TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG KHOA KINH TẾ QUỐC TẾ TIỂU LUẬN MÔN KINH TẾ LƯỢNG 1 Chuyên ngành Kinh tế Quốc tế MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2010 2020. Phân tích hồi quy tuyến tính OLS, thực hiện kiểm định mô hình
CÁC KHÁI NIỆM VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Tổng quan về tình hình nghiên cứu
Vàng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, dẫn đến nhiều nghiên cứu khoa học phân tích sự biến động của giá vàng Theo các tác giả trong và ngoài nước, giá vàng biến động chủ yếu do các yếu tố của chính sách tiền tệ, bao gồm giá vàng thế giới, tỷ giá hối đoái USD/VND, lạm phát, cùng với các yếu tố khác như giá dầu thô và tình hình chính trị.
1.2.1 Các nghiên cứu định tính
Trong bài báo "The Golden Dilemma" (2013), các nhà kinh tế học Claude B Erb và Campbell Harvey đã chỉ ra rằng vàng có mối tương quan với lạm phát, nhưng không phải là một mối tương quan mạnh Khi lạm phát gia tăng, vàng không còn giữ vai trò là một hàng rào bảo vệ hiệu quả như trước đây, dẫn đến việc vàng không còn được coi là một kênh đầu tư hấp dẫn Nghiên cứu của họ dựa trên phương pháp định tính, thông qua quan sát và theo dõi diễn biến thị trường.
Vào năm 2011, TS Nguyễn Minh Phong và TS Nguyễn Thị Kim Nhã đã chỉ ra trong bài viết “Kinh doanh vàng trong thời lạm phát” rằng giá vàng bị ảnh hưởng bởi giá thế giới, lạm phát và tâm lý tích trữ của người dân Tuy nhiên, các tác giả chủ yếu áp dụng phương pháp định tính và thống kê mô tả để phân tích thị trường Việt Nam, dẫn đến việc kết quả nghiên cứu thiếu số liệu cụ thể.
1.2.2 Các nghiên cứu định lượng
Trong nghiên cứu của Ký Viet Tran (2009), tác giả đã áp dụng mô hình VAR để phân tích tác động của giá vàng thế giới đến giá vàng trong nước, đồng thời xem xét mối liên hệ với tỷ giá và lạm phát Kết quả chỉ ra rằng giá vàng trong nước có sự tương quan với tỷ giá lạm phát Tuy nhiên, nghiên cứu chưa làm rõ tác động cụ thể của các yếu tố lạm phát và tỷ giá đối với giá vàng.
Th.S Võ Thị Xuân Hạnh đã nghiên cứu tác động của các yếu tố đến giá vàng tại Việt Nam bằng cách sử dụng kỹ thuật hồi quy đồng liên kết với dữ liệu từ năm 2005 đến 2014 Nghiên cứu cho thấy chỉ số tiêu dùng và tỷ giá hối đoái là những yếu tố ảnh hưởng đến giá vàng Tuy nhiên, do thiếu dữ liệu và các biến giải thích cho mô hình, nghiên cứu này không thể áp dụng để phát hiện các xu hướng giá vàng trên thị trường Việt Nam.
Nghiên cứu của Jana Šimáková (Séc, 2011) cho thấy giá dầu có ảnh hưởng lâu dài đến giá vàng, với mức tăng 1% giá dầu dẫn đến tăng 0,64% giá vàng Ts Sindu (2013) đã xác định các yếu tố tác động đến giá vàng tại Ấn Độ, bao gồm tỷ giá, giá dầu, lạm phát và repo rate, thông qua mô hình ANOVA Kết quả cho thấy giá dầu và lạm phát có mối quan hệ cùng chiều với giá vàng, trong khi tỷ giá có mối quan hệ nghịch chiều, và repo rate có sự biến động giữa hai chiều.
Giả thuyết nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng tới giá vàng
Giá vàng chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khác nhau, nhưng trong bài viết này, chúng tôi sẽ tập trung vào những yếu tố chính tác động đến giá vàng, bao gồm lạm phát, giá dầu, tỷ giá hối đoái VND/USD và giá vàng thế giới.
