Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI Phạm Xuân Bách QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DỊCH VỤ PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà Nội – 2021 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀ.
Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài luận văn
Dịch vụ phân phối bán lẻ là một lĩnh vực quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp lớn vào việc định hướng sản phẩm và hàng hóa, đồng thời giúp các nhà sản xuất hiểu rõ hơn về thị hiếu người tiêu dùng Nó không chỉ cân bằng cung cầu trên thị trường mà còn ảnh hưởng đến việc cung cấp hàng hóa, ổn định cuộc sống và đáp ứng nhu cầu của cư dân, đặc biệt là tại Hà Nội Do đó, việc quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại Hà Nội là cần thiết để đạt được các mục tiêu kinh tế chung và riêng của ngành này.
Hà Nội, với vị trí địa lý thuận lợi và vai trò là trung tâm văn hóa, kinh tế, chính trị của cả nước và khu vực phía Bắc, đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của ngành dịch vụ phân phối bán lẻ Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước đối với dịch vụ này vẫn gặp nhiều thách thức, đặc biệt trong việc quản lý đăng ký kinh doanh cho các cửa hàng bán lẻ và khai thác các mô hình chợ trên địa bàn.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và xu hướng hội nhập, Việt Nam đang mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối bán lẻ tại Hà Nội Thị trường bán lẻ Hà Nội, với tiềm năng lớn, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài và tạo điều kiện cho hàng hóa từ nhiều quốc gia gia nhập thị trường Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 cũng đang tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực này, đòi hỏi sự quản lý nhà nước hiệu quả hơn Để nâng cao hiệu quả quản lý dịch vụ phân phối bán lẻ, cần thực hiện nghiên cứu khoa học nhằm cung cấp cái nhìn tổng quan và kiến thức cần thiết về quản lý nhà nước trong hoạt động mua bán hàng hóa Việc nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước tại Hà Nội sẽ giúp đưa ra giải pháp tối ưu hóa quá trình phân phối, giải quyết các vấn đề tồn đọng và nâng cao hiệu quả quản lý trong ngành dịch vụ phân phối bán lẻ.
Đề tài nghiên cứu "Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội" được lựa chọn cho luận văn thạc sĩ nhằm giải quyết những vấn đề cấp thiết liên quan đến quản lý dịch vụ này.
Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan
a) Tổng quan các công trình nghiên cứu
Đến nay, đã có nhiều nghiên cứu về bán buôn, bán lẻ và hệ thống phân phối hàng hóa tại Việt Nam và trên thế giới, bao gồm các loại hình bán lẻ như chợ, siêu thị và trung tâm thương mại Tuy nhiên, vẫn thiếu các nghiên cứu chuyên sâu và hệ thống về quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ, đặc biệt ở cấp tỉnh như thành phố Hà Nội Một số nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn này đã được thực hiện.
Nguyễn Thanh Bình (2012) trong luận án tiến sĩ “Hoàn thiện chính sách phát triển dịch vụ phân phối bán lẻ hàng hóa ở Việt Nam thời kỳ hội nhập” đã nghiên cứu bằng phương pháp định tính, chủ yếu phân tích chính sách phát triển dịch vụ phân phối bán lẻ trong bối cảnh hội nhập Đề tài nhấn mạnh sự cần thiết của việc định hướng cơ hội thị trường cho doanh nghiệp bán lẻ, đặc biệt khi Việt Nam đang đẩy mạnh hội nhập thương mại Tuy nhiên, nghiên cứu chưa đi sâu vào việc phân tích và hoàn thiện chính sách phát triển dịch vụ phân phối bán lẻ tại các địa phương cụ thể như thành phố Hà Nội, điều này vẫn cần được làm rõ hơn.
Phạm Hồng Tú (2012) trong bài viết "Phát triển thị trường bán lẻ hàng tiêu dùng ở nông thôn Việt Nam thời kỳ 2011 – 2020" đã sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính để đưa ra nhiều định hướng phát triển dịch vụ bán lẻ tại khu vực nông thôn Bài viết đề cập đến các vấn đề quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ, bao gồm việc thúc đẩy các mô hình hợp tác xã bán buôn bán lẻ và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các doanh nghiệp bán lẻ Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào phát triển dịch vụ bán lẻ ở nông thôn Việt Nam, chưa khai thác sâu về quản lý nhà nước trong phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh hay cụ thể tại thành phố Hà Nội.
