TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tổng quan nghiên cứu trong nước và quốc tế
Bài viết “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” 24/5/2009 Nakamoto Satoshi
Satoshi Nakamoto là người sáng tạo ra Bitcoin, loại tiền điện tử đầu tiên được giới thiệu công khai, đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên mới trong lĩnh vực tài chính toàn cầu.
Bài báo có tiêu đề “Bitcoin surges past $13,000 then sheds about 13%” 26/9/2019 trên tạp chí CNN Bussiness của Jackie Wattles
Trong bài viết này, tác giả nhấn mạnh sự biến động mạnh mẽ của tỷ giá Bitcoin chỉ trong vài giờ, đồng thời đưa ra những phân tích về xu hướng giảm giá của đồng tiền điện tử này dựa trên yếu tố cung cầu Những nhận định này có thể giúp các nhà làm luật xác định chính sách quản lý phù hợp cho Bitcoin.
Bài nghiên cứu “Crypto’s Biggest Legal Problems”đăng ngày 8/9/2018 là một phần của chuyên mục Crypto Law Review trên trang Medium.com
Bài viết này là một nghiên cứu tổng hợp về chính sách tiền ảo trên toàn cầu, tập trung vào trạng thái hợp pháp của các quốc gia và các chính sách quản lý tiền điện tử ở những nơi đã hợp pháp hóa Bitcoin Tác giả cũng thảo luận về những hạn chế còn tồn tại trong các chính sách này, nhằm cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển của thị trường tiền ảo.
Bài đánh giá được đăng trên trang Nikkei Asian Review “Japan eyes treating bitcoins the same as real money” 24/2/2016
Bài đánh giá này khám phá quyết định của Chính phủ Nhật Bản trong việc công nhận Bitcoin là một loại tiền tệ thực sự, một chủ đề vẫn còn gây nhiều tranh cãi Tác giả bàn luận về những bước đi táo bạo mà Nhật Bản đã thực hiện trong bối cảnh đó.
Bài đăng trên tờ Forbes với tiêu đề “Japan: A Forward Thinking Bitcoin Nation”
Trích dẫn trong nghiên cứu của Mai Ishikawa Designing Virtual Currency Regulation in Japan: Lessons from the Mt Gox Case Journal of Financial Regulation, 2017
Gần hai năm sau khi bắt đầu thủ tục phá sản đối với sàn giao dịch bitcoin Mt Gox, Nhật Bản đã ban hành quy định đầu tiên về địa chỉ tiền ảo thông qua sửa đổi Đạo luật Dịch vụ thanh toán Các quy tắc mới áp dụng cho nhà cung cấp dịch vụ trao đổi tiền ảo và định nghĩa về tiền ảo là bước tiến quan trọng, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề chưa được giải quyết Điều này bao gồm bản chất và tình trạng pháp lý của tiền ảo, các quy định đối với các tổ chức tài chính sử dụng tiền ảo, và bảo vệ người dùng, đặc biệt sau vụ kiện Mt Gox Ngoài ra, mối đe dọa từ tiền ảo đối với chính sách tiền tệ cũng cần được xem xét Những vấn đề này cho thấy rằng tác động của tiền ảo không chỉ đơn thuần là ảo.
Bài báo của Wolfie Zhao với tiêu đề “Japanese Police to Fund Crypto Criminal Tracking Tool” 31/8/2018
Cơ quan Cảnh sát Quốc gia Nhật Bản (NPA) sẽ tài trợ phát triển phần mềm theo dõi các cá nhân liên quan đến giao dịch tiền điện tử bất hợp pháp Đây là nỗ lực nhằm giảm thiểu tội phạm công nghệ cao tại Nhật Bản, theo bài viết của Theo Wolfie Zhao.
Báo cáo từ Takahiko Wada đăng trên Nikkei Asia Review “Giao dịch tiền ảo, gửi tiền và trái phiếu chính phủ bắt buộc” 16/10/2018
Bài báo của Takahiko Wada trên Reuters cho biết FSA (Cơ quan Dịch vụ Tài chính) có thể yêu cầu các sàn giao dịch nắm giữ tiền gửi ngân hàng và trái phiếu chính phủ riêng biệt để đảm bảo đủ tiền bồi thường cho người dùng trong trường hợp bị hack Đề xuất này nằm trong một dự thảo và cũng bao gồm các biện pháp khác như kiểm toán thường xuyên các sàn giao dịch tiền điện tử và giới hạn số tiền vay cho các nhà giao dịch ký quỹ.
