Hàng năm, tỉnh Cao Bằng dành ngân sách lớn cho đầu tư xây dựng để phát triển kinh tế xã hội (chiếm khoảng 25% đến 30% tổng nguồn chi). Nhiều dự án đầu tư đưa vào khai thác sử dụng đã phát huy hiệu quả góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân trong tỉnh. Tuy nhiên cũng có nhiều dự án đầu tư còn xảy ra tình trạng lãng phí, thất thoát nguồn ngân sách của nhà nước. Vì vậy việc điều hành nguồn vốn ngân sách và cân đối, phân bổ nguồn vốn để thực hiện các dự án đầu tư xây dựng mang lại hiệu quả để phát triển kinh tế xã hội bảo đảm tiết kiệm, chống lãng phí và hiệu quả, đang là vấn đề lớn được dư luận xã hội quan tâm. Tăng nguồn vốn để phát triển kinh tế xã hội và chống thất thoát, lãng phí nguồn vốn đầu tư là hai việc cần thiết. Để tránh lãng phí, thất thoát vốn đầu tư cần thực hiện tốt từ khâu chủ trương đầu tư, thực hiện dự án đầu tư, kết thúc đầu tư đưa vào sử dụng và quyết toán vốn đầu tư. Trong đó quyết toán vốn đầu tư có vị trí rất quan trọng về mặt nhận thức, lý luận cũng như quá trình điều hành thực tiễn. Các dự án đầu tư xây dựng khi hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng đều phải thực hiện quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình. Việc quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình nhằm xác định chi phí hợp pháp đã thực hiện để phản ánh đúng giá trị dự án, công trình sau quá trình đầu tư. Hiện nay công tác thẩm tra quyết toán dự án dự án hoàn thành tại Sở Tài chính Cao Bằng còn nhiều bất cập như: - Năng lực của cán bộ thẩm tra quyết toán còn hạn chế. - Báo cáo thẩm tra quyết toán vốn đầu tư xây dựng dự án (công trình) hoàn thành của chủ đầu tư lập còn thiếu nhiều nội dung thẩm tra theo quy định. - Trong tổng số các công trình đã được thẩm tra phê duyệt quyết toán vốn đầu tư xây dựng hoàn thành vẫn còn tình trạng khá nhiều các công trình hoàn thành có thời gian lập, nộp báo cáo quyết toán chậm chiếm một tỷ lệ khá lớn. Nhưng trong các báo cáo thẩm tra đã không kiến nghị xử lý những vi phạm của chủ đầu tư dẫn đến hiện tượng này không được ngăn chặn mà còn tiếp diễn đến nay. - Mỗi một dự án khi thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành cơ quan thẩm tra quyết toán thường chỉ giao cho một cán bộ thẩm tra chịu trách nhiệm chính nên gặp khó khăn trong việc thẩm tra các dự án lớn và phức tạp. Vì thế việc nghiên cứu tìm ra các giải pháp để thực hiện tốt quyết toán dự án hoàn thành thuộc nguồn NSNN là một vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ yêu cầu thực tế đó, cùng với những kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý tài chính về đầu tư dự án tại Cao Bằng, em chọn đề tài: “Thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng” để làm đề tài Luận Văn thạc sỹ.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ THẨM TRA QUYẾT TOÁN DỰ ÁN HOÀN THÀNH SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA SỞ TÀI CHÍNH
Dự án hoàn thành và quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước
1.1.1 Dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước, theo giải thích của Quốc hội (2015), là tổng hợp các khoản thu và chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian cụ thể, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước Ngân sách nhà nước được chia thành ngân sách trung ương và ngân sách địa phương.
Vốn ngân sách Nhà nước bao gồm tất cả các nguồn vốn dựa trên thu, chi của Nhà nước, từ ngân sách trung ương đến ngân sách địa phương Nguồn vốn này được quyết định bởi cơ quan có thẩm quyền và chỉ được sử dụng trong một năm tài chính để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.
Dự án là một lĩnh vực hoạt động đặc thù, đòi hỏi phương pháp, nguồn lực và kế hoạch tiến độ riêng biệt để thực hiện Mục tiêu của dự án là tạo ra một thực thể mới, đáp ứng các yêu cầu cụ thể trong quá trình triển khai.
Dự án hoàn thành là dự án được xây dựng theo quy định của Nhà nước về Luật đầu tư xây dựng và Luật đấu thầu Dự án này đã có biên bản nghiệm thu, bàn giao và đưa vào sử dụng, với sự tham gia của chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thi công và đơn vị tiếp nhận tài sản.
Dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước là dự án đầu tư xây dựng tuân thủ các quy định của Luật đầu tư công, Luật xây dựng, Luật đấu thầu và Luật ngân sách nhà nước Dự án này sử dụng các nguồn vốn nhà nước như vốn đầu tư từ ngân sách địa phương, vốn tăng thu ngân sách địa phương, vốn chương trình mục tiêu quốc gia và vốn trung ương hỗ trợ Sau khi hoàn tất xây dựng, dự án sẽ được bàn giao và đưa vào sử dụng theo quy định hiện hành.
1.1.2 Quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước 1.1.2.1 Khái niệm và vai trò của quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước
Quyết toán dự án hoàn thành là quá trình kiểm tra và tổng hợp hồ sơ dự án, bao gồm các dữ liệu về khối lượng, đơn giá và giá trị Mục tiêu của quá trình này là đảm bảo tính chính xác, hợp lý và hợp lệ của toàn bộ nội dung công việc do chủ đầu tư thực hiện, nhằm hoàn tất dự án và đưa vào sử dụng.
