PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH (FINTECH) CỦA TRUNG QUỐC VÀ MỘT SỐ HÀM Ý CHO VIỆT NAM

Tính cấp thiết củađềtài

Trong thập kỷ vừa qua, công nghệ tài chính (FinTech) đã phát triển nhanh chóng, tác động mạnh mẽ đến các sản phẩm tài chính truyền thống và cấu trúc tổ chức trong lĩnh vực tài chính toàn cầu Việc ứng dụng rộng rãi các công nghệ thông tin như số hóa và kết nối mạng đã thúc đẩy sự bùng nổ của FinTech, phục vụ cho nền kinh tế Từ năm 2010 đến nay, đầu tư vào FinTech trên thế giới đã tăng trưởng gấp hơn 100 lần, mang lại nhiều lợi ích tài chính cho người tiêu dùng.

Việt Nam đang hòa nhập vào xu hướng phát triển FinTech toàn cầu, với một thị trường trẻ đầy tiềm năng cho các công ty công nghệ tài chính Tuy nhiên, sự phát triển này gặp nhiều thách thức như trình độ công nghệ thông tin hạn chế, sản phẩm chưa đủ sáng tạo để cạnh tranh với dịch vụ truyền thống, và hệ sinh thái FinTech thiếu sự kết nối giữa các bên liên quan Hơn nữa, khung pháp lý chưa theo kịp sự phát triển của các mô hình mới, tạo ra rủi ro cho các công ty FinTech Do đó, việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong phát triển FinTech là cần thiết để nhận diện rủi ro và học hỏi từ những thị trường đã phát triển Việc nghiên cứu sâu về FinTech cũng rất cấp bách, đặc biệt là trong bối cảnh giám sát hoạt động vẫn đang trong giai đoạn tìm hiểu Chính phủ Việt Nam cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp lý, đồng thời xem xét phương pháp quản lý và giám sát để thúc đẩy sự phát triển của thị trường FinTech, đảm bảo an toàn tài chính và môi trường ổn định cho các định chế tài chính ngân hàng.

Trung Quốc, quốc gia láng giềng gần gũi với Việt Nam, đang dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực FinTech, chiếm gần 50% thị phần thanh toán kỹ thuật số và 3/4 thị trường cho vay trực tuyến Sự phát triển này không chỉ mang lại lợi ích cho hàng tỷ người dân mà còn góp phần vào sự phát triển nền kinh tế số của Trung Quốc Là hình mẫu cho các quốc gia khác, Trung Quốc đã áp dụng các chính sách quản lý FinTech hiệu quả, mang lại thành công về cả chiến lược lẫn thực tiễn Kinh nghiệm phát triển FinTech của Trung Quốc trong hai thập kỷ qua sẽ rất quý giá cho Việt Nam trong việc xây dựng và thực thi các chính sách tương tự Hơn nữa, với việc mở cửa hệ thống tài chính và phát hành tiền kỹ thuật số quốc gia đầu tiên, Trung Quốc đang tạo ra những tác động lớn đến thị trường tài chính toàn cầu, khiến việc nghiên cứu quá trình phát triển FinTech của họ trở nên cần thiết và có giá trị tham khảo cho Việt Nam.

Nghiên cứu các chính sách và biện pháp mà Trung Quốc áp dụng để thúc đẩy và quản lý hoạt động FinTech sẽ giúp rút ra những kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam trong việc hoạch định chính sách quản lý và phát triển bền vững lĩnh vực này Đồng thời, việc phân tích các đối sách của Việt Nam trước những tác động tiềm năng từ sự phát triển FinTech của Trung Quốc có ý nghĩa khoa học và thực tiễn thiết thực Vì lý do đó, nghiên cứu sinh đã chọn đề tài "Phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính (FinTech) của Trung Quốc và một số hàm ý cho Việt Nam" cho luận án tiến sĩ của mình.

Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu củaluậnán

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là làm rõ thực trạng và các chính sách phát triển lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam và đề xuất một số hàm ý chính sách Ngoài việc đúc kết kinh nghiệm, luận án cũng sẽ xem xét các xu hướng tác động tiềm năng từ sự phát triển FinTech tại Trung Quốc, nhằm cung cấp gợi mở cho Việt Nam trong việc ứng phó với những tác động này Để đạt được những mục tiêu này, luận án sẽ hướng tới các mục tiêu cụ thể.

(1) Phân tích, đánh giá sự phát triển lĩnh vực FinTech của Trung Quốc, các chính sách quản lý và thúc đẩy phát triển FinTech của nướcnày;

(2) Đánh giá những mặt thành công (hay thành tựu đạt được), những thách thức và các vấn đề đặt ra đối với sự phát triển FinTech của TrungQuốc;

(3) Rút ra kinh nghiệm tham khảo và một số hàm ý cho ViệtNam.

Nghiên cứu và dự báo các xu hướng tiềm năng từ sự phát triển của FinTech tại Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến Việt Nam, từ đó đưa ra những gợi ý cho Việt Nam trong việc chuẩn bị ứng phó với những tác động này.

2.2 Nhiệm vụ nghiêncứu Đểthực hiện được mục tiêunghiêncứu nêutrên, luậnán sẽthực hiệncácnhiệmvụ cụ thểsau:

Đánh giá tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước về phát triển FinTech tại Trung Quốc nhằm xác định khoảng trống nghiên cứu trong lĩnh vực này Qua đó, rút ra những điểm hợp lý để kế thừa và phát triển, đồng thời xác định các vấn đề cần được phân tích, nghiên cứu và giải đáp sâu hơn trong đề tài.

Thứ hai, cần xem xét cơ sở lý luận về FinTech và sự phát triển của nó, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech, và làm rõ các cơ sở lý luận làm nền tảng cho việc xây dựng hệ thống chính sách nhằm phát triển, quản lý và giám sát hoạt động FinTech, phục vụ cho mục tiêu nghiên cứu của đề tài.

Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển lĩnh vực FinTech của Trung Quốc nhằm tìm kiếm bài học cho Việt Nam là cần thiết Cụ thể, cần đánh giá thực trạng phát triển, những thành tựu, hạn chế, cũng như thách thức và triển vọng của FinTech tại Trung Quốc Việc tổng hợp và phân tích các chính sách quản lý và phát triển lĩnh vực này sẽ giúp xem xét kết quả thực hiện các chính sách Từ đó, rút ra những kinh nghiệm quý báu trong quản lý và phát triển công nghệ tài chính từ Trung Quốc để áp dụng cho Việt Nam.

Bài viết sẽ xem xét thực trạng phát triển FinTech tại Việt Nam, đồng thời rút ra kinh nghiệm từ Trung Quốc để đưa ra các khuyến nghị cho sự phát triển FinTech ở nước ta Ngoài ra, bài viết cũng sẽ chỉ ra một số xu hướng từ sự phát triển FinTech ở Trung Quốc ảnh hưởng đến Việt Nam, từ đó đề xuất các đối sách và gợi mở nhằm ứng phó với các tác động tiêu cực cũng như tận dụng những xu hướng tích cực.

Các câu hỏi nghiên cứu chính luận án đặt ra như sau:

(1) Thực trạng phát triển lĩnh vực FinTech ở Trung Quốc nhưthếnào? Có những thành tựu, tồn tại và thách thứcgì?

Trung Quốc đã triển khai nhiều chính sách nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành FinTech và quản lý hiệu quả lĩnh vực này Các biện pháp này bao gồm việc tăng cường khung pháp lý, khuyến khích đổi mới sáng tạo và hỗ trợ các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực tài chính Từ những chính sách này, có thể rút ra kinh nghiệm quý báu cho các quốc gia khác trong việc phát triển FinTech, như việc tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển công nghệ tài chính và tăng cường hợp tác giữa chính phủ và doanh nghiệp.

Thực trạng phát triển FinTech ở Việt Nam hiện đang trong giai đoạn đầu, với nhiều cơ hội và thách thức Nhìn từ kinh nghiệm của Trung Quốc, Việt Nam có thể học hỏi cách quản lý và phát triển lĩnh vực này thông qua việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan Việc áp dụng các công nghệ tiên tiến và tạo điều kiện cho các startup FinTech sẽ giúp thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành này tại Việt Nam.

(4) Sựphát triển FinTechởTrungQuốcsẽcó tácđộnggì đếnViệtNam?ViệtNamnêncósựchuẩnbịnhưthếnàođểứngphóvớinhữngtácđộngtiềmnăngđó?

Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu củaluận án

Để nghiên cứu đề tài một cách đầy đủ và khách quan, NCS sẽ áp dụng cách tiếp cận liên ngành giữa tài chính và quốc tế học Nghiên cứu sẽ được thực hiện từ nhiều góc độ như tài chính ngân hàng, công nghệ thông tin và quan hệ quốc tế, nhằm phân tích sự phát triển nhanh chóng của FinTech tại Trung Quốc, cũng như những thách thức và xu hướng phát triển hiện tại Bên cạnh đó, luận án sẽ so sánh thực trạng phát triển FinTech ở Việt Nam với Trung Quốc, đồng thời làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến FinTech Qua đó, nghiên cứu sẽ phân tích cơ chế quản lý và các biện pháp thúc đẩy phát triển lĩnh vực FinTech tại Trung Quốc, từ đó rút ra những kinh nghiệm quý báu cho quá trình phát triển FinTech ở Việt Nam.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu hướng chuyển đổi số mạnh mẽ, công nghệ thông tin như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và Internet vạn vật đã được tích hợp sâu với các dịch vụ tài chính, tạo ra sự đổi mới liên tục cho lĩnh vực này Sự phát triển của công nghệ tài chính (FinTech) đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cấp các dịch vụ tài chính và hệ thống tài chính, góp phần vào quá trình phát triển kinh tế, đặc biệt là xây dựng nền kinh tế số tại các quốc gia như Trung Quốc và Việt Nam Chính phủ Trung Quốc đã triển khai nhiều kế hoạch và chính sách để khuyến khích các công ty FinTech đổi mới, nhằm phục vụ nền kinh tế thực, tuân thủ giám sát tài chính và bảo vệ lợi ích người tiêu dùng Từ đó, Việt Nam có thể rút ra bài học kinh nghiệm từ mô hình phát triển FinTech và các chính sách quản lý của Trung Quốc, đồng thời xem xét các tác động lan tỏa đến nền kinh tế trong nước.

Trongquátrìnhthực hiện Luận án, NCSsửdụng mộtsốphương pháp nghiêncứutruyền thốngnóichungvàtrong lĩnhvực kinhtếhọc nóiriêng,như:

Phương pháp thu thập và phân tích thông tin, dữ liệu bao gồm việc thu thập và xử lý thông tin từ các nguồn có sẵn liên quan đến công nghệ tài chính tại Trung Quốc Các nguồn này bao gồm văn kiện, tài liệu, nghị quyết, công trình nghiên cứu, báo cáo và tài liệu thống kê từ các ban ngành, đoàn thể và tổ chức liên quan Mục tiêu là hệ thống hóa dữ liệu về lĩnh vực công nghệ tài chính của Trung Quốc, đồng thời tham khảo các tài liệu và nghiên cứu của các học giả quốc tế để phục vụ cho quá trình phân tích và đánh giá.

Luận án sẽ áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế, bao gồm thống kê, phân tích, so sánh và tổng hợp Những phương pháp này sẽ được sử dụng xuyên suốt trong tất cả các chương và mục của luận án nhằm xem xét, luận giải, phân tích và đánh giá các nội dung liên quan đến lĩnh vực công nghệ tài chính của Trung Quốc và Việt Nam.

Luận án áp dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp để phân tích các doanh nghiệp lớn, tiên phong trong lĩnh vực FinTech tại Trung Quốc như Alibaba, Tencent và JD Từ đó, bài viết rút ra những kinh nghiệm phát triển và thành công của các tập đoàn này, đồng thời đưa ra những gợi ý hữu ích cho các doanh nghiệp FinTech và tập đoàn công nghệ tại Việt Nam.

Phương pháp phỏng vấn chuyên gia được áp dụng để thu thập ý kiến từ các cán bộ của các Bộ, Ban, Ngành như Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cũng như từ các nhà khoa học và doanh nghiệp FinTech tại Việt Nam Mục tiêu là nhằm làm sáng tỏ thực trạng phát triển và các vấn đề liên quan đến FinTech, cũng như những vướng mắc trong quá trình xây dựng Nghị định quản lý và giám sát lĩnh vực này Ý kiến của các chuyên gia sẽ được trích dẫn cụ thể trong luận án để tăng cường tính thuyết phục và thực tiễn của nghiên cứu.

Phương pháp suy luận logic là một công cụ quan trọng trong việc phân tích và đánh giá các sự kiện, vấn đề Phương pháp này giúp nhận diện quá trình phát triển, chỉ ra các xu hướng và quy luật, cũng như làm rõ nguyên nhân và kết quả liên quan đến nghiên cứu Ví dụ, nó có thể được áp dụng để xem xét tác động của các chính sách kinh tế, tài chính và tiền tệ, từ đó đưa ra những kết luận chính xác về kết quả đạt được.

