Bài viết Hoàn thiện quy định của pháp luật xử lý vi phạm hành chính về biện pháp khắc phục hậu quả buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện vi phạm hành chính phân tích những quy định của pháp luật hiện hành về biện pháp khắc phục hậu quả này, chỉ ra một số bất cập và đưa ra các kiến nghị hoàn thiện.
THỰC TIỄN PHÁP LUẬT HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT XỬ LÝ VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC HẬU QUẢ BUỘC NỘP LẠI SỐ LỢI BẤT HỢP PHÁP CÓ ĐƯỢC DO THỰC HIỆN VI PHẠM HÀNH CHÍNH Văn Khoa Trường Đại học Trà Vinh Thơng tin viết: Từ khóa: Vi phạm hành chính, biện pháp khắc phục hậu quả, buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp, Luật Xử lý vi phạm hành Lịch sử viết: Nhận Biên tập Duyệt : 15/03/2022 : 18/04/2022 : 19/04/2022 Article Infomation: Keywords: Administrative violation; remedial measures; Law on Handling of Administrative Violations Article History: Received Edited Approved : 15 Mar 2022 : 18 Apr 2022 : 19 Apr 2022 Tóm tắt: Xử phạt vi phạm hành xem giải pháp hữu hiệu để đấu tranh phịng, chống vi phạm hành Bên cạnh việc áp dụng hình thức xử phạt để răn đe cá nhân, tổ chức thực vi phạm hành chính, pháp luật cịn áp dụng biện pháp định nhằm khắc phục hậu vi phạm hành gây Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành biện pháp khắc phục hậu áp dụng vi phạm hành Trong phạm vi viết này, tác giả phân tích quy định pháp luật hành biện pháp khắc phục hậu này, số bất cập đưa kiến nghị hoàn thiện Abstract: Sanctioning of administrative violations is considered as an effective manner to fight and prevent the administrative violations In addition to the application of sanctioning forms to deter individuals and organizations from committing administrative violations, the law also applies certain measures to overcome the consequences of administrative violations Forcing the return of illegal profits obtained from administrative violations is one of the remedial measures applicable to administrative violations Within the scope of this article, the author provides an analysis of the current legal regulations on this remedial measure, gives out a number of inadequacies and recommendations for further improvements of the related legal regulations Một số hạn chế quy định pháp Điều 21 Luật Xử lý vi phạm hành năm luật biện pháp khắc phục hậu buộc 2012 sửa đổi, bổ sung số điều năm nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực 2020 (Luật Xử lý VPHC) quy định, vi phạm vi phạm hành Thứ nhất, quy định số văn luật chuyên ngành biện pháp buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành bị áp dụng hình thức xử phạt gồm: (i) Cảnh cáo; (ii) Phạt tiền; (iii) Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng hành nghề có thời hạn đình hoạt động có thời hạn; (iv) Tịch thu tang vật, phương tiện hành chưa phù hợp với Luật Xử lý vi sử dụng để vi phạm hành chính; (v) Trục xuất phạm hành Điểm i khoản Điều 28 Luật Xử lý VPHC quy 46 Số 12 (460) - T6/2022 THỰC TIỄN PHÁP LUẬT định biện pháp khắc phục hậu gồm: “Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành buộc nộp lại số tiền trị giá tang vật, phương tiện vi phạm hành bị tiêu thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái quy định pháp luật” định số 75 quy định “tịch thu khoản lợi nhuận thu từ việc thực hành vi vi phạm” hình thức xử phạt bổ sung tự “làm khó” mình; lẽ, hết thời hiệu hết thời hạn định xử phạt đương nhiên thu khoản lợi bất hợp pháp này2 Tuy nhiên, điểm c khoản Điều 110 Luật Cạnh tranh năm 2018 quy định tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật cạnh tranh cịn bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung sau đây: “c) Tịch thu khoản lợi nhuận thu từ việc thực hành vi vi phạm” Quy định đưa vào điểm