Mỹ: Bài báo đăng trên tạp chí Forbes Việt Nam - "Tương lai phố Wall trong cuộc cách mạng Fintech” 14/3/2018 Antoine Gara
Công nghệ tài chính (Fintech) đang giúp ngành ngân hàng và các nhà đầu tư tại Mỹ và toàn cầu quản lý dòng tiền hiệu quả hơn, an toàn hơn và với chi phí thấp hơn Các ứng dụng của Ngân Hàng Mỹ sử dụng công nghệ máy lọc thông tin để phát hiện gian lận và tội phạm đánh cắp danh tính, bảo vệ tài sản của khách hàng Đồng thời, trí tuệ nhân tạo được áp dụng bởi các ngân hàng lớn để hiểu rõ hơn về thị trường và các rủi ro tiềm ẩn Ngoài ra, các nền tảng phần mềm mới đang thay đổi cách thức hoạt động nội bộ của doanh nghiệp lớn và cải thiện sự hợp tác với các bên ngoài Những công nghệ này đã mang lại hiệu quả đáng kể cho thị trường tài chính tại Mỹ.
Bài báo của tờ Emeral – “How Can FinTech Impact Russia’s Development?” 6/11/2018 Kevin Chen
Bài báo “How Can FinTech Impact Russia’s Development?” nhằm nâng cao nhận thức về sự đổi mới trong lĩnh vực tài chính, thông qua việc phân tích các chỉ số thị trường và tình hình cụ thể tại Nga Kết quả cho thấy những thay đổi công nghệ trong lĩnh vực FinTech đã và đang có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính và ngân hàng ở Nga.
Nghiên cứu “Financial Innovation and Technology Firms: A Smart New World with Machines” trong Banking and Finance Issues in Emerging Markets (2018) của Kevin Chen
Trong nghiên cứu “Financial Innovation and Technology Firms: A Smart New World with Machines” của tiến sĩ Kevin Chen, đăng trên trang Banking and Finance Issues in Emerging Markets (2018), tác giả đã chỉ ra ảnh hưởng đa dạng và to lớn của công nghệ trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt là sự bùng nổ của Fintech tại Châu Á Nghiên cứu phân tích tác động của công nghệ đến các yếu tố cấu thành thị trường tài chính như đầu tư, bảo hiểm, thanh toán nợ và phương thức chi trả Bên cạnh đó, bài báo cũng thảo luận về tương lai của công nghệ 4.0 và ảnh hưởng của nó đối với ngành dịch vụ tài chính.
Đức: Bài báo của tờ Emeral - “Data security and consumer trust in FinTech innovation in Germany” 12/3/2018 Harrison Stewart
Nghiên cứu của Harrison Stewart và Jan Jürjens về bảo mật dữ liệu và niềm tin của người tiêu dùng đối với đổi mới Fintech ở Đức đã phân tích các yếu tố chính ảnh hưởng đến việc áp dụng công nghệ tài chính Sự phát triển của thiết bị di động đã thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực FinTech, tạo ra cơ hội kinh doanh cho các ứng dụng và nền tảng công nghệ Tuy nhiên, mối đe dọa bảo mật ứng dụng di động ngày càng gia tăng, đặt ra thách thức cho người dùng và các nhà đổi mới FinTech Các tác giả đã thực nghiệm các yếu tố như niềm tin khách hàng, bảo mật dữ liệu, giá trị gia tăng, thiết kế giao diện người dùng và quảng bá FinTech, và kết quả cho thấy bảo mật dữ liệu, niềm tin khách hàng và thiết kế giao diện người dùng có ảnh hưởng lớn đến việc áp dụng FinTech Nghiên cứu sử dụng mô hình Technology Acceptance Model (TAM) để giải quyết vấn đề này, với kết quả có thể cải thiện chiến lược FinTech và giúp ngân hàng đạt được quy mô kinh tế toàn cầu.
EU: Bài báo của European View – “The fourth industrial revolution: How the EU can lead it” thỏng 3/2018 Matthias Schọfer
Bài viết được đăng trờn tờ “ European View” (2018) của Matthias Schọfer lập luận rằng
EU đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra môi trường thuận lợi cho cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, góp phần thúc đẩy sự phát triển của các công nghệ và phát minh mới.