Đóng góp mới củaluận án

Luận án đã có những đóng góp mới như sau:

Luận án này tập trung làm rõ và bổ sung các vấn đề lý luận về FinTech, đồng thời phân tích và phân loại các khái niệm liên quan đến FinTech Nó cũng xem xét ứng dụng của FinTech trong các lĩnh vực chính như thanh toán, bảo hiểm, tài chính tiêu dùng, chứng khoán, và các dịch vụ tài chính ngân hàng Hơn nữa, luận án xác định các tiêu chí đánh giá sự phát triển của FinTech và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển này.

Đề tài này nhằm xác lập cơ sở cho việc hoạch định chính sách quản lý và phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính (FinTech) cũng như lĩnh vực tài chính chung Nó bổ sung các luận cứ khoa học và thực tiễn cần thiết để xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển FinTech, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tài chính Luận án cũng đã làm rõ các tiêu chí đánh giá sự phát triển của FinTech và chỉ ra những yếu tố chính tác động đến sự phát triển này, tạo điều kiện cho việc đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy lĩnh vực FinTech.

Bài viết rút ra kinh nghiệm từ Trung Quốc, quốc gia tiên phong trong lĩnh vực FinTech, để so sánh với điều kiện cụ thể ở Việt Nam Qua đó, đề tài đưa ra những hàm ý và khuyến nghị nhằm phát triển lĩnh vực FinTech tại Việt Nam, hướng tới việc xây dựng một hệ sinh thái FinTech đa dạng, năng động và bền vững Điều này không chỉ góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội mà còn nâng cao đời sống của người dân.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn củaluậnán

Kết quả nghiên cứu của Luận án có ý nghĩa thiết thực cả về phương diện khoa học và phương diện thực tiễn.

Luận án đã nghiên cứu và phân tích một cách toàn diện về FinTech, hệ sinh thái FinTech và sự phát triển của nó Bằng cách tổng hợp và làm rõ các vấn đề lý luận chung, luận án đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech, cũng như các tiêu chí đánh giá sự phát triển này Đồng thời, luận án nhấn mạnh vai trò quan trọng của FinTech trong sự phát triển kinh tế xã hội Kết quả nghiên cứu đã bổ sung và hoàn thiện các vấn đề lý luận về FinTech, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách liên quan đến lĩnh vực này.

Nghiên cứu này làm sáng tỏ khả năng áp dụng lý luận vào thực tiễn để xây dựng và thực thi các chính sách quản lý, giám sát và phát triển công nghệ tài chính Nó cung cấp cơ sở lý luận cho việc phân tích, đánh giá và so sánh tình hình phát triển cũng như môi trường chính sách FinTech giữa Trung Quốc và Việt Nam Đồng thời, nghiên cứu cũng chỉ ra các cơ hội, thách thức và vấn đề đặc thù trong phát triển FinTech tại Việt Nam Từ đó, đề xuất các quan điểm và khuyến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp lý cho thị trường FinTech, đồng thời thúc đẩy phát triển một hệ sinh thái FinTech đa dạng, lành mạnh và bền vững ở Việt Nam.

Đề tài này nhằm xác lập cơ sở cho việc hoạch định chính sách quản lý và phát triển lĩnh vực FinTech, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống tài chính Nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc hoàn thiện thể chế, từ đó đề xuất các giải pháp và khuyến nghị áp dụng trong chính sách FinTech Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc xây dựng văn bản pháp lý và quy định trong lĩnh vực công nghệ tài chính, góp phần thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái FinTech đa dạng, lành mạnh và bền vững tại Việt Nam Ngoài ra, luận án còn có giá trị trong công tác đào tạo, giảng dạy và nghiên cứu.

Luận án cung cấp những phân tích sâu sắc, giúp định hướng cho các nhà hoạch định chính sách trong việc phát triển và quản lý lĩnh vực FinTech tại Việt Nam Bên cạnh đó, các khuyến nghị cụ thể từ luận án sẽ thúc đẩy sự phát triển bền vững của FinTech, lấy cảm hứng từ kinh nghiệm của Trung Quốc, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội và nâng cao đời sống người dân.

Kết cấu củaLuận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận án bao gồm 4 chương:

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu về phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính của Trung Quốc

Chương 2 trình bày các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến sự phát triển của công nghệ tài chính, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong nền kinh tế hiện đại Chương 3 phân tích thực trạng và các chính sách phát triển lĩnh vực công nghệ tài chính tại Trung Quốc, nhằm đánh giá những nỗ lực và thách thức mà quốc gia này đang đối mặt trong việc thúc đẩy đổi mới và ứng dụng công nghệ tài chính.

Chương 4: Một số hàm ý cho Việt Nam

Chương 1 sẽ tập trung vào việc đánh giá tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, nhằm xác định khoảng trống nghiên cứu hiện có Đồng thời, chương này cũng sẽ rút ra những điểm hợp lý để kế thừa và phát triển, cũng như xác định các vấn đề cần được nghiên cứu và giải đáp sâu hơn.

Chương 2 tập trung vào việc nghiên cứu lý luận về FinTech và sự phát triển của nó, bao gồm hệ sinh thái FinTech và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển này Đồng thời, chương cũng làm rõ cơ sở lý luận để xây dựng hệ thống chính sách nhằm phát triển, quản lý và giám sát hoạt động FinTech, cũng như thiết lập khung phân tích cho luận án.

Chương 3 của luận án tập trung vào việc nghiên cứu và trả lời các câu hỏi nghiên cứu liên quan đến tình hình phát triển của ngành FinTech ở Trung Quốc Nội dung chính bao gồm việc đánh giá thực trạng phát triển, những thành tựu và hạn chế, cũng như các thách thức và triển vọng trong lĩnh vực này Đồng thời, chương cũng tổng hợp và phân tích các chính sách quản lý và phát triển FinTech của Trung Quốc.

Từ đó, đúc rút những kinh nghiệm trong phát triển lĩnh vực FinTech của TrungQuốc.

Chương 4 sẽ tập trung vào việc nghiên cứu thực trạng phát triển FinTech tại Việt Nam, đồng thời trả lời các câu hỏi nghiên cứu (3) và (4) của luận án Nghiên cứu sẽ phân tích kinh nghiệm từ Trung Quốc và đưa ra những khuyến nghị, giải pháp cho sự phát triển của FinTech ở Việt Nam Ngoài ra, chương cũng sẽ dự báo tác động của sự phát triển FinTech ở Trung Quốc đối với Việt Nam, từ đó đề xuất các đối sách nhằm ứng phó với những tác động tiêu cực và tận dụng xu hướng tích cực trong lĩnh vực này.

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH ỞTRUNG QUỐC

Các nghiên cứu về lịch sử ra đời và phát triển của lĩnh vựcFi nT e c h ở TrungQuốc

Ngành công nghiệp FinTech tại Trung Quốc, với sự phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực thanh toán di động, cho vay và đầu tư trực tuyến, đã mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính cho hàng triệu người dân không có cơ hội tiếp cận các tổ chức tài chính truyền thống Hiệu quả hoạt động của FinTech đã đặt ra nhiều câu hỏi quan trọng về yếu tố thành công của ngành, vai trò hỗ trợ của chính phủ Trung Quốc, và khả năng áp dụng mô hình này cho các quốc gia khác Sự trỗi dậy của FinTech ở Trung Quốc đang thu hút sự quan tâm nghiên cứu từ nhiều học giả trong và ngoài nước, với các hướng nghiên cứu chủ yếu tập trung vào những khía cạnh quan trọng của ngành này.

1.1 Các nghiên cứu về lịch sử ra đời và phát triển của lĩnh vực FinTech ở TrungQuốc

Hướng nghiên cứu này thu hút sự chú ý đáng kể từ các học giả trong và ngoài nước, với nhiều công trình tiêu biểu nổi bật.

Trong 15 năm qua, sự phát triển của công nghệ tài chính đã tạo ra những cơ hội mới, giúp các tổ chức tài chính nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh Bài viết "15 năm phát triển của công nghệ tài chính: trao quyền cho tài chính và đồng hành cùng tài chính" của Duan Si Yu (2020) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác giữa công nghệ và ngành tài chính Bên cạnh đó, nghiên cứu của Don D.H Shin (2015) về ngành công nghiệp FinTech của Trung Quốc từ góc độ lý thuyết mạng lưới nhân tố cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối liên hệ giữa các tác nhân trong hệ sinh thái tài chính hiện đại Sự tương tác này không chỉ thúc đẩy đổi mới mà còn tạo ra giá trị bền vững cho cả ngành tài chính và người tiêu dùng.

Trong bài viết năm 2020, Duan Si Yu đã nhìn lại sự phát triển của công nghệ tài chính (FinTech) trong 15 năm qua, từ giai đoạn đầu với "tập trung dữ liệu lớn" và sự ra đời của ngân hàng trực tuyến, đến sự bùng nổ và suy tàn của làn sóng tài chính Internet, cho đến FinTech hiện đại với trí tuệ nhân tạo, blockchain và điện toán đám mây Sự phát triển của FinTech diễn ra nhanh chóng và liên tục Tác giả chia sự phát triển của FinTech ở Trung Quốc thành ba giai đoạn: Giai đoạn 1 (2006-2010) với "Thông tin hóa tài chính", nơi công nghệ thông tin được áp dụng để cải cách ngành tài chính truyền thống; Giai đoạn 2 (2011-2015) là thời kỳ "đổi mới", khi làn sóng tài chính Internet nổi lên, tạo ra các mô hình tài chính mới và kết nối sâu sắc giữa tài chính và công nghệ; và Giai đoạn 3 tiếp theo đánh dấu những bước tiến mới trong lĩnh vực này.

Từ năm 2016 đến nay, chúng ta chứng kiến sự tích hợp sâu rộng của các công nghệ và tài chính thông minh, bao gồm trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và blockchain.

Bêncạnhđó,HuajingIntelligenceNetwork(2021)vớibàiviết2020年中国 互联网 金融 协会

Tình hình phát triển của ngành công nghiệp FinTech tại Trung Quốc vào năm 2018 cho thấy sự tiến bộ rõ rệt, với các chính sách quản lý đang dần được cải thiện Những cải cách này không chỉ nâng cao tính minh bạch mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự đổi mới trong lĩnh vực công nghệ tài chính Sự hoàn thiện của các quy định cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành, tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Ngành công nghệ tài chính (FinTech) ở Trung Quốc đã có sự phát triển mạnh mẽ với quy mô và cấu trúc thị trường đáng kể Nghiên cứu này tổng hợp lịch sử phát triển và thực trạng của ngành, nhấn mạnh môi trường chính sách và xu hướng tương lai Tuy nhiên, bài viết chỉ dừng lại ở mức tổng quan mà chưa có phân tích cụ thể về cơ hội, thách thức và các vấn đề mà ngành FinTech đang đối mặt Shin (2015) đã áp dụng lý thuyết mạng lưới nhân tố (ANT) để phân tích đa chiều sự phát triển của FinTech tại Trung Quốc, nhấn mạnh tầm quan trọng của các yếu tố con người và phi con người trong quá trình đổi mới công nghệ Công trình của Shin đã làm rõ những yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của ngành FinTech, cũng như lý do Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực này.

Các hàm ý chính sách là yếu tố quan trọng trong việc phát triển ngành công nghiệp FinTech ở Trung Quốc Bài viết đã phân tích cách công nghệ và chính sách có thể kết hợp để tạo thành mạng lưới thúc đẩy sự phát triển của FinTech Đồng thời, nó cũng nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc định hình và thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp này cả trong nước và quốc tế.

Cácnghiêncứuvềchínhsáchquảnlý,pháttriểnlĩnhvựcFinTech của Trung Quốc vàkinhnghiệm

Sự phát triển của FinTech đã thúc đẩy cải cách tài chính sâu rộng tại Trung Quốc, nâng cao hệ thống thị trường và chuyển đổi mô hình phát triển trong lĩnh vực tài chính Tuy nhiên, FinTech cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro tài chính, dễ lây lan do sự tương tác với công nghệ Điều này đã tạo ra những thách thức mới cho các cơ quan quản lý tài chính ở Trung Quốc, như được nêu bởi Xiao Xiang và cộng sự (2017) trong nghiên cứu về con đường phát triển FinTech của Trung Quốc.

Trung Quốc‖đã phân tích các quy định và sự tự điều chỉnh của ngành FinTech ở Trung

Bài báo tập trung vào việc cải thiện hệ thống quy tắc và tiêu chuẩn trong ngành FinTech, điều tiết gia nhập thị trường và tăng cường bảo vệ người tiêu dùng Đồng thời, bài viết cũng phân tích sâu về các thách thức mà ngành phải đối mặt, bao gồm rủi ro tài chính và công nghệ, tác động đến chính sách tiền tệ, và những khó khăn trong việc bảo vệ người tiêu dùng Qua đó, bài viết đề xuất các khuyến nghị nhằm thúc đẩy sự phát triển của FinTech tại Việt Nam.

