ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Nguyễn Thanh Tùng QUẢN LÝ NỢ NƢỚC NGOÀI CỦA VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế giới quan hệ kinh tế quốc tế Mã số: 60 31 07 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Thị Kim Chi Mục lục Trang Danh mục chữ viết tắt ……………………………………… Danh mục bảng, Biểu đồ………………………………… Mở ĐầU ………………………………………………………………… I ii CHƢƠNG NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NỢ VÀ QUẢN LÝ NỢ NƢỚC NGOÀI 1.1 Một số khái niệm liên quan đến nợ nƣớc ngoài………………… 1.1.1 Khái niệm……………………………………………………………… 1.1.2 Phân loại nợ…………………………………………………………… 1.1.3 Tác động nợ nước ngoài…………………………………… 1.2 Quản lý nợ nƣớc ngoài……………………………………………… 13 1.2.1 Khái niệm……………………………………………………………… 1.2.2 Mục tiêu………………………………………………………………… 1.2.3 Nội dung……………………………………………………………… 1.2.4 Vai trò quản lý nợ nước ngoài…………………………………… 1.3 Kinh nghiệm quản lý, vay nợ nƣớc số nƣớc ……… 1.3.1 Kinh nghiệm Mehico……………………………………………… 1.3.2 Kinh nghiệm Hàn Quốc…………………………………………… 1.3.3 Kinh nghiệm Thái Lan………………………………………… 1.3.4 Kinh nghiệm Malaysia…………………………………………… 14 14 14 14 19 22 22 23 27 30 CHƢƠNG 34 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NỢ NƢỚC NGOÀI CỦA VIỆT NAM 34 2.1 Tổng quan vay nợ nƣớc Việt Nam…………………… 36 năm 43 1990………………………………………………… 2.1.2 Thời kỳ từ năm 43 1990 đến nay………………………………………… 47 2.1.1 Thời kỳ trước 2.2 Thực trạng công tác quản lý nợ Việt Nam thời gian qua……… 2.2.1 Khung thể chế…… ……………………………………………………… 2.2.2 Khía cạnh kinh tế……………………………………………………… i 2.3 Đánh giá tình hình quản lý nợ nƣớc Việt Nam thời gian qua…………………………………………………………………… 59 2.3.1 Những thành tựu bật công tác quản lý nợ nước ngoài…… 59 ii 2.3.2 Một số tồn quản lý nợ nước ……………… ……… 2.3.3 Nguyên nhân tồn tại………………………… …………… CHƢƠNG MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NỢ NƢỚC NGOÀI CỦA VIỆT NAM… …… 3.1 Xu hƣớng vay trả nợ nƣớc Việt Nam chiến lƣợc phát triển kinh tế thời gian tới……………………………………… 3.1.1 Huy động vốn vay nước Việt Nam sau Việt Nam gia nhập WTO…………………………………………………………………………… 3.1.2 Một số nguyên tắc vay trả nợ nước thời gian tới 3.1.3 Các mục tiêu vay nợ nước chủ yếu làm sở cho định hướng………………………………………………………………………… 3.1.4 Dự báo vay trả nợ nước thời kỳ (2010-2020)…………… 3.2 Quan điểm Nhà nƣớc Việt Nam quản lý nợ………………… 3.2.1 Tiếp tục đổi hồn thiện quy trình chung quy trình cụ thể quản lý khoản vay nợ nước ngoài…………………………………………… 3.2.2 Tổ chức cấu lại nâng cao chất lượng hoạt động hệ thống ngân hàng…………………………………………………………………… 3.2.3 Tổ chức cho vay lại nguồn vốn vay Chính phủ………………… 3.2.4 Hồn thiện máy tổ chức quản lý nợ nước ngồi………………… 3.2.5 Tổ chức hệ thống thơng tin nợ nước ngồi………………………… 3.2.6 Tăng cường cơng tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ………………… 3.3 Các giải pháp nhằm tăng cƣờng cơng tác quản lý nợ nƣớc ngồi Việt Nam 3.3.1 Về khuôn khổ pháp lý ………………………………………………… 3.3.2 Về cấu tổ chức quản lý………………………………………… 3.3.3 Công tác quản lý huy động vốn……………………………………… 3.3.4 Công tác quản lý sử dụng vốn…………………………………………… 3.3.5 Về công tác quản lý trả nợ…………………………………………… 3.3.6 Xây dựng hệ thống thông tin hoàn chỉnh KẾ T LU ẬN: … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 66 72 89 90 76 90 91 76 92 92 76 92 93 80 93 83 94 87 98 89 101 102 89 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO 107 ii Danh mục chữ viết tắt STT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa ADB Ngân hàng Phát triển Châu (Asian Development Bank) ASEAN Hiệp hội nước Đông Nam (Association of South East Asian Nations) Bộ KH&ĐT Bộ Kế hoạch Đầu tư Bộ TC Bộ Tài CA Tài khoản vãng lai (Current account) CG Nhóm tư vấn nhà tài trợ cho Việt Nam (Consultant group) DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nước DMFAS Hệ thống quản lý nợ phân tích tài (Debt management and financial analysis system) 10 DRS Hệ thống báo cáo bên nợ (Debtor reporting system) 11 FDI Đầu tư trực tiếp nước (Foreign direct invesstment) 12 GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) 13 HDI Chỉ số phát triển người 14 HIPC Nước nghèo mắc nợ trầm trọng (Highly indebted poor countries) 15 IDA Hiệp hội Phát triển