Các quốc gia thành viên sẽ hưởng lợi từ khuôn khổ phối hợp trên toàn Châu Âu thông qua việc thiết lập chính sách chung cho việc phổ biến công nghệ mới và truyền thông Máy móc và trí tuệ nhân tạo ngày càng quan trọng trong việc tăng năng suất và tạo ra sự giàu có, đồng thời thách thức vai trò của con người Chính sách của EU tập trung vào đầu tư hạ tầng kỹ thuật số, giảm rào cản thương mại và cải thiện giáo dục với kế hoạch học tập suốt đời Bên cạnh đó, EU cần bổ sung chính sách hỗn hợp về thị trường mở và cạnh tranh, đồng thời chỉ đạo chiến lược R&D thông qua hợp tác công nghệ cho tất cả các quốc gia thành viên Chính sách công nghệ sẽ thúc đẩy sự phát triển tại Châu Âu, tạo ra một hệ sinh thái mới giữa các đối tác học thuật, doanh nghiệp và chính phủ, từ đó nâng cao hiệu quả chi tiêu công và dẫn đến những đột phá trên thị trường.
Bài nghiên cứu “Tái cấu trúc các tổ chức tín dụng Việt Nam theo tiêu chuẩn Basel II:
Trong bài viết "Kết quả sau hai năm và một số khuyến nghị" của TS Lê Thành Tâm, đăng trong tạp chí Kinh tế và phát triển số 1(II) tháng 9/2014, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tái cấu trúc các tổ chức tín dụng (TCTD) trong ngành ngân hàng Việt Nam Việc này không chỉ nhằm xử lý các vấn đề còn tồn đọng từ giai đoạn tái cấu trúc 2011-2015, đặc biệt là nợ xấu và các vụ đại án, mà còn để khởi động đề án tái cấu trúc hệ thống ngân hàng giai đoạn 2016-2020 Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và các cơ quan liên quan đã có nhiều hành động tích cực, tạo ra những chuyển biến đáng kể, đặc biệt là trong vấn đề thanh khoản, lộ trình áp dụng chuẩn mực Basel II và dự thảo đề án trình Chính phủ Tuy nhiên, các kết quả đạt được chủ yếu mới chỉ mang tính khích lệ ban đầu, và một số hạn chế cơ bản vẫn còn tồn tại sau năm thứ nhất.
- Mức giảm của tỷ lệ nợ xấu còn chậm, chưa có các giải pháp triệt để.
- Năng lực tài chính các tổ chức tín dụng chưa được cải thiện nhiều, mức sinh lời còn thấp.
Việc triển khai Basel II hiện đang diễn ra chậm chạp và chưa đạt được kết quả cụ thể Do đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cùng các tổ chức tín dụng (TCTD) cần thực hiện các hành động cụ thể trong năm 2017 và các năm tiếp theo nhằm hoàn thành các mục tiêu đã đề ra.
Cơ sở lý thuyết và khung phân tích
1.1 Cơ sở lý thuyết a) Quản lý nhà nước
Quản lý nhà nước là hình thức quản lý xã hội đặc thù, thể hiện quyền lực nhà nước thông qua việc sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh hành vi của cá nhân và tổ chức trong mọi lĩnh vực đời sống Các cơ quan nhà nước thực hiện chức năng này nhằm phục vụ lợi ích của nhân dân, đồng thời duy trì sự ổn định và phát triển bền vững cho xã hội.
Sự cần thiết của QLNN đối với TTTC
Thị trường tài chính có thể hình thành tự phát hoặc thông qua sự can thiệp của Chính phủ, nhưng vai trò của nhà nước luôn quan trọng trong cả hai trường hợp Chính phủ tác động đến việc tạo ra các điều kiện cần thiết cho sự hình thành và phát triển của thị trường tài chính, đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững.
Nhà nước thiết lập khung pháp lý cho sự hình thành và vận hành của thị trường tài chính, đồng thời thực hiện chức năng giám sát các hoạt động trong lĩnh vực này.
Nhà nước tạo môi trường kinh tế cho thị trường tài chính hình thành và phát triển.
Nhà nước đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển cơ sở hạ tầng cho thị trường tài chính, bao gồm việc xây dựng hệ thống máy móc, thiết bị và các trụ sở giao dịch.
Nhà nước đào tạo con người cung cấp cho thị trường tài chính
Các ảnh hưởng của CMCN 4.0 lên QLNN
Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 (CMCN 4.0) không chỉ đơn thuần là số hóa và internet hóa các thiết bị, mà còn là sự hội tụ và tương tác của nhiều công nghệ tiên tiến Những công nghệ này bao gồm dữ liệu lớn, trí thông minh nhân tạo, vạn vật kết nối, tự động hóa, robot hóa, phương tiện không người lái, công nghệ in 3D, và công nghệ thực tế ảo, kết hợp với các công nghệ sinh học và công nghệ nano Sự phát triển này diễn ra trên quy mô rộng lớn, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác nhau.
Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 sẽ mang đến những thay đổi sâu sắc cho đời sống kinh tế - xã hội toàn cầu, đặc biệt là đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam Sự phát triển của các công nghệ mới trong CMCN 4.0 sẽ tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế và thị trường tài chính, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức cho sự phát triển bền vững.
Cách mạng công nghiệp 4.0 đem đến cho khu vực TCNH Việt Nam nhiều cơ hội phát triển mới, trong đó nổi bật là:
Rút ngắn khoảng cách công nghệ so với thế giới
Nhu cầu ứng dụng công nghệ cao trong ngân hàng tại Việt Nam đang gia tăng, với nhiều ngân hàng dự kiến đầu tư 8% - 10% tổng chi phí hoạt động cho công nghệ thông tin Cuộc CMCN 4.0 mang lại cơ hội thu hút vốn đầu tư và tiếp cận thị trường quốc tế, đồng thời nâng cao trình độ quản trị và kinh doanh Các ngân hàng Việt Nam có thể tiếp thu mô hình ngân hàng số thông minh, phát huy tiềm năng lớn trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, và thích ứng kịp thời với xu thế công nghệ mới, đặc biệt sau khi gia nhập WTO và ký kết nhiều FTA quan trọng như FTA Việt Nam - Liên minh kinh tế Á - Âu, FTA Việt Nam - Hàn Quốc, và FTA Việt Nam - Nhật Bản.
Nâng cao khả năng tiếp cận thị trường quốc tế:
Việt Nam hiện có quan hệ ngoại giao và thương mại với hầu hết các quốc gia trên thế giới, tham gia nhiều FTA lớn Sự xuất hiện của CMCN 4.0 mang đến cơ hội cho các tổ chức TCNH và toàn hệ thống vươn ra quốc tế, xây dựng thương hiệu trong môi trường kinh doanh toàn cầu bình đẳng và chuyên nghiệp Điều này mở ra cơ hội lớn để Việt Nam bắt kịp trình độ thế giới, mở rộng thị trường và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.
Để nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ một cách hiện đại và hiệu quả về thời gian, không gian, chi phí, các doanh nghiệp cần ứng dụng công nghệ quản trị thông minh và tự động hóa trong quy trình nghiệp vụ Điều này không chỉ giúp rút ngắn tiến trình mà còn hướng tới mô hình chuẩn trong tương lai Cách mạng số, với sự phát triển của internet, internet vạn vật, lưu trữ dữ liệu quy mô lớn và điện toán đám mây, đang định hình lại mô hình kinh doanh và quản trị Những yếu tố này sẽ thúc đẩy sự phát triển của các ngân hàng kỹ thuật số thông minh trong tương lai.
Bên cạnh các cơ hội nêu trên, việc phát triển CMCN 4.0 trong khu vực TCNH ở Việt Nam cũng gặp phải một số thách thức, nổi bật là:
Khoảng trống chính sách đòi hỏi phải xây dựng quy định pháp lý đáp ứng nhu cầu cải cách công nghệ
Sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ trong CMCN 4.0 đã khiến nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, gặp khó khăn trong việc xây dựng khung pháp lý phù hợp Điều này đặt ra yêu cầu mới cho Chính phủ trong việc thiết kế các chính sách quản lý và giám sát các yếu tố mới như tiền thuật toán, tiền điện tử và các công ty Fintech.
Sự thiếu đồng bộ và thống nhất trong các quy định và thủ tục đang gây cản trở lớn cho việc xây dựng các quy định pháp lý mới, nhằm đáp ứng nhu cầu cải cách công nghệ trong lĩnh vực tài chính ngân hàng.
Hạ tầng phát triển chưa đồng đều và chưa thực sự hoàn thiện
Hệ thống quản lý tại Việt Nam hiện đang gặp nhiều hạn chế về công nghệ và tiêu chuẩn đồng bộ, điều này gây khó khăn cho việc hội nhập và kết nối với các hệ thống thanh toán khu vực cũng như quốc tế.
