Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tài nguyên thiên nhiên quý giá và là tài sản quốc gia có giá trị lớn, đóng vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi hộ gia đình và cá nhân Nó không chỉ là tư liệu sản xuất đặc biệt mà còn là điều kiện cần thiết cho quá trình tái sản xuất, góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội Trong bối cảnh đổi mới kinh tế, cơ chế thị trường đang dần hình thành và các thành phần kinh tế phát triển mạnh mẽ, đất đai cũng trở thành hàng hóa trong xu hướng tất yếu về nguồn lực đầu vào cho sản xuất.
Sự phát triển của hệ thống kinh tế - xã hội và đất nước phụ thuộc vào việc xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật như giao thông, thủy lợi và lưới điện quốc gia, là điều kiện thiết yếu cho sự phát triển nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ Để thực hiện các công trình này, Nhà nước cần thu hồi đất và bồi thường cho người dân, trong đó công tác bồi thường giữ vai trò quyết định Thời gian qua, công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn như giá đất biến động và nhận thức của người dân chưa cao, dẫn đến chậm trễ trong triển khai dự án Các chính sách đền bù và hướng dẫn thực hiện chưa đồng bộ và thường xuyên thay đổi, gây khó khăn trong việc xác định mức bồi thường Việc tuyên truyền các chính sách liên quan chưa hiệu quả và thiếu biện pháp hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người dân bị di dời Do đó, cần có các phương án bồi thường hợp lý và công bằng để người dân cảm thấy thỏa đáng và tích cực tham gia.
Việc điều tra và phân tích thực tế nhằm đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất là rất cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các tổ chức, hộ gia đình và cá nhân có đất bị thu hồi Điều này không chỉ góp phần thiết lập trật tự pháp luật mà còn hạn chế tranh chấp và khiếu kiện liên quan đến bồi thường Dự án trường THPT chuyên Lê Quý Đôn là công trình trọng điểm của tỉnh Lai Châu, được đầu tư xây dựng để kỷ niệm những sự kiện quan trọng của tỉnh Do đó, nghiên cứu đề tài “Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án: Xây dựng trường THPT chuyên Lê Quý Đôn thành phố Lai Châu, tỉnh Lai Châu” là rất quan trọng.
Mục têu nghiên cứu của đề tài
Dự án xây dựng trường THPT chuyên Lê Quý Đôn tại phường Đông Phong, thành phố Lai Châu đã được đánh giá về kết quả thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Việc này nhằm đảm bảo quyền lợi cho các hộ dân bị ảnh hưởng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho tiến trình phát triển giáo dục tại địa phương Các chính sách bồi thường và hỗ trợ được thực hiện công bằng, minh bạch, góp phần nâng cao đời sống của người dân trong khu vực.
Công tác giải phóng mặt bằng tại phường Đông Phong, thành phố Lai Châu, tỉnh Lai Châu đã ảnh hưởng đáng kể đến đời sống của những người có đất bị thu hồi Việc này không chỉ tác động đến kinh tế mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và sinh kế của các hộ dân Đánh giá sự ảnh hưởng này là cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho người dân và thúc đẩy sự phát triển bền vững của dự án.
Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Lai Châu cho thấy nhiều thuận lợi nhưng cũng đối mặt với không ít khó khăn Cần xác định rõ các vấn đề tồn tại, từ đó đề xuất giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả của công tác này Việc cải thiện quy trình bồi thường, tăng cường thông tin và hỗ trợ người dân sẽ góp phần đảm bảo quyền lợi cho các hộ gia đình bị ảnh hưởng, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của địa phương.
Ý nghĩa của đề tài
Nghiên cứu và học tập đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung kiến thức lý thuyết với thực tiễn, giúp hiểu rõ hơn về những thuận lợi và khó khăn trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho dự án xây dựng trường THPT chuyên Lê Quý Đôn tại phường Đông Phong, thành phố Lai Châu Qua đó, việc rút ra các giải pháp khắc phục sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng tại địa phương.
1.1 Cơ sở lý luận về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
Đất đai là tài nguyên quốc gia quý giá, đóng vai trò là tư liệu sản xuất đặc biệt và là thành phần thiết yếu của môi trường sống Nó không chỉ là địa bàn phân bố các khu dân cư mà còn là nền tảng cho việc xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, cũng như đảm bảo an ninh và quốc phòng của đất nước.
Đất đai là tài nguyên cố định, không thể di chuyển, với số lượng hạn chế trên toàn cầu, quốc gia và khu vực Tính cố định này quy định sự giới hạn về quy mô và không gian, gắn liền với môi trường mà đất đai chịu ảnh hưởng, bao gồm nguồn gốc hình thành và các yếu tố sinh thái Vị trí của đất đai đóng vai trò quan trọng về mặt kinh tế trong quá trình khai thác và sử dụng.
Khả năng phục hồi và tái tạo của đất đai đề cập đến khả năng phục hồi và cải thiện độ phì nhiêu của đất, có thể xảy ra tự nhiên hoặc thông qua các biện pháp can thiệp của con người.