Quốc tế (International Development Association) 16 IMF Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund) i iv 17 JBIC Ngân hàng Nhật Hợp tác quốc tế (Japan Bank for International Cooperation) 18 JICA Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Nhật Bản (Japanese International Development Cooperation Agency) 19 NHNN Ngân hàng Nhà nước 20 NPV Giá trị ròng (Net Present Value) 21 NNN Nợ nước ngồi 22 ODA Hỗ trợ phát triển thức (Official Development Assistance) 23 OECD Tổ chức hợp tác kinh tế phát triển (Organisation for Economic Cooperation and Development) 24 SNA Hệ thống Thống kê tài khoản quốc gia (System of National Account) 25 TCTD Tổ chức tín dụng 26 TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh 27 UNCTAD Hội nghị Thương mại Phát triển Liên Hợp Quốc (The United Nations Conference on Trade and Development) 28 UNDP Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (United Nations Development Programme) 29 WB Ngân hàng Thế giới (World Bank) 30 WTO Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organisation) 31 XHCN Xã hội chủ nghĩa v DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Đồ Tên Nội dung Trang bảng & biểu Bảng 2.1 Giải ngân ODA cho Việt Nam giai đoạn 1993-2009 39 Bảng 2.2 Bảng tiêu nợ Việt Nam 49 Biểu đồ 2.1 Dư nợ nước ngồi Chính phủ, Chính phủ bảo lãnh giai đoạn 2005-2009 49 Biểu đồ 2.2 Cơ cấu dư nợ nước ngồi phân theo loại tiền tính đến 31/12/2009 53 Biểu đồ 2.3 Cơ cấu dư nợ Chính phủ Chính phủ bảo lãnh phân theo điều kiện tín dụng tính đến 31/12/2009 55 Bảng 2.3 Các tiêu giám sát nợ nước 63 Bảng 2.4 Dư nợ, rút vốn trả nợ nước ngồi Chính phủ Chính phủ bảo lãnh 64 Biểu đồ 2.4 Cơ cấu dư nợ nước ngồi Chính phủ tính đến 31/12/2009 65 Biểu đồ 2.5 Cơ cấu nợ nước Việt Nam 66 vi ii MỞ ĐẦU Tính cấp thiết luận văn Trong thập niên gần đây, với trình phát triển đa dạng hoá quan hệ kinh tế quốc tế theo hướng tồn cầu hố bên cạnh việc huy động tối đa nguồn nội lực, vấn đề huy động sử dụng vốn vay nước ngày quan tâm trở thành phận chiến lược sách phát triển kinh tế xã hội nước, khu vực nước phát triển, có Việt Nam Nhờ có vốn vay nước ngồi (khơng kể nguồn lực khác) số nước đạt nhiều thành công phát triển kinh tế Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia Song số nước khác, trình độ quản lý kém, nạn tham nhũng trầm trọng vay nợ nước ngồi khơng khơng có tác dụng thúc đẩy tăng trưởng mà trở thành gánh nặng nợ, gây hiểm hoạ, nguy khủng hoảng vô to lớn đất nước Do vậy, câu hỏi lớn đặt liệu sách vay nợ nước ngồi nhiều quốc gia giới, đặc biệt Việt Nam có bền vững không? (nhất mặt dài hạn) cần có sách vay trả nợ nước ngồi đưa kinh tế phát triển nhanh bền vững? Thời gian qua, Việt Nam thực công tác quản lý nợ vay nước nào? Làm để huy động tối đa nguồn lực bên để đạt mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đất nước cách có hiệu mà khơng gây khủng hoảng gánh nặng nợ cho hệ mai sau? Việt Nam cần có giải pháp thời gian tới để hồn thiện cơng tác quản lý nợ nước ngoài? Với đường lối đổi Đảng nhà nước thể nghị Đảng khẳng định phải phát huy nội lực, tận dụng hỗ trợ hợp tác quốc tế, thực cơng nghiệp hóa, đại hóa để phát triển đất nước vấn đề vay nợ nước ngồi ngày đóng vai trị quan trọng nghiệp phát triển đất nước, đặt yêu cầu cấp thiết mà cần phải quan tâm Chính vậy, việc nghiên cứu đề tài “Quản lý nợ nước Việt Nam” tác giả lựa chọn làm luận văn tốt nghiệp Tình hình nghiên cứu Trong năm qua, xuất phát từ vị trí quan trọng vay nợ nước ngồi trước địi hỏi thực tiễn đẩy nhanh cơng cơng nghiệp hóa, đại hóa, đất nước q trình đổi mới, tham gia hội nhập với quốc tế khu vực ngày sâu rộng, nên nước có nhiều nghiên cứu liên quan đến chủ đề “nợ nước ngoài” Tiêu biểu là: 2.1 Lê Quốc Lý, Lê Huy Trọng (2003): “Nợ nước ngoài, vấn đề lý luận thực tiễn quản lý Việt Nam”, Nxb Tài Cơng trình tập trung trình bày vấn đề lý luận thực tế quản lý vay trả nợ nước Việt Nam thời kỳ 1980-2000, số kinh nghiệm nước vay trả nợ nước 2.2 Sổ tay quản lý nợ nước ngồi Chính phủ (2005), Kỷ yếu dự án tăng cường lực quản lý nợ nước hiệu bền vững VIE/01/01 Cuốn sách đề cập vấn đề thiết yếu q trình quản lý nợ Chính phủ, từ vấn đề chung (mục