Ngô Thị Hiền Trang (2018) trong bài viết "Ngành bán lẻ Việt Nam Trong bối cảnh hội nhập quốc tế" đã phân tích cơ hội và rủi ro của dịch vụ phân phối bán lẻ dưới tác động của Hiệp định TPP, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm phát huy tích cực và hạn chế tiêu cực cho sự phát triển ngành này Bài viết cũng đề cập đến các khía cạnh quản lý nhà nước liên quan đến dịch vụ phân phối bán lẻ, như pháp lý và chính sách khi các điều khoản của hiệp định có hiệu lực Tuy nhiên, do mục tiêu nghiên cứu khác nhau, nội dung quản lý nhà nước đối với dịch vụ này vẫn chưa được khai thác một cách kỹ lưỡng.
Nguyễn Hồng Quý (2018) trong bài viết “Phát triển dịch vụ bán buôn, bán lẻ trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” đã phân tích thực trạng và tiềm năng phát triển ngành dịch vụ bán buôn, bán lẻ tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập thương mại quốc tế Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính để chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp nhằm phát triển ngành dịch vụ phân phối Bài viết cũng đề cập đến các khía cạnh quản lý nhà nước trong lĩnh vực dịch vụ phân phối bán lẻ, bao gồm việc xây dựng chính sách thu hút đầu tư và đảm bảo tính pháp lý cho doanh nghiệp Tuy nhiên, khía cạnh quản lý nhà nước chưa được khai thác sâu và không phải là trọng tâm của đề tài.
Nguyễn Thị Như Quỳnh (2018) trong bài viết “Tác động của CTPPP và EVFTA đối với ngành bán lẻ Việt Nam” đã nghiên cứu bằng phương pháp định tính, tập trung vào việc phân tích cơ hội và thách thức cho ngành bán lẻ khi Việt Nam thực hiện hai hiệp định thương mại tự do (FTA) Bài viết nêu rõ những tác động của các hiệp định này và đề xuất giải pháp nhằm phát huy cơ hội cũng như hạn chế thách thức Ngoài ra, tác giả cũng đề cập đến các vấn đề quản lý nhà nước trong ngành dịch vụ phân phối bán lẻ, bao gồm định hướng phát triển và thực trạng của ngành này tại Việt Nam.
Sau khi Việt Nam gia nhập WTO và thực thi nhiều hiệp định thương mại tự do, cần có các giải pháp vĩ mô cho các cơ quan ban ngành nhằm cải thiện quản lý ngành dịch vụ phân phối bán lẻ Mặc dù một số khía cạnh của quản lý nhà nước đối với dịch vụ này đã được đề cập, nhưng chúng không phải là trọng tâm của bài viết và chưa được nghiên cứu một cách sâu sắc.
Phạm Thị Kim Ngân (2009) đã nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp bán lẻ trên thị trường Việt Nam” trong bối cảnh Việt Nam gia nhập WTO, sử dụng phương pháp định tính để phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp bán lẻ Nghiên cứu không chỉ chỉ ra những thách thức mà các doanh nghiệp phải đối mặt mà còn đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này Đề tài tập trung vào nhiều khía cạnh của quản lý nhà nước như xây dựng chính sách, hoàn thiện khung pháp lý và đảm bảo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp bán lẻ, mặc dù phạm vi nghiên cứu chủ yếu giới hạn ở các doanh nghiệp bán lẻ tại Việt Nam.
Hồ Thị Thanh Nga (2007) đã nghiên cứu đề tài “Quản lý cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ phân phối hàng hóa ở Việt Nam” trong bối cảnh nước ta gia nhập WTO, dẫn đến sự gia tăng cạnh tranh trong ngành dịch vụ phân phối Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, tập trung vào quản lý cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trong lĩnh vực này Đề tài đề cập đến một số khía cạnh của quản lý nhà nước đối với ngành dịch vụ phân phối bán lẻ, bao gồm tính công bằng, tính pháp lý và giải quyết mâu thuẫn giữa các doanh nghiệp Tuy nhiên, do mục tiêu nghiên cứu chủ yếu phân tích và giải quyết cạnh tranh, nội dung về quản lý nhà nước trong dịch vụ phân phối bán lẻ vẫn chưa được khai thác đầy đủ.