Với sự bùng nổ của công nghệ như trí tuệ nhân tạo, blockchain, điện toán đám mây và dữ liệu lớn, lĩnh vực "tài chính + công nghệ" đã trải qua nhiều giai đoạn, từ "thông tin hóa tài chính" đến "tài chính Internet" và "công nghệ tài chính" Sự đổi mới liên tục trong hoạt động kinh doanh của FinTech không chỉ mang lại "sức sống mới" mà còn tạo ra "những thách thức mới" cho an ninh tài chính và toàn bộ ngành ngân hàng Do đó, vào năm 2017, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) đã thành lập Ủy ban để quản lý và phát triển lĩnh vực này.

FinTech đang đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu tác động đến chính sách tiền tệ, thị trường tài chính, sự ổn định tài chính và cơ chế thanh toán Sự phát triển này đánh dấu một bước tiến mới trong ngành công nghệ tài chính tại Việt Nam Chính phủ cũng đang quan tâm đến những thay đổi này để điều chỉnh và phát triển các chính sách phù hợp.

TrungQuốcđãbanhànhmộtloạtcácchínhsáchhỗtrợvàchínhsáchquảnlýgiám sátđốivớingànhcôngnghiệpmớinổinày,nhmthúcđẩypháttriểnFinTechđồng thờităngcườngkiểmsoátcácrủirotàichính.Cácthànhphốthíđiểmtrọngđiểm vềFinTechcủaTrungQuốccũngđãbanhànhcáckếhoạchpháttriểntươngứng liênquanđếnFinTech.Theođó,FinancialTownNetwork(MạnglướiPhốTài chínhTrungQuốc) (2021)trongbảnbáocáo―最全|2021金融 协会科技重点试点城市

Bản tổng hợp các chính sách của các thành phố thí điểm trọng điểm về FinTech năm 2021 đã cung cấp cái nhìn tổng quan về các chính sách hỗ trợ và điều tiết của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp FinTech Bài viết tóm lược các văn bản chính sách quan trọng, phân tích quy hoạch phát triển ngành FinTech cấp quốc gia và tóm tắt các chính sách tại các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Quảng Châu và Hàng Châu.

Báo cáo tổng hợp các chính sách phát triển và quản lý FinTech của chính phủ Trung Quốc trong những năm gần đây, bao gồm các thành phố như Tô Châu và Thâm Quyến, cung cấp thông tin giá trị Tuy nhiên, bài báo chủ yếu chỉ tổng hợp mà chưa đi sâu phân tích cụ thể các chính sách và việc triển khai chúng.

Trung Quốc là quốc gia tiên phong trong ứng dụng và phát triển công nghệ tài chính, đặc biệt trong các lĩnh vực giám sát FinTech Tuy nhiên, FinTech tại Trung Quốc vẫn đang trong giai đoạn phát triển và trưởng thành, do đó, hệ thống quản lý FinTech cần liên tục cải tiến và tối ưu hóa để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao.

Việc nghiên cứu và thiết lập hệ thống quy định FinTech phù hợp với điều kiện quốc gia Trung Quốc, kết hợp với các quy tắc quốc tế và yêu cầu của thời đại kỹ thuật số, là nhiệm vụ quan trọng mà chính phủ Trung Quốc đang thực hiện Tiến sĩ Xiao Xiang, một nhà kinh tế cao cấp và thành viên của Hiệp hội Tài chính Internet quốc gia Trung Quốc, đã tiến hành đánh giá toàn diện các tài liệu quan trọng trong và ngoài nước, cũng như thực trạng phát triển FinTech toàn cầu, để cung cấp cái nhìn sâu sắc về vấn đề này.

Cuốn sách "Quy định FinTech: Khung lý thuyết và Thực hành chính sách" nghiên cứu sâu về các mục tiêu, nguyên tắc và công cụ của quy định FinTech, thiết lập một khuôn khổ bao gồm quy định kinh doanh, công nghệ, cạnh tranh, dữ liệu và đổi mới Nó tổng kết kinh nghiệm giám sát FinTech quốc tế, phân loại thực tiễn giám sát của Trung Quốc từ góc độ quốc tế và đưa ra cách xây dựng lĩnh vực FinTech phù hợp với điều kiện quốc gia, kết nối với quy tắc quốc tế và thích ứng với yêu cầu thời đại kỹ thuật số Đây là một công trình toàn diện về khung lý thuyết và thực hành quản lý FinTech tại Trung Quốc, mặc dù tác giả không thể tiếp cận chi tiết nội dung của cuốn sách do điều kiện hạn chế.

Các nghiên cứu về thực trạng phát triển FinTech ở Trung Quốc và kinh nghiệm phát triển FinTech từTrungQuốc

Trong nghiên cứu của Liu Yong (2020) với tiêu đề "Góc nhìn: Thực trạng và xu hướng phát triển của ngành công nghệ tài chính," tác giả đã phân tích tình hình hiện tại của việc ứng dụng công nghệ tài chính tại Trung Quốc Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển và các xu hướng trong lĩnh vực công nghệ tài chính, nhấn mạnh những thách thức và cơ hội mà ngành này đang đối mặt.

Ngành FinTech tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức và xu hướng phát triển đáng chú ý Từ góc độ quốc tế, Bắc Mỹ và Châu Á, đặc biệt là Hoa Kỳ và Trung Quốc, đang dẫn đầu trong lĩnh vực này Tại Trung Quốc, ngành công nghệ tài chính đã phát triển mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế và tài chính chất lượng cao Năm 2018, tổng vốn đầu tư vào FinTech của Trung Quốc đạt khoảng 47,361 tỷ đô la Mỹ, đứng đầu thế giới, với sự tăng trưởng đáng kể của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của FinTech cũng mang đến nhiều rủi ro tài chính mới và thách thức cho hệ thống quản lý hiện tại, khi các công ty mới làm thay đổi cách thức hoạt động của thị trường tài chính truyền thống.

Về kinh nghiệm phát triển FinTech ở Trung Quốc, phải kể đến Osborn(2018)v ớ i b ài v i ết : ―Eightt h i n g sw e l ea rnedi nC h i n a d r iv i n g FinTechfor tune‖-

Bài viết "Tám iều chúng tôi học được trong việc thúc đẩy FinTech ở Trung Quốc" tổng hợp những bài học quan trọng từ sự bùng nổ của FinTech tại quốc gia này, dựa trên nghiên cứu và trải nghiệm của 26 nhà lãnh đạo ngành tài chính kỹ thuật số từ Châu Phi Tác giả nhấn mạnh rằng chính phủ Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của FinTech, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới mô hình kinh doanh, sức mạnh của trí tuệ nhân tạo (AI), cũng như tầm quan trọng của niềm tin và các mối quan hệ đối tác trong lĩnh vực này.

Bài viết trên World Bank Blog (2018) nêu rõ rằng Trung Quốc đã trở thành một trong những câu chuyện thành công nổi bật về tài chính bao trùm trong 15 năm qua, với FinTech và dịch vụ tài chính kỹ thuật số đóng vai trò quan trọng Nguyễn Thị Hoài Lê và Ngô Thị Hằng (2019) cũng nhấn mạnh sự phát triển nhanh chóng của FinTech tại Trung Quốc, Hồng Kông và Ấn Độ, đồng thời chỉ ra rằng sự đa dạng và phức tạp của các sản phẩm tài chính đã buộc các nhà quản lý Trung Quốc phải điều chỉnh phương pháp điều hành và hệ thống pháp lý Chính phủ Trung Quốc đang nỗ lực thiết lập khung pháp lý để khuyến khích và kiểm soát các công ty FinTech, tạo ra sự cạnh tranh giữa các ngân hàng và công ty FinTech Tuy nhiên, bài viết chỉ tóm lược một số nét cơ bản về ngành công nghiệp FinTech mà chưa đi sâu vào phân tích thực trạng, cơ hội, thách thức và xu hướng phát triển của thị trường này.

Bên cạnh đó,NgọcQuang (2018)với bàiviết―Phát triển FinTechvà bài họctừTrung Quốc‖cũng chothấysựrađờivàphát triểnnhưvũbãocủacộngđồngFinTechởTrung

Bài viết đề cập đến sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đối với ngành FinTech, thông qua những quan điểm của hai chuyên gia Anton Ruddenklau và Ian Pollari từ KPMG Họ đã trình bày cách mà Chính phủ Trung Quốc kích hoạt sự bùng nổ của các công ty FinTech và phát triển hệ sinh thái công nghệ tài chính Tuy nhiên, bài viết thiếu nghiên cứu cụ thể về vấn đề này.

Bài viết của Trần Thị Mộng Tuyết (2020) về "Bài học kinh nghiệm công nghiệp FinTech tại Trung Quốc" tóm tắt sự phát triển của ngành FinTech tại Trung Quốc, phân tích các hình thức kinh doanh và công nghệ chính, đồng thời chỉ ra những thách thức mà ngành này đang đối mặt Ngành FinTech Trung Quốc hiện đang dẫn đầu thế giới về tốc độ tăng trưởng, khối lượng thị trường và khả năng đổi mới, thu hút đầu tư quốc tế Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng cũng đi kèm với các vấn đề như rủi ro tài chính, công nghệ và khó khăn trong bảo vệ người tiêu dùng Để giải quyết những thách thức này, bài viết đề xuất cần tối ưu hóa môi trường chính sách, tăng cường hỗ trợ đổi mới, cải thiện cơ sở hạ tầng và bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn.

Một số công trình nghiên cứu đã đề cập đến phát triển FinTech ở Trung Quốc và những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, bao gồm bài viết của Hoàng Khánh Lam (2018) về cơ hội và thách thức của FinTech đối với ngành tài chính - ngân hàng Ngoài ra, PGS.TS Lê Thanh Tâm và các cộng sự (2018) cũng đã phân tích tác động của FinTech đến nghiệp vụ và quản trị ngân hàng tại Việt Nam PGS.TS Đào Minh Phú và Nguyễn Hữu Mạnh (2018) đã nghiên cứu xu hướng phát triển của FinTech và những ảnh hưởng của nó đến hoạt động ngân hàng.

―FinTech và Crowdfunding - Xu hướng tài trợ mới cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ởViệt Nam hiện nay‖ của TS Lương Thị Thu H ng(2018)

CácnghiêncứuvềcácmảngthịtrườngứngdụngFinTechvàmột số công ty FinTech hàng đầu củaTrungQuốc

ty FinTech hàng đầu của TrungQuốc

Explosion: Disruption, Innovation, and Survival‖(Sự bùng nổ FinTechởTrung Quốc:

Sara Hsu và Jianjun Li (2020) đã nghiên cứu tiềm năng chuyển đổi của ngành công nghệ tài chính (FinTech) tại Trung Quốc, chỉ ra các rủi ro và cơ hội cho người tham gia cũng như ảnh hưởng đến người tiêu dùng Nghiên cứu bao gồm nhiều lĩnh vực nhỏ của FinTech như hệ thống thanh toán kỹ thuật số, cho vay ngang hàng, huy động vốn cộng đồng, phát hành thẻ tín dụng, ngân hàng điện tử, tài chính blockchain, tiền ảo và bảo hiểm trực tuyến Các tác giả cũng phân tích hoạt động của các công ty FinTech lớn như Alipay, Tencent, Creditease, Zhong An Insurance và JD Finance Cuốn sách nhấn mạnh sự trì trệ của hệ thống ngân hàng truyền thống, sự đổi mới trong công nghệ quản lý và kinh doanh, cùng với những rủi ro liên quan đến FinTech, đồng thời đưa ra nhận định và phân tích từ các chuyên gia về tiềm năng thị trường, rủi ro và cạnh tranh thông qua các nghiên cứu trường hợp của doanh nghiệp và hành vi tiêu dùng.

Thị trường FinTech ở Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ với sự dẫn dắt của các công ty lớn như Alibaba, Tencent và Baidu Bài viết "Thị trường FinTech ở Trung Quốc: Tổng quan và Cơ hội" trên trang FDIChina (2020) đã cung cấp cái nhìn tổng quát về tình hình hiện tại của ngành này Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây và dữ liệu lớn đã biến FinTech thành tiêu chuẩn cho các tổ chức tài chính và công ty Internet Để thúc đẩy hệ sinh thái FinTech, các thành phố như Bắc Kinh, Quảng Châu, Thâm Quyến và Hàng Châu đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp FinTech trong việc đào tạo nhân tài, phát triển công nghệ nền tảng, cơ sở hạ tầng và cung cấp nguồn vốn.

Với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử và sự suy giảm của thẻ tín dụng, Trung Quốc đã trở thành quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực thanh toán qua mạng di động, thu hút sự chú ý của các chuyên gia và học giả Việt Nam Nghiên cứu của Lê Mai Hương (2017) về kinh nghiệm phát triển dịch vụ thanh toán di động tại Trung Quốc đã chỉ ra ba lĩnh vực thành công chính: đầu tiên là thanh toán qua điện thoại di động, thúc đẩy mua sắm trực tuyến nhờ vào sự phổ biến của điện thoại thông minh; thứ hai là ví tiền thông minh, cho phép người dùng thanh toán dễ dàng qua mã vạch QR tại các cửa hàng; và thứ ba là thương mại điện tử, giúp tiếp cận khách hàng nhỏ lẻ thông qua việc tạo ra hệ thống xếp hạng tín dụng dựa trên thông tin cá nhân và lịch sử giao dịch trực tuyến, cho phép người tiêu dùng vay tiền với số lượng nhỏ từ các nền tảng như Alibaba và JD.com.