tiêu, phạm vi, đối tượng quản lý nợ nước ngồi Chính phủ) đến nghiệp vụ cụ thể khâu huy động, sử dụng, trả nợ vốn vay nghiệp vụ tái cấu nợ, xử lý nợ vay Sổ tay ý đến nghiệp vụ ghi chép, thống kê báo cáo nợ - khâu tối quan trọng đảm bảo việc quản lý kịp thời, có sở vững hiệu Sổ tay tập thể chuyên gia đầu ngành, vững vàng lý luận, dày dạn kinh nghiệm thực tiễn quản lý nợ nước Việt Nam biên soạn Ngoài ra, số cơng trình, viết liên quan đến nợ nước ngồi thời gian qua số tác giả bàn đến như: 2.3 Nguyễn Văn Thanh (1990): “Năm 2000 xoá nợ cho nước nghèo”, Nxb Chính trị Quốc gia 2.4 Các văn hướng dẫn quản lý nguồn vốn hỗ trợ phát triển thức (ODA): 2.5 “Tuyển tập viết tài trợ phát triển” (2005), Diễn đàn kinh tế – tài Việt –Pháp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 2.6 Bộ Kế hoạch đầu tư, Thông tư số 04/2007/TT/BKH – ngày 30/07/2007– Hướng dẫn thực quy chế quản lý sử dụng nguồn vốn hỗ trường hợp vi phạm Bờn cạnh đú, cần quy định điều kiện để vay vốn nước cú hợp đồng (kỳ hạn, hoỏn đổi, quyền chọn) với ngõn hàng hoạt động Việt Nam bảo hiểm rủi ro ngoại hối - Nghiờn cứu việc ỏp dụng nghiệp vụ phỏt hành trỏi phiếu nước để huy động vốn Mặt tớch cực hỡnh thức vay nợ là: Cơ cấu nhà đầu tư rộng nờn giảm rủi ro cho cỏc nhà đầu tư, thụng qua thị trường thứ cấp, nhà đầu tư cú thể rỳt vốn dễ dàng, đú hỡnh thức cho vay cú tớnh hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài; mặt khỏc, đặc điểm nguồn vốn huy động qua trỏi phiếu, phớa chủ nợ nước khụng thể khai thỏc quan hệ tớn dụng để gõy sức ộp bờn vay; bờn vay vốn (Chớnh phủ doanh nghiệp lớn) cú thể vay số vốn lớn mà khụng bị bú buộc hạn mức thoả thuận mang tớnh ỏp đặt vay cỏc hỡnh thức khỏc, thời gian huy động vốn cú thể kộo dài theo ý muốn người vay… Khú khăn chỳng ta ỏp dụng nghiệp vụ là: Xếp hạng rủi ro Việt Nam (theo Moody’s, Standard and Poor Fitch…) cú tiến song thuộc vào nhúm nước cú rủi ro khỏ cao, nờn phỏt hành trỏi phiếu thỡ phải chịu lói suất cao; nữa, chỳng ta chưa cú nhiều kinh nghiệm lĩnh vực này; thủ tục phỏt hành phức tạp hơn, thời gian chuẩn bị dài so với cỏc hỡnh thức vay khỏc Theo cỏc nhà kinh tế thỡ tạm thời Việt Nam chưa nờn mở rộng việc huy động vốn vay nước theo cỏc điều kiện thương mại cỏc hỡnh thức đầu tư giỏn tiếp do: + Mức độ rủi ro đầu tư kinh doanh cũn tương đối cao + Hiện năm tới, Việt Nam chưa đủ điều kiện cho phộp thực mức độ cao việc tự hoỏ thị trường tài chớnh + Thị trường chứng khoỏn hỡnh thành, cũn thiếu nhiều yếu tố để đảm bảo thị trường hoạt động cỏch ổn định hiệu + Đồng tiền Việt Nam chưa chuyển đổi, hệ thống ngõn hàng cỏc tổ chức tài chớnh phi ngõn hàng cũn nhiều yếu kộm - Xõy dựng hạn mức vay nước phự hợp với cỏc tiờu chuẩn an toàn quốc tế thừa nhận gắn với cỏc tiờu kinh tế vĩ mụ Điều cú nghĩa việc xỏc định hạn mức vay nước hàng năm cần dựa trờn cỏc định như: Nhu cầu vốn kinh tế, khả huy động vốn nước, cỏc cõn đối XNK, cỏn cõn toỏn quốc tế dự bỏo cỏc biến động lớn trờn thị trường tài chớnh - tiền tệ ngồi nước (tỷ giỏ, lạm phỏt, lói suất…) Hạn mức vay nợ nước cú thể hiểu “giới hạn an toàn” để đảm bảo kinh tế cú thể hấp thụ vốn vay cỏch hiệu cú khả trả nợ đến hạn, cụng cụ quan trọng để giữ vững an ninh tài chớnh quốc gia Trong tỡnh hỡnh thực tế Việt Nam nay, hiệu đầu tư cũn thấp, cõn đối ngoại tệ cũn khỏ bấp bờnh, tỷ giỏ hối đoỏi chưa hoàn toàn ổn định, việc quy định hạn mức cần thiết nhằm giảm thiểu rủi ro, nõng cao hệ số an toàn việc sử dụng vốn Hạn mức vay hàng năm cần Quốc Hội phờ duyệt ngõn sỏch nhà nước để hạn mức cú tớnh phỏp lý cao tuõn thủ nghiờm ngặt Trờn sở nghiờn cứu tỡnh hỡnh cỏc nước khu vực, Bộ Tài chớnh đề xuất cỏc tiờu giới hạn nợ nước Việt Nam là: Tổ ng s ố NN ≤ 50% N GDP Tổng số NNN ≤ 150% Thu nhập XK Tổng nghĩa vụ trả ≤ 20% nợ Thu nhập XK Tổ ng nghĩa vụ trả nợ c C hớ nh p ≤ 12% hủ Thu NSNN Bờn cạnh hạn mức vay nước ngoài, chiến lược vay nợ nước cần quy định rừ: Mục đớch vay ngõn sỏch nhà nước phục vụ cho đầu tư phỏt triển để tạo nguồn thu cho ngõn sỏch đảm bảo thực nghĩa vụ trả nợ, tuyệt đối khụng vay cho mục đớch tiờu dựng; quy định cấu thời hạn nợ nước ngoài, đặc biệt tỷ lệ (Nợ ngắn hạn/Tổng số NNN) khụng vượt quỏ khung định trừ trường