TS Nguyễn Thị Nhiễu (2007) đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu các dịch vụ bán buôn, bán lẻ của một số nước và khả năng vận dụng vào Việt Nam” trong bối cảnh Việt Nam mở cửa thị trường dịch vụ phân phối và gia nhập WTO Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, tập trung vào mô hình quản lý phát triển dịch vụ bán buôn bán lẻ tại Việt Nam Đề tài phân tích thực trạng dịch vụ này trong giai đoạn đầu, chỉ ra những tồn đọng và đề xuất giải pháp phát triển, đặc biệt nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế và thu hút đầu tư trong quản lý nhà nước đối với ngành dịch vụ phân phối bán lẻ, mặc dù nội dung này chưa được nghiên cứu sâu do trọng tâm nghiên cứu khác nhau.
Phạm Hữu Thìn (2008) trong luận án "Giải pháp phát triển các loại hình tổ chức bán lẻ văn minh hiện đại ở Việt Nam" đã phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp cho sự phát triển của siêu thị và trung tâm thương mại tại Việt Nam trong giai đoạn đó Luận án nhấn mạnh một số khía cạnh quan trọng như định hướng cho các nhà bán lẻ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và thu hút đầu tư, đồng thời đề cập đến nội dung "quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ" Tuy nhiên, do sự khác biệt trong trọng tâm nghiên cứu, các nội dung này chưa được khai thác một cách sâu sắc.
Báo cáo của AT Kearney (2009) mang tên “Những hy vọng của bán lẻ toàn cầu – Chỉ số phát triển bán lẻ toàn cầu 2009” tập trung vào việc xếp hạng các thị trường bán lẻ trên toàn thế giới Nghiên cứu này dựa trên bốn nhóm chỉ tiêu đánh giá để xác định tiềm năng phát triển của các thị trường bán lẻ.
Bài viết của Allan Fels (2009) có tiêu đề “Quản lý bán lẻ - Bài học từ các quốc gia đang phát triển” đăng trên Asia Pacific Review, tập trung phân tích kinh nghiệm quản lý bán lẻ từ một số quốc gia phát triển Từ những phân tích này, bài viết rút ra các bài học quý giá cho lĩnh vực dịch vụ bán lẻ, giúp cải thiện chiến lược và hiệu quả kinh doanh tại các thị trường đang phát triển.
C Lonsdale, J Sanderson và G Waston (2002) trong tác phẩm "Supply Chain, Market and Power" đã tập trung phân tích hệ thống chuỗi phân phối và thị trường phân phối tại một số quốc gia Nghiên cứu này không chỉ kế thừa những giá trị khoa học quan trọng mà còn chỉ ra những khoảng trống cần được khám phá thêm trong lĩnh vực này.
Các công trình nghiên cứu đã đề cập đến nhiều kiến thức và khái niệm quan trọng trong ngành dịch vụ phân phối bán lẻ, bao gồm vai trò của quản lý nhà nước trong việc định hướng doanh nghiệp và hộ kinh doanh, ổn định môi trường kinh doanh, phát triển các mô hình bán lẻ như chợ và trung tâm thương mại, và đảm bảo tính công bằng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp Những giá trị khoa học này sẽ được kế thừa và phát huy trong tương lai.
Đối tượng, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài tập trung vào các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh, đặc biệt là tại thành phố Hà Nội Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích và đánh giá hiệu quả của các chính sách quản lý trong lĩnh vực này, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện.
Nghiên cứu này tập trung vào thực trạng quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý trong lĩnh vực này Để đạt được mục tiêu này, đề tài sẽ thực hiện các nhiệm vụ cụ thể liên quan đến việc phân tích và cải thiện các chính sách quản lý hiện hành.
Nghiên cứu và tổng hợp kiến thức về quản lý nhà nước trong lĩnh vực dịch vụ phân phối bán lẻ cấp tỉnh là cần thiết để hệ thống hóa và làm rõ các vấn đề lý luận liên quan Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý mà còn góp phần phát triển bền vững dịch vụ phân phối bán lẻ tại địa phương.
Dựa trên lý luận đã xây dựng, bài viết thu thập dữ liệu từ các nguồn thông tin đáng tin cậy như Sở Công Thương và Tổng cục Thống Kê, kết hợp với điều tra và phỏng vấn sơ bộ Qua đó, phân tích thực trạng hoạt động quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại Hà Nội, nhằm nhận xét và đánh giá những thành tựu cũng như hạn chế còn tồn tại.