Bài viết "Cho vay ngang hàng tại Trung Quốc và khuyến nghị cho Việt Nam" của Lê Huyền Ngọc (2020) phân tích thực trạng cho vay ngang hàng (P2P) tại Trung Quốc và Việt Nam, đồng thời đưa ra giải pháp để phát triển thị trường P2P tại Việt Nam Cho vay ngang hàng kết nối trực tiếp người cho vay và người đi vay qua nền tảng công nghệ tài chính, không cần trung gian Sự phát triển của công nghệ internet và dữ liệu lớn đã thúc đẩy P2P trở thành một dịch vụ tài chính đổi mới, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, điển hình là sự sụp đổ của nhiều sàn P2P tại Trung Quốc Từ năm 2011, mô hình này bùng nổ nhưng nhanh chóng rơi vào tình trạng không kiểm soát, dẫn đến các công ty P2P hoạt động trái phép Để ứng phó, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành nhiều biện pháp kiểm soát từ năm 2015, bao gồm cấm mở thêm website cho vay trực tuyến và tăng cường hình phạt đối với hành vi lừa đảo Qua đó, tác giả rút ra bài học và khuyến nghị cho Việt Nam nhằm phát triển hoạt động cho vay ngang hàng một cách an toàn và hiệu quả hơn.

Ngoài ra, một số nghiên cứu đã đề cập đến bảo hiểm kỹ thuật số (Insurtech) và các lĩnh vực khác trong FinTech Chẳng hạn, Lê Minh (2019) nhấn mạnh rằng InsurTech cung cấp cơ sở hạ tầng thiết yếu cho ngành bảo hiểm tại Trung Quốc Đồng thời, Lê Đình Hạc (2019) cũng góp phần làm rõ các khía cạnh liên quan đến sự phát triển của Insurtech trong bối cảnh FinTech.

Kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt đã mang lại nhiều bài học quý giá Theo Huệ (2018), việc áp dụng công nghệ số trong ngành bảo hiểm, như nền tảng Zhong An, đã góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi số của lĩnh vực này Sự phát triển này không chỉ thúc đẩy sự tiện lợi cho người tiêu dùng mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp bảo hiểm tại Trung Quốc.

Các nghiên cứu về những rủi ro, thách thức, tiềm năng vàxu hướng phát triển của lĩnh vực FinTech ởTrung Quốc

Mặc dù Trung Quốc đã có nền tảng phát triển công nghệ tài chính, sự bùng nổ của FinTech đã tạo ra những thách thức mới về rủi ro tài chính và ổn định thị trường Hiện nay, vẫn còn tồn tại vấn đề mất cân bằng trong phát triển và thiếu quy hoạch tổng thể cho hệ sinh thái FinTech Do đó, các chính sách, quy định và hệ thống tiêu chuẩn cần được cải thiện để phù hợp với sự phát triển của FinTech tại Trung Quốc Trong bối cảnh đó, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã ban hành Quy hoạch Phát triển.

Kế hoạch phát triển FinTech giai đoạn 2019-2021 nêu rõ tình hình và mục tiêu phát triển của ngành này, với 27 nhiệm vụ chính như lập kế hoạch tổng thể, tối ưu hóa cơ chế thể chế và xây dựng đội ngũ nhân tài Tài liệu này cung cấp thông tin quý báu cho việc hoạch định chính sách và cải thiện môi trường pháp lý nhằm phát triển bền vững FinTech Bên cạnh đó, Yin Zhentao (2021) đã chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn từ sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tài chính, bao gồm rủi ro dữ liệu, kỹ thuật, hoạt động, tín dụng và chính sách, đồng thời nhấn mạnh ảnh hưởng toàn cầu của sự phát triển FinTech tại Trung Quốc.

Nhiều nghiên cứu đã phân tích xu hướng tăng trưởng của FinTech tại Trung Quốc, nổi bật là báo cáo "Thị trường FinTech của Trung Quốc - Tăng trưởng, Xu hướng và Dự báo (2020-2025)" từ Mordor Intelligence Báo cáo này cung cấp cái nhìn tổng quan về thị trường FinTech, với phân tích chi tiết về các xu hướng mới nổi theo từng phân khúc, những thay đổi quan trọng trong động lực phát triển và giá trị giao dịch Tuy nhiên, do hạn chế về kinh phí, tác giả chỉ tiếp cận được một phần nhỏ thông tin từ báo cáo này.

Bản中国 互联网 金融 协会金融 协会科技报告2020(Báoc á o C ô n g n g h ệ T à i c h í n h T r u n g Q u ố c

Nghiên cứu của Ren Zeping (2020) chỉ ra rằng FinTech ở Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng, mang lại tiện ích cho cuộc sống hàng ngày thông qua thanh toán di động và dịch vụ tài chính dựa trên dữ liệu lớn Tuy nhiên, sự đa dạng và phân cấp của các đối tượng FinTech tạo ra thách thức cho hoạt động giám sát tài chính, khi mà các cơ chế giám sát truyền thống không thể kiểm soát đầy đủ các rủi ro mới Do đó, cần có sự đổi mới trong khuôn khổ giám sát thận trọng để tối ưu hóa tiềm năng của công nghệ tài chính, đồng thời thiết lập cơ chế quản lý cơ bản nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định và bền vững cho thị trường FinTech.

Mỗi năm, Trung Quốc cùng với các tổ chức tài chính và nghiên cứu quốc tế như i-Research và KPMG đều phát hành báo cáo về sự phát triển của ngành FinTech tại Trung Quốc Những báo cáo này cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình phát triển của ngành, cũng như sự tiến bộ của FinTech trong các lĩnh vực cụ thể như bảo hiểm, chứng khoán, cho vay trực tuyến, ngân hàng và quản lý tài sản Đây là nguồn tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu liên quan đến đề tài này.

Nhận xét,đánhgiá

Các nghiên cứu, đề tài khoa học, sách, báo, và tạp chí liên quan đến FinTech mà NCS đã phân tích đều có nội dung liên quan đến luận án của mình Tuy nhiên, hầu hết các công trình chỉ tập trung vào một hoặc hai lĩnh vực cụ thể, thiếu sự phân tích sâu và chưa có nghiên cứu tổng thể về thực trạng và chính sách phát triển FinTech tại Trung Quốc Mặc dù nghiên cứu FinTech ở nước ngoài rất phong phú, mỗi công trình thường chỉ đề cập đến một khía cạnh nhất định, cần có sự trao đổi và tổng hợp thêm Tại Việt Nam, mặc dù thuật ngữ "FinTech" đã quen thuộc trong giới tài chính và công nghệ, nhưng nghiên cứu về chủ đề này vẫn còn mới mẻ và hấp dẫn với các học giả, đặc biệt là nghiên cứu về phát triển FinTech của Trung Quốc, vẫn còn rất hạn chế Hiện tại, chỉ có một số bài viết sơ lược và công trình đề cập một cách hạn chế đến vấn đề này.

Trung Quốc đang áp dụng các chính sách quản lý và thúc đẩy sự phát triển của ngành FinTech Luận án này sẽ kế thừa những kết quả nghiên cứu hiện có trong và ngoài nước, đồng thời xác định rõ các khoảng trống nghiên cứu để tiếp tục khám phá, phân tích và đánh giá sâu hơn về lĩnh vực này.

1.6.1 Các vấn đề chưa được đề cập/Khoảng trống nghiêncứu

Các nghiên cứu hiện tại chưa khai thác sâu vào lý luận phát triển FinTech và chưa tổng hợp, phân tích các chính sách quản lý và phát triển FinTech cụ thể của Trung Quốc, dẫn đến một số vấn đề chưa được đề cập hoặc làm rõ.

Khái niệm về FinTech, cách phân loại và các lĩnh vực hoạt động của nó vẫn chưa được làm rõ Ngoài ra, các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech và tiêu chí đánh giá sự phát triển của lĩnh vực này cũng cần được xác định một cách cụ thể hơn.

Thực tiễn xây dựng và hoàn thiện quy định pháp lý, cũng như triển khai các chính sách quản lý và phát triển FinTech tại Trung Quốc chưa được tổng hợp và phân tích một cách cụ thể, dẫn đến thiếu sót trong việc đánh giá kết quả thực hiện các chính sách này.

- Kinh nghiệm pháttriểnFinTechcủaTrung Quốctừgócđộchínhsáchquảnlý vàpháttriểnFinTechcủaChínhphủnướcnàyvàcáctậpđoànFinTechđiểnhình.

1.6.2 Các vấn đề mà Luận án sẽ kếthừa

Một số kết luận chung đánh giá về những kết quả đã được làm rõ mà tác giả luận án sẽ tiếp tục kế thừa:

Thứ nhất, về mặt lý luận

Một số nghiên cứu ban đầu đã tổng hợp lý luận về FinTech, đưa ra gợi ý cho việc nghiên cứu khái niệm và hình thành quan điểm về hệ sinh thái FinTech Tuy nhiên, các nghiên cứu này vẫn thiếu sự phân tích sâu và có quan điểm khác nhau Đồng thời, một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn từ sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tài chính, bao gồm rủi ro dữ liệu, rủi ro kỹ thuật, rủi ro hoạt động, rủi ro tín dụng và rủi ro chính sách.

Thứ hai, về mặt thực tiễn

Để hoàn thiện hệ thống pháp lý cho hoạt động FinTech và các chính sách quản lý, phát triển FinTech, cần chú trọng vào một số định hướng quan trọng Đầu tiên, cần đảm bảo sự cân bằng giữa đổi mới sáng tạo của FinTech và giám sát tài chính nhằm phòng tránh rủi ro Thứ hai, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng là một yếu tố thiết yếu Thứ ba, thúc đẩy sự hợp tác giữa các công ty FinTech và các tổ chức tài chính truyền thống như ngân hàng là cần thiết Cuối cùng, các định hướng này cần phù hợp với xu hướng phát triển của FinTech trên toàn cầu, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong lĩnh vực này.

1.6.3 Những vấn đề tiếp tục được triển khai nghiên cứu trong nội dungcủa luận án

Luận án sẽ nghiên cứu sâu về khái niệm và nội hàm của FinTech thông qua phương pháp tiếp cận liên ngành tài chính và quốc tế học Bài viết sẽ phân loại FinTech, phân tích các lĩnh vực hoạt động và hệ sinh thái của nó, bao gồm các chủ thể và sản phẩm-dịch vụ trong thị trường FinTech Đồng thời, luận án cũng sẽ đánh giá sự phát triển của FinTech dựa trên các tiêu chí cụ thể, chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển này và dự đoán xu hướng phát triển của FinTech trong tương lai.

Thứ hai, Luận án tiếp tục đánh giá thực trạng phát triển FinTech của Trung

Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong lĩnh vực FinTech, đồng thời cũng đối mặt với những thách thức trong quá trình phát triển Bài viết này tổng hợp các chính sách nhằm thúc đẩy sự phát triển của FinTech, cũng như các biện pháp giám sát và quản lý lĩnh vực này Hơn nữa, thực tiễn triển khai các chính sách này sẽ được phân tích để hiểu rõ hơn về hiệu quả và những vấn đề cần khắc phục trong tương lai.

Luận án này tổng hợp kinh nghiệm phát triển FinTech từ Trung Quốc và so sánh với thực tế tại Việt Nam, đồng thời xem xét các xu hướng tiềm năng từ sự phát triển FinTech ở Trung Quốc ảnh hưởng đến quốc tế và Việt Nam Dựa trên đó, bài viết đề xuất các gợi mở và định hướng nhằm hoàn thiện hệ thống pháp lý cho lĩnh vực FinTech tại Việt Nam, khuyến nghị giải pháp thúc đẩy sự phát triển FinTech, và nâng cao hiệu quả quản lý, giám sát hoạt động FinTech, góp phần vào sự phát triển bền vững của lĩnh vực tài chính tại Việt Nam trong tương lai.

Tác giả nhận thấy rằng, trong nước chưa có nghiên cứu sâu về thực trạng và chính sách phát triển FinTech của Trung Quốc, trong khi nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, có nhiều nghiên cứu đa dạng về chủ đề này Luận án sẽ kế thừa và bổ sung các kết quả nghiên cứu hiện có, làm rõ khái niệm và nội hàm của FinTech, phân loại các lĩnh vực hoạt động, tiêu chí đánh giá sự phát triển, cũng như các nhân tố tác động đến sự phát triển và xu hướng tương lai của FinTech Đồng thời, tác giả sẽ phân tích thực trạng phát triển FinTech tại Trung Quốc, những thành tựu và thách thức, cùng với các chính sách thúc đẩy và quản lý hiệu quả lĩnh vực này để rút ra kinh nghiệm và đề xuất chính sách cho Việt Nam.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆTÀICHÍNH

Khái niệm và phânloạiFinTech

Công nghệ tài chính (FinTech) hiện đang được hiểu và định nghĩa theo nhiều cách khác nhau, nhưng vẫn chưa có khái niệm thống nhất Theo Chen và cộng sự (2019), FinTech được định nghĩa là "tập hợp các công nghệ điện toán kỹ thuật số được phát triển gần đây, đã hoặc sẽ được áp dụng cho các dịch vụ tài chính" (trang 2066) Trong khi đó, Schueffel (2016) cho rằng FinTech là "một ngành tài chính mới áp dụng công nghệ để cải thiện các hoạt động tài chính." Dariusz Wójcik (2020) cũng đã thảo luận về các khái niệm và bản đồ liên quan đến FinTech trong bài viết của mình.