hợp đặc biệt quan quốc gia quản lý nợ nước cho phộp 3.3.4 Về cụng tỏc quản lý sử dụng vốn: Số vốn vay từ nước tỏc động tớch cực hay tiờu cực đến cụng phỏt triển kinh tế - xó hội nước phụ thuộc vào hiệu sử dụng nguồn vốn đú Để nõng cao hiệu qủa sử dụng vốn vay nước ngoài, làm cho nú thực trở thành động lực thỳc đẩy phỏt triển kinh tế - xó hội thỡ cần phải: - Gắn việc sử dụng vốn vay nước với trỏch nhiệm trả nợ xoỏ tõm lý coi trọng thu hỳt quản lý, sử dụng, trỏnh tỡnh trạng thất thoỏt, lóng phớ vốn vay Địa phương nào, đơn vị sử dụng vốn cấp phỏt từ nguồn vốn vay nước Chớnh phủ mà làm trỏi với đề ỏn xin cấp vốn thỡ người đứng đầu địa phương, đơn vị đú phải chịu kỷ luật kốm theo đú mức trỏch nhiệm vật chất định Đối với vốn vay lại từ nguồn vốn vay nước Chớnh phủ, sử dụng sai mục đớch khụng hoàn trả nợ theo đỳng quy định Quỹ tớch luỹ trả nợ nước nguyờn nhõn chủ quan thỡ thủ trưởng đơn vị phải bị xử lý trờn Cũn với cỏc doanh nghiệp Chớnh phủ đứng bảo lónh vay nước ngoài, cú thể xem xột ỏp dụng hỡnh thức cầm cố, chấp đảm bảo khoản vay cho phộp người đứng bảo lónh phỏt mại tài sản bờn sử dụng vốn vay khụng thực đầy đủ nghĩa vụ trả nợ - Cú chớnh sỏch ưu tiờn quỏn để xõy dựng mụi trường cạnh tranh bỡnh đẳng cỏc doanh nghiệp, cỏc ngành, từ đú thỳc đẩy vốn vay nước sử dụng cỏch hiệu Nghị định 90/1998/NĐ-CP quy định rừ dự ỏn loại thỡ hưởng chế cấp phỏt cũn dự ỏn thỡ ỏp dụng chế cho vay lại Căn vào đú, người nào, quan phờ chuẩn việc cho vay lại cỏc dự ỏn hưởng chế cấp phỏt thỡ phải chịu trỏch nhiệm bố trớ nguồn trả nợ nước để khỏi gõy khú khăn cho chủ dự ỏn Trong trường hợp ngược lại, tức ỏp dụng chế cấp phỏt cho dự ỏn thuộc loại cho vay lại, thỡ trỏch nhiệm bố trớ nguồn trả nợ cũn phải đền bự thiệt hại tài chớnh cho Nhà nước - Kết hợp chặt chẽ quản lý theo ngành theo lónh thổ cỏc khõu: Khởi thảo, thẩm định, phờ duyệt dự ỏn để trỏnh bất đồng khụng đỏng 100 cú khiến dự ỏn bị đỡnh chừng chủ dự ỏn phải trả lói nước ngồi Khi cú dự ỏn sản xuất - kinh doanh cỏc doanh nghiệp thuộc Bộ, ngành trung ương, cần phải tuõn thủ nguyờn tắc cỏc chủ đầu tư phải cung cấp đủ cỏc thụng tin dự ỏn cho quan quản lý lónh thổ (UBND tỉnh, thành phố) để thẩm định cỏc khớa cạnh xó hội, mụi trường…và tỏc động dự ỏn đến lónh thổ dự ỏn đưa vào vận hành, khai thỏc Chớnh phủ cần tăng cường kiểm tra, kiểm soỏt cỏc Bộ, UBND địa phương việc phối hợp quản lý ngành lónh thổ - Cơ quan quản lý nợ nước cần chỳ trọng xem xột phự hợp mục tiờu dự ỏn cú sử dụng vốn vay nước với chiến lược phỏt triển kinh tế ngành, địa phương Những dự ỏn mà mục tiờu khụng khớp với chiến lược phỏt triển đú thỡ khụng phờ duyệt cho triển khai Với dự ỏn cú phự hợp, quỏ trỡnh triển khai, nhà quản lý cần giỏm sỏt thường xuyờn xem việc sử dụng vốn cú đỳng mục đớch vay khụng Nếu sử dụng sai mục đớch thỡ buộc dừng lại để tỡm biện phỏp xử lý Những cỏn phờ duyệt dự ỏn cú mục tiờu khụng phự hợp với chiến lược phỏt triển kinh tế ngành, địa phương cỏn giao nhiệm vụ giỏm sỏt mà khụng phỏt cố tỡnh lờ việc chủ đầu tư sử dụng vốn vay nước sai mục đớch dĩ nhiờn khụng thể bỏ qua Tất việc làm nhằm trỏnh cho chủ đầu tư khỏi rơi vào tỡnh trạng rủi ro, tỡnh trạng khụng trả nợ làm nặng thờm gỏnh nặng nợ quốc gia - Cơ quan quản lý nợ nước cần phối hợp với cỏc Bộ chuyờn ngành cỏc địa phương để tạo nắm vững quy hoạch đồng Sở dĩ quan quản lý nợ nước cần quan tõm đến quy hoạch vỡ muốn trỏnh cho cỏc dự ỏn mỡnh quản lý thiếu điều kiện cần thiết để sử dụng vốn vay cú hiệu - Đảm bảo cung cấp thụng tin tạo điều kiện cho cỏc doanh nghiệp thõm nhập vào thị trường tớn dụng quốc tế cỏch thuận lợi Do đú, đầu quan quản lý nợ nước cần chủ động cung cấp cho doanh nghiệp cỏc loại thụng tin sau: + Về thị trường tài chớnh quốc tế: Điều kiện bờn cho vay nước ngồi lói suất, phớ, thời gian õn hạn, thời gian trả nợ, đồng tiền cho vay; diễn biến thị trường tớnh đến thời điểm gần dự bỏo biến động lớn tương lai 112 + Về thị trường cụng nghệ: Đặc tớnh, giỏ cả, điều kiện chuyển giao cụng nghệ thị trường cụ thể (Bắc Mỹ, EU, Nhật Bản…) + Về thị trường tiờu thụ sản phẩm: Hàng rào thuế quan phi thuế quan, tiờu chuẩn chất lượng, giỏ sản phẩm quy mụ, mức độ cạnh tranh + Về