Nguồn nhân lực chưa được chuẩn bị để ứng phó với sự thay đổi của CMCN 4.0:
Cuộc cách mạng trong lĩnh vực tài chính ngân hàng sẽ thay đổi cách thức tuyển dụng và đãi ngộ nhân tài, nhằm thu hút nguồn lực phục vụ lâu dài Yêu cầu về chất lượng nhân lực sẽ chuyển biến, đặc biệt là kỹ năng vận hành công nghệ số và tuân thủ quy trình cung ứng dịch vụ Điều này đặt ra thách thức mới cho việc đào tạo nguồn lực tại các cơ sở giáo dục Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần điều tiết và kiểm soát tiền tệ trong bối cảnh tiền điện tử ngày càng phổ biến và được chấp nhận rộng rãi.
Sự xuất hiện của tiền điện tử đã tạo ra thách thức lớn cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong việc đo lường và kiểm soát lượng cung tiền Bên cạnh đó, sự gia tăng của các công ty công nghệ Fintech trong lĩnh vực tài chính ngân hàng cũng đang ảnh hưởng đến các hoạt động ngân hàng truyền thống như thanh toán và chuyển tiền.
Rủi ro công nghệ thông tin ngày càng gia tăng do sự phát triển của Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực an ninh mạng và bảo mật thông tin Sự chuyển mình sang điện toán đám mây đã làm lộ ra nhiều lỗ hổng bảo mật, tạo ra thách thức lớn từ tội phạm công nghệ Những rủi ro này có thể gây tổn thất nghiêm trọng cho hệ thống tài chính ngân hàng, ảnh hưởng đến an ninh tài chính và làm giảm uy tín của Chính phủ.
Phương pháp nghiên cứu
Nhóm chúng em chọn phương pháp nghiên cứu định tính về số liệu thứ cấp
Nghiên cứu định tính mang lại cái nhìn sâu sắc về các đặc điểm quản lý nhà nước trong bối cảnh CMCN 4.0, nhấn mạnh rằng nền kinh tế là một chuỗi sự kiện liên kết chặt chẽ với nhau Việc mô tả đầy đủ những đặc điểm này là cần thiết để phản ánh chính xác cuộc sống thực tế hàng ngày.
Nghiên cứu định tính dựa trên một chiến lược nghiên cứu linh hoạt và có tính biện chứng.
Phương pháp này giúp phát hiện những chủ đề quan trọng mà các nhà nghiên cứu có thể chưa khám phá Trong nghiên cứu định tính, các câu hỏi và phương pháp thu thập thông tin thường được chuẩn bị trước, nhưng có thể được điều chỉnh để phù hợp với những thông tin mới xuất hiện trong quá trình thu thập dữ liệu.
Phạm vi nghiên cứu của bài viết này bao gồm các quốc gia trên toàn thế giới Để thu thập số liệu, chúng tôi đã tiến hành tìm hiểu và tra cứu các thông tin thứ cấp từ các trang web uy tín cũng như các tạp chí chuyên ngành về kinh tế.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Dựa trên tổng quan nghiên cứu về kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với thị trường tài chính trong bối cảnh CMCN lần thứ tư tại các quốc gia, chúng tôi tiến hành phân tích kết quả nghiên cứu để rút ra bài học về hiệu quả và hạn chế của từng quốc gia Từ đó, chúng tôi đề xuất những kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam nhằm cải thiện quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài chính.
1.1 Vấn đề tiền ảo ở Nhật Bản
Bitcoin là đồng tiền mã hóa đầu tiên và phổ biến nhất trong thị trường thương mại điện tử hiện nay Được giao dịch lần đầu trên sàn MtGox tại Nhật Bản vào tháng 6 năm 2010, Bitcoin đã nhanh chóng trở thành phương tiện giao dịch cho hàng hóa và tài sản đầu tư vào năm 2013.
Hiện tại, giá của Bitcoin đang ở mức 10.178 đô la Mĩ cho mỗi Bitcoin vào thời điểm ngày 20 tháng 9 năm 2019.
Tỉ giá Bitcoin hoàn toàn phụ thuộc vào cung và cầu của thị trường, không bị neo theo bất kỳ loại tiền tệ nào khác Đây là một trong những tài sản có tính chất thị trường tự do thuần khiết nhất, được giao dịch với khối lượng lớn trên toàn cầu mà không bị kiểm soát Sự biến động lớn của tỷ giá Bitcoin được thể hiện qua nghiên cứu của Jackie Wattle trong bài viết “Bitcoin surges past $13,000 then sheds about 13%”, trong đó ông nhấn mạnh sự lên ngôi của Bitcoin khi giá của nó đạt mốc 20.000 đô la Mỹ vào năm 2017.