Khi hoàn thành và bàn giao các dự án đầu tư xây dựng, việc quyết toán vốn đầu tư là cần thiết để xác định chi phí hợp pháp đã thực hiện Quyết toán này giúp phản ánh chính xác giá trị của dự án và công trình sau quá trình đầu tư.
Chi phí hợp pháp được phép quyết toán trong dự án đầu tư xây dựng bao gồm tất cả các khoản chi đã thực hiện từ giai đoạn chuẩn bị cho đến khi dự án hoàn thành và đưa vào sử dụng Để được coi là hợp pháp, chi phí này phải nằm trong dự toán và thiết kế được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đồng thời phải phù hợp với hợp đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu Ngoài ra, chi phí đầu tư cần phải có trong tổng mức đầu tư được phê duyệt ban đầu hoặc tổng mức đầu tư điều chỉnh.
1.1.2.2 Nội dung quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước
Để xác định dự án đầu tư, cần xác minh nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đã được sử dụng và số vốn thực tế đã thanh toán qua kho bạc nhà nước Việc này phải được thực hiện đến thời điểm chủ đầu tư lập báo cáo quyết toán, với thông tin cụ thể theo từng nguồn vốn.
Để xác định chi phí đề nghị quyết toán, cần phân loại theo từng khoản mục cụ thể như chi phí xây dựng, chi phí bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư, chi phí thiết bị, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng và các chi phí khác Việc phân chia này nên được thực hiện theo từng gói thầu hoặc hạng mục công trình để đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quá trình quyết toán.
Giá trị tài sản hình thành từ đầu tư có thể bị thiệt hại do thiên tai hoặc các sự kiện bất khả kháng, và những thiệt hại này không được tính vào giá trị tài sản.
Xác định giá trị và số lượng tài sản hình thành sau đầu tư của công trình, dự án là rất quan trọng, bao gồm phân loại theo nhóm tài sản dài hạn và tài sản ngắn hạn dựa trên chi phí thực tế Việc quy đổi giá trị vốn đầu tư về thời điểm dự án hoàn thành chỉ áp dụng cho những dự án có thời gian thi công trên 36 tháng từ khởi công đến khi bàn giao và đưa vào sử dụng.
Tài sản cố định đóng vai trò quan trọng trong việc phân bổ chi phí, theo nguyên tắc rằng chi phí đầu tư trực tiếp thuộc về tài sản đó Đối với các tài sản cố định chung, chi phí sẽ được phân bổ dựa trên tỷ lệ tương ứng với chi phí trực tiếp của từng tài sản.
Trường hợp nhiều đơn vị sử dụng tài sản thì phải có giá trị tài sản và danh mục đầy đủ cho từng đơn vị được bàn giao.
PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG THẨM TRA QUYẾT TOÁN DỰ ÁN HOÀN THÀNH SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA SỞ TÀI CHÍNH CAO BẰNG
Thực trạng dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh
2.1.1 Thực trạng nguồn vốn đầu tư thực hiện dự án từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn tỉnh Cao Bằng từ năm 2018 – 2020
* Tổng nguồn vốn đầu tư thực hiện dự án trên địa bàn tỉnh Cao Bằng trong 3 năm 2018, 2019, 2020 là 8.350 tỷ đồng, chi tiết tại bảng 2.1
Bảng 2.1 Tổng hợp nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh
Cao Bằng giai đoạn từ năm 2018 – 2020 Đơn vị: Tỷ đồng
TT Nguồn vốn Giai đoạn
1 Vốn đầu tư trong cân đối NSĐP 2.666 766 937 963
2 Vốn TW hỗ trợ đầu tư theo mục tiêu 2.995 1.577 396 1.022
3 Vốn chương trình mục tiêu quốc gia 2.689 496 960 1.233
Nguồn: Báo cáo Sở Kế hoạch và đầu tư tỉnh Cao Bằng
Theo bảng 2.1, tổng vốn đầu tư năm 2018 đạt 2.839 tỷ đồng, trong đó bao gồm 766 tỷ đồng từ ngân sách địa phương, 1.577 tỷ đồng từ vốn trung ương hỗ trợ đầu tư theo mục tiêu, và vốn từ chương trình mục tiêu quốc gia.
Trong năm 2019, tổng vốn đầu tư đạt 2.293 tỷ đồng, bao gồm 937 tỷ đồng từ ngân sách địa phương, 396 tỷ đồng hỗ trợ từ trung ương và 960 tỷ đồng từ chương trình mục tiêu quốc gia Đến năm 2020, tổng vốn đầu tư tăng lên 3.218 tỷ đồng, với 963 tỷ đồng từ ngân sách địa phương, 1.022 tỷ đồng hỗ trợ từ trung ương và 1.233 tỷ đồng từ chương trình mục tiêu quốc gia.
Nguồn vốn đầu tư của tỉnh Cao Bằng chủ yếu phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ ngân sách trung ương, với tỷ lệ hỗ trợ chi đầu tư phát triển chiếm hơn 70% tổng chi đầu tư phát triển của tỉnh.
Tỉnh Cao Bằng vẫn còn gặp khó khăn về kinh tế, với số thu ngân sách nhà nước thấp, dẫn đến việc tỉnh này chưa thể chủ động trong việc đầu tư Do đó, Cao Bằng phụ thuộc vào sự hỗ trợ tài chính từ ngân sách trung ương hàng năm.