Đất đai không chỉ có tính hai mặt mà còn sở hữu những đặc điểm quan trọng như sự chiếm hữu, sở hữu và tính đa dạng phong phú Luật Đất đai của nước ta đã quy định rõ về sự chiếm hữu và sở hữu này Tính đa dạng và phong phú của đất đai xuất phát từ đặc tính tự nhiên và phân bổ cố định ở từng vùng lãnh thổ, đồng thời còn bị ảnh hưởng bởi yêu cầu, đặc điểm và mục đích sử dụng khác nhau Để khai thác hiệu quả lợi thế của từng loại đất, con người cần xây dựng một quy hoạch tổng thể và chi tiết về sử dụng đất đai trên toàn quốc và từng khu vực cụ thể.
1.1.2.1 Khái niệm về thu hồi đất
Thu hồi đất là hành động của Nhà nước nhằm lấy lại quyền sử dụng đất từ người được cấp phép hoặc thu hồi đất từ những người vi phạm pháp luật về đất đai.
1.1.2.2 Các trường hợp thu hồi đất
Tại Điều 61 và Điều 62 của Luật đất đai 2013 quy định:
- Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh trong các trường hợp sau đây:
1 Làm nơi đóng quân, trụ sở làm việc;
2 Xây dựng căn cứ quân sự;
3 Xây dựng công trình phòng thủ quốc gia, trận địa và công trình đặc biệt về quốc phòng, an ninh;
4 Xây dựng ga, cảng quân sự;
5 Xây dựng công trình công nghiệp, khoa học và công nghệ, văn hóa, thể thao phục vụ trực tếp cho quốc phòng, an ninh;
6 Xây dựng kho tàng của lực lượng vũ trang nhân dân;
7 Làm trường bắn, thao trường, bãi thử vũ khí, bãi hủy vũ khí;
8 Xây dựng cơ sở đào tạo, trung tâm huấn luyện, bệnh viện, nhà an dưỡng của lực lượng vũ trang nhân dân;
9 Xây dựng nhà công vụ của lực lượng vũ trang nhân dân;
10 Xây dựng cơ sở giam giữ, cơ sở giáo dục do Bộ Quốc phòng, Bộ Công an quản lý.
- Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong các trường hợp sau đây:
1 Thực hiện các dự án quan trọng quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất;
2 Thực hiện các dự án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà phải thu hồi đất, bao gồm:
Dự án ODA bao gồm việc xây dựng trụ sở cho cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị và tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, cũng như trụ sở cho tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao Ngoài ra, các công trình di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng, công viên, quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm và các công trình sự nghiệp công cấp quốc gia cũng nằm trong danh mục dự án Thêm vào đó, dự án còn bao gồm xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ thuật cấp quốc gia như giao thông, thủy lợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thông tin liên lạc, hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt, kho dự trữ quốc gia và các công trình thu gom, xử lý chất thải.
Các dự án cần thu hồi đất theo sự chấp thuận của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh bao gồm: xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình di tích lịch sử, văn hóa và các công trình công cộng như công viên, quảng trường; phát triển hạ tầng kỹ thuật địa phương như giao thông, thủy lợi, cấp nước và xử lý chất thải; xây dựng công trình phục vụ cộng đồng như nhà ở cho sinh viên, nhà ở xã hội, khu văn hóa, thể thao và chợ; phát triển khu đô thị mới, chỉnh trang đô thị và khu dân cư nông thôn; và khai thác khoáng sản được cấp phép, trừ khai thác vật liệu xây dựng thông thường.
Bồi thường là đền bù những tổn hại đã gây ra Đền bù là trả lại tương xứng với giá trị hoặc công lao.
Bồi thường là hành động trả lại giá trị hoặc công lao tương xứng cho một cá nhân hoặc tổ chức bị thiệt hại do hành vi của người khác gây ra.
Theo Điều 3, khoản 12 của Luật Đất đai năm 2013, bồi thường về đất được định nghĩa là việc Nhà nước hoàn trả giá trị quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất khi diện tích đất bị thu hồi.
Theo Điều 3, khoản 14 của Luật Đất đai năm 2013, việc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nhằm mục đích giúp đỡ người có đất bị thu hồi, từ đó ổn định đời sống, sản xuất và phát triển.
Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất gồm:
- Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất;
Hỗ trợ đào tạo và chuyển đổi nghề cho các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp và đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ là cần thiết Điều này giúp họ tìm kiếm việc làm mới và ổn định cuộc sống sau khi phải di chuyển chỗ ở.
Hỗ trợ tái định cư cho hộ gia đình, cá nhân và người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong trường hợp thu hồi đất ở là một chính sách quan trọng nhằm đảm bảo quyền lợi của người dân Chính sách này giúp họ di chuyển chỗ ở một cách thuận lợi và ổn định cuộc sống sau khi bị thu hồi đất.
Mỗi tỉnh sẽ xác định mức hỗ trợ, thời gian hỗ trợ và định kỳ chi trả tiền hỗ trợ phù hợp với thực tế địa phương, theo quyết định của Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh.
Tái định cư là quá trình di chuyển đến một địa điểm mới để sinh sống và làm việc, thường xảy ra khi Nhà nước thu hồi hoặc trưng thu đất để thực hiện các dự án phục vụ an ninh, quốc phòng, hoặc phát triển kinh tế - xã hội Đây là sự chuyển đổi không thể tránh khỏi nhằm đáp ứng các nhu cầu phát triển của cộng đồng.
