Giáo trình Chẩn đoán và chữa bệnh do nấm, ký sinh trùng cung cấp cho sinh viên những kiến thức cơ bản về bệnh trên động vật thuỷ sản, các biện pháp phòng ngừa tổng hợp, nghiên cứu các bệnh trên động vật thuỷ sản như: bệnh vi khuẩn, bệnh virus, bệnh nấm và ký sinh trùng, bệnh do phi sinh vật. Mời các bạn cùng tham khảo!
NHỮNG NÉT CƠ BẢN VỀ NGHIÊN CỨU BỆNH NẤM VÀ KÝ
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân gây bệnh là yếu tố quyết định sự xuất hiện của một bệnh, nhưng không phải lúc nào tác nhân gây bệnh cũng dẫn đến sự phát bệnh Sự phát triển của bệnh còn phụ thuộc vào nhiều đặc điểm khác nhau.
- Phụ thuộc vào độc lực của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào số lượng của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào con đường xâm nhập của các tác nhân gây bệnh đến cơ thể ký chủ
Trên động vật thuỷ sản nguyên nhân gây bệnh có thể kể đến các tác nhân sau:
- Tác nhân gây bệnh là virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng có kích thước siêu vi, hiển vi hoặc có thể nhận biết được bằng mắt thường
Tác nhân gây hại trong môi trường nước là những sinh vật không ký sinh, nhưng chúng tiết ra các chất độc có khả năng kích thích và làm rối loạn hoạt động của các cơ quan như hệ thần kinh, hô hấp và tuần hoàn.
Thiếu hụt một số vitamin, khoáng chất và axit béo quan trọng trong khẩu phần ăn của động vật thủy sản có thể gây ra hiện tượng thiếu hụt dinh dưỡng.
Phương pháp thu và bảo quản mẫu bệnh cá, tôm
Phương pháp chẩn đoán và phát hiện bệnh trên cá, tôm
Bài 2: BỆNH DO NẤM TRÊN ĐỘNG
2 Bệnh do nấm ký sinh
Bài 3: BỆNH DO KÝ SINH TRÙNG
1 Bệnh do nguyên sinh động vật
2 Bệnh do ngành giun sán ký sinh
3 Bệnh do ngành giáp xác ký sinh
Kiểm tra (định kỳ)/ôn tập/T hi Ôn thi 1 0 0 1
Thi kết thúc học phần 1 0 0 1
NHỮNG NÉT CƠ BẢN VỀ NGHIÊN CỨU BỆNH NẤM VÀ KÝ
SINH TRÙNG TRÊN ĐỘNG VẬT THỦY SẢN
Bài học này cung cấp cái nhìn tổng quan và chi tiết về nghiên cứu bệnh trên động vật thủy sản, bao gồm các phương pháp thu thập và bảo quản mẫu, cũng như các kỹ thuật thu thập thông tin và chẩn đoán bệnh cho cá và tôm.
Kiến thức: Trình bày về nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh, phương pháp thu mẫu và chẩn đoán bệnh trên cá tôm
Kỹ năng: Thành thạo về các kỹ thuật thu mẫu và chẩn đoán bệnh trên động vật thủy sản
Năng lực tự chủ và trách nhiệm trong nghiên cứu và chẩn đoán bệnh do vi sinh vật gây bệnh trên động vật thủy sản là rất quan trọng Việc phát triển ý thức trung thực và khách quan trong quá trình này không chỉ giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu mà còn đảm bảo tính chính xác trong chẩn đoán, từ đó góp phần bảo vệ sức khỏe động vật và an toàn thực phẩm.
1 Nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh
Nguyên nhân gây bệnh đóng vai trò quyết định trong việc hình thành bệnh tật, nhưng sự xuất hiện của bệnh không chỉ phụ thuộc vào tác nhân gây bệnh mà còn liên quan đến một số yếu tố khác Những đặc điểm này có thể ảnh hưởng đến khả năng phát bệnh, cho thấy rằng không phải lúc nào tác nhân cũng dẫn đến bệnh lý.
- Phụ thuộc vào độc lực của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào số lượng của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào con đường xâm nhập của các tác nhân gây bệnh đến cơ thể ký chủ
Trên động vật thuỷ sản nguyên nhân gây bệnh có thể kể đến các tác nhân sau:
- Tác nhân gây bệnh là virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng có kích thước siêu vi, hiển vi hoặc có thể nhận biết được bằng mắt thường
Tác nhân gây hại trong môi trường nước là những sinh vật không ký sinh, nhưng chúng tiết ra các chất độc có khả năng kích thích và làm rối loạn hoạt động của các cơ quan như hệ thần kinh, hô hấp và tuần hoàn.
