Mục tiêu nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận chung về hoạt động Đấu thầu
- Đánh giá hoạt động đấu thầu và công tác quản lý hoạt động đấu thầu tại Thành Phố Đà Nẵng trong giai đoạn 2019-2021
- Chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân
- Đưa ra một số đề xuất, khuyến nghị đối với công tác đấu thầu của Thành phố Đà Nẵng.
Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau Dưới đây là một số phương pháp chính mà tôi đã sử dụng.
‒ Phương pháp thống kê: thu thập, trình bày, tổng hợp số liệu
Phương pháp phân tích được thực hiện bằng cách sử dụng các số liệu đã thu thập để tiến hành phân tích và xử lý, nhằm đánh giá thực trạng, đưa ra kết quả và xác định nguyên nhân.
‒ Phương pháp so sánh: So sánh số liệu giữa các năm, các tỉnh, thành phố để đưa ra đánh giá
‒ Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp các nguồn tài liệu, các nghiên cứu về hoạt động đấu thầu.
Nội dung, kết cấu của khóa luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung của đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về công tác đấu thầu
Chương 2: Tình hình công tác quản lý Nhà nước về Đấu thầu tại Thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2019-2021
Chương 3: Một số khuyến nghị đối với công tác quản lý Nhà nước về Đấu thầu tại Thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới
TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC ĐẤU THẦU
Lý luận chung về hoạt động Đấu thầu
Đấu thầu, theo từ điển Bách khoa Việt Nam (1995), là phương thức giao dịch đặc biệt trong đó người gọi thầu công bố yêu cầu và điều kiện xây dựng công trình, để người dự thầu đưa ra giá Người gọi thầu sẽ chọn nhà thầu phù hợp với điều kiện và giá thấp nhất Phương thức này được áp dụng phổ biến trong việc mua sắm tài sản và xây dựng công trình cả tư nhân lẫn nhà nước, bao gồm hai loại: Đấu thầu trong nước và Đấu thầu quốc tế Đấu thầu quốc tế thường được thực hiện tại các nước đang phát triển do hạn chế về kỹ thuật trong việc tự thực hiện các dự án xây dựng lớn.
Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu để ký kết hợp đồng cung cấp dịch vụ tư vấn, phi tư vấn, mua sắm hàng hóa và xây lắp Đồng thời, đấu thầu cũng bao gồm việc lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư và dự án đầu tư có sử dụng đất, đảm bảo tính cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Ngoài ra, Luật Đấu thầu cũng quy định một số khái niệm cơ bản trong Đấu thầu như sau:
Bên mời thầu là cơ quan hoặc tổ chức có chuyên môn và năng lực thực hiện các hoạt động đấu thầu Các bên mời thầu có thể bao gồm: a) Chủ đầu tư hoặc tổ chức do chủ đầu tư quyết định thành lập hoặc lựa chọn; b) Đơn vị dự toán trực tiếp sử dụng nguồn vốn mua sắm thường xuyên; c) Đơn vị mua sắm tập trung.
4 d) Cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức trực thuộc do cơ quan nhà nước có thẩm quyền lựa chọn
Nhà thầu chính là đơn vị chịu trách nhiệm tham gia đấu thầu, đứng tên trong hồ sơ dự thầu và trực tiếp ký kết, thực hiện hợp đồng nếu được chọn Đối với nhà thầu chính, họ có thể hoạt động độc lập hoặc là thành viên trong liên danh nhà thầu.
Nhà thầu phụ là đơn vị tham gia thực hiện gói thầu theo hợp đồng với nhà thầu chính Đặc biệt, nhà thầu phụ thực hiện những công việc quan trọng được đề xuất trong hồ sơ dự thầu, căn cứ vào yêu cầu trong hồ sơ mời thầu và hồ sơ yêu cầu.
Nhà thầu nước ngoài là tổ chức được thành lập theo pháp luật nước ngoài hoặc cá nhân mang quốc tịch nước ngoài tham dự thầu tại Việt Nam
Nhà thầu trong nước là tổ chức được thành lập theo pháp luật Việt Nam hoặc cá nhân mang quốc tịch Việt Nam tham dự thầu
Chủ đầu tư là tổ chức nắm giữ vốn hoặc được ủy quyền đại diện cho chủ sở hữu vốn, có trách nhiệm quản lý và thực hiện dự án bằng cách vay vốn trực tiếp.