* Tổng số dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Cao Bằng trong trong giai đoạn 2018 – 2020 được thể hiện tại bảng 2.2
Bảng 2.2 Tổng hợp tổng số dự án đầu tư sử dụng nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Cao Bằng từ năm 2018 – 2020
Dự án quan trọng quốc gia
1 Dự án chuẩn bị đầu tư 1.805 0 1 271 1.534
2 Dự án khởi công mới 1.665 0 0 250 1.416
Dự án hoàn thành bà giao đưa vào sử dụng
Nguồn: Báo cáo Sở Kế hoạch và đầu tư tỉnh Cao Bằng
Theo số liệu từ bảng 2.2, trong giai đoạn 2018 – 2020, tỉnh Cao Bằng đã triển khai tổng cộng 6.940 dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, với các chi tiết cụ thể về từng giai đoạn của các dự án.
Dự án chuẩn bị đầu tư hiện có 1.805 dự án, trong đó nổi bật là dự án Đường cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh tại tỉnh Cao Bằng, thuộc nhóm A Dự án này có tổng mức đầu tư khoảng 12.000 tỷ đồng, với 2.500 tỷ đồng từ ngân sách tỉnh và 2.500 tỷ đồng từ ngân sách trung ương Đây được coi là bước đột phá quan trọng trong phát triển hạ tầng giao thông của tỉnh, đáp ứng khát vọng phát triển kinh tế của nhân dân Cao Bằng.
+ Dự án khởi công mới có 1.665 dự án, trong đó dự án nhóm B có 250 dự án, dự án nhóm C có 1.416 dự án.
+ Dự án chuyển tiếp có 1.874 dự án, trong đó dự án nhóm B có 281 dự án, dự án nhóm C có 1.593 dự án.
+ Dự án hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng có 1.596 dự án, trong đó dự án nhóm B có 239 dự án, dự án nhóm C có 1.357 dự án.
Theo số liệu, tỉnh Cao Bằng đã phê duyệt 1.805 dự án khởi công mới, cao hơn số dự án hoàn thành là 1.596 dự án Điều này cho thấy mỗi năm tỉnh này phê duyệt thêm 209 dự án, trong khi nguồn vốn từ ngân sách nhà nước có hạn Hệ quả là sự mất cân đối trong việc bố trí vốn cho các dự án chuyển tiếp, gây khó khăn cho công tác quyết toán dự án ở giai đoạn hoàn thành.
2.1.2 Thực trạng thực hiện quyết toán dự án từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn tỉnh Cao Bằng từ năm 2018 – 2020
Hàng năm, tỉnh Cao Bằng hoàn thành và bàn giao hơn trăm dự án, trong đó nhiều dự án vẫn đang dở dang hoặc tạm dừng thi công, chưa được quyết toán Việc quyết toán vốn đầu tư dự án là cần thiết để xác định chi phí hợp pháp đã thực hiện và thẩm tra quyết toán vốn, từ đó xác định giá trị tài sản sau đầu tư Quyết toán kịp thời giúp tài sản dự án được bàn giao, đưa vào vận hành, khai thác hiệu quả Tổng hợp quyết toán dự án hoàn thành từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại Cao Bằng giai đoạn 2018 – 2020 được trình bày chi tiết trong bảng 2.3.
Bảng 2.3 Tổng hợp quyết toán dự án hoàn thành từ nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2018 – 2020 trên địa bàn tỉnh Cao Bằng Đơn vị: Tỷ đồng
Số dự án quyết toán
Tổng mức đầu tư được duyệt
Giá trị chủ đầu tư đề nghị quyết toán
Tiết kiệm cho ngân sách nhà nước
Tỷ lệ tiết kiệm trung bình (%)
Nguồn : Báo cáo Sở Tài Chính tỉnh Cao Bằng
Trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020, tỉnh Cao Bằng đã hoàn thành và bàn giao 1.596 dự án, tất cả đều đã được quyết toán và đưa vào sử dụng.
Năm 2018, có 469 dự án được đề nghị quyết toán với tổng mức đầu tư duyệt là 1.612 tỷ đồng Giá trị quyết toán mà chủ đầu tư đề nghị là 1.481 tỷ đồng, trong khi giá trị sau khi thẩm tra và phê duyệt đạt 1.477 tỷ đồng Qua đó, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước lên tới 4 tỷ đồng, tương đương 0,3%.
Năm 2019, tổng số dự án đề nghị quyết toán đạt 652 dự án với mức đầu tư được phê duyệt là 2.064 tỷ đồng Giá trị đề nghị quyết toán từ các chủ đầu tư là 1.994 tỷ đồng, trong khi giá trị sau thẩm tra và phê duyệt quyết toán là 1.992 tỷ đồng Qua đó, ngân sách nhà nước đã tiết kiệm được 2 tỷ đồng, tương ứng với 0,1%.
Năm 2020, có 475 dự án đề nghị quyết toán với tổng mức đầu tư được phê duyệt là 1.492 tỷ đồng Giá trị quyết toán mà các chủ đầu tư đề nghị là 1.305 tỷ đồng, trong khi giá trị sau khi thẩm tra và phê duyệt quyết toán đạt 1.300 tỷ đồng Nhờ đó, ngân sách nhà nước đã tiết kiệm được 5 tỷ đồng, tương ứng với 0,4%.
Trong giai đoạn 3 năm, tổng số dự án đề nghị quyết toán là 1.596 với giá trị đề nghị là 4.781 tỷ đồng Sau khi thẩm tra, giá trị phê duyệt quyết toán giảm xuống còn 4.770 tỷ đồng, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước 11 tỷ đồng, tương đương 0,2% so với giá trị đề nghị Thông tin chi tiết về quyết toán các dự án hoàn thành đã được phê duyệt tại tỉnh Cao Bằng trong giai đoạn 2018 – 2020 được tổng hợp theo cấp quyết định đầu tư trong bảng 2.4.