Khám phá FinTech đã hệ thống hóa các khái niệm và cách tiếp cận lý thuyết liên quan đến công nghệ tài chính Nghiên cứu này xem xét định nghĩa, nguồn gốc và phân loại của FinTech, đồng thời phân tích các hệ sinh thái tài chính, nền kinh tế kỹ thuật số và kinh tế nền tảng Tác giả đã đánh giá các phương pháp lý thuyết để hình thành khái niệm FinTech và tác động của nó đối với lĩnh vực tài chính, các định chế tài chính truyền thống, quản trị và sự ổn định của hệ thống tài chính cũng như kinh tế xã hội Công trình chỉ ra rằng có nhiều cách tiếp cận để hiểu thuật ngữ FinTech và vai trò của nó Wojcik định nghĩa FinTech là một tập hợp các đổi mới và khu vực kinh tế tập trung vào việc ứng dụng công nghệ kỹ thuật số mới vào dịch vụ tài chính.

FinTech, theo Phòng Thương mại Hoa Kỳ, là thuật ngữ chỉ các công nghệ cung cấp dịch vụ tài chính qua phần mềm, như ngân hàng trực tuyến và ứng dụng thanh toán di động Mục tiêu chính của FinTech là thay đổi cách người tiêu dùng và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ tài chính, cạnh tranh với các dịch vụ truyền thống Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cũng định nghĩa FinTech là sự đổi mới tài chính dựa trên công nghệ, nhằm cải tiến sản phẩm, quy trình và mô hình kinh doanh, nâng cao chất lượng và hiệu quả phát triển tài chính.

FinTech được định nghĩa là việc áp dụng công nghệ hiện đại và đổi mới trong lĩnh vực tài chính, nhằm cung cấp cho khách hàng các dịch vụ tài chính minh bạch, hiệu quả với chi phí thấp hơn so với dịch vụ truyền thống (Patrick, 2016) Các sản phẩm và dịch vụ FinTech bao gồm thanh toán kỹ thuật số, cho vay số, đầu tư số, tiền số, bảo hiểm số (insurtech) và các dịch vụ ngân hàng số khác Những giải pháp này được phát triển trong hệ sinh thái FinTech, bao gồm các bên liên quan như Chính phủ, các định chế tài chính truyền thống, khách hàng, các công ty công nghệ và các startup FinTech (Lee và Shin, 2018).

Nhiều nghiên cứu đã đề xuất các cách phân loại FinTech, trong đó Gomber và cộng sự (2017) xác định ba khía cạnh chính: chức năng, công nghệ và tổ chức Chức năng của FinTech bao gồm các nhu cầu tài chính như thanh toán, tiết kiệm, vay nợ, quản lý rủi ro và tư vấn tài chính Các công nghệ chủ chốt của FinTech bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data), máy học (machine learning), chuỗi khối (blockchain) và Internet vạn vật (IoT) Tổ chức trong lĩnh vực này bao gồm các công ty dịch vụ tài chính, công ty công nghệ và các công ty FinTech.

Theo tổ chức nghiên cứu Market & Research, thị trường FinTech toàn cầu có thể được phân chia theo nhiều tiêu chí khác nhau, bao gồm lĩnh vực công nghệ, dịch vụ, ứng dụng và khu vực Dựa trên công nghệ, thị trường này được chia thành các phân khúc như API, AI, Blockchain, điện toán phân tán và các công nghệ khác như dữ liệu lớn và tự động hóa quy trình Về dịch vụ, các phân khúc bao gồm thanh toán, chuyển tiền, tài chính cá nhân, cho vay, bảo hiểm và quản lý tài sản Theo ngành công nghiệp tiêu dùng cuối cùng, thị trường FinTech có các phân khúc như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán và thương mại điện tử Cuối cùng, theo khu vực, thị trường FinTech toàn cầu được chia thành các khu vực như Châu Á - Thái Bình Dương, Châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, Trung Đông và Châu Phi.

Trong luận án này, tác giả tiến hành phân loại các sản phẩm dịch vụ của FinTech, hay còn được gọi là các lĩnh vực hoạt động kinh doanh của FinTech.

(như được trình bày chi tiết trong phần 2.2.2 dưới đây)

Một số nội dung cơ bản về pháttriểnFinTech

Phát triển FinTech bao gồm việc tạo ra các sản phẩm và dịch vụ như thanh toán kỹ thuật số, cho vay số, đầu tư số, tiền số, bảo hiểm số (insurtech) và các dịch vụ tài chính ngân hàng số khác, tất cả đều thuộc về hệ sinh thái FinTech Hệ sinh thái này bao gồm Chính phủ, các định chế tài chính truyền thống, khách hàng, các công ty công nghệ và các công ty khởi nghiệp FinTech Một hệ sinh thái FinTech lành mạnh là nền tảng cho sự phát triển bền vững của ngành Sự phát triển và cung cấp sản phẩm, dịch vụ FinTech phụ thuộc vào các bên tham gia trong hệ sinh thái, đặc biệt là các công ty công nghệ và khởi nghiệp, cùng với vai trò quản trị của Chính phủ Do đó, việc thúc đẩy FinTech chủ yếu dựa vào sự phát triển của hệ sinh thái này.

Cho đến nay, có nhiều cách tiếp cận lý thuyết để định nghĩa và phân tích sự phát triển của FinTech, trong đó khái niệm "hệ sinh thái" được sử dụng phổ biến trong các tài liệu và nghiên cứu hàn lâm (Leyshon, 2020) Các định nghĩa về hệ sinh thái FinTech chủ yếu tập trung vào các chủ thể tham gia trong lĩnh vực này.

TheotờFinTech Magazine (2022),hệsinhtháiFinTechlà tập hợp các tổ chức làm việccng nhau đểđạt đượcmột mụctiêuchung,trongđóđềcậpđếnsựphát triển cácdịchvụtàichínhvàápdụngcáccôngnghệmớiđểcảithiệnlĩnhvựctàichính ngân hàngtruyềnthống.Nócũngcónghĩalàcảithiệntăngtrưởngkinhtếvàhộinhậpxãhộichonhiềungườ ihơntrêntoànthếgiới(FinTechMagazine,2022).

Theo Hiệp hội FinTech Singapore, hệ sinh thái FinTech bao gồm nhiều bên liên quan như người tiêu dùng, tổ chức tài chính, công ty khởi nghiệp FinTech, nhà đầu tư, cơ quan quản lý và tổ chức giáo dục, tất cả đều phụ thuộc lẫn nhau và kết nối chặt chẽ Sự phát triển lành mạnh của hệ sinh thái này sẽ thúc đẩy sự hợp tác cùng có lợi giữa các bên, từ đó cung cấp dịch vụ tài chính với chi phí thấp hơn, tốc độ nhanh hơn và chất lượng tốt hơn cho người tiêu dùng.

Hệ sinh thái FinTech, theo Bunch (2020) trong "Bảng chú giải thuật ngữ: Hệ sinh thái FinTech", được hình thành bởi sự kết hợp giữa chính phủ, các công ty dịch vụ tài chính và các công ty khởi nghiệp FinTech Những nỗ lực từ các thành phần này sẽ hỗ trợ lẫn nhau, tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của toàn bộ hệ sinh thái.

Hệ sinh thái FinTech, theo nghiên cứu của Theo Diemers và cộng sự (2015), bao gồm ba chủ thể chính: Chính phủ, các tổ chức tài chính và doanh nghiệp Chính phủ cần triển khai các chính sách và môi trường pháp lý hỗ trợ phát triển FinTech, nhằm khuyến khích hoạt động kinh doanh và cải thiện dịch vụ tài chính, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh quốc gia Các tổ chức tài chính như ngân hàng và quỹ đầu tư mạo hiểm cung cấp vốn và kiến thức thị trường, đồng thời có thể thúc đẩy đổi mới thông qua hợp tác với các công ty khởi nghiệp FinTech Doanh nghiệp cung cấp các giải pháp công nghệ sáng tạo, và đổi lại, họ nhận được lợi ích từ việc tiếp cận nguồn tài chính và thị trường dễ tiếp nhận đổi mới Để hệ sinh thái FinTech hoạt động hiệu quả, mỗi thành viên cần hiểu rõ vai trò và lợi ích của mình.

Qua nghiên cứu và xem xét, tác giả đồng tình với quan điểm của Lee và Shin (2018) rằng hệ sinh thái FinTech bao gồm 5 yếu tố chính, mỗi yếu tố có sự liên quan, tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau, đồng thời tác động đến sự phát triển của FinTech Một hệ sinh thái cộng sinh và ổn định sẽ thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực và thị trường FinTech Năm yếu tố của hệ sinh thái FinTech bao gồm:

Một là, các công ty khởi nghiệp FinTech (FinTech startups):

Các công ty khởi nghiệp FinTech sử dụng công nghệ mới để cung cấp giải pháp sáng tạo trong ngành tài chính, đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực như thanh toán, quản lý tài sản, cho vay, huy động vốn từ cộng đồng, bảo hiểm và thị trường vốn Chúng tác động trực tiếp đến người tiêu dùng trong chuỗi giá trị tài chính thông qua các kênh kỹ thuật số, mỗi kênh cung cấp các hình thức thanh toán, dịch vụ và bảo mật khác nhau Ngoài việc tối ưu hóa chi phí vận hành, các công ty này còn đáp ứng nhu cầu thị trường ngách bằng cách cung cấp dịch vụ tùy chỉnh hơn so với các tổ chức tài chính truyền thống.

Hai là, Chính phủ (các nhà quản lý chính sách):

Chính phủ và các cơ quan quản lý đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường pháp lý cho FinTech, có thể tác động tích cực bằng cách đơn giản hóa quy định và giảm thuế, nhưng cũng có thể gây ra tác động tiêu cực thông qua các quy định cứng nhắc Mối quan hệ giữa chính phủ và hệ sinh thái FinTech khác nhau giữa các quốc gia, với một số quốc gia áp dụng quy định nghiêm ngặt hơn để bảo vệ người tiêu dùng, trong khi nhiều quốc gia khác khuyến khích sự phát triển của FinTech bằng các chính sách linh hoạt Để thúc đẩy đổi mới công nghệ và khởi nghiệp, một số quốc gia đã xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế và thiết kế chính sách linh hoạt hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự xuất hiện của FinTech Ở những quốc gia có hệ sinh thái FinTech phát triển như Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, khu vực tư nhân chịu trách nhiệm lớn trong việc cung cấp dịch vụ FinTech, trong khi ở những quốc gia chưa phát triển như Ả Rập Xê Út và Jordan, chính phủ và các cơ quan quản lý cần được kết nối chặt chẽ hơn trong toàn bộ hệ sinh thái.

Khách hàng tài chính, bao gồm cá nhân và tổ chức, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn doanh thu cho các công ty FinTech Ngoài doanh thu từ nhóm khách hàng tổ chức, nhóm khách hàng cá nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng mang lại sự tăng trưởng đáng kể cho dịch vụ FinTech Sự hài lòng của khách hàng là yếu tố then chốt, vì vậy các công ty FinTech cần nắm rõ đặc điểm của người dùng để cung cấp dịch vụ hiệu quả và đáp ứng nhu cầu Người tiêu dùng hiện nay có xu hướng chọn lựa dịch vụ từ nhiều công ty khác nhau thay vì phụ thuộc vào một tổ chức tài chính duy nhất Điều này đã thúc đẩy sự phát triển của các công ty FinTech, ví dụ như SoFi cho vay, PayPal cho thanh toán, Rocket Mortgage cho thế chấp và Robinhood cho giao dịch chứng khoán.

Bốn là, nhà phát triển công nghệ (các công ty phát triển công nghệ):

Nhà phát triển công nghệ cung cấp nền tảng kỹ thuật số như mạng xã hội, phân tích dữ liệu lớn, điện toán đám mây và dịch vụ di động, tạo điều kiện cho các công ty khởi nghiệp FinTech ứng dụng công nghệ nhằm cải tiến dịch vụ Bên cạnh các công ty FinTech, những nhà đầu tư và công ty phát triển công nghệ dữ liệu lớn, giao diện lập trình ứng dụng (API) và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Machine Learning) cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của ngành này.

M L ) , ứ n g d ụ n g v ề t r ả i nghiệm, cảm nhận của người d ng (User experience - UX), Blockchain…đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái FinTech.

Các tổ chức tài chính truyền thống như ngân hàng, công ty bảo hiểm và công ty chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái FinTech Mặc dù ban đầu họ gặp khó khăn trước sự cạnh tranh từ các công ty khởi nghiệp FinTech, nhưng gần đây đã bắt đầu hợp tác để ra mắt các dịch vụ mới với chi phí thấp hơn Các tổ chức này, bao gồm ngân hàng và quỹ đầu tư, có thể cung cấp nguồn vốn và thị trường cho hệ sinh thái FinTech Nhiều tổ chức tín dụng đã phát triển các sản phẩm hợp tác với doanh nghiệp FinTech, tận dụng điểm mạnh của cả hai bên, giúp giảm thời gian đưa sản phẩm và dịch vụ FinTech mới ra thị trường Một số ngân hàng đã đầu tư vào các công ty khởi nghiệp FinTech thông qua việc mua lại hoặc thành lập các công ty FinTech và vườn ươm riêng.