Thiếu hụt các vitamin, khoáng chất và axit béo quan trọng trong khẩu phần ăn của động vật thủy sản có thể dẫn đến hiện tượng suy giảm sức khỏe và phát triển.
1.2 Điều kiện để phát sinh bệnh
Sức đề kháng của vật nuôi phụ thuộc vào bản chất của loài, các giai đoạn phát triển, chế độ dinh dưỡng, điều kiện ngoại cảnh
Các yếu tố môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định sự bùng phát của bệnh Khi các tác nhân gây bệnh sống trong môi trường thuận lợi, chúng sẽ sinh sản mạnh mẽ và tăng cường độc lực, dẫn đến khả năng gây bệnh cao hơn cho ký chủ Ngược lại, trong môi trường bất lợi, chúng sẽ bị kìm hãm, không thể gây bệnh và có nguy cơ bị tiêu diệt Hơn nữa, sự biến động của các yếu tố môi trường cũng có thể góp phần vào sự phát sinh bệnh do các yếu tố vô sinh.
Khi sống trong môi trường không thuận lợi sức đề kháng của vật nuôi sẽ giảm và dễ dàng bị mắc bệnh
Các yếu tố môi trường quan trọng như nhiệt độ, độ mặn, oxy hòa tan, pH, độ kiềm, độ cứng và khí độc có thể ảnh hưởng đáng kể đến tác nhân gây bệnh.
2 Phương pháp thu và bảo quản mẫu bệnh cá, tôm
2.1 Qui trình chung khi lấy mẫu bệnh cá, tôm a Chuẩn bị trước khi lấy mẫu
Để chẩn đoán bệnh, cần xác định số lượng mẫu thu thập lớn hơn so với các nguyên nhân khác Không thu mẫu từ cá chết; thay vào đó, có thể thu mẫu từ cá bệnh và cá, tôm có biểu hiện khỏe mạnh trong cùng một khu vực nuôi để so sánh kết quả.
Mẫu có thể được bảo quản sống, ướp đá, hoặc cố định bằng hóa chất Cần thông báo cho phòng thí nghiệm về số lượng, loại mẫu và ngày gửi để họ chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị và hóa chất cần thiết cho quá trình chẩn đoán.
Tất cả các mẫu cần cung cấp thông tin chi tiết, bao gồm lý do gửi mẫu để chẩn đoán bệnh, xét nghiệm hoặc chứng nhận Cần ghi rõ các thông tin tổng thể như chế độ ăn uống, tình trạng bắt mồi, lịch sử sử dụng thuốc và hóa chất, cùng với các chỉ tiêu môi trường Ngoài ra, thông tin về nguồn gốc, quá trình chăm sóc và địa điểm của các nguồn cá khác nhau cũng rất quan trọng nếu chúng không cùng nguồn gốc.
Vận chuyển, thay đổi môi trường và các tác nhân lây nhiễm là những yếu tố quan trọng cần chú ý, giúp đẩy nhanh quá trình chẩn đoán các mối nguy và xác định lộ trình điều trị Việc lấy mẫu để kiểm tra sức khỏe cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc này.
Để chẩn đoán bệnh hiệu quả, việc lấy mẫu cần đảm bảo số lượng mẫu đủ, tập trung vào các mẫu nghi ngờ có mẫn cảm với bệnh Ngoài ra, cần lấy mẫu từ các nhóm tuổi khác nhau và vào các mùa phù hợp nhằm tăng khả năng phát hiện bệnh Những thông tin này sẽ được trình bày chi tiết trong các phần liên quan đến từng bệnh cụ thể.
Để chẩn đoán bệnh hiệu quả, các mẫu gửi đi cần cung cấp thông tin chi tiết về lý do gửi mẫu, chẳng hạn như tình trạng cá hoặc tôm chết, hoặc sự phát triển bất thường của chúng Ngoài ra, các hoạt động của con người như làm sạch lồng/lưới, phân cỡ cá, thay đổi địa điểm nuôi, và việc đưa loài mới vào nuôi cũng cần được ghi nhận Bên cạnh đó, những thay đổi môi trường như chất lượng nước xấu đi, hiện tượng nước mặn xâm nhập vào ao nước ngọt, và các điều kiện thời tiết bất thường cũng là yếu tố quan trọng cần xem xét.