Giá vàng trong nước tăng chủ yếu do tâm lý người dân Việt Nam ưa chuộng dự trữ vàng, đặc biệt trong bối cảnh lạm phát gia tăng Khi lạm phát cao, nhu cầu mua vàng để tích trữ cũng tăng theo Ngoài ra, người dân còn sử dụng vàng như một công cụ đầu tư trong lĩnh vực bất động sản và các tài sản có giá trị cao, góp phần làm tăng giá vàng.
Sự tương quan trong biến động giá cả giữa các loại hàng hóa trên thị trường là điều không thể tránh khỏi, đặc biệt là đối với những hàng hóa được định giá bằng cùng một loại tiền tệ Trong số đó, vàng và dầu là hai loại hàng hóa có mối quan hệ chặt chẽ về giá cả.
Sự biến động giá dầu mỏ ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế toàn cầu, buộc các quốc gia lớn như Nga và Mỹ phải xây dựng kho dự trữ dầu và tăng cường dự trữ vàng để duy trì ổn định kinh tế Dầu mỏ không chỉ là hàng hóa tích trữ, mà khi giá dầu tăng, giá trị đồng USD thường giảm, dẫn đến nhu cầu vàng gia tăng và kéo theo giá vàng tăng Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vàng và dầu là hai loại hàng hóa khác nhau, và sự biến động của chúng phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, không đảm bảo luôn di chuyển cùng chiều Do đó, việc phân tích định lượng dựa trên dữ liệu giá của hai loại hàng hóa này sẽ giúp hiểu rõ hơn về xu hướng tác động qua lại giữa chúng.
1.3.3 Tỷ giá hối đoái USD/VND
Khi giá trị đồng USD thay đổi, giá vàng cũng sẽ biến động theo, vì USD là đồng tiền chính trong giao dịch toàn cầu Sự tăng giảm giá trị của USD ảnh hưởng trực tiếp đến giá vàng, và vàng thường được sử dụng như công cụ phòng ngừa rủi ro khi USD mất giá Khi USD giảm giá so với các ngoại tệ khác, giá vàng có xu hướng tăng và ngược lại, tuy nhiên, có nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến giá vàng Trong thị trường vàng trong nước, giá vàng được quy đổi từ giá vàng thế giới, cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa giá vàng SJC và tỷ giá USD/VND.
VN là nước nhập khẩu vàng là chính nên tỷ giá USD/VND biến động thì sẽ làm giá vàng trong nước biến động theo
Việt Nam chủ yếu nhập khẩu 95% vàng nguyên liệu từ nước ngoài, do đó, giá vàng SJC chịu ảnh hưởng lớn từ giá vàng thế giới.
(1), ta có thể thấy giá vàng Việt Nam và giá vàng thế giới có mối quan hệ chặt chẽ, cùng chiều với nhau.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ XÂY DỰNG MÔ HÌNH ĐỂ ĐÁNH GIÁ, PHÂN TÍCH MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG VIỆT NAM
Phương pháp nghiên cứu
Số liệu thứ cấp được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giá vàng tại Việt Nam trong giai đoạn 2010 - 2020, với nguồn gốc từ Tổng cục Thống kê và một số trang web tổng hợp.
Xử lý số liệu là bước quan trọng trong nghiên cứu, trong đó sử dụng phần mềm Excel và Stata để phân tích dữ liệu Việc này giúp xác định mối quan hệ giữa các biến và xây dựng phương trình hồi quy mẫu, từ đó đưa ra những kết luận có giá trị cho nghiên cứu.
Các lệnh sử dụng trong Stata:
Đầu tiên dùng phương pháp bình phương tối thiểu thông thường OLS để ước lượng ra tham số của mô hình hồi quy đa biến
Sau khi sử dụng lệnh Sum và Corr để thống kê các thông số của biến và ma trận tương quan, chúng tôi tiến hành kiểm định mô hình bằng các lệnh như ovtest để xác định tính chính xác của mô hình, cùng với imtest và white để kiểm tra xem mô hình có hiện tượng phương sai sai số thay đổi hay không.