Hình 2.1 Hệ sinh thái FinTech

Nguồn: Tác giả dịch và chỉnh sửa từ Lee và Shin (2018).

Hệ sinh thái FinTech bao gồm 5 chủ thể chính, khi được hoàn thiện và phát triển, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thị trường này Các yếu tố trong hệ sinh thái FinTech tương tác và hỗ trợ lẫn nhau, từ đó cải thiện và kích thích nền kinh tế, thúc đẩy sự hợp tác và cạnh tranh trong lĩnh vực tài chính, mang lại lợi ích cho khách hàng Công nghệ mới được áp dụng bởi các công ty trong lĩnh vực này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả dịch vụ.

Sự gia nhập của FinTech vào thị trường, cùng với sự tham gia của các định chế tài chính truyền thống, đã tạo ra những biến đổi căn bản trong ngành dịch vụ tài chính tại nhiều quốc gia.

Ngoài ra, có nhiều cách tiếp cận khác nhau về hệ sinh thái FinTech, bao gồm cả công nghệ và sản phẩm, dịch vụ của FinTech Trong bài viết này, tác giả sẽ tập trung vào cách tiếp cận phổ biến thứ hai, đó là hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ của FinTech, mà tác giả cho rằng đây cũng chính là các lĩnh vực hoạt động cốt lõi của FinTech.

2.2.2 Các lĩnh vực hoạt động kinh doanh chính của FinTech (Hệ sinh tháisản phẩm- dịch vụFinTech)

Hiện nay, chưa có sự đồng thuận về cách phân chia các lĩnh vực hoạt động trong công nghệ tài chính, dẫn đến nhiều phương pháp phân loại khác nhau Các quan điểm và cách phân loại chính đang được sử dụng rất phổ biến.

Các tiêu chí đánh giá sự pháttriểnFinTech

FinTech đang thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng quốc tế, với nhiều vấn đề lý luận vẫn đang được nghiên cứu và thảo luận tại các diễn đàn Tuy nhiên, do đây là một lĩnh vực mới, nên hiện chưa có nền tảng lý luận cụ thể và thống nhất về FinTech cũng như sự phát triển của nó Về tiêu chí đánh giá sự phát triển của FinTech, tác giả đã tìm hiểu và phát hiện một bộ chỉ số duy nhất được Ngân hàng Trung Quốc công bố vào tháng 10/2020, nhằm đo lường và đánh giá sự phát triển của FinTech.

FinTech(金融 协会科技发展指标)-FinTechDevelopmentIndex(viếttắtlàFDI)(Xue,

Bộ chỉ số phát triển FinTech được xây dựng năm 2020 bao gồm ba chỉ số chính: chỉ số tổ chức, chỉ số ngành và chỉ số khu vực Hệ thống này nhằm hình thành tiêu chuẩn đánh giá sự phát triển công nghệ tài chính một cách khoa học, toàn diện và có thể định lượng, áp dụng cho các tổ chức, ngành và khu vực khác nhau.

(1) Các tiêu chí đánh giá chỉ số phát triển FinTech của tổchức:

Sự phát triển công nghệ tài chính của một tổ chức được đánh giá từ sáu khía cạnh chính:

- Nguồn lực ầu tư cho FinTech(đánh giá qua tỷ trọng đầu tư vốn, nhân lực và đào tạo choFinTech )

Chiến lược phát triển FinTech cần được đánh giá qua việc lập kế hoạch chiến lược rõ ràng, xác định các phòng ban chức năng liên quan đến FinTech và thiết lập hợp tác hiệu quả trong nước và quốc tế Việc này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường trong lĩnh vực tài chính công nghệ Hợp tác giữa các tổ chức FinTech và các bên liên quan sẽ tạo ra cơ hội phát triển bền vững và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

- Khả năng ứng dụng FinTech(Số lượng các dự án ứng dụng công nghệ chuỗi khối, điện toán đám mây, dữ liệu lớn, AI, 5G,IoT )

Khả năng nghiên cứu và phát triển (R&D) trong lĩnh vực FinTech được thể hiện qua các chỉ số như số lượng đơn đăng ký sáng chế được cấp và số bản quyền phần mềm liên quan đến FinTech Những yếu tố này không chỉ phản ánh sự đổi mới mà còn cho thấy tiềm năng phát triển bền vững của ngành công nghiệp tài chính công nghệ.

- Khả năng cung cấp dịch vụ(Mức độ mở rộng kênh dịch vụ tài chính nhờ

FinTech, mức độ tự động hóa để giảm thời gian và chi phí dịch vụ tài chính, tối ưu hóa dịch vụ cho khách hàng )

Khả năng kiểm soát rủi ro được đánh giá qua nhiều tiêu chí quan trọng, bao gồm cơ sở hạ tầng bảo mật thông tin, khả năng phòng ngừa rủi ro tài chính và tỷ lệ dự phòng rủi ro Những yếu tố này không chỉ giúp tổ chức giảm thiểu thiệt hại mà còn nâng cao hiệu quả hoạt động trong môi trường kinh doanh đầy biến động.

Các tiêu chí đánh giá chỉ số phát triển FinTech trong ngành được xác định từ bốn khía cạnh chính, phản ánh mức độ ứng dụng công nghệ tài chính trong các lĩnh vực khác nhau.

- Mức ộ dịch vụ tổng thể(Mức độ cung cấp dịch vụ tài chính thông minh, xâydựngcáckênhdịchvụtrựctuyến,tốiưuhóadịchvụkháchhàngnhờứngdụng các công nghệ tàichính )

- Năng lực kiểm soát rủi ro(Khả năng kiểm soát rủi ro tài chính, chống gian lận tiền bạc, hạ tầng bảo mật thông tin )

- Năng lực R&D(Số lượng bản quyền phần mềm, b ng sáng chế ngành được cấp, mức độ tiêu chuẩn hóa tài chính củangành )

Các tiêu chí đánh giá chỉ số phát triển FinTech trong khu vực được xác định dựa trên ba khía cạnh chính, phản ánh mức độ ứng dụng và sự phát triển của FinTech tại địa phương đó.

Ngành công nghiệp FinTech trong khu vực đang phát triển mạnh mẽ, với sự gia tăng đáng kể về quy mô và số lượng các công ty FinTech chủ chốt Tổng giá trị thị trường của các công ty niêm yết trong lĩnh vực này cũng đã đạt được những con số ấn tượng Đặc biệt, tỷ trọng doanh số giao dịch hoạt động FinTech của các tổ chức tài chính được cấp phép ngày càng cao, bao gồm tỷ trọng doanh số thanh toán qua internet, thanh toán bằng mã vạch, bảo hiểm internet và tài chính tiêu dùng trực tuyến Sự chuyển mình này không chỉ thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực tài chính mà còn mở ra nhiều cơ hội cho người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Ứng dụng FinTech trong khu vực đã mang lại hiệu quả rõ rệt, thể hiện qua số lượng người sử dụng dịch vụ ngày càng tăng và sự mở rộng của các dịch vụ tài chính thông minh như robot tự phục vụ Sự tiện lợi trong thanh toán các giao dịch tài chính, y tế và an sinh xã hội cũng góp phần nâng cao trải nghiệm người dùng, tạo ra lợi ích thiết thực cho cộng đồng.

Hệ sinh thái FinTech trong khu vực được đánh giá qua các tiêu chí như cơ sở hạ tầng tài chính, công nghệ, nhân tài và môi trường chính sách Mặc dù các tiêu chí đánh giá cụ thể khác nhau, nhưng vẫn tồn tại nhiều tiêu chuẩn chung như đầu tư vốn, nhân tài, chiến lược phát triển FinTech, năng lực phòng chống rủi ro và bảo vệ người tiêu dùng Những yếu tố này đều đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của FinTech tại các tổ chức, ngành và khu vực.

Để đánh giá sự phát triển của lĩnh vực FinTech ở một quốc gia, cần xem xét quy mô thị trường FinTech, bao gồm tổng giá trị thị trường, số lượng công ty FinTech chủ chốt và sự phát triển của các lĩnh vực kinh doanh như thanh toán số, bảo hiểm số, cho vay số, và đầu tư trực tuyến Ngoài ra, mức độ ứng dụng và hiệu quả của các dịch vụ FinTech cũng rất quan trọng, thể hiện qua số lượng người dùng và mức độ áp dụng công nghệ mới để nâng cao chất lượng dịch vụ Cuối cùng, hệ sinh thái FinTech tổng thể, bao gồm cơ sở hạ tầng công nghệ, môi trường chính sách pháp lý và nguồn nhân lực, cũng đóng vai trò quyết định trong sự phát triển của lĩnh vực này.

Các nhân tố tác động đến sự phát triểncủa FinTech

Về lý luận, hiện chưa có lý thuyết chính thống nào về các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của FinTech, ngoài việc tiếp cận từ hệ sinh thái FinTech Một số nghiên cứu ban đầu của các học giả quốc tế đã chỉ ra những yếu tố quan trọng tác động đến sự hình thành và phát triển của FinTech trên toàn cầu, cũng như những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của các công ty FinTech.

2.4.1 Các nhân tố tác động tới sự hình thành và phát triển củaFinTech

Nghiên cứu của Haddad và Hornuf (2019) chỉ ra rằng sự phát triển của nền kinh tế và các yếu tố như nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cùng với chất lượng cơ sở hạ tầng, bao gồm internet và số lượng thuê bao di động, có ảnh hưởng tích cực đến sự hình thành các công ty khởi nghiệp FinTech tại các quốc gia và khu vực khác nhau.

Sự xuất hiện của thị trường FinTech toàn cầu đã được nghiên cứu bởi Haddad và Hornuf (2019), cho thấy rằng các quốc gia có nền kinh tế phát triển tốt, cơ sở hạ tầng hỗ trợ và quy định linh hoạt sẽ có nhiều công ty khởi nghiệp FinTech hơn Công nghệ bền vững và giá cả phải chăng cùng với cơ sở hạ tầng hỗ trợ là yếu tố quan trọng để thúc đẩy tài chính bao trùm, đặc biệt là trong lĩnh vực FinTech Hơn nữa, việc thiết lập cơ sở hạ tầng cho giao dịch an toàn là cần thiết cho việc số hóa dịch vụ tài chính Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng lực lượng lao động sẵn có có ảnh hưởng tích cực đến nguồn cung doanh nghiệp trong ngành FinTech, với nhiều hoạt động khởi nghiệp diễn ra tại các trung tâm FinTech cụ thể Việc thu hút nhân tài có trình độ chuyên môn cao là rất quan trọng để hình thành các trung tâm khởi nghiệp và cụm liên kết ngành FinTech mới.

Nghiên cứu của Claessens và cộng sự (2018) cùng Rau (2019) chỉ ra rằng thị trường tín dụng FinTech phát triển mạnh mẽ hơn ở các quốc gia có thu nhập bình quân đầu người cao và khu vực tài chính ít cạnh tranh Tín dụng FinTech, được định nghĩa là các hoạt động tín dụng qua nền tảng điện tử không do ngân hàng thương mại điều hành, đã nhanh chóng lan rộng toàn cầu, đặc biệt tại Trung Quốc, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, nhưng quy mô của nó lại khác nhau giữa các nền kinh tế Sự khác biệt này phản ánh mức độ phát triển kinh tế và cấu trúc thị trường tài chính của mỗi quốc gia; quy mô thị trường tín dụng FinTech lớn hơn ở những nơi có thu nhập cao hoặc hệ thống ngân hàng kém cạnh tranh, dẫn đến việc người tiêu dùng và doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận vay vốn Thêm vào đó, tình hình kinh tế vĩ mô và các chỉ số phát triển tài chính cũng đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của FinTech.

Nghiên cứu của Laidroo và Avarmaa (2019) chỉ ra rằng giáo dục đại học, sự hợp tác giữa các trường đại học trong ngành tài chính, và mức độ sẵn sàng về công nghệ thông tin truyền thông có tác động tích cực đến sự phát triển của FinTech Đồng thời, môi trường pháp lý, chất lượng quy định và pháp quyền cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy FinTech Sự hiện diện của các cụm liên kết ngành ICT trong một quốc gia có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến FinTech so với các cụm dịch vụ tài chính truyền thống Các quốc gia với cụm dịch vụ ICT phát triển mạnh thường có số lượng công ty FinTech lớn hơn, và cường độ hình thành FinTech có xu hướng cao hơn ở các nước nhỏ so với các nước lớn.