- Đấu thầu qua mạng: Đấu thầu qua mạng (ĐTQM) là đấu thầu được thực hiện thông qua việc sử dụng Hệ thống mạng đấu thầu Quốc gia
- Đấu thầu quốc tế: Đấu thầu quốc tế là đấu thầu mà nhà thầu, nhà đầu tư trong nước, nước ngoài được tham dự thầu
- Đấu thầu trong nước: Đấu thầu trong nước là đấu thầu mà chỉ có nhà thầu, nhà đầu tư trong nước được tham dự thầu
- Hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển:
Hồ sơ mời quan tâm và hồ sơ mời sơ tuyển là tập hợp các tài liệu quy định yêu cầu về năng lực và kinh nghiệm của nhà thầu, nhà đầu tư Những hồ sơ này được sử dụng làm cơ sở để bên mời thầu lựa chọn danh sách nhà thầu, nhà đầu tư đủ tiêu chuẩn trúng sơ tuyển Danh sách các nhà thầu có hồ sơ quan tâm sẽ được đánh giá dựa trên khả năng đáp ứng các yêu cầu trong hồ sơ mời quan tâm.
- Hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển:
Hồ sơ quan tâm và hồ sơ dự sơ tuyển là tập hợp các tài liệu được nhà thầu hoặc nhà đầu tư chuẩn bị và gửi đến bên mời thầu, nhằm đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm và hồ sơ mời sơ tuyển.
Hồ sơ mời thầu là tài liệu quan trọng trong quá trình đấu thầu rộng rãi và hạn chế, bao gồm các yêu cầu cụ thể cho dự án và gói thầu Tài liệu này giúp nhà thầu và nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ dự thầu, đồng thời cung cấp căn cứ cho bên mời thầu trong việc đánh giá và lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư phù hợp.
Hồ sơ yêu cầu là tập hợp các tài liệu cần thiết cho việc chỉ định thầu, mua sắm trực tiếp và chào hàng cạnh tranh Nó bao gồm các yêu cầu cụ thể cho dự án hoặc gói thầu, tạo cơ sở cho nhà thầu và nhà đầu tư chuẩn bị hồ sơ đề xuất Đồng thời, hồ sơ này cũng giúp bên mời thầu tổ chức đánh giá và lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư phù hợp.
- Hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất:
Hồ sơ dự thầu và hồ sơ đề xuất là tập hợp tài liệu mà nhà thầu hoặc nhà đầu tư chuẩn bị và gửi cho bên mời thầu, nhằm đáp ứng các yêu cầu trong hồ sơ mời thầu và hồ sơ yêu cầu.
Hợp đồng là văn bản thỏa thuận giữa chủ đầu tư và nhà thầu được lựa chọn cho các gói thầu trong dự án, giữa bên mời thầu và nhà thầu trong mua sắm thường xuyên, hoặc giữa đơn vị mua sắm tập trung và nhà thầu trong mua sắm tập trung Nó cũng có thể là thỏa thuận giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư được lựa chọn, hoặc giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp dự án trong việc lựa chọn nhà đầu tư.
Giá gói thầu là giá trị của gói thầu được phê duyệt trong kế hoạch lựa chọn nhà thầu
Giá dự thầu là mức giá mà nhà thầu ghi trong đơn dự thầu và báo giá, bao gồm tất cả các chi phí cần thiết để thực hiện gói thầu theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu và hồ sơ yêu cầu.
Giá đánh giá là giá dự thầu đã được điều chỉnh theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, bao gồm việc sửa lỗi và hiệu chỉnh sai lệch, đồng thời trừ đi giá trị giảm giá (nếu có) Giá này cũng bao gồm các yếu tố quy đổi để đảm bảo tính đồng nhất trong suốt vòng đời sử dụng của hàng hóa và công trình Nó được sử dụng để xếp hạng hồ sơ dự thầu trong các gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp và gói thầu hỗn hợp, áp dụng cho hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc hạn chế.
- Giá đề nghị trúng thầu:
Giá đề nghị trúng thầu là mức giá mà nhà thầu đưa ra sau khi đã điều chỉnh các sai sót và sửa lỗi theo yêu cầu trong hồ sơ mời thầu và hồ sơ yêu cầu, đồng thời trừ đi giá trị giảm giá (nếu có).