Tính hợp pháp của Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác khác nhau rõ rệt giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ Hầu hết các nước không xem việc sử dụng và giao dịch Bitcoin là bất hợp pháp, nhưng mỗi quốc gia lại có quan điểm riêng về việc Bitcoin có thực sự là một đồng tiền hay không, dẫn đến những chính sách quản lý đa dạng.
Một số quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức và Nga đã cho phép giao dịch bằng Bitcoin, trong khi một số nước khác như Trung Quốc, Thái Lan và Ấn Độ lại áp dụng các biện pháp cấm hoặc hạn chế một số chức năng của Bitcoin Sự khác biệt này phản ánh đặc trưng và chính sách quản lý của từng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, khi nhu cầu về tiền mã hóa ngày càng tăng cao.
Tổng quan kết quả nghiên cứu về Chính sách quản lý tiền ảo (tài sản mã hóa) tại Nhật Bản.
Nhật Bản hiện là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về thị trường thương mại Bitcoin, với 3,5 triệu nhà đầu tư tiền mã hóa đang hoạt động tích cực, theo khảo sát của Cơ quan Dịch vụ Tài chính Nhật Bản.
Giao dịch và đầu tư vào Bitcoin mang lại tiềm năng lớn nhưng cũng đi kèm với những rủi ro đáng kể Hai vụ trộm Bitcoin lớn nhất trong lịch sử, xảy ra tại Nhật Bản vào năm 2014 và 2019, đã minh chứng cho những nguy cơ này.
Hai vụ đánh cắp tiền ảo quy mô lớn đã làm nổi bật rủi ro bảo mật, trở thành vấn đề nghiêm trọng đối với các nhà quản lý tiền ảo tại Nhật Bản Ngoài những vụ nhỏ hơn và các loại tiền khác, tình hình này đang gây ra nhiều lo ngại trong ngành.
Nhật Bản đã chính thức công nhận Bitcoin và các đồng tiền số khác là tài sản và phương tiện thanh toán, nhưng không xem chúng là "đồng tiền luật định" theo Đạo luật Dịch vụ Thanh toán Điều này cho phép cá nhân và pháp nhân được nhận Bitcoin để đổi lấy hàng hóa hoặc dịch vụ mà không bị cấm Ngoài ra, việc đánh thuế đối với Bitcoin có thể được áp dụng Trong khi nhiều nước phương Tây hạn chế Bitcoin, Nhật Bản đã chọn một hướng đi hoàn toàn khác.
Vào đầu năm 2017, chính phủ Nhật Bản đã lên kế hoạch cử ba công ty khởi nghiệp công nghệ Blockchain sang Mỹ trong khuôn khổ chương trình trao đổi công nghệ đổi mới Dự án cầu nối đổi mới giữa Thung lũng Silicon và Nhật Bản được công bố lần đầu vào giữa năm 2015, nhằm thúc đẩy hợp tác giữa các công ty công nghệ của Nhật Bản và Hoa Kỳ.
Từ ngày 1/4/2017, Luật Dịch vụ Thanh toán chính thức công nhận Bitcoin là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Nhật Bản Trong tháng này, một số thành viên của hiệp hội ngân hàng Nhật Bản đã bắt đầu thử nghiệm hệ thống chuyển tiền dựa trên công nghệ Blockchain và tiền ảo.
Vào tháng 9/2017, Chính phủ Nhật Bản (FSA) đã cấp giấy phép hoạt động cho 11 sàn giao dịch Bitcoin, đồng thời cho phép giao dịch 17 đồng tiền số trên các sàn này.
Tất nhiên, đó là Nghiên cứu được viết vào năm 2017, trải qua hai năm, Nhật bản đã có nhiều thay đổi trong chính sách quản lý tiền ảo như:
Ngày 24 tháng 10 năm 2018, Financial Services Agency (FSA), cơ quan quản lý tài chính Nhật Bản, đã chính thức phê duyệt một hiệp hội trao đổi tiền điện tử như một cơ quan công nghiệp tự quản lý FSA cho biết trong một thông báo hôm thứ Tư rằng họ đã công nhận Hiệp hội trao đổi tiền ảo Nhật Bản (JVCEA) là một hiệp hội kinh doanh thanh toán quỹ được chứng nhận, đồng nghĩa với việc sẽ cho phép cơ quan đặt ra các quy tắc cho các sàn giao dịch quốc gia và có hành động đối với bất kỳ vi phạm nào
On May 31, 2019, Japan's House of Representatives amended two key laws related to cryptocurrency, the Payment Services Act and the Financial Instruments and Exchange Act, aiming to establish a global benchmark for crypto regulation These changes are set to take effect in April 2020.