Để khắc phục những hạn chế và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về dịch vụ phân phối tại Hà Nội, cần triển khai các giải pháp đồng bộ như tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra; cải thiện hệ thống thông tin và dữ liệu về thị trường; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý; và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý Những biện pháp này sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch, hiệu quả, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của dịch vụ phân phối trên địa bàn.
Phương pháp nghiên cứu
Đề tài này áp dụng phương pháp luận biện chứng duy vật lịch sử và nghiên cứu định tính để phân tích bốn nội dung quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh Các nội dung bao gồm quản lý chiến lược và quy hoạch phát triển dịch vụ, quản lý đăng ký và đầu tư kinh doanh, quản lý hoạt động kinh doanh của hệ thống dịch vụ, và quản lý thị trường dịch vụ phân phối bán lẻ Qua đó, nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực dịch vụ phân phối bán lẻ Phương pháp thu thập dữ liệu sẽ được áp dụng để hỗ trợ cho quá trình nghiên cứu này.
Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn thông tin của Bộ Công Thương, Sở Công Thương Hà Nội, các văn bản pháp luật và số liệu từ Tổng Cục Thống Kê, nhằm phân tích thực trạng phát triển của hệ thống dịch vụ phân phối bán lẻ tại Hà Nội Bài viết sẽ làm rõ những đặc điểm tự nhiên, kinh tế và xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành dịch vụ này, đồng thời đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn thành phố.
Chúng tôi đã tiến hành thu thập dữ liệu bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp và điều tra ngẫu nhiên tại 50 cửa hàng bán lẻ ở các quận, huyện của thành phố Hà Nội Đồng thời, chúng tôi cũng thực hiện điều tra thực tiễn và thu thập hình ảnh minh chứng tại một số khu chợ lớn như chợ Đồng Xuân, chợ Mơ, chợ Hàng Bè, chợ Hàng Da, chợ Cửa Nam và chợ Long Biên.
Để xây dựng phiếu điều tra khảo sát về quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh, chúng tôi sẽ thu thập 100 phiếu khảo sát, bao gồm 70 phiếu từ doanh nghiệp và nhà bán lẻ, 15 phiếu từ cán bộ quản lý tại Sở Công Thương, và 15 phiếu từ cán bộ quản lý tại các Phòng Kinh Tế quận/huyện ở Hà Nội Qua khảo sát này, chúng tôi sẽ đánh giá thực trạng và các vấn đề còn tồn đọng trong công tác quản lý đăng ký kinh doanh, quản lý niêm yết giá, và quản lý các mô hình chợ, nhằm cải thiện hiệu quả quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội Phương pháp xử lý dữ liệu và phân tích sẽ được áp dụng để rút ra những kết luận chính xác từ kết quả khảo sát.
Bài viết sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê và so sánh để thu thập và tổng hợp thông tin từ các nguồn tin cậy như Sở Công Thương và Cục Quản lý thị trường Hà Nội Mục tiêu là làm rõ thực trạng dịch vụ phân phối bán lẻ tại Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề còn tồn đọng và nâng cao hiệu quả quản lý.
Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn này cung cấp cái nhìn tổng quan về quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh Nghiên cứu làm rõ các khái niệm liên quan đến dịch vụ phân phối bán lẻ và vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong ngành này Bài viết nêu ra bốn nội dung chính của quản lý nhà nước, bao gồm: quản lý chiến lược và quy hoạch phát triển dịch vụ phân phối bán lẻ, quản lý đăng ký và đầu tư kinh doanh, quản lý hoạt động kinh doanh của hệ thống dịch vụ phân phối bán lẻ, và quản lý thị trường dịch vụ phân phối bán lẻ Bên cạnh đó, đề tài cũng chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực này tại các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương.
Trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019, hệ thống dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội đã có những bước phát triển đáng kể, phản ánh sự thay đổi trong đặc điểm tự nhiên và kinh tế - xã hội của khu vực Sự gia tăng dân số, cùng với sự phát triển nhanh chóng của các khu đô thị và hạ tầng giao thông, đã tạo điều kiện thuận lợi cho các mô hình bán lẻ mới nổi Bên cạnh đó, thói quen tiêu dùng của người dân cũng đã chuyển biến, ưu tiên các sản phẩm chất lượng và dịch vụ tiện ích, từ đó thúc đẩy sự cạnh tranh trong lĩnh vực bán lẻ.