Giá trúng thầu là giá được ghi trong quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu
Giá hợp đồng là giá trị ghi trong văn bản hợp đồng làm căn cứ để tạm ứng, thanh toán, thanh lý và quyết toán hợp đồng
1.1.2 Đặc điểm của Đấu thầu
Thứ nhất: Cạnh tranh cao, số lượng người bán tham dự đông
Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý Nhà nước về Đấu thầu và tiêu chí đánh giá hoạt động Đấu thầu
1.2.1 Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý Nhà nước về Đấu thầu
Hệ thống pháp lý của Nhà nước về Đấu thầu
Hệ thống pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đấu thầu, giúp giải quyết tranh chấp và đảm bảo nguyên tắc công bằng Các quy định và chính sách của Nhà nước là cơ sở pháp lý cho các hoạt động đấu thầu Nguồn nhân lực tham gia đấu thầu cần nắm vững quy trình và các quy định của Luật đấu thầu để đảm bảo tính hiệu quả và tuân thủ pháp luật Đấu thầu hiện nay ngày càng chú trọng vào tính minh bạch và hiệu quả, do đó, hệ thống pháp lý cần được xây dựng chặt chẽ, hợp lý để bảo vệ quyền lợi của các bên và quản lý công tác đấu thầu một cách dễ dàng hơn.
Hoạt động đấu thầu ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực và chịu tác động từ nhiều văn bản pháp luật như Luật Xây dựng, Thuế, Thương mại, Hình sự và Dân sự Do đó, cần xây dựng một hệ thống văn bản pháp lý thống nhất và chặt chẽ để đảm bảo hoạt động đấu thầu diễn ra hiệu quả, công bằng và minh bạch Việc này giúp ngăn chặn những hành vi tiêu cực và gian lận trong đấu thầu, từ đó giảm thiểu lãng phí và thất thoát nguồn vốn của nhà nước cũng như khu vực tư nhân.
Chủ đầu tư và các tổ chức đại diện chủ đầu tư
Chủ đầu tư được định nghĩa là tổ chức sở hữu vốn hoặc tổ chức được ủy quyền thay mặt cho chủ sở hữu vốn, có trách nhiệm quản lý và điều hành quá trình thực hiện dự án.
Chủ đầu tư là tổ chức chịu trách nhiệm chính cho dự án và tổ chức hoạt động đấu thầu, có thể tự thực hiện hoặc thuê tổ chức tư vấn Tổ chức tư vấn giúp chủ đầu tư chuẩn bị tài liệu pháp lý, xây dựng kế hoạch đấu thầu, tiêu chuẩn xét thầu, soạn thảo hồ sơ mời thầu, và quản lý hồ sơ dự thầu Họ cũng hỗ trợ trong việc đánh giá và xếp hạng hồ sơ dự thầu, lập báo cáo xét thầu để trình phê duyệt Để thực hiện hiệu quả, tổ chuyên gia cần có tinh thần trách nhiệm cao, am hiểu luật pháp, và đánh giá khoa học hồ sơ dự thầu nhằm lựa chọn nhà thầu phù hợp nhất với yêu cầu của chủ đầu tư.
Chủ đầu tư cần chú trọng đến định hướng tư tưởng và quan điểm trong việc lựa chọn nhà thầu, đồng thời chỉ đạo thực hiện công tâm Việc rà soát nghiêm túc các tiêu chuẩn xét thầu và bố trí cán bộ với cơ cấu, trình độ chuyên môn, phẩm chất và năng lực phù hợp là rất quan trọng Thẩm định khoa học báo cáo xét thầu cũng đóng góp đáng kể vào chất lượng cao của hoạt động đấu thầu.
Nhà thầu đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của hoạt động đấu thầu Sự tham gia nghiêm túc của lãnh đạo và kiến thức vững vàng về quy định pháp luật của nhà thầu là yếu tố quyết định đến chất lượng hồ sơ tham dự thầu.
Các tình huống như móc nối, mua chuộc hoặc đe dọa gia đình thành viên trong tổ chuyên gia xét thầu, cũng như việc thống nhất tỷ lệ ăn chia giữa nhà thầu và đại diện bên mời thầu, hay hiện tượng dàn dựng "quân xanh, quân đỏ" đều góp phần làm suy giảm chất lượng hoạt động đấu thầu.