Thông tin này giúp xác định nguyên nhân gây ra hiện tượng tôm cá chết bất thường, bao gồm tác động của con người, biến đổi môi trường và các tác nhân lây nhiễm Việc nắm bắt thông tin này là cần thiết để chẩn đoán nhanh chóng và chính xác, đồng thời hỗ trợ quy trình điều tra bệnh hiệu quả Ngoài ra, việc lấy mẫu sống để vận chuyển cũng là một phần quan trọng trong quá trình này.
Để giảm thiểu tỷ lệ tôm cá chết trong quá trình vận chuyển, nên lấy mẫu sống càng gần giờ vận chuyển càng tốt Điều này đặc biệt quan trọng đối với những cá thể sắp chết hoặc bị bệnh.
BỆNH DO NẤM TRÊN ĐỘNG VẬT THUỶ SẢN
BỆNH DO KÝ SINH TRÙNG
Bệnh do ngành giun sán ký sinh
3 Bệnh do ngành giáp xác ký sinh
Kiểm tra (định kỳ)/ôn tập/T hi Ôn thi 1 0 0 1
Thi kết thúc học phần 1 0 0 1
NHỮNG NÉT CƠ BẢN VỀ NGHIÊN CỨU BỆNH NẤM VÀ KÝ
SINH TRÙNG TRÊN ĐỘNG VẬT THỦY SẢN
Bài học cung cấp cái nhìn tổng quan và chi tiết về nghiên cứu bệnh trên động vật thủy sản, bao gồm các phương pháp thu thập và bảo quản mẫu Ngoài ra, bài học cũng hướng dẫn các kỹ thuật thu thập thông tin và chẩn đoán bệnh cho cá và tôm, giúp nâng cao hiểu biết và kỹ năng trong lĩnh vực này.
Kiến thức: Trình bày về nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh, phương pháp thu mẫu và chẩn đoán bệnh trên cá tôm
Kỹ năng: Thành thạo về các kỹ thuật thu mẫu và chẩn đoán bệnh trên động vật thủy sản
Năng lực tự chủ và trách nhiệm trong nghiên cứu và chẩn đoán bệnh do vi sinh vật gây bệnh trên động vật thủy sản là rất quan trọng Việc phát triển ý thức trung thực và khách quan sẽ góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu, đảm bảo độ chính xác trong chẩn đoán, từ đó bảo vệ sức khỏe động vật và môi trường thủy sản.
1 Nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh
Nguyên nhân gây bệnh đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sự xuất hiện của bệnh Tuy nhiên, sự hiện diện của tác nhân gây bệnh không phải lúc nào cũng dẫn đến việc phát bệnh Ngoài nguyên nhân, sự phát bệnh còn phụ thuộc vào một số yếu tố đặc điểm khác.
- Phụ thuộc vào độc lực của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào số lượng của tác nhân gây bệnh
- Phụ thuộc vào con đường xâm nhập của các tác nhân gây bệnh đến cơ thể ký chủ
Trên động vật thuỷ sản nguyên nhân gây bệnh có thể kể đến các tác nhân sau:
- Tác nhân gây bệnh là virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng có kích thước siêu vi, hiển vi hoặc có thể nhận biết được bằng mắt thường
Tác nhân gây hại trong môi trường nước là những sinh vật không ký sinh, nhưng chúng tiết ra các chất độc có khả năng kích thích và làm rối loạn hoạt động của hệ thần kinh, hô hấp và tuần hoàn.
Thiếu hụt một số vitamin, khoáng chất và axit béo thiết yếu trong khẩu phần ăn của động vật thủy sản có thể gây ra hiện tượng suy giảm sức khỏe và phát triển.
1.2 Điều kiện để phát sinh bệnh
Sức đề kháng của vật nuôi phụ thuộc vào bản chất của loài, các giai đoạn phát triển, chế độ dinh dưỡng, điều kiện ngoại cảnh
Các yếu tố môi trường đóng vai trò quan trọng trong sự bùng phát của bệnh Khi các tác nhân gây bệnh sống trong môi trường thuận lợi, chúng sẽ sinh sản mạnh mẽ và tăng cường độc lực, từ đó làm tăng khả năng gây bệnh cho ký chủ Ngược lại, trong môi trường bất lợi, chúng sẽ bị kìm hãm và không còn khả năng gây bệnh, thậm chí bị tiêu diệt Hơn nữa, sự biến động của các yếu tố môi trường cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh do các yếu tố vô sinh.
Khi sống trong môi trường không thuận lợi sức đề kháng của vật nuôi sẽ giảm và dễ dàng bị mắc bệnh
Các yếu tố môi trường quan trọng như nhiệt độ, độ mặn, oxy hòa tan, và pH có thể ảnh hưởng đáng kể đến tác nhân gây bệnh Ngoài ra, các yếu tố khác như độ kiềm, độ cứng và sự hiện diện của khí độc cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mức độ tác động của môi trường đối với sức khỏe sinh thái.
2 Phương pháp thu và bảo quản mẫu bệnh cá, tôm
2.1 Qui trình chung khi lấy mẫu bệnh cá, tôm a Chuẩn bị trước khi lấy mẫu
Để chẩn đoán bệnh, cần xác định số lượng mẫu thu thập, trong đó số mẫu cần phải nhiều hơn so với số mẫu dùng để xét nghiệm các nguyên nhân khác Không nên thu mẫu từ cá chết, mà nên thu mẫu từ cá bệnh và cá, tôm có biểu hiện khỏe mạnh trong cùng một khu vực nuôi để so sánh kết quả.
Mẫu có thể còn sống, được ướp đá, cố định bằng hóa chất hoặc là mẫu mô Để quá trình chẩn đoán diễn ra thuận lợi, cần thông báo cho phòng thí nghiệm biết về số lượng, loại mẫu và những thông tin liên quan đến ngày đến, giúp phòng thí nghiệm chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị và hóa chất cần thiết.
Tất cả các mẫu cần cung cấp thông tin chi tiết như lý do gửi mẫu, bao gồm chẩn đoán bệnh, xét nghiệm và chứng nhận Cần ghi nhận các thông tin tổng thể như chế độ ăn uống, tình trạng bắt mồi, lịch sử sử dụng thuốc và hóa chất, cũng như các chỉ tiêu môi trường Ngoài ra, thông tin về nguồn gốc, quá trình chăm sóc và địa điểm của các nguồn cá khác nhau cũng rất quan trọng, đặc biệt nếu chúng không thuộc cùng một nguồn gốc.
Thông tin này làm rõ rằng việc vận chuyển, thay đổi môi trường và các tác nhân lây nhiễm là những yếu tố quan trọng cần chú ý Điều này không chỉ giúp tăng tốc độ chẩn đoán các mối nguy mà còn hỗ trợ trong việc xây dựng lộ trình điều trị hiệu quả Hơn nữa, việc lấy mẫu để kiểm tra sức khỏe cũng đóng vai trò thiết yếu trong quá trình này.
Để chẩn đoán bệnh chính xác, việc lấy mẫu cần đảm bảo số lượng đủ, chọn những mẫu nghi ngờ nhạy cảm với bệnh và bao gồm các nhóm tuổi trong từng mùa Những yếu tố này sẽ được trình bày chi tiết trong các phần liên quan đến từng bệnh cụ thể.
Khi gửi mẫu chẩn đoán bệnh, cần cung cấp thông tin hỗ trợ chi tiết như lý do gửi mẫu (ví dụ: cá hoặc tôm chết, tăng trưởng không bình thường) Ngoài ra, các hoạt động của con người như làm sạch lồng/lưới, phân cỡ cá, thay đổi địa điểm nuôi và việc đưa loài mới vào nuôi cũng cần được ghi chú Bên cạnh đó, những thay đổi môi trường như sự biến động chất lượng nước, hiện tượng nước mặn xâm nhập vào ao nước ngọt, và các điều kiện thời tiết bất thường cũng là yếu tố quan trọng cần lưu ý.
Thông tin này sẽ giúp xác định nguyên nhân gây ra hiện tượng tôm cá chết bất thường, bao gồm tác động của con người, sự thay đổi môi trường và các tác nhân lây nhiễm Việc thu thập thông tin này là cần thiết để chẩn đoán nhanh chóng và chính xác, đồng thời hỗ trợ quy trình điều tra bệnh một cách hiệu quả Việc lấy mẫu sống để vận chuyển cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Để giảm thiểu số lượng tôm cá chết trong quá trình vận chuyển, nên lấy mẫu sống càng gần thời gian vận chuyển càng tốt Điều này đặc biệt quan trọng đối với những con cá sắp chết hoặc cá bị bệnh.