Nhật Bản đã trải qua hai vụ hack lớn vào năm 2018, dẫn đến việc bảo vệ khách hàng và nhà đầu tư tiền điện tử trở thành ưu tiên hàng đầu Những doanh nghiệp có khả năng tuân thủ quy định sẽ có lợi thế, nhưng điều này cũng tạo ra thách thức cho các doanh nhân mới trong ngành tiền điện tử.
KẾT LUẬN KÈM THEO CHÍNH SÁCH VÀ KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP
CMCN 4.0 sẽ tạo ra sự cạnh tranh mạnh mẽ trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, ngân hàng và thanh toán, thay đổi hoàn toàn các kênh huy động và phân phối vốn Điều này yêu cầu các tổ chức tín dụng áp dụng công nghệ thông tin và kỹ thuật số để tích hợp các sản phẩm dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu khách hàng Dữ liệu lớn và phân tích hành vi khách hàng sẽ trở thành xu hướng chính, giúp thu thập dữ liệu để nâng cao chất lượng dịch vụ, tạo giá trị gia tăng, giảm chi phí và hỗ trợ quyết định.
Với sự phát triển của CMCN 4.0, xu hướng "ngân hàng không giấy" ngày càng trở nên phổ biến, làm giảm vai trò của các chi nhánh ngân hàng truyền thống Cạnh tranh qua việc mở rộng mạng lưới chi nhánh sẽ không còn hiệu quả do chi phí hoạt động cao, thay vào đó, công nghệ ngân hàng hiện đại sẽ lên ngôi Các chi nhánh ngân hàng sẽ được xây dựng dựa trên công nghệ tự động hóa và kết nối thông minh Thị trường tài chính - tiền tệ sẽ có những thay đổi lớn với sự xuất hiện của các loại tiền ảo như Bitcoin, Libra, và Ethereum, buộc các quốc gia, bao gồm Việt Nam, phải điều chỉnh chính sách tài chính để thích ứng Sự phát triển của tiền điện tử không do ngân hàng trung ương phát hành sẽ ảnh hưởng đến các chỉ số tiền tệ và yêu cầu các tổ chức tài chính thay đổi phương thức thanh toán và quản lý chính sách CMCN 4.0 cũng giúp hệ thống công nghệ thông tin được áp dụng rộng rãi trong hoạt động tài chính, trở thành yếu tố quan trọng trong quản lý ngân sách nhà nước.
Quản lý thu - chi ngân sách nhà nước; Thanh toán điện tử và quản lý trái phiếu chính phủ;
Triển khai thuế điện tử, hải quan điện tử và cơ chế một cửa giúp cải thiện quản lý nợ công, giá cả và tài sản công, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý và điều hành vĩ mô, mang lại sự tiện lợi và kịp thời hơn trong quá trình thực hiện.
Cách mạng công nghiệp 4.0 mang đến nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức lớn cho nền tài chính Việt Nam, đặc biệt là về bảo mật thông tin An ninh mạng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết khi công nghệ số phát triển và xu hướng chuyển sang điện toán đám mây gia tăng, dẫn đến nhiều lỗ hổng bảo mật và rủi ro tấn công tin tặc Thị trường lao động trong lĩnh vực tài chính và ngân hàng cũng đang thay đổi, với việc ứng dụng công nghệ 4.0 có thể làm giảm đáng kể số lượng nhân viên tại các ngân hàng và tổ chức tài chính, đặc biệt là ở các bộ phận kỹ thuật và giao dịch Robot và trí tuệ nhân tạo đang dần thay thế nhân viên, giúp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả, như đã được một số ngân hàng và doanh nghiệp bảo hiểm tại Việt Nam áp dụng để tự động hóa việc tương tác với khách hàng.
Tác động của CMCN 4.0 đến lĩnh vực dịch vụ tài chính ngân hàng ở Việt Nam là rất rõ ràng, với sự phản ứng nhanh chóng trong việc nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới Ngành ngân hàng đã chủ động đổi mới quản trị, cải thiện mối quan hệ với khách hàng, hiện đại hóa giao dịch và phát triển các kênh phân phối sản phẩm Các công nghệ như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và Fintech trong thanh toán đã được áp dụng Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ này vẫn còn rời rạc và chủ yếu diễn ra ở các tổ chức lớn, có nền tảng khoa học - công nghệ vững mạnh, cho thấy cần có sự chú trọng hơn đến việc mở rộng ứng dụng CMCN 4.0 trong toàn bộ hệ thống quản lý tại Việt Nam.
