Thực hành viết theo bước Trước viết a Lựa chọn đề tài; b Tìm ý c Lập dàn ý * Mở bài: Giới thiệu khái quát cảnh thu hoạch lúa quê hương em * Thân bài: Miêu tả cảnh thu hoạch ( ý phần tìm ý) * Kết bài: Suy nghĩ em cảnh thu hoạch mùa màng Lưu ý: - Khi viết có sử dụng biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa - Sử dụng từ ngữ thể chân thực, tình cảm, suy nghĩ thân Viết - Viết đoạn văn phần mở - Viết đoạn văn phần thân - Viết đoạn văn kết Chỉnh sửa viết TIẾT 3: LUYỆN ĐỀ KIỂM TRA CUỐI KÌ I ĐỀ SỐ 1: I ĐỌC – HIỂU Đọc kĩ đoạn văn, sau trả lời cách chọn ý nhất: “ Mấy hôm nọ, trời mưa lớn, hồ ao quanh bãi trước mặt, nước dâng trắng mênh mơng Nước đầy nước cua cá tấp nập xuôi ngược, 191 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái cò, sếu, vạc, cốc, le, sâm cầm, vịt trời, bồ nơng, mịng, két bãi sông xơ xác tận đâu bay vùnq nước để kiếm mồi Suốt ngày, họ cãi cọ om bốn góc đầm, có tranh mồi tép, có anh Cị gầy vêu vao bì bõm lội bùn tím chân mà hếch mỏ, chẳng dược miếng nào” (Bài học đường đời đẩu tiên - Ngữ văn 6, tập 1) Câu 1: Đoạn văn trích văn nào? Tác giả? Văn thuộc thể loại truyện nào? Câu 2: Đoạn văn trình bày theo phương thức biểu đạt nào? Phương thức chính? Câu 3: Đoạn văn sử dụng kể thứ mấy? Người kể ai? Câu 4: Nội dung đoạn văn trên? Câu 5: Bài học sống em rút từ văn chứa đoạn văn ? II THỰC HÀNH VIẾT: Câu 1: Viết đoạn văn (khoảng – câu) thể cảm xúc em đoạn thơ sau thơ Chuyện cổ tích lồi người: Nhưng cịn cần cho trẻ Tình u lời ru Thế nên mẹ sinh Để bế bồng chăm sóc Mẹ mang tiếng hát Từ bống bang Từ hoa thơm Từ cánh cò trắng Từ vị gừng đắng Từ vết lấm chưa khô Từ đầu nguồn mưa Từ bãi sông cát vắng, 192 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Câu 2: Hãy kể lại trải nghiệm mà em ấn tượng Phần Đọc hiểu Thực hành viết Hướng dẫn làm Nội dung Câu ( 0,5đ): - Đoạn văn trích từ văn Bài học đường đời tác giả Tơ Hồi - Thể loại truyện đồng thoại Câu 2( 0,5đ): Đoạn văn trình bày theo phương thức biểu đạt tự xen miêu tả, miêu tả Câu 3( 0,5đ): Đoạn văn sử đụng kể thứ Người kể chuyện Dế Mèn Câu 4( 0,5đ): Nội dung đoạn văn : cảnh kiếm mồi loài sinh vật đầm bãi trước hang Dế Mèn Câu 5( 1đ): Bài học sống em rút từ văn chứa đoạn văn : - Trong sống không kiêu căng, tự phụ, coi thường người khác - Cần sống khiêm tốn, biết quan tâm giúp đỡ người khác Điểm 0,25 0,25 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 Câu 1: - Đoạn văn cần làm bật ý sau: + Khái quát nội dung trước thơ: trái đất đứa trẻ sinh trước tiên 0,5 0,5 0,5 + Đoạn thơ dần tiếp nối mạch theo ấy: trẻ có tình u lời ru nên mẹ sinh + Mẹ mang đến cho trẻ lời ru bất tận mang từ nơi: bống bang, cánh hoa, cánh cò, vị gừng, vết lấm chưa khô, bờ sông cát vắng + Điệp ngữ từ hình ảnh thơ phong phú, sinh động gợi lên hình ảnh giới qua mắt trẻ nhỏ xinh xắn, ngây thơ đồng thời thể tình yêu thương bao la mẹ ( muốn mang giới đến cho con), lột tả nhọc nhằn, vất vả mà mẹ trải qua để nuôi dạy 193 Năm học 2021- 2022 0,5 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Câu 2: 0,5 - Về hình thức: văn cần có phần rõ ràng mở bài, thân