Bảng 2.4 Tổng hợp các dự án hoàn thành đã được phê duyệt quyết toán trong tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2018 – 2020
II UBND huyện phê duyệt 1.296 360 552 384
Nguồn: Báo cáo Sở Tài chính tỉnh Cao Bằng
Từ năm 2018 đến 2020, tỉnh Cao Bằng đã hoàn tất quyết toán 1.596 dự án, cụ thể: năm 2018 có 469 dự án, năm 2019 có 652 dự án và năm 2020 có 475 dự án Thông tin chi tiết về các dự án được phê duyệt sẽ được trình bày rõ ràng trong bảng 2.4.
Sở Tài chính cấp tỉnh đã thẩm tra và trình UBND tỉnh phê duyệt tổng cộng 300 dự án trong ba năm qua Cụ thể, năm 2018, số dự án được thẩm tra phê duyệt là 109, năm 2019 là 100 dự án, và năm 2020 là 91 dự án.
Thực trạng bộ máy thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
Bộ máy của thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành của Sở Tài chính tỉnh Cao Bằng gồm có:
- 05 Chuyên viên phòng Tài chính đầu tư.
- 01 Trưởng phòng Tài chính đầu tư.
- 01 Phó giám đốc Sở phụ trách phòng Tài chính đầu tư.
- 01 Giám đốc Sở Tài chính.
Cụ thể theo sơ đồ tại bảng 2.5
Bảng 2.5: Cơ cấu tổ chức thẩm tra quyết toán tại Sở Tài chính Cao Bằng
Nhìn vào bảng 2.5 trên ta thấy:
Chuyên viên phòng Tài chính đầu tư có trách nhiệm kiểm tra và xem xét hồ sơ dự án Nếu hồ sơ không đầy đủ theo quy định, họ sẽ trả lại cho chủ đầu tư để hoàn thiện Chỉ khi hồ sơ đáp ứng đầy đủ yêu cầu, chuyên viên mới tiếp nhận hồ sơ quyết toán dự án và tiến hành thẩm tra báo cáo quyết toán các công trình đã hoàn thành của chủ đầu tư.
Giá trị quyết toán sau khi thẩm tra không khác biệt so với giá trị đề nghị của chuyên viên thẩm tra Báo cáo thẩm tra quyết toán dự án đã được trình lên trưởng phòng.
Phó giám đốc phụ trách
Nếu có sự chênh lệch giữa giá trị quyết toán sau thẩm tra và giá trị đề nghị quyết toán, chuyên viên thẩm tra cần lập biên bản thống nhất số liệu với chủ đầu tư Việc này phải hoàn tất trước khi lập báo cáo thẩm tra quyết toán dự án để trình lên trưởng phòng.
Nếu chủ đầu tư dự án không đồng ý với số liệu sau thẩm tra quyết toán, chuyên viên sẽ tư vấn cho trưởng phòng và phó giám đốc để gửi giấy mời đến chủ đầu tư, các sở chuyên ngành và cơ quan cấp phát, thanh toán Cuộc họp này nhằm thống nhất nội dung và số liệu quyết toán trước khi lập báo cáo thẩm tra quyết toán để trình người có thẩm quyền phê duyệt.
Trưởng phòng tài chính đầu tư có trách nhiệm kiểm tra nội dung và số liệu trong báo cáo quyết toán dự án hoàn thành do các chuyên viên trình lên Sau khi kiểm tra, trưởng phòng sẽ ký nháy vào báo cáo trước khi gửi cho phó giám đốc phụ trách xem xét.
Phó giám đốc sở phụ trách phòng Tài chính đầu tư có trách nhiệm kiểm tra và ký duyệt báo cáo thẩm tra quyết toán của các dự án hoàn thành, sau đó trình Giám đốc Sở Tài chính hoặc UBND tỉnh để được phê duyệt.
- Giám đốc sở phê duyệt quyết toán dự án được UBND tỉnh uỷ quyền hoặc phân cấp.
Phòng Tài chính đầu tư có nhiệm vụ thẩm tra quyết toán vốn đầu tư cho các dự án hoàn thành, trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phê duyệt hoặc Giám đốc Sở Tài chính phê duyệt nếu được uỷ quyền Ngoài ra, phòng còn thực hiện thẩm tra và phê duyệt quyết toán các dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước của địa phương theo quy định.
Theo Đề án số 2575/ĐA-STC của Sở Tài chính, Phòng Tài chính đầu tư được phê duyệt 03 vị trí việc làm, bao gồm 02 vị trí lãnh đạo, quản lý và 01 vị trí chuyên môn, nghiệp vụ.
Theo Đề án số 2575/ĐA-STC của Sở Tài chính, tổng số biên chế được phê duyệt cho Phòng Tài chính đầu tư là 08 biên chế, bao gồm cả các vị trí lãnh đạo và quản lý.
Trong giai đoạn 2018 – 2020, số biên chế hiện có là 06, bao gồm 01 trưởng phòng, 01 phó trưởng phòng và 04 chuyên viên Việc giữ nguyên số biên chế này là do tỉnh thực hiện sắp xếp, tinh giảm bộ máy hành chính, không cho phép tuyển dụng mới Trong số 06 biên chế, có 05 công chức nữ và 01 công chức nam, với độ tuổi trung bình là 35 Về dân tộc, 01 biên chế thuộc dân tộc Kinh và 05 thuộc dân tộc Tày Trình độ học vấn của các biên chế gồm 04 người có bằng cử nhân tài chính và 02 người chuyên ngành kỹ sư xây dựng.