Bài viết phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2015-2019 Nó nêu rõ những kết quả đạt được, đồng thời chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân của chúng Mục tiêu của nghiên cứu là xác lập cơ sở thực tiễn cho các đề xuất và giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội đến năm 2025 và những năm tiếp theo, cần đề xuất các mục tiêu và định hướng cụ thể Việc xây dựng giải pháp phù hợp sẽ góp phần tăng cường quản lý nhà nước, từ đó cải thiện chất lượng dịch vụ phân phối bán lẻ và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
Kết cấu khóa luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của đề tài nghiên cứu được chia thành ba chương:
Chương 1 Một số cơ sở lý luận về quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn cấp tỉnh
Chương 2 Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn thành phố Hà Nội
Chương 3 trình bày các định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại thành phố Hà Nội, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2025 và những năm tiếp theo Các biện pháp bao gồm việc hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, và cải cách thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Đồng thời, cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.
MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DỊCH VỤ PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH
BẢN CHẤT VÀ VAI TRÒ CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DỊCH VỤ PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH
1.1.1 Một số vấn đề liên quan đến dịch vụ phân phối bán lẻ a) Khái niệm và phân loại dịch vụ phân phối bán lẻ
Khái niệm dịch vụ phân phối bán lẻ
Dịch vụ phân phối bán lẻ là một phần quan trọng trong ngành dịch vụ phân phối Để hiểu rõ về dịch vụ phân phối bán lẻ, cần nắm vững khái niệm cơ bản về ngành dịch vụ và dịch vụ phân phối.
Trong kinh tế học, dịch vụ được định nghĩa là các yếu tố phi vật chất tương tự như hàng hóa Theo Giáo sư Philip Kotler trong cuốn “Quản trị marketing” (2003), dịch vụ bao gồm mọi hành động và kết quả mà một bên cung cấp cho bên kia, chủ yếu là vô hình và không dẫn đến quyền sở hữu Dịch vụ có thể liên quan hoặc không liên quan đến sản phẩm vật chất Dựa vào tính chất thương mại, dịch vụ được phân loại thành nhiều loại khác nhau.
Dịch vụ mang tính thương mại là những dịch vụ được cung cấp với mục đích kinh doanh và tạo ra lợi nhuận, bao gồm các lĩnh vực như ngân hàng, phân phối hàng hóa, tài chính và bưu chính viễn thông.
Dịch vụ không mang tính thương mại, hay còn gọi là dịch vụ phi thương mại, là những dịch vụ được cung cấp không nhằm mục đích kinh doanh hay thu lợi nhuận Các dịch vụ này chủ yếu là dịch vụ công cộng do các tổ chức và cơ quan thực hiện trong quá trình thực hiện chức năng nhiệm vụ của mình, bao gồm dịch vụ vận tải hành khách công cộng, dịch vụ giáo dục và dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Tiến sỹ Lê Thiền Hạ từ Viện Nghiên cứu Thương mại định nghĩa dịch vụ thương mại là các ngành kinh tế mà quá trình sản xuất không tạo ra hàng hóa thông thường, mà thay vào đó cung cấp dịch vụ đặc biệt nhằm đáp ứng nhu cầu của con người, khác với nhu cầu hàng hóa từ nông nghiệp và công nghiệp.
Dịch vụ thương mại là hoạt động hỗ trợ cho quá trình trao đổi và mua bán hàng hóa, bao gồm cả sản phẩm hữu hình và vô hình Nó đóng vai trò như một phương tiện thúc đẩy hoạt động mua bán, nhưng không phải là đối tượng chính của quá trình trao đổi.