cỏc tổ chức tư vấn cú uy tớn làm dịch vụ tư vấn đầu tư, tư vấn thiết kế, tư vấn giỏm sỏt, tư vấn phỏp luật… - Để nõng cao tốc độ giải ngõn ODA, Chớnh phủ phối hợp chặt chẽ với cỏc nhà tài trợ việc làm hài hoà thủ tục hai bờn tiến tới xõy dựng quy trỡnh thủ tục ỏp dụng chung cho cỏc nhà tài trợ Ngoài ra, cần phải thực cỏc biện phỏp như: + Tổ chức phận làm cụng tỏc đỏnh giỏ chất lượng khảo sỏt, thiết kế, chuẩn bị dự ỏn sau cụng việc hoàn thành Nếu qua đỏnh giỏ mà chất lượng cụng việc khụng đạt yờu cầu thỡ phải tiến hành khảo sỏt, thiết kế lại dự ỏn cũn giai đoạn chuẩn bị nhằm trỏnh phải làm lại phải nhiều thời gian bổ sung thiết kế dự ỏn triển khai Trong trường hợp mà chất lượng cụng việc khụng đạt nguyờn nhõn chủ quan thỡ cú thể quy định chi phớ khảo sỏt, thiết kế lại người khảo sỏt, thiết kế ban đầu chịu Thờm vào đú, nờn thiết lập chế phối hợp tổ chức chuẩn bị dự ỏn tổ chức quản lý dự ỏn để hạn chế khú khăn phỏt sinh phải thay đổi thiết kế ban đầu + Về vốn đối ứng: Đối với dự ỏn cấp phỏt từ nguồn vốn vay nước Chớnh phủ, Chớnh phủ nờn ưu tiờn bố trớ đủ vốn đối ứng ngõn sỏch trung ương địa phương trước bố trớ vốn cho cỏc dự ỏn đầu tư nước Cũn với cỏc dự ỏn theo chế cho vay lại mà cú tầm quan trọng, cần khuyến khớch chủ đầu tư khụng cú khả lo đủ số vốn đối ứng lớn, thỡ Chớnh phủ cú thể xem xột cho vay bổ sung phần thiếu hụt từ nguồn tớn dụng ưu đói đầu tư Nhà nước + Chất lượng cỏn yếu tố quan trọng để trỡ nõng cao hiệu cụng tỏc quản lý núi chung quản lý nợ nước núi riờng Vỡ vậy, phải trang bị cho đội ngũ cỏn làm cụng tỏc quản lý nợ nước từ trung ương tới địa phương lý luận lẫn thực tiễn Cần xõy dựng đề ỏn đào tạo cỏn để việc tiến hành cỏch quy củ, đồng cú hiệu Tiếp tục mở cỏc lớp đào tạo ngắn hạn dài hạn gửi cỏn học Chỳng ta khụng đào tạo cỏn kỹ lập, phõn tớch, thẩm định dự ỏn, quản lý tài chớnh, kế toỏn, kiểm toỏn…mà cần đào tạo ngoại ngữ, xõy dựng tỏc phong làm việc khoa học, đú nờn chỳ ý tới khõu thẩm định dự ỏn (vỡ đõy khõu yếu nay) Ngoài ra, nờn thường xuyờn tổ chức rỳt kinh nghiệm cho cỏn để họ phỏt huy thành tớch đồng thời sửa chữa khuyết điểm mỡnh Bờn cạnh việc nõng cao trỡnh độ, khụng thể coi nhẹ việc rốn luyện đạo đức cỏn quản lý nợ nước họ cú điều kiện tiếp xỳc với nguồn vật chất to lớn Để khuyến khớch cỏn học tập rốn luyện thỡ trước tiờn cần quan tõm đến đời sống, điều kiện làm việc họ đồng thời phỏt động cỏc phong trào thi đua, ỏp dụng cỏc hỡnh thức động viờn khen thưởng kịp thời vật chất tinh thần hỡnh thức kỷ luật thớch đỏng 3.3.5 Về cụng tỏc quản lý trả nợ - Đối với nợ nước khu vực doanh nghiệp: Trong trường hợp bờn cho vay nước yờu cầu cú bảo lónh ngõn hàng mở L/C trả chậm cho DN nhập hàng thỡ điều kiện tỡnh hỡnh tài chớnh lành mạnh (kinh doanh cú lói, khụng cú nợ quỏ hạn với ngõn hàng) kể doanh nghiệp nước ngoài, thỡ phải cú tài sản chấp, cầm cố theo tỷ lệ định so với vốn vay nước quan quản lý nợ nước đề Đối với tài sản đảm bảo, để trỏnh đặt mỡnh vào rủi ro, thỡ thõn cỏc ngõn hàng phải chỳ trọng khõu định giỏ tài sản thường xuyờn điều chỉnh giỏ trị theo diễn biến thị trường Và ngõn hàng đứng bảo lónh cho DN phải thực đỳng trỏch nhiệm bảo lónh nghĩa đến hạn DN khụng trả nợ trả khụng đủ thỡ ngõn hàng đú phải trả thay, khụng để nợ quỏ hạn với nước làm uy tớn quốc gia Nếu ngõn hàng để nợ quỏ hạn thỡ phải bị cảnh cỏo cảnh cỏo lần thỡ cú thể đỡnh hoạt động lĩnh vực vay nợ nước khoảng thời gian - Mặc dự, Nghị định 90/1998/NĐ-CP cú quy định: Chớnh phủ khụng chịu trỏch nhiệm nghĩa vụ trả nợ nước cỏc doanh nghiệp trừ trường hợp Chớnh phủ bảo lónh cho doanh nghiệp vay vốn nước Song theo quy định nhiều tổ chức tài chớnh quốc tế, người chịu trỏch nhiệm cuối cựng người chủ sở hữu thực doanh nghiệp Mà khu vực doanh nghiệp thỡ doanh nghiệp nhà nước chiếm tỷ trọng chủ yếu Do đú, việc đầu tiờn cần làm kiờn khụng tạo điều kiện cho doanh nghiệp nước vay nước vốn vay khụng sử dụng vào mục đớch đặc biệt quan trọng Và để trỏnh cho Chớnh phủ khỏi bị động trước vấn đề trả nợ xử lý nợ nước doanh nghiệp nước ngoài, kế hoạch ngõn sỏch nhà nước, bờn cạnh phần chi tớch lũy, chi thường xuyờn, chi trả nợ, viện trợ nước ngoài, cần phải tớnh đến nghĩa vụ trả