Nghiên cứu của Cojoianu và cộng sự (2020) đã chỉ ra rằng việc tạo ra tri thức mới trong lĩnh vực công nghệ thông tin (CNTT) và dịch vụ tài chính có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển của FinTech Nghiên cứu này phân tích 21 quốc gia và 226 khu vực thuộc OECD từ năm 2007 đến 2014, cho thấy rằng tri thức mới trong CNTT và dịch vụ tài chính hỗ trợ sự phát triển của FinTech, nhưng tầm quan trọng của các nguồn tri thức này thay đổi theo sự phát triển của lĩnh vực FinTech Hơn nữa, sự hiểu biết về công nghệ và hiệu quả trong lĩnh vực công nghệ của một khu vực có thể quan trọng hơn đối với sự hình thành FinTech so với sự hiểu biết và hiệu quả trong lĩnh vực tài chính (Wójcik, 2020) Tuy nhiên, các tác giả không tìm thấy mối quan hệ thống kê giữa sự nổi lên của FinTech và mức độ tin tưởng vào các dịch vụ tài chính truyền thống.

Bảng 2.1: Tổng hợp các yếu tố hỗ trợ/thúc đẩy sự hình thành FinTech

(Chúthích:Giátrị:―+‖trongcột―Mốiquanhệ‖biểuthịmốiquanhệtíchcựcmang tínhthúcđẩy,giátrị:―-‖biểuthịmốiquanhệmangtínhphủđịnh,vàgiátrị―0‖–biểu thị là không có mối quan hệ đáng kể)

Nghiên cứu Các y u tố kiểm tra Các y u tố/chỉ số ại diện ược sử dụng Mối quan hệ

Thị trường tài chính phát triển tốt GDP bình quân đầu người, tài trợ vốn đầu tư mạo hiểm +

Sự sẵn có về công nghệ Lượng thuê bao điện thoại di động, các dịch vụ Internet an toàn +

Khu vực tài chính cạnh tranh mạnh

Sự dễ dàng tiếp cận các khoản vay -

Chỉ số quy định từ Viện Fraser, với giá trị từ 0 đến 10, cho thấy mức độ tự do của thị trường, trong khi chỉ số quyền hợp pháp từ Ngân hàng Thế giới, với giá trị từ 0 đến 12, phản ánh mức độ bảo vệ quyền lợi của người vay và người cho vay theo luật thế chấp và phá sản Giá trị cao hơn ở cả hai chỉ số cho thấy sự cải thiện trong môi trường kinh doanh và bảo vệ quyền lợi pháp lý.

Các cụm dịch vụ tài chính và công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) lớn mạnh

Biến giả cho biết xếp hạng trung bìnhcủaquốc gia trong danh sách các trung tâm tài chính là thấp hơn hay cao hơn 10;

Xuất khẩu dịch vụ ICT tính theo %xuất khẩu dịch vụ.

Nhu cầu nội địa mạnh mẽ

Tỷ lệ phần trăm công dân từ 15 tuổi trở lên truy cập tài khoản ngân hàng qua điện thoại di động hoặc Internet đang gia tăng, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của thị trường ngân hàng trực tuyến trong nước.

Các điều kiện về giáo dục và CNTT & truyền thông đã phát triển

Tỷ lệ nhập học đại học, sự hợp tác giữa các trường đại học và ngành nghề, cùng với tính khả dụng của các đường dây cố định và mức độ sẵn sàng cho công nghệ thông tin và truyền thông đang đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh hiện nay Đồng thời, khủng hoảng niềm tin vào các dịch vụ tài chính truyền thống cũng đang ảnh hưởng đến sự phát triển của các lĩnh vực này.

Biến giả b ng 1 nếu quốc gia đó trải qua khủng hoảng ngân hàng trong giai đoạn 2007–2017

Trình độ phát triển tài chính

Chỉ số tự do tài chính của The Heritage Foundation, cùng với các chỉ số tổng hợp về khả năng tiếp cận tài chính, chỉ số phát triển tài chính và chỉ số các tổ chức tài chính của IMF, đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá môi trường tài chính Ngoài ra, chỉ số thị trường tài chính của IMF và mức độ yêu cầu nghiêm ngặt về vốn từ Ngân hàng Thế giới (WB) cũng là những yếu tố quyết định Quyền giám sát của cơ quan quản lý và các hạn chế đối với hoạt động ngân hàng do WB thiết lập, cùng với chỉ số các quyền hợp pháp của WB, tạo nên một bức tranh toàn diện về sự phát triển và tính minh bạch của hệ thống tài chính.

Kiến thức trong lĩnh vực CNTT Số lượng đơn đăng ký b ng sáng chế theo khu vực trong lĩnh vực CNTT +

Kiến thức trong lĩnh vực tài chính

Số lượng các đơn đăng ký b ng sáng chế của các công ty quản lý tài sản, ngân hàng, công ty bảo hiểm và sở giao dịch chứng khoán

Hiệu quả trong lĩnh vực CNTT

Tỷ lệ giữa tổng giá trị gia tăng (the gross value added- GVA) trên tổng số việc làm trong lĩnh vực CNTT

Hiệu quả trong lĩnh vực tài chính Tỷ lệ giữa tổng giá trị gia tăng (GVA) trên tổng số việc làm trong lĩnh vực tài chính +

Mức độ tin tưởng vào những tổ chức tài chính đương nhiệm

Tỷlệngườitrảlời―Không‖chocâuhỏi trongKhảosát hàngnăm củaGallup:―Ởquốc gia này, bạn có tin tưởng cáctổ chức tài chính hay ngân hàng không?

Theo Agata Kliber và cộng sự (2021), Yogesh Rawal (2018) đã chỉ ra năm yếu tố chính thúc đẩy sự phát triển toàn cầu của FinTech Đầu tiên là những tiến bộ trong công nghệ, tiếp theo là nguồn vốn đầu tư khổng lồ, sự số hóa các dịch vụ tài chính và sự trỗi dậy của tài chính thay thế.

Sự gia tăng sử dụng điện thoại thông minh đã thúc đẩy tiến bộ công nghệ trong ngành tài chính, với các công nghệ như sinh trắc học, nhận dạng khuôn mặt, thanh toán ngay lập tức, Internet vạn vật, KYC trực tuyến và chữ ký điện tử đóng vai trò quan trọng Những công nghệ này đang thay đổi cách thức hoạt động và cung cấp dịch vụ của ngành tài chính, dẫn đến một sự chuyển đổi lớn trên thị trường tài chính toàn cầu và thúc đẩy sự phát triển của FinTech.

Ngành công nghiệp FinTech đã thu hút một nguồn vốn đầu tư khổng lồ, với tổng đầu tư toàn cầu liên tục tăng qua các năm Sự gia tăng này cho phép FinTech dồn nguồn lực vào đổi mới, nghiên cứu và phát triển Các công ty khởi nghiệp FinTech thường phải chi những khoản đầu tư lớn và cần thời gian dài để có lãi, do đó, nguồn vốn đầu tư dồi dào là điều cần thiết Sự phát triển mạnh mẽ của ngành đã thu hút nhiều nhà đầu tư, bao gồm ngân hàng, công ty bảo hiểm và các tổ chức phi ngân hàng, nhận ra tầm quan trọng của việc áp dụng FinTech và đầu tư mạnh mẽ vào các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực này.

Chính phủ các nước đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của ngành FinTech bằng cách thiết lập các quy định hỗ trợ và tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi (Rawal, 2018).

Chỉ Thị về Dịch Vụ Thanh Toán thứ 2 (PSD2) của Liên minh Châu Âu cho phép khách hàng chia sẻ dữ liệu tài chính thông qua các API bảo mật, nhằm cải thiện dịch vụ tài chính PSD2 tạo điều kiện cho sự hợp tác giữa ngân hàng và các công ty FinTech, từ đó phát triển các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng trong lĩnh vực FinTech Ngoài ra, các chính sách và hoạt động hỗ trợ tại một số quốc gia cũng đã tạo điều kiện thuận lợi cho FinTech, đặc biệt là trong việc cải cách thuế.

FinTech và các công ty khởi nghiệp tại Trung Quốc bao gồm các chính sách

Thực tiễn phát triển lĩnh vực FinTech trênthếgiới

Trong lịch sử phát triển của ngành tài chính, công nghệ đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới và cải cách tài chính, đặc biệt trong xã hội công nghệ thông tin hiện nay Sự phát triển nhanh chóng của các ứng dụng công nghệ như Internet di động, điện toán đám mây, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, IoT, blockchain và an ninh mạng đã đưa công nghệ thông tin vào một kỷ nguyên mới, thúc đẩy sự thâm nhập toàn diện và tích hợp xuyên biên giới Tài chính và công nghệ đang cùng nhau phát triển, tạo ra sự tăng trưởng mạnh mẽ cho hệ thống tài chính hiện đại Sự kết hợp này đã dẫn đến sự ra đời của công nghệ tài chính (FinTech), một làn sóng đang lan tỏa khắp thế giới, với các tổ chức tài chính truyền thống tích cực áp dụng công nghệ để đổi mới kinh doanh và chuyển đổi mô hình hoạt động Các công ty công nghệ mới nổi và dịch vụ tài chính Internet đang nhanh chóng hội nhập vào lĩnh vực tài chính, cùng với các tổ chức tài chính truyền thống và cơ quan quản lý, tạo nên một hệ sinh thái tài chính mới và thúc đẩy đổi mới trong ngành tài chính toàn cầu.

Trong những năm gần đây, lĩnh vực FinTech đã trải qua sự bùng nổ đầu tư toàn cầu, đặc biệt từ năm 2014 Theo thống kê của FinTech Global, lượng đầu tư vào FinTech đã tăng mạnh từ 2 – 4 tỷ USD (2010 – 2013) lên khoảng 91,5 tỷ USD vào năm 2021, tức tăng gấp hơn 20 lần Báo cáo của CB Insights cho thấy chỉ trong Quý 3 năm 2021, đã có 42 kỳ lân FinTech mới ra đời, nâng tổng số kỳ lân FinTech trong năm lên đáng kể.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã thúc đẩy sự phát triển của FinTech thông qua các công nghệ như điện toán đám mây, thiết bị di động thông minh, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và IoT Theo Báo cáo thị trường FinTech toàn cầu năm 2021 của Research and Market, phân khúc AI đang có tốc độ tăng trưởng cao nhất từ 2021 đến 2026 AI đóng vai trò quan trọng trong việc thu thập dữ liệu, phân tích thông tin và tạo ra các sản phẩm lấy khách hàng làm trung tâm, đồng thời hỗ trợ hiệu quả trong việc phân tích rủi ro và phát hiện gian lận, giúp ngăn chặn mất thông tin nhạy cảm của khách hàng Do đó, thị phần của phân khúc này dự kiến sẽ tiếp tục gia tăng trong tương lai.

Phân khúc thanh toán đã thống lĩnh thị trường dịch vụ cho đến năm 2020, nhưng theo Báo cáo thị trường FinTech toàn cầu năm 2021, phân khúc bảo hiểm dự kiến sẽ có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất từ 2021 đến 2026 Trong khi đó, ngân hàng chiếm thị phần cao nhất vào năm 2020 và sẽ tiếp tục thống trị trong 5 năm tới, với các ngân hàng và công ty khởi nghiệp FinTech đang phát triển ví điện tử và giao diện thanh toán hiện đại để cải thiện trải nghiệm người dùng Mặc dù sự phát triển của FinTech khác nhau giữa các khu vực, nhưng nó đã tạo ra tác động lớn đến thị trường tài chính ngân hàng và xu hướng phát triển trong tương lai Khu vực FinTech Châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Trung Quốc, được dự đoán sẽ có mức tăng trưởng cao nhất toàn cầu từ 2021 đến 2026 nhờ vào việc mở rộng cơ sở khách hàng và sự chấp nhận công nghệ mới.

Các công ty FinTech hàng đầu thế giới đều đang phát triển các công nghệ tiêntiếnvàtungracácsảnphẩmmớiđểnângcaosứccạnhtranhtrênthịtrường; đồngthời,tăngcườngcácchiếnlượccạnhtranhkhácbaogồmsápnhậpvàmualại

(M&A)vàpháttriểncácdịchvụmới.Bởivậy,trongtươnglai,FinTechsẽtiếptục điđầutrongviệcứngdụngcáccôngnghệmới,nângcaotiệníchchongườisửdụng cũngnhưmứcđộbảomậtchokháchhàngvàhứahnsẽtiếptụcpháttriểnbngnổ hơn nữa trên toàncầu.

Lịch sử phát triển của FinTech toàn cầu cho thấy ba động lực cốt lõi: định hướng thị trường, định hướng công nghệ và định hướng quy tắc, đã hình thành ba mô hình phát triển chính trong ngành này (Finance.china, 2021).

Mô hình "dựa trên định hướng thị trường" tập trung vào việc ứng dụng công nghệ tài chính và nâng cao trải nghiệm người dùng, với các đại diện nổi bật như Trung Quốc, Hàng Châu, Mumbai và Cape Town Các quốc gia và thành phố đang phát triển là những khu vực chủ yếu áp dụng mô hình này, nhờ vào ưu thế về dân số và quy mô thị trường, cũng như việc các dịch vụ tài chính phổ biến chưa được tiếp cận đầy đủ, thúc đẩy nhu cầu gia tăng ứng dụng công nghệ tài chính.