Để tăng cường khả năng thắng thầu, các nhà thầu cần bố trí các chuyên gia có trình độ cao, nâng cao bảo mật thông tin trong quá trình chuẩn bị hồ sơ dự thầu, và chú trọng nghiên cứu, khảo sát kỹ lưỡng trước khi tham gia thầu Đầu tư công sức vào việc chuẩn bị hồ sơ dự thầu là một biện pháp quan trọng không thể bỏ qua.
Cơ quan quản lý Nhà nước về Đấu thầu
Các cơ quan quản lý Nhà nước về Đấu thầu đóng vai trò quan trọng trong hoạt động đấu thầu, vừa là cơ quan quản lý chuyên môn vừa là cơ quan quản lý Nhà nước Sự ảnh hưởng của các cơ quan này thể hiện qua việc hỗ trợ Chính phủ và Quốc hội trong việc xây dựng và ban hành văn bản pháp luật, hướng dẫn thi hành các quy định liên quan đến đấu thầu Ngoài ra, họ còn quản lý các hoạt động đấu thầu như thẩm định kết quả, giải quyết khiếu nại và xử lý nghiêm các sai phạm trong quá trình đấu thầu.
Chất lượng đấu thầu được nâng cao thông qua việc các cơ quan quản lý Nhà nước tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động đấu thầu Việc phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi tiêu cực là rất quan trọng, với các hình thức xử lý kỷ luật như cảnh cáo, phạt tiền, hoặc cấm tham gia đấu thầu trong một khoảng thời gian nhất định Đối với các nhà thầu vi phạm nhiều lần hoặc có giá trị vi phạm lớn, có thể áp dụng hình thức cấm vĩnh viễn.
1.2.2 Tiêu chí đánh giá hoạt động Đấu thầu Đối với hoạt động đấu thầu trên cả nước nói chung và Thành phố Đà Nẵng nói riêng, trong khóa luận này, việc đánh giá được thực hiện thông qua một số tiêu chí sau:
1.2.2.1 Tỷ lệ tiết kiệm Đánh giá hoạt động đấu thầu thông qua tỷ lệ tiết kiệm chung và tỷ lệ tiết kiệm phân loại theo hình thức và lĩnh vực đấu thầu Đối với hình thức có đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, tự thực hiện, hình thức đặc biệt và tham gia thực hiện của cộng đồng Đối với lĩnh vực đấu thầu có phi tư vấn, tư vấn, mua sắm hàng hóa, xây lắp và hỗn hợp
Theo cách tính hiện tại, số tiền tiết kiệm qua đấu thầu chính là sự chênh lệch giữa giá gói thầu được phê duyệt và giá trúng thầu của nhà thầu, trong đó giá trúng thầu thường phải thấp hơn giá gói thầu Số tiền tiết kiệm này có nghĩa là giảm bớt gánh nặng cho ngân sách Nhà nước thông qua quá trình đấu thầu.
Giá trị chênh lệch = Giá gói thầu − Giá trúng thầu
Tỷ lệ tiết kiệm = Giá gói thầu − Giá trúng thầu
Tỷ lệ tiết kiệm là yếu tố quan trọng trong hiệu quả đấu thầu, nhưng việc lựa chọn nhà thầu không chỉ dựa vào giá cả Điều cốt yếu là chọn nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm và kỹ thuật phù hợp nhất với yêu cầu của gói thầu.
1.2.2.2 Mục đích sử dụng nguồn vốn
Vốn Nhà nước bao gồm nhiều nguồn tài chính quan trọng như ngân sách Nhà nước, công trái quốc gia, trái phiếu Chính phủ và trái phiếu chính quyền địa phương Ngoài ra, còn có vốn hỗ trợ phát triển chính thức, vốn vay ưu đãi từ các nhà tài trợ, cùng với vốn từ quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp và tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước Các nguồn vốn này cũng bao gồm tín dụng do Chính phủ bảo lãnh, vốn vay được đảm bảo bằng tài sản của Nhà nước, vốn đầu tư phát triển của doanh nghiệp Nhà nước và giá trị quyền sử dụng đất.