kết 0,5 - Về nội dung: Mở bài: 0,75 0,5 0,75 - Giới thiệu câu chuyện - Ấn tượng em em câu chuyện 1,0 0,5 0,5 Thân - Giới thiệu kỷ niệm chuyến trải nghiệm - Xảy thời gian, không gian nào? - Nhân vật liên quan đến câu chuyện (hình dáng, tuổi tác, tính cách, cách cư xử người ) - Diễn biến câu chuyện - Đỉnh điểm câu chuyện - Thái độ tình cảm nhân vật câu chuyện Kết bài: Kết thúc câu chuyện cảm xúc người viết ĐỀ SỐ I ĐỌC – HIỂU Đọc kĩ đoạn văn sau trả lời câu hỏi sau: “Tơi chẳng tìm thấy tơi khiếu Và khơng hiểu tơi khơng thể thân với Mèo trước Chỉ cần lỗi nhỏ tơi gắt um lên.” (Bức tranh em gái – Tạ Duy Anh) Câu 1: Lời kể đoạn văn nhân vật truyện? Kể việc gì? Câu 2: Vì nhân vật “tơi” lại khơng thể thân với em gái trước nữa? Câu 3: Nêu ý nghĩa truyện “Bức tranh em gái tôi” (Tạ Duy Anh)? 194 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái II THỰC HÀNH VIẾT: Câu 1: Viết đoạn văn trình bày cảm nhận em hai câu thơ sau thơ Mây sóng Ta-go: Con lăn, lăn, lăn cười vang vỡ tan vào lịng mẹ Và khơng gian biết mẹ ta chốn Câu 2: Hãy kể lại trải nghiệm khiến em ân hận Phần Đọc hiểu Hướng dẫn làm Nội dung Câu ( 1đ) : Lời kể đoạn văn nhân vật người anh truyện “Bức tranh em gái tôi” (Tạ Duy Anh) - Đoạn văn kể tâm trạng, cảm xúc người anh sau tài hội họa em gái phát Câu ( 1đ): - Nhân vật “tôi” – người anh, thân với em gái trước nữa, vì: + Người anh mặc cảm, tự ti nghĩ thân khơng có khiếu gì, cảm thấy thua em 0,5 0,5 0,5 0,75 0,75 + Ghen tuông, đố kị với tài em Câu ( 1đ): Ý nghĩa truyện: Qua câu chuyện người anh em gái có tài hội họa, truyện “Bức tranh em gái tôi” cho thấy: Tình cảm sáng, hồn nhiên lịng nhân hậu người em gái giúp cho người anh nhận phần hạn chế Thực hành viết Điểm 1,0 Câu ( 2đ): 0,5 Đoạn văn cần thể ý sau: - Em bé bày tỏ trò chơi mà người tham gia hai mẹ - Điều thể tình u vơ sâu sắc, chân thành bé dành cho mẹ 195 Năm học 2021- 2022 0,75 0,75 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái - Tình yêu vượt lên thú vui thường ngày, mãnh liệt tới mức muốn lấn át thứ lớn lao khác Câu ( 5đ): 0,5 - Về hình thức: văn cần có phần rõ ràng mở bài, thân kết 0,5 - Về nội dung: Mở bài: Giới thiệu người thân việc, tình người thân khiến em ân hận Thân 0,75 0,5 0,75 0,75 0,75 a Giới thiệu khái quát câu chuyện - Giới thiệu thời gian, không gian xảy câu chuyện - Giới thiệu nhân vật có liên quan đến câu chuyện 0,5 b Kể lại việc câu chuyện - Điều xảy ra? - Vì câu chuyện lại xảy vậy? - Cảm xúc người viết xảy câu chuyện, kể lại câu chuyện? Kết Nêu cảm xúc người viết với câu chuyện xảy ĐỀ SỐ I ĐỌC – HIỂU Đọc đoạn thơ sau trả lời câu hỏi: Con chào mào đốm trắng mũi đỏ Hót cao chót vót triu uýt huýt tu hìu Câu 1: Đoạn thơ nằm văn nào? Do sáng tác? Nêu xuất xứ văn bản? Bài thơ làm theo thể thơ nào? 196 Năm học 2021- 2022 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Câu 2: Trong thơ tác giả lặp lại câu thơ: triu uýt ht tu hìu Việc lặp lại có dụng ý gì? Câu 3: Hãy nêu suy nghĩ em đọc câu thơ đoạn văn ngắn II THỰC HÀNH VIẾT: Câu 1: Trong truyện Gió lạnh đầu mùa có nhiều nhân vật Em viết đoạn văn nhân vật mà