Xây dựng mô hình lý thuyết
Dựa trên các lý thuyết và nghiên cứu trước đây, chúng tôi đã phát triển một mô hình tổng quát nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giá vàng tại Việt Nam.
Pvn: Giá một ounce vàng tại Việt Nam (triệu VNĐ)
𝝿: tỷ lệ lạm phát ở Việt Nam (%)
Pw: Giá một ounce vàng trên thế giới (USD)
Pd: Giá dầu thế giới (USD/thùng)
Tỷ giá hối đoái giữa Mỹ và Việt Nam (USD/VNĐ) có ảnh hưởng lớn đến giá vàng tại Việt Nam Để phân tích tác động của các yếu tố này, chúng tôi đề xuất áp dụng mô hình hồi quy để kiểm tra mối liên hệ giữa chúng.
Mô hình hồi quy tổng thể:
Mô hình hồi quy mẫu:
▪ Biến độc lập: 𝝿,e,Pw,Pd
▪ 𝛽 0 : Hệ số chặn của mô hình
▪ 𝛽̂ 0 : Hệ số ước lượng của hệ số chặn
▪ 𝛽 𝑖, 𝑖=1,4 : Hệ số góc của mô hình
▪ 𝛽 𝑖, 𝑖=1,4 ̂ : Hệ số ước lượng của hệ số góc
▪ 𝑢̂ 𝑖 : phần dư, ước lượng của 𝑢 𝑖
2.2.1 Giải thích các biến của mô hình, tổng quan nghiên cứu và dấu kỳ vọng của các biến
Giá vàng Việt Nam (Pvn): là lượng tiền tính theo đơn vị Việt Nam đồng
(VNĐ) cần thiết để có thể thực hiện giao dịch 1 ounce vàng (tương đương 8,29426 chỉ vàng) tại Việt Nam
Tỷ lệ lạm phát (𝝿) phản ánh tốc độ tăng giá cả trong nền kinh tế, cho thấy mức độ lạm phát hiện tại Thông thường, tỷ lệ này được tính dựa vào chỉ số giá tiêu dùng hoặc chỉ số giảm phát GDP, có thể được xác định theo tháng, quý, nửa năm hoặc năm Trong bài viết này, chúng tôi tập trung vào tỷ lệ lạm phát hàng tháng Khi lạm phát gia tăng, nhu cầu về các công cụ phòng ngừa lạm phát, như vàng, cũng sẽ tăng theo, dẫn đến việc giá vàng có khả năng tăng cao hơn.
Giá vàng thế giới (Pw) là số tiền tính bằng đô la Mỹ cần thiết để giao dịch 1 ounce vàng trên thị trường quốc tế Biến động này được xem là sự kiện có ảnh hưởng toàn hệ thống, dẫn đến việc giá vàng không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác cũng bị điều chỉnh theo.
Giá dầu thế giới (Pd) là số tiền tính bằng đô la Mỹ cần thiết để giao dịch một thùng dầu trên thị trường quốc tế Để giảm thiểu rủi ro và duy trì giá trị hàng hóa, các nước xuất khẩu dầu chủ yếu thường sử dụng nguồn thu cao từ việc bán dầu để đầu tư vào vàng Khi thị trường dầu mỏ phát triển nóng, giá dầu tăng cao sẽ dẫn đến nhu cầu dự trữ tăng, từ đó kéo theo sự gia tăng nhu cầu về vàng và làm cho giá vàng cũng tăng theo.
Tỷ giá hối đoái song phương giữa Mỹ và Việt Nam là tỷ giá mà một đồng tiền Mỹ có thể được trao đổi cho một đồng tiền Việt Nam Khi tỷ giá hối đoái tăng, nhu cầu vàng của các nhà đầu tư trong nước giảm, vì sự thay đổi này làm tăng giá vàng được niêm yết bằng tiền Việt Nam.