Phòng tài chính đầu tư hiện có 06/08 biên chế, thiếu 02 biên chế, dẫn đến không đủ nhân lực để thực hiện nhiệm vụ thẩm tra quyết toán Mặc dù 06 biên chế hiện tại có độ tuổi tương đối đồng đều, tạo điều kiện hỗ trợ lẫn nhau về kinh nghiệm và sức trẻ, nhưng lại thiếu sự cân bằng về giới tính, dân tộc và trình độ, gây khó khăn trong việc hỗ trợ chuyên môn cho các nhiệm vụ được giao.
Năng lực chuyên môn của một số công chức chưa đáp ứng yêu cầu thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành, đặc biệt là những công chức lớn tuổi có tâm lý ngại thay đổi Họ thường không chủ động nắm bắt các thay đổi về cơ chế chính sách, định mức và đơn giá trong quyết toán dự án.
Hộp 2.1: Kết quả phỏng vấn về thực trạng bộ máy thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành của Sở Tài chính Cao Bằng Câu 1: Đánh giá của ông/bà về thực trạng bộ máy thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
Bà Hoàng Tố Quyên, Giám đốc Sở Tài chính Cao Bằng, cho biết bộ máy thẩm tra quyết toán của sở đã được hoàn thiện sau khi thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW Sự sắp xếp này giúp bộ máy trở nên tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả, đảm bảo quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành diễn ra thông suốt từ dưới lên trên Điều này tạo sự chủ động và trách nhiệm cho cán bộ thẩm tra, khuyến khích họ phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ Ngoài ra, vai trò kiểm tra và phê duyệt báo cáo của lãnh đạo phòng và lãnh đạo sở cũng được thuận lợi hơn.
Nguồn: Tác giả phỏng vấn và tổng hợp
2.3 Thực trạng thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
2.3.1 Thực trạng thực hiện quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
Thẩm tra là giai đoạn quan trọng trong quy trình thẩm tra quyết toán dự án tại Sở Tài chính Cao Bằng, bao gồm 9 bước cụ thể được trình bày tại mục 1.2.3.
- Bước 1: Tiếp nhận hồ sơ.
- Bước 2: Phân công xử lý hồ sơ.
- Bước 3: Thẩm tra hồ sơ quyết toán.
- Bước 4: Họp thông báo kết quả và lập biên bản.
- Bước 5: Soạn thảo báo cáo thẩm tra quyết toán.
- Bước 6: Kiểm tra hồ sơ.
- Bước 7: Phê duyệt văn bản.
- Bước 8: Vào sổ văn bản đóng dấu.
- Bước 9: Trả kết quả cho chủ đầu tư.
Qua rà soát và tổng hợp lại quy trình thẩm tra quyết toán giai đoạn từ 2018-
Đánh giá chung về thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
Nội dung thẩm tra đảm bảo tuân thủ quy định về trình tự và thủ tục đầu tư xây dựng, cũng như các luật liên quan đến đầu tư công và xây dựng Hồ sơ thẩm tra đầy đủ và đúng quy định, cho thấy bộ phận thẩm tra quyết toán có chuyên môn vững vàng và nắm rõ các quy định pháp luật.
Sở Tài chính Cao Bằng đã ban hành quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành, quy định rõ về tiếp nhận và xử lý hồ sơ quyết toán Quy trình này được thực hiện nghiêm túc và đúng quy định từ các chuyên viên đến lãnh đạo sở.
Hệ thống định mức và đơn giá phục vụ thẩm tra quyết toán dự án tại Sở Tài chính đã được cập nhật đầy đủ, cùng với cơ sở dữ liệu và cơ sở vật chất, phần cứng, phần mềm được đầu tư thường xuyên, đảm bảo đáp ứng các điều kiện làm việc theo quy định.
Sở Tài chính đang đối mặt với thách thức lớn trong việc thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành do số lượng hồ sơ lớn và chất lượng không đồng đều từ các chủ đầu tư khác nhau Nhiều hồ sơ có chất lượng thấp, khiến công tác thẩm tra gặp khó khăn, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên ngành sâu mà chuyên viên chưa có kinh nghiệm thực tế Hiện tại, quá trình thẩm tra chủ yếu tập trung vào việc kiểm tra tính đầy đủ và pháp lý của hồ sơ, chưa đi sâu vào nội dung cụ thể của dự án khi quyết toán.
Quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành do Sở Tài chính ban hành hiện chưa rõ ràng trong việc phân chia công việc theo từng giai đoạn, gây khó khăn cho chuyên viên trong việc rút ngắn thời gian thẩm tra Chất lượng thẩm tra phụ thuộc vào kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm của chuyên viên, cùng với sự kiểm soát từ lãnh đạo phòng và sở Ngoài ra, quy trình cũng bị ảnh hưởng bởi nhiều đối tượng liên quan như chủ đầu tư và lãnh đạo, dẫn đến việc chưa tuân thủ chặt chẽ quy trình thẩm tra quyết toán.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về thẩm tra quyết toán dự án hiện chưa đầy đủ và thiếu đồng bộ, với các hướng dẫn ban hành chậm trễ Công tác thẩm tra chủ yếu dựa vào hồ sơ do chủ đầu tư cung cấp, dẫn đến chất lượng hồ sơ quyết toán thấp và không đáp ứng yêu cầu Phần mềm dự toán, định mức, đơn giá chưa được cập nhật kịp thời, gây ra sai sót trong quá trình thẩm định trước khi phê duyệt dự án Hơn nữa, hồ sơ quyết toán vẫn lưu trữ dưới dạng giấy, gây khó khăn và tốn thời gian khi tìm kiếm thông tin.