em yêu thích Trong đoạn văn có sử dụng cụm tính từ Câu 2: Tả lại cảnh sum họp gia đình em Hướng dẫn làm Phần Nội dung Đọc hiểu Câu ( 1đ): -Văn bản: Con chào mào tác giả Mai Văn Phấn - Xuất xứ: Bài thơ Con chào mào trích Bầu trời khơng mái che, NXB Hội nhà văn, 2010 - Thể loại: Thơ tự Câu 2( 1đ): Câu thơ : triu uýt huýt tu hìu tác giả viết dòng thứ ba thơ Đến dòng thứ 15 thơ, tác giả lặp lại câu thơ Đây tinh tế tác giả việc sử dụng từ ngữ, hình ảnh cho thơ Việc lặp lại tác giả muốn nhắc chào mào qua hành trình đơn lẻ tới hịa nhập, từ âm vực có phần lảnh lót, chói gắt cao chót vót đến phối bè, vang vọng mổ sâu ăn trái chín đỏ uống giọt nước, Câu ( 1đ): Bài thơ Con chào mào tác phẩm tiêu biểu Mai Văn Phấn thể tình yêu thiên nhiên, yêu loài vật tác giả Con chào mào hình tượng trung tâm thơ.Với nỗi đặc tả gần, kỹ, nhà thơ khắc họa hình dáng chào mào để câu thơ mở đầu Con chào mào đốm trắng mũi đỏ Hình ảnh chào mào lên trước mắt người đọc thật sinh động, đáng yêu Đặc biệt với ngòi bút tài tình, sáng tạo tác giả đưa đến cho người đọc cảm giác thật thú vị nghe tiếng hót chào mào triu uýt huýt tu hìu Tiếng hót chim phải tiếng lòng, thổn thứt tác giả trước cảnh bình, tươi đẹp thiên nhiên Thực hành viết Câu (2đ): 197 Năm học 2021- 2022 Điểm 0,5 0,25 0,25 1,0 1,0 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái Học sinh lựa chọn nhân vật mà em yêu thích ( mẹ Sơn, Sơn, Hiên, Mẹ Hiên ) - Trong đoạn văn cần thể ý sau: 0,5 0,5 1,0 + Vì em lại u thích nhân vật + Nhân vật có đặc điểm bật (về hình dáng, hành động, nội tâm, cách ứng xử ) + Có thể chọn vài chi tiết mà tác giả miêu tả nhân vật để minh chứng cho điều em viết nhân vật Câu ( 5đ): - Về hình thức: văn cần có phần rõ ràng mở bài, thân kết - Về nội dung: 0,5 Mở - Thời gian: vào buổi tối cuối tuần - Không gian:ngôi nhà em - Nhân vật: Những người thân gia đình Thân - Cách trí nhà, bếp (Chú ý chi tiết, hình ảnh có liên quan đến Tết) - Khơng khí chuẩn bị sao? ( Mọi người gia đình chuẩn bị… ) - Bàn ăn (hay mâm cơm) có gì? - Bữa ăn diễn đầm ấm, vui vẻ nào? - Sau bữa ăn, người làm gì? (uống nước, chuyện trị tâm ) Kết - Cảm động thích thú - Mong có nhiều dịp sum họp đầy đủ với người thân - Nhận gia đình tổ ấm thiếu người Củng cố: GV chốt lại kiến thức cần nắm buổi học Hướng dẫn học sinh học nhà: 198 Năm học 2021- 2022 0,5 0,75 0,75 0,75 0,5 0,75 0,5 KH BỒI DƯỠNG VĂN Nguyễn Thị Khoản - Trường THCS Kiền Bái - Hồn thiện đề - Ơn tập chuẩn bị kiểm tra học kì I 199 Năm học 2021- 2022 ... tiên - Ngữ văn 6, tập 1) Câu 1: Đoạn văn trích văn nào? Tác giả? Văn thuộc thể loại truyện nào? Câu 2: Đoạn văn trình bày theo phương thức biểu đạt nào? Phương thức chính? Câu 3: Đoạn văn sử dụng... ” (Ngữ văn 6, tập 1) Câu 1: Đoạn văn trích văn nào? Của tác giả nào? Câu 2: Cho biết phương thức biểu đạt văn em vừa tìm được? Câu 3: Văn kể theo thứ mấy? Nêu tác dụng kể ấy? Nhân vật văn em... lòng nhân hậu em đấy” ( Ngữ Văn 6- tập 1) Câu 1: Đoạn văn trích văn nào? Của tác giả nào? Câu 2: Đoạn văn trên, tác giả sử dụng biện pháp tu từ ? Em ghi lại từ ngữ (câu văn) thể biện pháp tu từ