Bảng 1 Tổng hợp kỳ vọng về dấu của các biến được chọn
Nội dung Đơn vị Dấu kỳ vọng
1 Pvn Giá vàng Việt Nam triệu VNĐ +
2 Pw Giá vàng thế giới USD +
3 e Tỷ giá hối đoái song phương Mỹ
4 Pd Giá dầu thế giới USD +
Mô tả số liệu mô hình
2.3.1 Nguồn số liệu đã sử dụng trong mô hình
Nghiên cứu được thực hiện với mẫu gồm 132 quan sát, đảm bảo kích thước đủ lớn Dữ liệu tổng hợp có thể tham khảo trong bảng phụ lục, bao gồm 5 biến: 1 biến độc lập và 4 biến phụ thuộc, được thu thập từ Tổng cục Thống kê, investing.com và livegold.org.
Chạy lệnh sum Pvn lamphat Pd e Pw thu được kết quả như sau:
Bảng 2 Mô tả thống kê số liệu nghiên cứu
Giá trị trung bình (Mean) Độ lệch chuẩn
Từ kết quả thống kê trên chúng em có một số nhận xét sau:
Giá một ounce vàng tại Việt Nam trung bình khoảng 38,488.6 triệu VNĐ, thấp hơn so với mức giá chung qua các năm Mức giá cao nhất ghi nhận là 57.18 triệu VNĐ và thấp nhất là 26.42 triệu VNĐ Sự biến động giá vàng qua từng năm không đồng đều, với độ lệch chuẩn là 6.0146 Tổng quan, giá vàng trung bình trên một ounce tại Việt Nam được đánh giá là thấp trong suốt thời gian qua.
Tỷ lệ lạm phát (𝛑) ở Việt Nam có sự biến động rõ rệt theo từng năm, với mức cao nhất đạt 23.02% và thấp nhất là 0%, trung bình khoảng 5.96% Độ lệch chuẩn xấp xỉ 5.1263 cho thấy sự biến động này phụ thuộc vào tình hình kinh tế cụ thể của từng năm Về giá dầu thế giới (Pd), mức trung bình là 76.5839 USD/thùng, với giá cao nhất là 131.02 USD/thùng và thấp nhất là 21.04 USD/thùng Độ lệch chuẩn lớn 27.6013 cho thấy giá dầu có sự biến động mạnh và không ổn định qua các năm.
Tỷ giá hối đoái USD/VND giữa Mỹ và Việt Nam hiện tại trung bình là 21,750.1, với mức thấp nhất là 18,474 và cao nhất là 23,437.5 Độ lệch chuẩn đạt 1,262.215 cho thấy tỷ giá này thường xuyên biến động và có sự thay đổi không ổn định.
Giá vàng thế giới trung bình hiện nay đạt 1383.47 USD/Oz, tương đương khoảng 31.792 triệu VNĐ, thấp hơn so với giá vàng trung bình tại Việt Nam Mức giá cao nhất ghi nhận là 1950.8 USD và thấp nhất là 1062.8 USD Độ lệch chuẩn là 214.5335, cho thấy sự biến động mạnh mẽ của giá vàng thế giới, với sự tăng giảm thất thường gây ra độ lệch chuẩn lớn như vậy.
2.3.3 Ma trận tương quan giữa các biến
Chạy lệnh corr Pvn lamphat Pd e Pw thu được kết quả như bảng sau:
Bảng 3 Mô tả ma trận tương quan giữa các biến
Sự tương quan giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc:
Hệ số tương quan giữa giá vàng Việt Nam và tỷ lệ lạm phát là tương đối thấp, nhưng vẫn cho thấy mối liên hệ tích cực Điều này cho thấy rằng giá vàng và tỷ lệ lạm phát có tác động cùng chiều, phù hợp với những kỳ vọng ban đầu về sự tương quan giữa chúng.
- Hệ số tương quan rất thấp Hệ số âm cho thấy giá vàng Việt Nam và giá dầu thế giới có tác động ngược chiều nhau
Hệ số tương quan giữa giá vàng Việt Nam và tỉ giá hối đoái Mỹ - Việt không cao, nhưng hệ số dương cho thấy chúng có tác động cùng chiều.
Hệ số tương quan giữa giá vàng Việt Nam và giá vàng thế giới khá cao, với hệ số dương cho thấy hai yếu tố này có tác động cùng chiều, đúng như kỳ vọng ban đầu.