Mô hình dựa trên công nghệ đang tạo ra các công nghệ gốc và xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, với Hoa Kỳ, đặc biệt là các thành phố như San Francisco, Thâm Quyến và Seattle, là những đại diện tiêu biểu Hoa Kỳ được coi là quốc gia thống trị trong mô hình này, với tổng giá trị thị trường của Top 500 công ty công nghệ vượt 14,6 nghìn tỷ USD Nước này dẫn đầu về khả năng nghiên cứu khoa học và các chỉ số cơ sở hạ tầng kỹ thuật số trên toàn cầu Đổi mới công nghệ và xây dựng cơ sở hạ tầng đòi hỏi nhiều nỗ lực tích lũy, và trình độ công nghệ cũng như văn hóa đổi mới độc đáo của Hoa Kỳ khiến cho mô hình này khó bị các quốc gia hay thành phố khác học tập hoặc bắt chước.

Mô hình "dựa trên quy tắc" đóng vai trò quan trọng trong việc cải tiến hệ thống giám sát và tối ưu hóa tổng thể về hệ sinh thái Được áp dụng bởi Vương quốc Anh, nhiều nước OECD, cùng các thành phố như London, Singapore và Sydney, mô hình này chủ yếu được các nước và thành phố phát triển trong lĩnh vực FinTech So với hai mô hình khác, mô hình này yêu cầu sự lãnh đạo mạnh mẽ từ chính phủ và các tổ chức, cũng như khả năng thiết kế, quản lý và giám sát hiệu quả ở cấp cao nhất.

2.5.2 Lịch sử phát triển của FinTech tại TrungQuốc

FinTech của Trung Quốc, mặc dù bắt đầu muộn, nhưng đã phát triển nhanh chóng sau quá trình cải cách thị trường vào cuối những năm 1970 Chỉ trong chưa đầy 30 năm, Trung Quốc đã chuyển đổi hơn 80 ngân hàng bán lẻ và 2000 nền tảng cho vay P2P Hiện nay, việc thanh toán qua mã vạch đã trở nên phổ biến, với người dùng chỉ cần quét mã trên WeChat hoặc Alipay để thực hiện giao dịch nhanh chóng Điện thoại di động giờ đây được sử dụng như thẻ thanh toán, cho phép giao dịch diễn ra chỉ trong vài giây Ngay cả những người bán hàng rong cũng chấp nhận thanh toán qua điện thoại Sự phát triển của FinTech tại Trung Quốc chủ yếu theo mô hình "dựa trên định hướng thị trường", trong khi một số ít thành phố áp dụng mô hình "dựa trên công nghệ".

Từ góc ộ lịch sử phát triển của ngành tài chính, có thể tạm chia sự pháttriển FinTech ở Trung Quốc thành bốn giai oạn sauâ y

1.0 Giai oạn số hóa tài chính:Giai đoạn số hóa tài chính diễn ra vào những năm

Giai đoạn từ những năm 1970 đến đầu thế kỷ 21 chứng kiến hai quá trình quan trọng trong lĩnh vực công nghệ thông tin: "Thay thế thủ công" và "tập trung dữ liệu lớn" Quá trình đầu tiên, diễn ra từ những năm 1970 đến đầu những năm 1990, đánh dấu sự chuyển mình của các doanh nghiệp khi bắt đầu thay thế các hoạt động thủ công bằng xử lý máy tính Tiếp theo, từ giữa đến cuối những năm 1990 đến đầu thế kỷ 21, quá trình "tập trung dữ liệu" đã hiện thực hóa mạng xử lý nghiệp vụ ngân hàng bằng máy tính trên toàn quốc, tạo ra sự kết nối liên thông trong thanh toán, quyết toán và quản lý kinh doanh, văn phòng, dần dần đưa việc xử lý trên máy tính trở thành hiện thực.

2.0 Giai oạn thông tin hóa tài chính: Sau thời kỳ đầu ―điện tử hóa tài chính‖, từ năm 2006 đến năm 2010, CNTT đã thâm nhập vào nhiều tổ chức, doanh nghiệp và liên kết trong lĩnh vực tài chính Công nghệ máy tính đã cải thiện đáng kể mức độ tự động hóa kinh doanh và hiệu quả dịch vụ, và dần dần tiến tới "thông tin hóa tài chính" So với điện tử hóa, thông tin hóa có nghĩa là kết nối rộng hơn và phát triển sâu hơn, tức là kết hợp CNTT để tái tạo lại ngành tài chính truyền thống và thiết lập hệ thống thông tin tài chính mở, trong khi điện tử hóa hầu hết ph hợp với quản lý nội bộ và sự hoàn thiện của hệ thống khépkín.

3.0 Giai oạn tài chính Internet:Giai đoạn tài chính Internet ở Trung Quốc, được cho là từ năm 2011 đến năm 2016 Giai đoạn này, công nghệ tài chính đã thực sự thâm nhập vào lĩnh vực kinh doanh cốt lõi của tài chính, và một loạt các phương pháp đánh giá rủi ro mới đã ra đời dựa trên các đặc tính của Internet Năm 2014, công ty về dịch vụ công nghệ tài chính của Alibaba là Ant Financial Services Group chính thức thành lập; các ngân hàng truyền thống đã cơ cấu lại lĩnh vực tài chính Internet và bộ phận ngân hàng điện tử được ―nâng cấp‖ thành Cục TàichínhInternet; lĩnh vực tài chính Internet đã được đưa vào báo cáo công tác của chính phủ và đề xuất để "thúc đẩy tàichính Internet".Năm2015, Ngân hàngTrung ươngTrung Quốcvà mườibộbanngành chínhthứcbanhành"Ýkiếnchỉ đạo vềthúcđẩy sựphát triển lành mạnhcủa tàichính Internet".Tàichính Internet đạtđến mứcphát triểnđỉnhcaoởTrung Quốcvào năm2013-

2015,với P2P,thanhtoándiđộngvàmởtài khoản trựctuyếnnởrộởkhắpmọinơi;ngânhàngInternet,chứngkhoánvàbảohiểmInternetđượcthànhlậ p.

4.0 Giai oạn hội nhập sâu rộng giữa tài chính và công nghệ (Thời kỳ pháttriển thông minh): Giai đoạn này bắt đầu từ năm 2016 Năm 2016, Quốc vụ viện Trung Quốc đã ban hành Quy hoạch 5 năm lần thứ 13 về đổi mới khoa học và công nghệquốcgia(―十三五‖国 互联网 金融 协会家科技创新规划).Quyhoạchnàyđềxuấtrõràngviệc thúc đẩy đổi mới sản phẩm, dịch vụ tài chính, khoa học và công nghệ, xây dựng trung tâm đổi mới tài chính khoa học và công nghệ quốc gia Đưa ngành công nghệ tài chính chính thức trở thành định hướng chỉ đạo chính sách quốc gia Vào tháng 5 năm 2017, PBoC đã thành lập Ủy ban Công nghệ Tài chính (Ủy ban FinTech,中国 互联网 金融 协会

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và Hiệp hội Tài chính đã thành lập Ủy ban Công nghệ nhằm thực hiện hiệu quả các hướng dẫn chính sách và chiến lược phát triển công nghệ tài chính Ủy ban này cũng đảm bảo việc áp dụng đúng đắn các công nghệ mới trong lĩnh vực tài chính.

Năm 2018, CCB Financial Technology Co., Ltd, công ty công nghệ tài chính thuộc sở hữu 100% của Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (CCB), đã ra mắt tại Thượng Hải Đây là công ty công nghệ tài chính đầu tiên được thành lập bởi một ngân hàng quốc doanh lớn Chi nhánh Thượng Hải của ngân hàng này cũng đã trở thành ngân hàng "không nhân viên" đầu tiên ở Trung Quốc, đồng thời là chi nhánh ngân hàng đầu tiên trên thế giới chỉ sử dụng robot làm nhân viên (Nguyễn Minh, 2018).

Khung phân tích củaluậnán

Nghiên cứu này xây dựng Khung phân tích cho luận án về sự phát triển của FinTech tại Trung Quốc, tập trung vào môi trường và chính sách hỗ trợ Khung phân tích sẽ xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển FinTech, tác động đến thực trạng hiện tại, cũng như vai trò của các chủ thể trong hệ sinh thái FinTech Các vấn đề được đặt ra bao gồm mục tiêu, nội dung chính sách, cách thức triển khai và kết quả thực hiện Từ đó, nghiên cứu sẽ rút ra bài học kinh nghiệm và dự báo tác động, nhằm đưa ra hàm ý cho Việt Nam trong việc phát triển FinTech.

1 Hiện nay, có rất nhiều cách hiểu và định nghĩa khác nhau về FinTech Tuy nhiên, qua quá trình tổng hợp rất nhiều tư liệu, có thể thấy khái niệm được thống nhất nhiều nhất là: FinTech là việc áp dụng các công nghệ, đổi mới, sáng tạo và hiện đại cho lĩnh vực tài chính, nh m mang tới cho khách hàng các giải pháp/dịch vụ tài chính minh bạch, hiệu quả và thuận tiện với chi phí thấp hơn so với các dịch vụ tài chính truyền thống Các sản phẩm, dịch vụ, giải pháp của FinTech gồm và liên quan đến thanh toán số, cho vay số, đầu tư số, tiền số, bảo hiểm số, tư vấn tài chính số và các dịch vụ ngân hàng số khác Những sản phẩm, dịch vụ và giải pháp này được phát triển tronghệ sinh thái FinTech với 5 chủ thể chính, bao gồm:Chínhphủ, các công ty phát triển công nghệ, các công ty khởi nghiệp FinTech, các ịnh ch tài chính truyền thống và các khách hàn\‘g sử dụng dịch vụ tàichính.

2 Về các lĩnh vực hoạt động chính của FinTech (được coi là hệ sinh thái sản phẩm- dịch vụ FinTech), cho đến nay, chưa hình thành một cách hiểu thống nhất và có khá nhiều cách phân loại khác nhau Qua quá trình nghiên cứu, tổng hợp nhiều quan điểm và cách tiếp cận, trong phạm vi luận án này, tác giả phân loại FinTech theo 7 lĩnh vực hoạt động chính như sau: (1) Thanh toánkỹthuật số, (2) Cho vay số (cho vay ngang hàng P2P), (3) Bảo hiểmkỹthuật số, (4) Huy động vốn cộng đồng (Crowd funding), (5) Đầu tư và quản lý tài sản trực tuyến, (6) Tiền số, (7) các Dịch vụ tài chính ngân hàng sốkhác.

3 Quacácphântíchvàluậngiải,cóthểthấy,có5nhântốchínhtácộngtớisựpháttriểncủ aFinTechbaogồm:sựtinbộcôngnghệ(trongócóhạtầngcôngnghệchophát triểnFinTech),cácquyịnh,nhântài,nguồnvốnvàhệsinhtháiFinTechnóichung.

Để đánh giá sự phát triển của FinTech tại một quốc gia, cần xem xét các tiêu chí như quy mô ngành công nghiệp FinTech, bao gồm sự phát triển của từng lĩnh vực như thanh toán số, bảo hiểm số, cho vay số, đầu tư và quản lý tài sản trực tuyến Ngoài ra, mức độ ứng dụng công nghệ của FinTech và hiệu quả của các dịch vụ này cũng rất quan trọng, thể hiện qua số lượng người dùng và lợi ích mà họ nhận được Cuối cùng, hệ sinh thái FinTech, bao gồm cơ sở hạ tầng công nghệ, hạ tầng tài chính, môi trường chính sách pháp lý và nguồn nhân lực, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá sự phát triển của lĩnh vực này.

FinTech ở Trung Quốc đã trải qua bốn giai đoạn phát triển: giai đoạn số hóa tài chính, giai đoạn thông tin hóa tài chính, giai đoạn tài chính Internet và giai đoạn hội nhập sâu rộng giữa tài chính và công nghệ Trong những năm qua, sự xuất hiện và đổi mới công nghệ tài chính đã giúp giảm chi phí tài chính, nâng cao hiệu quả tài chính, cải thiện trải nghiệm và sự hài lòng của khách hàng Các mô hình công nghệ tài chính như cho vay trực tuyến (P2P), huy động vốn cộng đồng, tiền tệ kỹ thuật số và thanh toán bên thứ ba đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự chuyển đổi phương thức phát triển kinh tế, nâng cấp hệ thống tài chính và phát triển nền kinh tế chất lượng cao của Trung Quốc.

5 Qua việc luận giải, xem xét cơ sở lý luận về FinTech và phát triển FinTech như đã trình bày ở trên, tác giả xây dựng Khung phân tích cho Luận án như sau:Khung phân tích của Luận án sẽ đi từ môi trường, chính sách của Trung Quốc cho phát triển FinTech, thông qua các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển FinTech, tác động đến thực trạng phát triển FinTech, các chủ thể của hệ sinh thái FinTech như thế nào (mục tiêu, nội dung chính sách, cách thức triển khai và kết quả thực hiện các chính sách như thế nào)? Thành tựu và các vấn đề đặt ra ra sao? Từ đó rút ra kinh nghiệm để tham khảo, dự báo tác động và đưa ra hàm ý cho ViệtNam.

THỰC TRẠNG VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN LĨNH VỰC CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH CỦATRUNG QUỐC

MỘT SỐ HÀM Ý CHOVIỆTNAM