2.4.3 Nguyên nhân của hạn chế
2.4.3.1 Nguyên nhân thuộc về Sở Tài chính
Cơ quan thẩm tra cần cải thiện việc kiểm tra và giám sát thường xuyên đối với các chủ đầu tư, tổ chức tư vấn và nhà thầu trong hoạt động đầu tư xây dựng Hiện tại, việc áp dụng các chế tài xử lý vi phạm quy định về quản lý đầu tư và quyết toán dự án hoàn thành chưa được thực hiện hiệu quả Hơn nữa, số lượng cán bộ thẩm tra quyết toán tại cơ quan thẩm tra vẫn còn thiếu, ảnh hưởng đến chất lượng công tác kiểm tra.
2.4.3.2 Nguyên nhân thuộc về chủ đầu tư và nhà thầu
Chủ đầu tư chưa chú trọng đến việc quyết toán dự án hoàn thành, dẫn đến nhiều vấn đề tồn đọng do chưa xử lý quyết liệt những vướng mắc trong quá trình này Hơn nữa, việc luân chuyển và thay đổi cán bộ chủ đầu tư đã gây thất lạc hồ sơ dự án, làm ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả quyết toán.
Nhà thầu vi phạm quy định về quyết toán hợp đồng bằng cách không hợp tác với chủ đầu tư, nhằm tránh bị thanh tra và kiểm tra Hành động này dẫn đến việc trì hoãn nộp thuế và không hoàn trả số tiền mà chủ đầu tư đã thanh toán vượt mức giá trị khối lượng thực hiện.
Chất lượng của báo cáo kiểm toán báo cáo quyết toán vốn đầu tư hoàn thành thấp, gây khó khăn cho thẩm tra quyết toán.
2.4.3.3 Nguyên nhân bên ngoài khác
Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 gặp nhiều vấn đề không phù hợp với thực tiễn, chủ yếu do việc lập và thực hiện kế hoạch đầu tư dàn trải, thiếu tập trung nguồn lực Hệ quả là nhiều công trình, dự án bị kéo dài thời gian thực hiện, dẫn đến thất thoát, lãng phí nguồn vốn đầu tư công và gây khó khăn trong công tác quyết toán dự án.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật thủ tục chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư còn phức tạp, nhưng hiệu lực thấp.
Chưa có sự phân chia rõ ràng trách nhiệm và quyền hạn cho chủ đầu tư, dẫn đến việc thiếu chủ động và linh hoạt trong quá trình triển khai dự án Định mức đầu tư xây dựng công trình thường có thời hạn hiệu lực ngắn và thường xuyên thay đổi để phù hợp với sự phát triển công nghệ, điều này ảnh hưởng lớn đến đơn giá và dự toán xây dựng, từ đó tác động đến việc quyết toán vốn dự án sau này.
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
THẨM TRA QUYẾT TOÁN DỰ ÁN HOÀN THÀNH SỬ
DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA
SỞ TÀI CHÍNH CAO BẰNG
Kế hoạch đầu tư công và phương hướng hoàn thiện thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng đến năm 2025
3.1.1 Kế hoạch đầu tư công trên địa bàn tỉnh Cao Bằng đến năm 2025
Trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, tỉnh Cao Bằng xác định đầu tư xây dựng là một yếu tố then chốt, vì vậy tỉnh sẽ dành nhiều ngân sách cho phát triển Dự kiến, ngân sách sẽ được bố trí cho đầu tư xây dựng trong các năm 2021, 2022 và 2023.
Bảng 3.1 Dự kiến tình hình đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2021-2025 Đơn vị: Tỷ đồng
TT Chỉ tiêu Tổng cộng
1 Vốn đầu tư trong cân đối NSĐP 5.584 1.011 1.061 1.114 1.170 1.228
2 Vốn TW hỗ trợ đầu tư theo mục tiêu 5.929 1.073 1.127 1.183 1.242 1.304
3 Vốn chương trình mục tiêu quốc gia 7.152 1.294 1.359 1.427 1.498 1.573
Nguồn: Báo cáo Sở Kế hoạch và đầu tư tỉnh Cao Bằng
Kế hoạch vốn đầu tư công gia tăng dẫn đến sự mở rộng danh mục các dự án được đầu tư và hoàn thành Do đó, việc quyết toán vốn đầu tư cho các dự án hoàn thành cần tuân thủ thời gian quy định tại Thông tư 10/2020/TT-BTC, cụ thể là 03 tháng cho dự án nhóm C, 04 tháng cho dự án nhóm B và 08 tháng cho dự án nhóm A.
Trong quá trình quyết toán dự án hoàn thành, việc phát hiện và xử lý các sai phạm trong đầu tư xây dựng công trình là rất quan trọng Các kiến nghị gửi đến cơ quan phê duyệt quyết toán nhằm thu hồi các khoản chi không đúng chế độ và tiết kiệm chi phí cho ngân sách nhà nước.
Quyết toán dự án hoàn thành giúp phát hiện những thiếu sót trong cơ chế quản lý và chính sách tài chính đầu tư, từ đó kiến nghị với cơ quan quản lý nhà nước để khắc phục và điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn.