nợ bất thường Chớnh phủ 3.3.6 Xõy dựng hệ thống thụng tin hoàn chỉnh Xõy dựng hệ thống thụng tin hoàn chỉnh để điều hành, giỏm sỏt, phối hợp hoạt động cỏc quan quản lý nợ nước với với đơn vị thực Bản thõn việc hợp lý hoỏ cấu tổ chức quản lý giỳp cho luồng thụng tin thụng suốt, quỏn Tổ chức hệ thống thụng tin nợ nước cần đảm bảo phản ỏnh đầy đủ, kịp thời tỡnh hỡnh vay, rỳt vốn, trả nợ đồng thời phải quy định rừ quyền hạn, trỏch nhiệm cung cấp sử dụng thụng tin cỏc quan Nhà nước lĩnh vực quản lý nợ nước Hệ thống thụng tin cần xõy dựng trờn sở kết nối mạng cỏc quan quản lý nợ nước ngoài, cỏc liệu nợ viện trợ nước phải mỏy tớnh hoỏ, cú thỡ thụng tin đầy đủ, chớnh xỏc cập nhật hàng ngày Điểm yếu mạng lưới thụng tin nợ nước Việt Nam thụng tin tỡnh trạng nợ nần cỏc doanh nghiệp Chớnh thụng tin sai lệch sở cho định sai vay nước vớ dụ vay để đầu tư quỏ mức vào xi măng, mớa đường, bia…làm tăng gỏnh nặng nợ nước Do tỡnh trạng thiếu thụng tin nợ nước khu vực doanh nghiệp nờn bờn cho vay nước cảm thấy khụng yờn tõm cho doanh nghiệp Việt Nam vay Cỏc doanh nghiệp Việt Nam, cỏc ngõn hàng khụng tự giỏc thực nghĩa vụ bỏo cỏo cho ngõn hàng nhà nước, vỡ vậy, cần phải quy định cỏc chế tài xử phạt cỏc doanh nghiệp khụng thực thực khụng đủ nghĩa vụ bỏo cỏo Ngoài ra, để nõng cao chất lượng bỏo cỏo khu vực doanh nghiệp, chỳng ta phải cải tiến hệ thống mẫu biểu bỏo cỏo tăng cường kiểm tra hoạt động tài chớnh khu vực Ngồi cỏc giải phỏp trực tiếp đề cập trờn, xuất phỏt từ thực tế hiệu cụng tỏc quản lý nợ nước cũn phụ thuộc vào nhiều vấn đề cú tớnh chất vĩ mụ khỏc Vỡ vậy, để hoàn thiện cụng tỏc này, thỡ phải quan tõm đến số vấn đề chủ yếu sau: + ổn định phỏt triển kinh tế cỏch vững Đõy điều kiện tiền đề để thu hỳt, quản lý sử dụng vốn vay nước cú hiệu Quỏn triệt phương chõm “nội lực định, ngoại lực quan trọng”, chỳng ta cần kết hợp biện phỏp, chớnh sỏch để khai thỏc tối đa cỏc nguồn lực nước cho đầu tư phỏt triển + Gia tăng tiết kiệm nội để đầu tư nhằm giảm phụ thuộc vào vốn vay nước + Ngoài ra, để giảm phụ thuộc ngõn sỏch nhà nước vào vốn vay nước thỡ cần tăng thu, tiết kiệm chi ngừn sỏch + Đẩy mạnh xuất nhằm đảm bảo nguồn ngoại tệ trả nợ nước ngoài: Trước mắt, cỏc mặt hàng xuất cú lợi lớn nước ta hàng hoỏ dựa trờn lợi điều kiện tự nhiờn, địa lý hàng hoỏ dựa trờn nguồn lao động rẻ, dồi Nhưng để trỏnh rủi ro giỏ điều kiện tự nhiờn xuất khẩu, Việt Nam cần đa dạng hoỏ hàng xuất khẩu, tạo mặt hàng chế biến sõu cỏc sản phẩm cú hàm lượng cụng nghệ cao Kết luận Chƣơng Trờn sở phõn tớch thực trạng quản lý nợ nước Việt Nam giai đọan 1993 đến nay, luận văn đưa số giải phỏp gợi ý nhằm tăng cường quản lý nợ nước Việt Nam Cỏc giải phỏp tập trung vào khõu hoàn thiện khung phỏp lý, hệ thống tổ chức quản lý nợ nước Việt Nam việc tiếp tục tăng cường lực đội ngũ cỏn quản lý Luận văn đỏnh giỏ tớnh bền vững nợ nước Việt Nam giai đoạn 1992 đến nay, qua đú dự bỏo tớnh bền vững nợ nước Việt Nam trung hạn (2010-2015) đề xuất chớnh sỏch xuất nhập để đảm bảo tớnh bền vững nợ nước Việt Nam giai đọan tới KẾT LUẬN Quản lý nợ đóng vai trị định để đảm bảo hiệu việc vay nợ nước Quản lý nợ bao gồm hai loại chức – ghi sổ quản lý Ghi sổ bao gồm kiểm soát khoản vay nợ, thu thập số liệu nợ, phân tích thống kê hạch tốn nợ Quản lý nợ bao gồm hoạch định sách vay nợ, vạch chiến lược hoạt động để thực thi sách đó, phân tích sách nợ quản lý rủi ro Nếu ghi sổ loại chức quan trọng giai đoạn đầu xây dựng hệ thống quản lý nợ, quản lý loại chức thiết yếu cho giai đoạn trưởng thành hệ thống quản lý nợ, mà quốc gia vay nợ chủ động hoạch định điều tiết chương trình vay nợ khơng Chính phủ khu vực công, mà khu vực tư nhân rộng lớn kinh tế thị trường Để quản lý nợ có hiệu cần xây dựng thể chế chế quản lý nợ hữu hiệu Khung thể chế quy định chức quản lý nợ phân bổ cho quan quản lý nhà nước Cơ chế quản lý nợ bao gồm quy trình thủ tục kiểm sốt, giám sát, phân tích báo cáo để quan quản lý nợ đảm bảo hồn thành chức quản lý nợ phân cơng Hệ thống quản lý nợ nước ngồi nước ta trình hình thành phát triển Trong vài năm gần đây, khung thể chế quản lý nợ nước liên tục đổi nhằm đáp ứng tốt yêu cầu quản lý nợ quốc gia phù hợp với thực