Dịch vụ phân phối bán lẻ và ngành dịch vụ phân phối thuộc nhóm ngành dịch vụ thương mại, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình mua bán và trao đổi hàng hóa Những dịch vụ này góp phần thúc đẩy lưu chuyển hàng hóa từ nhà sản xuất đến tay người tiêu dùng, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Sau khi sản phẩm được sản xuất, để đến tay người tiêu dùng, nó cần trải qua quá trình luân chuyển trong chuỗi hoạt động mua bán Khái niệm “dịch vụ phân phối bán lẻ” mô tả hoạt động cuối cùng trong chu trình lưu chuyển hàng hóa, nhằm phân phối sản phẩm trực tiếp đến tay người tiêu dùng Theo Giáo sư Philip Kotler trong cuốn “Quản trị marketing – nhà xuất bản thống kê năm 2003”, bán lẻ được định nghĩa là mọi hoạt động bán hàng hóa và dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng cuối cùng, phục vụ mục đích cá nhân và không mang tính thương mại.
Theo nghị định số 09/2018/NĐ-CP, bán lẻ được định nghĩa là hoạt động bán hàng hóa cho cá nhân, hộ gia đình và tổ chức khác với mục đích tiêu dùng Nghị định này quy định chi tiết về luật thương mại và quản lý ngoại thương liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa của nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Dịch vụ phân phối bán lẻ là một ngành dịch vụ quan trọng, đóng vai trò là mắt xích cuối cùng trong chuỗi phân phối sản phẩm hàng hóa Hoạt động này thực hiện việc cung cấp sản phẩm và dịch vụ trực tiếp đến tay người tiêu dùng.
Khái niệm “dịch vụ phân phối bán lẻ” có thể được hiểu từ hai góc nhìn chính: góc nhìn của nhà sản xuất và góc nhìn của người tiêu dùng.
Dịch vụ phân phối bán lẻ đóng vai trò quan trọng trong quy trình hoạt động của nhà sản xuất, giúp đưa sản phẩm trực tiếp tới tay người tiêu dùng Nhà sản xuất có thể tham gia trực tiếp vào hoạt động này hoặc chọn kênh phân phối qua các nhà bán lẻ và nhà bán buôn Dù lựa chọn hình thức nào, dịch vụ phân phối bán lẻ vẫn là yếu tố then chốt, đảm bảo hàng hóa được chuyển đến người tiêu dùng cuối cùng một cách hiệu quả.
Dịch vụ phân phối bán lẻ mang lại cho người tiêu dùng khả năng mua sắm hàng hóa một cách thuận tiện, từ việc chọn lựa sản phẩm đến địa điểm mua hàng Chẳng hạn, sản phẩm sữa Vinamilk được sản xuất và phân phối từ nhà máy đến các cửa hàng, nơi người tiêu dùng có thể mua lẻ từng gói hoặc hộp sữa theo nhu cầu mà không cần phải đến tận nơi sản xuất hay mua cả thùng lớn Do đó, dịch vụ phân phối bán lẻ đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối sản phẩm với người tiêu dùng, thực hiện các hoạt động tại mắt xích cuối cùng của quy trình phân phối.
Phân loại dịch vụ phân phối bán lẻ
Dịch vụ phân phối bán lẻ có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau Tuy nhiên, dựa trên các đặc điểm và tính chất, dịch vụ này thường được chia thành hai loại chính: dịch vụ phân phối bán lẻ truyền thống và dịch vụ phân phối bán lẻ hiện đại.
Dịch vụ phân phối bán lẻ truyền thống thường diễn ra tại các chợ và cửa hàng, nhưng không cung cấp dịch vụ khách hàng chuyên nghiệp Nó chỉ đáp ứng nhu cầu cơ bản của người tiêu dùng mà không mang lại sự hài lòng cao về dịch vụ Hơn nữa, dịch vụ này thường thiếu sự đảm bảo về chất lượng hàng hóa và không tạo ra sự tiện lợi cho việc mua sắm nhiều mặt hàng cùng lúc Một số loại hình phổ biến của dịch vụ phân phối bán lẻ truyền thống bao gồm
NGUYÊN TẮC VÀ NỘI DUNG CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI DỊCH VỤ PHÂN PHỐI BÁN LẺ TRÊN ĐỊA BÀN CẤP TỈNH
1.2.1 Các nguyên tắc của quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trên địa bàn cấp tỉnh.
Các nguyên tắc quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh là các quy tắc và tiêu chuẩn mà cơ quan quản lý phải tuân thủ Những nguyên tắc này được xây dựng dựa trên nghiên cứu và áp dụng các quy luật khách quan, đồng thời phù hợp với mục tiêu quản lý Chúng phản ánh đúng tính chất của các quan hệ quản lý và đảm bảo tính hệ thống, ổn định và nhất quán trong quá trình quản lý dịch vụ phân phối bán lẻ.