Sự phát triển của công nghiệp 4.0, với việc ứng dụng rộng rãi các thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại và trí tuệ nhân tạo, tạo ra nhu cầu cấp bách về nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin và công nghệ cao.
Công nghiệp 4.0 đang tạo ra sự chuyển dịch mạnh mẽ trong cơ cấu nguồn nhân lực, từ lao động giá rẻ và trình độ thấp sang nguồn nhân lực chất lượng cao Điều này khiến thị trường lao động truyền thống có nguy cơ bị phá vỡ Mặc dù CMCN 4.0 là cuộc cách mạng số, nhưng Việt Nam hiện đang thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, kỹ thuật máy tính và tự động hóa.
2 Gợi ý chính sách và kiến nghị giải pháp: Để tận dụng những cơ hội, hạn chế thách thức, rủi ro của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam cần phải có những chính sách, cơ chế và sự đầu tư phù hợp, thỏa đáng Từ kinh nghiệm của quản lý nhà nước quốc tế, nhóm em xin đưa ra một số khuyến nghị:
Nhóm giải pháp về thể chế và chính sách là yếu tố then chốt trong việc xây dựng nền tảng cho sự phát triển của thị trường tài chính Việt Nam Để hoàn thiện thể chế và chính sách, cần chú trọng vào một số vấn đề quan trọng.
Việc thống nhất khái niệm và cách hiểu về các sản phẩm của cách mạng công nghiệp 4.0 theo thông lệ quốc tế và hệ thống pháp lý hiện hành là rất quan trọng Điều này không chỉ hỗ trợ trong việc rà soát các văn bản pháp lý liên quan mà còn giúp phân công rõ ràng trách nhiệm quản lý cho các bộ, ngành liên quan.
Rà soát và sửa đổi các văn bản pháp lý hiện hành là cần thiết để thúc đẩy ứng dụng và phát triển các sản phẩm tài chính ngân hàng 4.0 Hiện tại, nhiều quy định pháp lý tại Việt Nam chưa phù hợp với sự phát triển của các sản phẩm và hoạt động này, do chúng được ban hành trước khi công nghệ tài chính mới ra đời.
Cần ban hành khung pháp lý thử nghiệm có kiểm soát cho các sandbox, đảm bảo các tiêu chí trước và sau khi đưa sản phẩm vào Trước khi đưa sản phẩm 4.0 mới vào sandbox, cần xác định rằng sản phẩm đó tạo ra giá trị gia tăng tích cực cho xã hội Khi đã được đưa vào sandbox, sản phẩm sẽ được đánh giá và theo dõi để đảm bảo tính hiệu quả và an toàn.
Hoạt động này nhằm vượt qua các rào cản pháp lý hiện tại, do đó, việc thiết lập tiêu chí phòng ngừa lợi dụng sandbox cho mục đích tiêu cực là rất cần thiết Cần tránh tình trạng lợi dụng sandbox để thực hiện các hoạt động phi pháp hoặc trốn thuế bằng cách đưa sản phẩm công nghệ thông thường vào Sau thời gian thử nghiệm, một ủy ban chuyên trách nên được thành lập để theo dõi và đánh giá, từ đó nhanh chóng ban hành các thông tư, luật lệ liên quan Điều này sẽ giúp ngăn chặn độc quyền trên thị trường và hạn chế các cơ chế xin - cho.
Để hoàn thiện thể chế trong bối cảnh công nghệ 4.0, cần tiệm cận các chuẩn mực quốc tế về công nghệ, luật pháp và thể chế Cần sớm ban hành quy định rõ ràng về trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là bộ phận thanh tra, giám sát Đồng thời, xây dựng các chính sách khuyến khích các công ty công nghệ tài chính mở rộng quy mô hoạt động tại thị trường Việt Nam và quốc tế.
Nhà nước Việt Nam cần thúc đẩy vai trò cung cấp dịch vụ công nhằm định hướng phát triển thị trường tài chính 4.0 Việc áp dụng công nghệ 4.0 trong cung cấp và thanh toán dịch vụ công là cần thiết, bởi tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt vẫn cao hơn so với các quốc gia khác Áp dụng các công nghệ thanh toán mới có thể nhanh chóng thay đổi tình hình này, giúp giảm biên chế và tiết kiệm ngân sách trong dài hạn Đồng thời, Nhà nước nên khuyến khích các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhà nước, tạo điều kiện cho người dân sử dụng các phương tiện thanh toán mới.