tiễn quốc tế Hiện tại, tính chất độ chưa đồng hệ thống quản lý nợ nước ngồi cịn thể rõ Sự tồn song song quy định quản lý nguồn vốn hỗ trợ phát triển thức (ODA) quy định quản lý nợ nước ngồi nói chung dẫn đến số chồng chéo việc thực chức quản lý nợ Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch Đầu tư Ngân hàng Nhà nước Các phân tích cho thấy thực tế, hệ thống quản lý nợ nước thực phần chức quản lý nợ mà nước có kinh tế thị trường phát triển cần có Đặc biệt, chưa có uỷ ban nhà nước có chức thống quản lý nợ để theo dõi chung Mặc dù việc trao đổi làm việc Bộ phân cơng quản lý nợ diễn thường xun, song cịn thiếu chế thức cụ thể để tiến hành việc phối hợp bộ, ngành phân công thực lĩnh vực quản lý nợ khác nhau, làm giảm khả bao quát, tính thống tốc độ cập nhật tình hình nợ Kinh nghiệm quốc tế quan quản lý nợ thống điều cần thiết để có lực giám sát cân đối nợ quốc gia Đánh giá tính bền vững nợ nước khâu quan trọng chức quản lý nợ Đánh giá tính bền vững nợ nước đánh giá khả đáp ứng kịp thời nghĩa vụ trả nợ nước vay nợ Việc cần thực thường xuyên nhằm dự đoán phát sớm vấn đề nợ xuất có giải pháp điều chỉnh kịp thời Việc phân tích tính bền vững nợ cịn giúp nước vay phát yêu cầu điều chỉnh mức chặt chẽ từ phía người cung cấp tín dụng làm tổn hại đến trình phát triển nước vay Các phân tích tình trạng nợ nước ngồi Việt Nam số nợ nằm khu vực thuận lợi Chỉ số tổng nợ GDP năm 2009 khoảng 52,6%, cao số vào năm 1999 (35%) Trong đó, nợ cơng chiếm đến 80% tổng nợ nước So với thực tiễn nước giới mức đánh giá tổ chức đa phương, tỷ lệ nợ GDP chưa phải mức cao Tài liệu tham khảo Tiếng Việt Phạm Thanh Bình – Lê Thanh Sơn (2001), “Quy định quản lý ngoại hối vay, trả nợ nước ngồi”_Nxb Cơng an nhân dân Bộ Tài chớnh (2006), Bản tin nợ nước số Bộ Tài chớnh (2007), Bản tin nợ nước số Bộ Tài chớnh (2008), Bản tin nợ nước số Bộ Tài chớnh (2009), Bản tin nợ nước số Bộ Tài chớnh (2010), Bản tin nợ nước số Bộ Kế hoạch Đầu tư (2001), Thông tư số 06/2001/TT- BKH ngày 20 tháng năm 2001 hướng dẫn thực Quy chế quản lý sử dụng nguồn Hỗ trợ phát triển thức (Ban hành kèm theo Nghị định số 17/2001/NĐ-CP ngày tháng năm 2001 Chính phủ) Bộ Kế hoạch Đầu tư (2005), Tổng quan tình hình thu hút sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển thức giai đoạn 1995-2005; http://www.mpi.gov.vn/ODA/odainvn/2005/6/56065.vip; Bộ kế hoạch đầu tư (2007), Thông tư số 04/2007/TT/BKH – ngày 30/07/2007 Hướng dẫn thực quy chế quản lý sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển thức 10.Bộ Tài (2000), Chiến lược tài –tiền tệ Việt Nam giai đoạn 2001-2010, vấn đề chung chiến lược tổng thể 11.Bộ Tài Chính (2006), Quyết định Bộ trưởng Bộ Tài 10/2006/QĐ-BTC ký ngày 28 tháng năm 2006 việc ban hành quy chế lập, sử dụng quỹ tích lũy trả nợ nước ngồi 12.Chính phủ Việt Nam (2003), Nghị định 61/2003/NĐ-CP ngày 6/6/2003 việc ban hành Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cấu tổ chức Bộ Kế hoạch Đầu tư 13.Chính phủ Việt Nam (2005), Nghị định Thủ tướng Chính phủ số 134/2005/NĐ-CP ký ngày 01 tháng 11 năm 2005 ban hành Quy chế quản lý vay trả nợ nước ngồi 14.Chính phủ Việt Nam (2005), Quyết định Thủ tướng Chính phủ Số 135/2005/QĐ-TTG ngày 08/6/2005 phê duyệt định hướng quản lý nợ nước ngồi đến năm 2010 15.Chính phủ Việt Nam (2006), Quyết định Thủ tướng Chính phủ Số 131/2006/NĐ-CP ngày 09/11/2006 ban hành quy chế quản lý vay sử dụng nguồn hỗ trợ phát triển thức 16.Chính phủ Việt Nam (2006), Quyết định Chính phủ số232/2006/QĐ-TTg ngày 16 tháng 10 năm 2006 việc ban hành Quy chế thu thập, báo cáo, chia sẻ cơng bố thơng tin nợ nước ngồi 17.Chính phủ Việt Nam (2006), Quyết định Thủ tướng Chính phủ Số 231, ngày 16/10/2006 việc ban hành Quy chế xây dựng quản lý hệ thống tiêu đánh giá, giám sát tình trạng nợ nước ngồi quốc gia 18.Chính phủ Việt Nam (2006), Quyết định Thủ tướng Chính phủ Số 272/2006/QĐ-TTg ký ngày 28 tháng 11 năm 2006 ban hành quy chế cấp quản lý bảo lãnh Chính phủ khoản vay nước ngồi 19 Chính phủ Việt Nam (2006) Chiến lược quốc gia vay trả nợ nước đến năm 2010, 30/6/2006 http://www.gov.vn/wps/portal/!ut/p/kcxml/ 20 Dự án Quản lý Nợ Nước (2004) Những thành tựu quản lý nợ Việt