c khoản Điều Nghị định số 75/2019/NĐ-CP ngày 26/9/2019 quy định xử phạt vi phạm hành lĩnh vực cạnh tranh (Nghị định số 75) Như vậy, quy định Luật Cạnh tranh năm 2018 Nghị định số 75 không phù hợp với Luật Xử lý VPHC Thứ hai, quy định cách xác định số lợi bất hợp pháp thực hành vi vi phạm hành chưa quy định đầy đủ văn quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật Xử lý VPHC Bên cạnh đó, theo quy định Điều 6, Điều 66 Luật Xử lý VPHC, việc áp dụng hình thức xử phạt vi phạm hành phải tuân thủ thời hiệu thời hạn định xử phạt vi phạm hành Khi hết thời hiệu hết thời hạn định xử phạt, người có thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu cá nhân, tổ chức vi phạm hành Nói cách khác, người có thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu vào thời điểm kể từ thời điểm chấm dứt phát hành vi vi phạm1 Việc Luật Cạnh tranh năm 2018, Nghị Để hướng dẫn cụ thể việc áp dụng biện pháp buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính, Điều 37 Luật Xử lý VPHC quy định cá nhân, tổ chức vi phạm phải nộp lại số lợi bất hợp pháp tiền, tài sản, giấy tờ vật có giá có từ vi phạm hành mà cá nhân, tổ chức thực để sung vào ngân sách nhà nước hoàn trả cho đối tượng bị chiếm đoạt; cá nhân, tổ chức vi phạm hành khơng tự nguyện thực bị cưỡng chế thực Như vậy, Luật Xử lý VPHC khoanh vùng số lợi bất hợp pháp có từ vi phạm hành gồm tiền, tài Vi phạm hành ngồi việc xâm phạm trật tự quản lý nhà nước, gây hậu định đến lợi ích Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp cá nhân, tổ chức Do đó, bên cạnh việc áp dụng hình thức xử phạt để răn đe, pháp luật quy định việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu vi phạm hành gây Nguyễn Cảnh Hợp (chủ biên), Bình luận khoa học Luật Xử lý vi phạm hành năm 2012 (tái lần thứ 1), Nxb Hồng Đức, 2017, tr 267 Cao Vũ Minh (2020), “Sự tương thích pháp luật cạnh tranh với Luật Xử lý vi phạm hành năm 2012 xử phạt vi phạm hành lĩnh vực cạnh tranh”, Tạp chí Khoa học pháp lý Việt Nam, số 01, tr Số 12 (460) - T6/2022 47 THỰC TIỄN PHÁP LUẬT sản, giấy tờ vật có giá; đồng thời quy định rõ số lợi bất hợp pháp cá nhân, tổ chức vi phạm hành nộp lại xử lý cách: (i) Sung vào ngân sách nhà nước (ii) Hoàn trả cho đối tượng bị chiếm đoạt Tuy nhiên, Luật Xử lý VPHC dừng lại việc quy định khoản lợi coi “số lợi bất hợp pháp” cách thức nộp lại số lợi bất hợp pháp chưa hướng dẫn cụ thể cách tính giá trị “số lợi bất hợp pháp”3 Tuy nhiên, nước ta, đa số văn quy định chi tiết hướng dẫn thi hành Luật Xử lý VPHC lĩnh vực không hướng dẫn cụ thể cách xác định giá trị “số lợi bất hợp pháp”, ngoại trừ số văn sau đây: Điều Nghị định số 91/2019/NĐCP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 04/2022/NĐ-CP hướng dẫn cách xác định số lợi bất hợp pháp vi phạm hành lĩnh vực đất đai; khoản Điều 84 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP hướng dẫn cách xác định số lợi bất hợp pháp vi phạm hành lĩnh vực xây dựng Do văn luật không quy định rõ cách xác định số lợi bất hợp pháp dẫn đến việc áp dụng biện pháp gặp nhiều khó khăn, gây lúng túng cho người có thẩm quyền xử phạt Thứ ba, quy định thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chưa thống Thẩm quyền xử phạt nội dung quan trọng pháp luật xử phạt vi phạm hành Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành bao gồm thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu Hiện nay, Luật Xử lý VPHC, từ Điều 38 đến Điều 51 quy định chung thẩm quyền chức danh có thẩm quyền xử phạt; thẩm quyền riêng vi phạm hành cụ thể nghị định Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành lĩnh vực quản lý nhà nước quy định cụ thể Các quy định thẩm quyền riêng cần phải phù hợp với thẩm quyền định Luật Xử lý VPHC Tuy nhiên, thực tế cho thấy, số văn luật quy