Sự tương quan giữa các biến độc lập với nhau:
Mối quan hệ giữa các biến độc lập không mạnh, nhưng đáng chú ý là sự tương quan giữa giá dầu thế giới và tỷ giá hối đoái song phương Mỹ - Việt với hệ số r(Pd, e) = -0.7428, cho thấy mối liên hệ này vẫn lớn hơn -1 Trong khi đó, tương quan nhỏ nhất được ghi nhận là giữa các tỷ giá hối đoái song phương khác.
Mỹ - Việt và giá vàng thế giới r(e,Pw)= 0.0694
KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG VÀ SUY DIỄN THỐNG KÊ VỀ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ LÊN GIÁ VÀNG VIỆT NAM NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY
Lý giải kết quả thu được
Bảng 6 Kết quả kiểm định mô hình có đúng hay không
H0: Mô hình không bỏ sót biến
P-value: Prob > F = 0.0000 p-value=0.0000< F (3.124), do đó chấp nhận giả thuyết H0
Kết luận: Mô hình không bỏ sót biến quan trọng
3.2.2 Kiểm định ý nghĩa của các hệ số hồi quy
Giả thuyết: {𝐻0: 𝛽 𝑖 = 0 𝐻1: 𝛽 𝑖 ≠ 0 với mức ý nghĩa 𝛼 = 0.05
▪ Nếu P-value> 𝛼 thì không bác bỏ H0
▪ Nếu P-value< 𝛼 thì bác bỏ H0
Ta thấy P-value của hệ số hồi quy của cả 4 biến độc lập đều nhỏ hơn 0.05
Suy ra bác bỏ H0 Vậy cả 4 hệ số hồi quy đều có ý nghĩa tức cả 4 biến độc lập đều có ý nghĩa thống kê
3.2.3 Kiểm định sự phù hợp của mô hình
Kiểm định này nhằm xem xét trường hợp các tham số của biến độc lập βi có đồng thời bằng 0 có xảy ra hay không
Dựa vào kết quả hồi quy ở mục 3.1, p-value = 0.0000 do đó bác bỏ giả thuyết H0 Vậy mô hình phù hợp
3.3 Lý giải kết quả thu được
Tỉ lệ lạm phát có tác động tiêu cực đến giá vàng Việt Nam, điều này khá bất ngờ vì thường mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát được xem là cùng chiều Tuy nhiên, kết quả này có thể mở ra hướng đi mới cho việc nghiên cứu mối quan hệ giữa hai yếu tố này trong tương lai.
19 cho sự nghiên cứu sau này về mối quan hệ giữa giá vàng Việt Nam và lạm phát trong nước
Giá dầu tăng có tác động tích cực đến giá vàng tại Việt Nam, vì dầu là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất Sự thay đổi giá dầu ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế thế giới, dẫn đến sự ổn định của nhiều quốc gia bị ảnh hưởng Khi kinh tế phát triển không ổn định, nhà đầu tư thường chuyển hướng sang đầu tư vào vàng và dầu để bảo vệ tài sản Do đó, về mặt đầu cơ, dầu và vàng là hai hàng hóa bổ sung cho nhau, với xu hướng giá cả biến động cùng chiều.
Thứ ba, tỉ giá hối đoái USD/VND tăng có ảnh hưởng tích cực đến giá vàng
Tại Việt Nam, tỷ giá hối đoái có mối liên hệ chặt chẽ với giá vàng, đặc biệt khi giá vàng tăng cao do nhu cầu nhập khẩu Trước khi nghị định 24 được ban hành, mỗi khi giá vàng tăng, người dân thường mua vàng ồ ạt, dẫn đến mất cân đối cung cầu và buộc Ngân hàng Nhà nước phải cho phép nhập khẩu vàng Hành động nhập khẩu này ảnh hưởng đến tỷ giá, khi các doanh nghiệp cần gom USD để mua vàng Đồng thời, tình trạng thu gom ngoại tệ để nhập lậu vàng cũng diễn ra, góp phần vào sự khan hiếm và tăng giá trên thị trường USD tự do.
Giá vàng thế giới có tác động tích cực đến giá vàng tại Việt Nam Khi giá vàng toàn cầu tăng, giá vàng trong nước cũng sẽ tăng theo xu hướng của thị trường.