3.1.2 Phương hướng hoàn thiện thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng đến năm 2025
- Phương hướng hoàn thiện bộ máy thẩm tra quyết toán:
Con người là yếu tố quyết định cho sự thành công của công tác thẩm tra quyết toán dự án Để nâng cao hiệu quả công việc này, cần ưu tiên tuyển chọn cán bộ có năng lực tốt và kiện toàn đội ngũ cán bộ hiện tại theo hướng tinh gọn, hiệu quả Đồng thời, cần tạo điều kiện về vật chất và tinh thần để khuyến khích cán bộ vượt qua khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
- Phương hướng hoàn thiện nội dung:
Tăng cường sự chỉ đạo từ lãnh đạo cấp phòng đến lãnh đạo cấp sở và cán bộ thẩm tra quyết toán nhằm nâng cao chất lượng báo cáo quyết toán dự án hoàn thành, hạn chế sai sót và rủi ro trong công tác quyết toán Qua quá trình quyết toán, cần đánh giá việc triển khai dự án từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến hoàn thành, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và hiệu quả kinh tế - xã hội theo quyết định phê duyệt Đồng thời, cần phát hiện sơ hở trong quản lý nhà nước để kiến nghị điều chỉnh, ngăn chặn tình trạng tham nhũng và bảo vệ ngân sách nhà nước.
- Phương hướng hoàn thiện thực hiện quy trình:
Cần rà soát và sắp xếp lại quy trình tiếp nhận hồ sơ quyết toán dự án từ bước tiếp nhận đến xử lý hồ sơ, nhằm đảm bảo quy trình thẩm tra của Sở Tài chính trở nên tinh gọn, thuận lợi cho chủ đầu tư, cán bộ thẩm tra và lãnh đạo các phòng ban Mặc dù quy trình được đơn giản hóa, vẫn phải đảm bảo đầy đủ nội dung cần thẩm tra và đạt hiệu quả cao.
- Phương hướng hoàn thiện sử dụng công cụ thẩm tra:
Để nâng cao hiệu quả công tác quyết toán, cần thực hiện tốt việc tuyên truyền và phổ biến các văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là Thông tư 10/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính và Chỉ thị 27/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ Việc này nhằm giúp cán bộ, công chức và các chủ đầu tư, đơn vị thi công hiểu rõ và thực hiện đúng quy định về quyết toán dự án Bên cạnh đó, cần thường xuyên tổ chức tập huấn, cập nhật các hệ thống văn bản pháp luật liên quan như Luật đầu tư công 2019, Luật ngân sách 2015, Luật xây dựng 2014, và Luật đấu thầu 2013 để nâng cao năng lực cho cán bộ thẩm tra quyết toán.
Xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ và thông suốt về văn bản thẩm tra quyết toán dự án, bao gồm các loại văn bản như: Luật của Quốc hội, Nghị định, chỉ đạo của Chính phủ, Thông tư của Bộ Tài chính, văn bản của Uỷ ban nhân dân tỉnh, và hướng dẫn từ Sở Tài chính.
Uỷ ban nhân dân các huyện cho công tác quyết toán dự án.
Giải pháp hoàn thiện thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng đến năm 2025
3.2.1 Giải pháp hoàn thiện bộ máy thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành sử dụng vốn ngân sách nhà nước của Sở Tài chính Cao Bằng
3.2.1.1 Giải pháp tuyển dụng, bổ sung biên chế, số lượng công chức thẩm tra quyết toán
Để đảm bảo đủ số lượng công chức theo đề án vị trí việc làm, cần thực hiện đăng ký với Sở Nội vụ và UBND tỉnh Theo Đề án số 2575/ĐA-STC của Sở Tài chính, tổng số biên chế được phê duyệt cho Phòng Tài chính đầu tư là 08 biên chế, trong khi hiện tại chỉ có 06 biên chế đang hoạt động Do đó, cần tuyển thêm 02 biên chế để đáp ứng yêu cầu.
Trong bối cảnh chờ đợi đăng ký thi tuyển cán bộ công chức tỉnh, Sở Tài chính đang chủ động xem xét và lựa chọn những cán bộ công chức có năng lực tốt từ Phòng Kế hoạch – Tài chính các huyện, đặc biệt ưu tiên những người làm việc tại các huyện bị sát nhập theo Đề án số 11-ĐA/TU ngày 08 tháng 11 năm 2018 Sở Tài chính sẽ đề xuất với Sở Nội vụ và UBND tỉnh để điều động, luân chuyển công chức theo quy định, nhằm đảm bảo tổ chức bộ máy hành chính nhà nước hoạt động hiệu lực và hiệu quả.
Ba là, tổ chức lại Tổ tư vấn thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành do Sở Tài chính chủ trì, bao gồm các Sở chuyên ngành như Sở Xây dựng, Sở Giao thông Vận tải, Sở Công thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Kế hoạch & Đầu tư và Kho bạc Nhà nước tỉnh Cao Bằng Mục tiêu của Tổ tư vấn là giải quyết các vấn đề chưa thống nhất giữa chủ đầu tư và cơ quan thẩm tra quyết toán dự án thông qua phân tích, thảo luận và biểu quyết, dựa trên nguyên tắc thiểu số phục tùng đa số.
Sở Tài chính cần tham mưu với UBND tỉnh để thành lập Ban chỉ đạo công tác thẩm tra quyết toán dự án, do một lãnh đạo tỉnh làm Trưởng ban, nhằm nâng cao vai trò của công tác quyết toán Ban chỉ đạo sẽ trực tiếp kiểm tra và đôn đốc tiến độ quyết toán, đặc biệt đối với những dự án kéo dài nhiều năm chưa hoàn tất Các cuộc họp sẽ được tổ chức để nghe báo cáo và giải trình từ chủ đầu tư và cơ quan thẩm tra, từ đó đưa ra quyết định phù hợp.