định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chức danh có thẩm quyền chưa phù hợp với Luật Xử lý VPHC, thể hình thức sau: Một là, thu hẹp thẩm quyền xử phạt vi phạm hành Theo quy định Luật Xử lý VPHC, Giám đốc Công an cấp tỉnh có quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu sau: (i) Buộc khơi phục lại tình trạng ban đầu; (ii) Buộc thực biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh; (iii) Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe người, vật nuôi, trồng môi trường, văn hóa phẩm có nội dung độc hại; (iv) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành buộc nộp lại số tiền trị giá tang vật, phương tiện vi phạm hành bị tiêu thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái quy định pháp luật; (v) Các biện pháp khắc phục hậu khác Chính phủ quy định4 Nguyễn Nhật Khanh, Trần Quốc Minh (2020), “Hoàn thiện pháp luật xử phạt vi phạm hành lĩnh vực thi hành án dân sự”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 17, tr 32 Điểm e khoản Điều 39 Luật Xử lý vi phạm hành năm 2012 sửa đổi, bổ sung năm 2020 (Luật Xử lý vi phạm hành chính) 48 Số 12 (460) - T6/2022 THỰC TIỄN PHÁP LUẬT Tuy nhiên, Nghị định số 96/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành lĩnh vực quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia (Nghị định số 96) lại không quy định chức danh áp dụng biện pháp khắc phục hậu “Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính”5 Hai là, mở rộng thẩm quyền áp dụng buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Theo quy định Luật Xử lý VPHC, chức danh gồm Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam, Trưởng Công an cấp huyện; Trưởng phịng Cảnh sát giao thơng, Trưởng phịng Cảnh sát đường thủy, Trưởng phòng Cảnh sát tội phạm mơi trường; Trưởng phịng Cảnh sát điều tra tội phạm tham nhũng, kinh tế, bn lậu; Trưởng phịng An ninh kinh tế khơng có thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu “Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính”6 Tuy nhiên, Nghị định số 96 quy định Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam có quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu “Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính”7; Nghị định số 36/2020/NĐ-CP (Nghị định số 36) quy định, Trưởng Công an cấp huyện; Trưởng phịng Cảnh sát giao thơng, Trưởng phịng Cảnh sát đường thủy, Trưởng phịng Cảnh sát tội phạm mơi trường; Trưởng phòng Cảnh sát điều tra tội phạm tham nhũng, kinh tế, bn lậu; Trưởng phịng An ninh kinh tế có quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu “Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính”8 Thứ tư, số hành vi vi phạm hành có khả phát sinh số lợi bất hợp pháp pháp luật xử lý vi phạm hành chưa áp dụng biện pháp khắc phục hậu buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Điểm đ khoản Điều 18 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành lĩnh vực an ninh, trật tự, an tồn xã hội; phịng, chống tệ nạn xã hội; phịng cháy chữa cháy; phịng, chống bạo lực gia đình (Nghị định số 144) quy định, hành vi “tổ chức, môi giới, giúp sức, xúi giục, chứa chấp, che giấu, tạo điều kiện cho người khác xuất cảnh, lại nước ngoài, nhập cảnh, lại Việt Nam qua lại biên giới quốc gia trái phép” bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng Trên thực tế, hành vi làm phát sinh số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Tuy nhiên, Nghị định số 144 quy định việc phạt tiền mà chưa áp dụng biện pháp “buộc nộp lại số lợi thực vi phạm hành chính” hành vi này; vậy, chưa thể khắc phục triệt để hậu vi phạm hành gây Hoàn thiện quy định biện pháp khắc phục hậu buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Điểm đ khoản Điều 3, điểm e khoản Điều 17 Nghị định số 96/2020/NĐ-CP Điểm đ khoản Điều 39, Điểm đ khoản Điều 41 Luật Xử lý vi phạm hành Điểm đ khoản Điều 18 Nghị định số 96/2020/NĐ-CP Điểm r khoản Điều 4, điểm đ khoản Điều 66 Nghị định số 36/2020/NĐ-CP Số 12 (460) - T6/2022 49 THỰC TIỄN PHÁP LUẬT Để khắc phục hạn chế, bất cập nêu trên, tác giả kiến nghị: Một là, khác với chất pháp lý hình thức xử phạt làm thiệt hại đến tình trạng ban đầu vốn có người vi phạm quyền sở hữu tài sản hay quyền nhân thân, biện pháp khắc phục hậu áp dụng nhằm khôi phục lại tình trạng ban đầu mà vi phạm gây ra, làm thay đổi, khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp bị vi phạm hành xâm hại9 Trong nhiều trường hợp, thực vi phạm hành chính, chủ thể vi phạm thu khoản lợi nhuận định Do đó, bị xử phạt, chủ thể vi phạm phải có nghĩa vụ nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Việc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành khơng nhằm mục đích gây thiệt hại đến quyền sở hữu tài sản hay quyền nhân thân người vi phạm mà nhằm khơi phục lại tình trạng ban đầu vi phạm gây ra10 Việc phân định rõ hình thức xử phạt biện pháp khắc phục hậu có ý nghĩa pháp lý quan trọng áp dụng chế tài vi phạm hành Để việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu thật phát huy giá trị thực tế, tác giả cho rằng, cần sửa đổi điểm c khoản Điều 110 Luật Cạnh tranh năm 2018, điểm c khoản Điều Nghị định số 75 theo hướng đưa biện pháp “tịch thu khoản lợi nhuận thu từ việc thực hành vi vi phạm” khỏi nội dung hình thức xử phạt chính, chuyển thành nội dung biện pháp khắc phục hậu Hai là, bổ sung quy định cụ thể hướng dẫn cách xác định “số lợi bất hợp pháp” lĩnh vực xử phạt vi phạm hành làm sở cho việc áp dụng biện pháp khắc phục hậu thực tế Ba là, sửa đổi khoản Điều 17 Nghị định số 96 theo hướng bổ sung cho chức danh Giám đốc Công an cấp tỉnh thẩm quyền áp dụng biện pháp buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi vi phạm hành chính; sửa đổi khoản Điều 18 Nghị định số 96 theo hướng bãi bỏ thẩm quyền áp dụng biện pháp buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chức danh Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam; sửa đổi khoản Điều 18 Nghị định số 96, khoản Điều 66 Nghị định số 36 theo hướng bãi bỏ thẩm quyền áp dụng biện pháp buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành Trưởng Cơng an cấp huyện; Trưởng phịng Cảnh sát giao thơng, Trưởng phịng Cảnh sát đường thủy, Trưởng phịng Cảnh sát tội phạm mơi trường; Trưởng phịng Cảnh sát điều tra tội phạm tham nhũng, kinh tế, buôn lậu; Trưởng phòng An ninh kinh tế Bốn là, bổ sung quy định áp dụng biện pháp khắc phục hậu “buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính” hành vi vi phạm có làm phát sinh số lợi bất hợp pháp, từ tạo sở pháp lý vững cho việc áp dụng biện pháp này, góp phần nâng cao hiệu cơng tác xử phạt vi phạm hành thực tiễn ■ Nguyễn Cửu Việt (2013), Giáo trình luật Hành Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr 524 Cao Vũ Minh (2018), “Sự chồng chéo biện pháp khắc phục hậu với hình thức xử phạt pháp luật xử phạt vi phạm hành chính”, Tạp chí Nhà nước pháp luật, số 10, tr 40 10 50 Số 12 (460) - T6/2022 ... có thực vi phạm hành chính? ??8 Thứ tư, số hành vi vi phạm hành có khả phát sinh số lợi bất hợp pháp pháp luật xử lý vi phạm hành chưa áp dụng biện pháp khắc phục hậu buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp. .. bất hợp pháp có thực vi phạm hành chính? ??6 Tuy nhiên, Nghị định số 96 quy định Tư lệnh Cảnh sát biển Vi? ??t Nam có quy? ??n áp dụng biện pháp khắc phục hậu ? ?Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi. .. dụng biện pháp khắc phục hậu buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có thực vi phạm hành chưa thống Thẩm quy? ??n xử phạt nội dung quan trọng pháp luật xử phạt vi phạm hành Thẩm quy? ??n xử phạt vi phạm hành