Nam thách thức phía trước (Bài thuyết trình Philippe Mauran, công ty tư vấn Crown Agents hội thảo ngày 5-82004 tổ chức Hà nội) 21 Tào Khánh Hợp (2003), Vay nợ nước với vấn đề đảm bảo an ninh tài quốc gia, Tạp chí tài số 9, (467) 22 Luật quản lý nợ cụng 29/2009/QH12 23 Kế hoạch phát triển Kinh tế – xã hội 2000-2010 24 Lê Ngọc Mỹ (2005), Hoàn thiện quản lý nhà nước vốn hỗ trợ phát triển thức (ODA) Việt Nam, LATS kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 25 Báo cáo nghiên cứu sách WB (1999) Đánh giá viện trợ có tác dụng, khơng sao_ Nxb Chính trị Quốc gia, 26 Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2004), Thông tư số 09/2004/TTNHNN ký ngày 21 tháng 12 năm 2004 Ngân hàng Nhà nước hướng dẫn việc vay trả nợ nước doanh nghiệp 27 Ngân hàng Thế giới (2000), Cẩm nang hệ thống báo cáo bên nợ Nhóm liệu phát triển, tổ liệu tài 28 Ngân hàng Thế giới (2006), Điểm lại báo cáo cập nhật tình hình phát triển cải cách kinh tế Việt Nam 29 Vũ Thị Kim Oanh (2002), Những giải pháp chủ yếu nhằm sử dụng có hiệu nguồn ODA Việt Nam, LATS kinh tế, Trường đại học Ngoại thương 30 Quốc hội (2002), Luật Quốc hội nước CHXHCH Việt Nam số 01/2002/QH11 ngày 16 tháng 12 năm 2002 ngân sách nhà nước 31 Quốc hội (2006) Nghị Quốc hội số 56/2006/QH11, từ ngày 16/5/2006 đến 29/6/2006 Kế họach phát triển kinh tế xã hội năm, 2006-2010 32 Quỹ tiền tế Quốc tế (2003), Thống kê nợ nước – Hướng dẫn tập hợp sử dụng 33 Thái Sơn – Thanh Thảo (2002), Chính sách vay nợ Trung Quốc trình cải cách mở cửa học kinh nghiệm cho Việt Nam, Tạp chí tài chính, số 12 34 Tôn Thanh Tâm (2004), Giải pháp nâng cao hiệu quản lý nguồn vốn Hỗ trợ phát triển thức (ODA) Việt Nam, LATS Kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 35 Nguyễn Văn Thanh (1990): “Năm 2000 xố nợ cho nước nghèo”, Nxb Chính trị Quốc gia 36 Phạm Ngọc ánh Đỗ Đình Thu (2002), Vay nợ nước ngồi với an ninh tài chính, Tạp chí Nghiên cứu kinh tế, số 37 “Tuyển tập viết tài trợ phát triển” (2005), Diễn đàn kinh tế – tài Việt –Pháp, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội 38 Lê Quốc Lý, Lê Huy Trọng (2003) : “Nợ nước ngoài, vấn đề lý luận thực tiễn quản lý Việt Nam”, NXB tài 39 Tạp Cộng sản (2000) số 17 Nâng cao hiệu sử dụng vốn vay nước ngồi để đầu tư phát triển kinh tế xó hội 40 Tạp chí Kinh tế-xã hội, Hà Nội (1997), số 21, Khó khăn, thách thức giải pháp cơng tác quản lý vay nợ nước ngồi 41 Sổ tay quản lý nợ nước ngồi phủ, kỷ yếu dự án tăng cường lực quản lý nợ nước hiệu bền vững VIE/01/01 năm 2005 42 Tạ Thị Thu (2002), Một số vấn đề chiến lược vay trả nợ nước dài hạn Việt Nam, LATS kinh tế, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân 43 Lê Huy Trọng - Đỗ Đình Thu (2003), Tăng cường huy động vốn vay nước cho đầu tư phát triển, Tạp chí Kinh tế & Phát triển, số 78, tháng 12/2003 44 Vụ Ngân sách Nhà nước (2004), Thống quản lý nợ vấn đề đặt Báo cáo Hội thảo chiến lược nợ, quản lý quỹ luồng tiền Tiếng Anh 45 Loser C.M (2004), External Debt Sustainability: Guidelines for Low and Middle-income Countries United Nations, New York and Geneva, 3-2004 46 OECD (2004), Geographical Distribution of Financial Flows to Developing Countries, OECD Database, http://new.sourcedoecd.org/ 47 Ocampo J.A., Chiappe M.L (2003), Counter-Cyclical Prudential and 48.UNDP (2002), Overview of Official Assistance in Vietnam, Hanoi, 122002 49 VIE 01/010 (2003) Legal Framework AusAid-SECO-UNDP, 72004 50 VIE 01/010 (2004) Debt Operation AusAid-SECO-UNDP, 7-2004 ... quản lý nợ nước Việt Nam 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích sở lý luận & thực tiễn quản lý nợ nước nước - Phân tích tình hình quản lý nợ nước ngồi Việt Nam, đánh giá thực trạng quản lý nợ nước Việt. .. quản lý nợ nước Việt Nam Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu luận văn 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Quản lý nợ nước Việt Nam 4.2 Phạm vi nghiên cứu luận văn Luận văn tập trung vào nghiên cứu nợ nước Việt Nam. .. ? ?Nợ nước ngoài, vấn đề lý luận thực tiễn quản lý Việt Nam? ??, Nxb Tài Cơng trình tập trung trình bày vấn đề lý luận thực tế quản lý vay trả nợ nước Việt Nam thời kỳ 1980-2000, số kinh nghiệm nước