Nguyên tắc đầu tiên trong quản lý kinh tế là đảm bảo sự thống nhất trong lãnh đạo chính trị, đồng thời quản lý dịch vụ phân phối bán lẻ thông qua các chính sách, pháp luật, quy hoạch và kế hoạch cụ thể.
Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ cấp tỉnh cần tuân thủ đường lối chính trị và thể chế của Đảng và Nhà nước Đường lối chính trị không chỉ là nền tảng cho các chiến lược phát triển kinh tế mà còn ảnh hưởng đến các công cụ quản lý và chính sách kinh tế Do đó, nguyên tắc quản lý nhà nước về dịch vụ phân phối bán lẻ phải đảm bảo sự đồng nhất giữa lãnh đạo chính trị của Đảng và việc điều hành, kiểm soát các hoạt động phân phối bán lẻ tại địa phương.
Các hoạt động phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh bao gồm nhiều mối quan hệ kinh tế đa dạng và phức tạp trong lĩnh vực trao đổi hàng hóa Những mối quan hệ này hình thành trong quá trình lưu thông hàng hóa từ nhà cung cấp đến người tiêu dùng cuối cùng thông qua các nhà bán lẻ Để duy trì và ổn định thị trường bán lẻ, cần có sự thống nhất trong quản lý các hoạt động phân phối của các cơ quan chức năng, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của cả nhà bán lẻ và người tiêu dùng Việc quản lý này phải tuân theo pháp luật của Nhà nước và các chính sách, quy hoạch liên quan đến ngành dịch vụ phân phối bán lẻ Đồng thời, cần có sự thống nhất giữa các mục tiêu chính trị và kinh tế, tránh việc đánh đổi các mục tiêu chính trị khác vì lợi ích phát triển kinh tế Các cơ quan chức năng cũng cần đảm bảo tính công khai, minh bạch và giám sát tất cả các chủ thể tham gia vào hoạt động phân phối bán lẻ theo quy định của pháp luật.
Nguyên tắc thứ hai trong quản lý nhà nước về dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh là tập trung và dân chủ Hoạt động phân phối bán lẻ cần có sự lãnh đạo thống nhất từ các quy định, chính sách và văn bản hướng dẫn thi hành luật pháp Đồng thời, cần nâng cao tinh thần tự quyết và trách nhiệm của các cơ quan chức năng và nhà bán lẻ Mỗi khu vực cấp tỉnh có những đặc trưng riêng như văn hóa tiêu dùng, cơ sở hạ tầng và tình hình dân cư, vì vậy cần trao quyền và đề cao trách nhiệm của các cơ quan chức năng đối với địa bàn được phân công.
Trong quá trình quản lý hoạt động phân phối bán lẻ, cần hướng tới tinh thần dân chủ, tích cực phát hiện và hoàn thiện các kẽ hở cũng như vướng mắc Để nâng cao hiệu quả quản lý dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh, sự đóng góp và đề xuất từ cá nhân, doanh nghiệp trong lĩnh vực này là rất quan trọng Việc này giúp bám sát thực tiễn, kịp thời điều chỉnh và tháo gỡ khó khăn, đồng thời đảm bảo lợi ích hợp pháp cho nhà bán lẻ và người tiêu dùng.
Trong quản lý hoạt động phân phối bán lẻ cấp tỉnh, cần kết hợp giữa phương pháp tập trung và dân chủ, đồng thời nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu để tránh tình trạng lãnh đạo chung chung Việc phân công và phân cấp quản lý nhà nước về dịch vụ phân phối bán lẻ cũng cần quy định rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm, cũng như tăng cường hợp tác giữa các Sở quản lý chuyên ngành Hơn nữa, cần thiết lập sự liên kết giữa các cơ quan quản lý cấp tỉnh và cấp Trung ương để nâng cao hiệu quả trong lĩnh vực dịch vụ phân phối bán lẻ.
Nguyên tác thứ ba: Kết hợp quản lý dịch vụ phân phối bán lẻ theo ngành và lãnh thổ
Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh là một lĩnh vực chuyên môn hóa cần có cơ quan chức năng chuyên trách để thực hiện quản lý, giám sát và định hướng phát triển Do các hoạt động phân phối bán lẻ diễn ra ở nhiều khu vực và liên quan đến nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội khác nhau, nên cần thiết phải có sự quản lý toàn diện và tập trung thống nhất từ địa phương.
Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ cấp tỉnh là một phần quan trọng trong quản lý thương mại và kinh tế địa phương Để nâng cao hiệu quả quản lý, cần khai thác các đặc thù kinh tế - xã hội và điều kiện tự nhiên của từng khu vực Chính sách quản lý cần phù hợp với đặc điểm địa phương, bên cạnh các quy định chung Việc phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan chức năng là cần thiết, đặc biệt trong quản lý liên ngành, nhằm đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ và thống nhất Đồng thời, cần khắc phục tình trạng chồng chéo trong quản lý giữa các ngành và cấp chính quyền để nâng cao hiệu quả hoạt động.
Nguyên tắc thứ 4: Kết hợp bảo vệ, phát triển thị trường bán lẻ nội địa trên địa bàn với mở cửa thị trường và hội nhập quốc tế
Dịch vụ phân phối bán lẻ đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao hàng hóa đến tay người tiêu dùng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và xác định các mặt hàng tiêu thụ tại thị trường cấp tỉnh Khi rào cản thương mại giữa các quốc gia giảm, hàng hóa nhập khẩu ngày càng gia tăng trên thị trường phân phối bán lẻ, gây áp lực lên các nhà sản xuất trong nước Để bảo vệ sản xuất và tiêu thụ nội địa, các quốc gia cần quản lý và giám sát chặt chẽ hàng hóa được phân phối, ngăn chặn sự xâm nhập của hàng hóa nước ngoài không phù hợp với các cam kết hội nhập mà nhà nước đã ký kết, nhằm tránh tổn thất kinh tế.
Xu hướng thu hẹp và gỡ bỏ rào cản thương mại không chỉ ảnh hưởng đến hàng hóa tại thị trường bán lẻ mà còn tác động đến sự tham gia của doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực này Để tận dụng cơ hội phát triển, cần có sự quản lý và giám sát từ các cơ quan chức năng, đảm bảo rằng các nhà bán lẻ hoạt động đúng theo định hướng và quy hoạch đã được xác định.
Khi áp dụng nguyên tắc bảo vệ sản xuất trong phân phối và tiêu thụ tại các tỉnh, cần tuân thủ pháp luật, thông lệ và cam kết quốc tế Quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ cần thực hiện đúng đắn, vừa bảo vệ ngành sản xuất trong nước, vừa tạo áp lực cạnh tranh hợp lý Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của các ngành sản xuất trong nước mà còn bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp nước ngoài và người tiêu dùng trong thị trường phân phối bán lẻ.
Nguyên tắc thứ 5: Đảm bảo tính hiệu lực và quản lý
Dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh hoạt động theo quy luật kinh tế thị trường, mang lại cả ưu điểm và nhược điểm Sự hội nhập toàn cầu tạo ra cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức Do đó, quản lý nhà nước cần đảm bảo hiệu lực và hiệu quả, phát huy điểm mạnh của nền kinh tế thị trường, tận dụng cơ hội từ hội nhập, đồng thời bảo vệ lợi ích hợp pháp của nhà bán lẻ và người tiêu dùng, tạo ra môi trường kinh doanh ổn định và cạnh tranh công bằng.
Tính hiệu lực và hiệu quả của quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh được thể hiện qua việc các cơ quan chức năng thực thi đúng các quyết định, chính sách và quy hoạch trong thời gian quy định Sự thành công trong quản lý này không chỉ phụ thuộc vào nguồn lực đã đầu tư mà còn vào khả năng điều phối của các cơ quan chức năng Bên cạnh đó, hiệu quả của quản lý còn liên quan đến độ chính xác và phù hợp của các quyết định cũng như hiệu suất thực hiện chúng trong ngành dịch vụ phân phối bán lẻ.
Để nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nước đối với dịch vụ phân phối bán lẻ tại cấp tỉnh, cần chú trọng đến chất lượng tổ chức và năng lực của cán bộ công chức được giao quyền và trách nhiệm Các quyết định quản lý phải phù hợp với mục tiêu chung và hài hòa lợi ích, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực và thời gian, tránh lãng phí, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và cải thiện môi trường kinh doanh cho các nhà bán lẻ.