3.2.1.2 Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ thẩm tra quyết toán Một là, cần rà soát, tổng hợp đội ngũ cán bộ làm thẩm tra quyết toán không đạt tiêu chuẩn theo quy định, cán bộ đạt chuẩn về trình độ nhưng có độ tuổi cao, năng lực hạn chế chưa đủ điều kiện nghỉ hưu để xem xét từng trường hợp cụ thể.
Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền xây dựng chế độ tiền lương và định mức biên chế cho cán bộ công chức phù hợp với từng khu vực, vùng miền và phân loại đơn vị hành chính Đồng thời, cần ban hành quy chế và chính sách thu hút cán bộ, sinh viên xuất sắc có trình độ Đại học và trên Đại học về làm việc.
Xây dựng và thực hiện kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ công chức là rất quan trọng, đảm bảo rằng việc đào tạo phải phù hợp với quy hoạch và vị trí việc làm Chú trọng bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm giải quyết tình huống theo từng chức danh cụ thể Cần cử cán bộ công chức tham gia các lớp đào tạo, tập huấn để nâng cao trình độ chuyên môn.
3.2.2 Giải pháp hoàn thiện quy trình thẩm tra
Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện quy trình thẩm tra quyết toán dự án theo định hướng sau:
Trao quyền chủ động cho cán bộ thẩm tra giúp loại bỏ các bước trung gian không cần thiết trong quá trình thẩm tra quyết toán, từ đó tạo sự thuận lợi và rút ngắn thời gian thẩm tra.
Trong quá trình thẩm tra, các bước trung gian bao gồm việc trình lãnh đạo phòng và lãnh đạo sở Đối với những dự án không có chênh lệch giá trị giữa đề nghị quyết toán của chủ đầu tư và giá trị thẩm tra của Sở Tài chính, việc ký biên bản thống nhất nội dung quyết toán không cần thiết phải có đầy đủ lãnh đạo phòng và lãnh đạo sở Lãnh đạo phòng sẽ kiểm tra báo cáo của tất cả chuyên viên thẩm tra, do đó khối lượng công việc rất lớn Với những dự án đã rõ ràng về số liệu và được chủ đầu tư chấp thuận kết quả thẩm tra, không cần thiết phải rà soát lại toàn bộ nội dung của chuyên viên thẩm tra.
Thể chế hoá quy trình thẩm tra quyết toán dự án là việc đưa quy trình này vào bộ quy trình xử lý công việc của Sở Tài chính Quy trình thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành được xác định là một thủ tục hành chính giữa cơ quan thẩm tra và chủ đầu tư, trong đó chủ đầu tư được coi là người dân tham gia vào việc giải quyết thủ tục hành chính Do đó, quy trình thẩm tra quyết toán cần phải được chuẩn hoá về trình tự, nội dung và thời gian giải quyết, đảm bảo tính rõ ràng, công khai và minh bạch.
- Phấn đấu đưa quy trình thẩm tra quyết toán dự án sang bộ phận hành chính công của tỉnh
Quy trình thẩm tra quyết toán dự án đã được chuẩn hóa về nội dung, trình tự và thời hạn giải quyết, do đó việc chuyển giao thủ tục hành chính này sang Trung tâm hành chính công của tỉnh là cần thiết Điều này nhằm đảm bảo quy trình được công khai, minh bạch và nâng cao trách nhiệm của cơ quan thẩm tra, cụ thể là Sở Tài chính.
- Thiết kế lại mẫu biểu báo cáo thẩm tra quyết toán và chuẩn hoá để áp dụng cho các cán bộ thẩm tra
Hiện nay, báo cáo thẩm tra quyết toán không có mẫu biểu chung, điều này phụ thuộc vào từng loại hình dự án và yêu cầu thẩm tra về nội dung, chất lượng và tiến độ Các cán bộ thẩm tra phải tự lập mẫu báo cáo, gây khó khăn và tốn thời gian, đặc biệt cho những cán bộ mới Do đó, việc thiết kế một mẫu báo cáo chung để áp dụng cho tất cả cán bộ thẩm tra quyết toán là rất cần thiết.
3.2.3 Giải pháp hoàn thiện nội dung thẩm tra
3.2.3.1 Xác định rõ nội dung báo cáo quyết toán dự án
Để cải thiện chất lượng nội dung thẩm tra quyết toán dự án hoàn thành từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, cần xác định rõ ràng nội dung của Báo cáo quyết toán.
Khi thẩm tra quyết toán các dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, cần xác định rõ nguồn vốn đầu tư cho dự án, bao gồm: vốn đầu tư trong cân đối ngân sách địa phương, vốn từ nguồn thu sử dụng đất, vốn từ nguồn thu xổ số kiến thiết, vốn tăng thu ngân sách địa phương, vốn chương trình mục tiêu quốc gia như chương trình giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới, cùng với vốn trung ương hỗ trợ đầu tư theo mục tiêu, bao gồm vốn trong nước, vốn ODA và vốn trái phiếu chính phủ.
Thời gian mà chủ đầu tư lập báo cáo quyết toán cho dự án hoàn thành cần phải tuân thủ đúng quy định Đặc biệt, đối với các dự án quan trọng quốc gia và dự án nhóm A, việc xác định thời gian này rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý dự án.