GIỚI THIỆU
Đặt vấn đề
Dầu mỏ đóng vai trò thiết yếu trong nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt trong các ngành vận tải, năng lượng và khai thác, nơi mà dầu được coi là nguyên liệu không thể thay thế Hai cuộc khủng hoảng dầu mỏ vào những năm 1973-1974 và 2005-2006 đã gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu, làm nổi bật tầm quan trọng của giá dầu đối với các yếu tố kinh tế vĩ mô và thị trường chứng khoán Chủ đề này đã thu hút sự chú ý của nhiều học giả, như nghiên cứu của Jones và Kaul (1996) và Huang, nhằm tìm hiểu tác động của giá dầu đến nền kinh tế.
Nghiên cứu của Sadorsky (1996, 2001) và Ciner (2001) đã chỉ ra ảnh hưởng của giá dầu đến thị trường chứng khoán tại các nước phát triển như Anh, Mỹ, Canada và Nhật Bản Bên cạnh đó, cũng có nhiều nghiên cứu về tác động của giá dầu đến thị trường chứng khoán ở các nước đang phát triển, như Basher và Sadorsky (2006), Maghyereh (2004) và Masih, Peters, De Mello (2011) Đặc biệt, thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng lớn, với sự phát triển nhanh chóng, từ chỉ 2 công ty niêm yết vào năm 2000 đến hiện nay đã có nhiều công ty tham gia giao dịch.
Tính đến nay, có 678 công ty niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh và Hà Nội, với tổng mức vốn hóa thị trường tăng từ 0.28% GDP năm 2000 lên 33% GDP hiện nay Theo Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, Việt Nam không chỉ là nước xuất khẩu dầu thô với sản lượng 316.000 thùng/ngày (đứng thứ 32 thế giới vào năm 2014), mà còn là nước nhập khẩu các sản phẩm từ dầu, với mức tiêu thụ dầu mỏ tăng 70% từ 284.000 thùng/ngày năm 2004 lên 413.000 thùng/ngày năm 2013 Chính phủ Việt Nam phải nhập khẩu sản phẩm tinh chế từ dầu để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng Báo cáo của Tổng cục Thống kê Việt Nam cũng cho thấy, từ năm 2007 đến đầu năm 2015, dầu luôn là mặt hàng chủ yếu trong xuất khẩu và nhập khẩu, do đó, biến động giá dầu thế giới ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp sử dụng dầu làm nguyên liệu đầu vào và đời sống hằng ngày của người dân.
Từ năm 2000 đến nay, giá dầu đã có những biến động lớn, đạt đỉnh 124,64 USD/thùng vào năm 2012 và giảm xuống 41,5 USD/thùng vào đầu năm 2015, ảnh hưởng đáng kể đến thị trường dầu mỏ Việt Nam Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê Việt Nam, trị giá xuất khẩu dầu trong giai đoạn 2013-2014 có xu hướng giảm so với giai đoạn 2009-2012, đặc biệt giảm mạnh trong quý I năm 2015 Cụ thể, trị giá xuất khẩu xăng dầu quý I.2015 chỉ đạt 1.292.781.000 USD, giảm 34% so với 1.957.690.323 USD của quý I.2014, do tác động của giá dầu thế giới.
Thông tin về giá trị hàng hóa xuất nhập khẩu qua các năm được thu thập từ cổng thông tin của Bộ Tài chính Việt Nam, có thể truy cập tại website: http://www.mof.gov.vn.
Hình 1.1 Giá dầu thế giới giai đoạn 04.01.2010 cho đến 10.06.2015 (Nguồn website tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC): http://www.opec.org )
Chỉ số giá cổ phiếu của các doanh nghiệp trong lĩnh vực dầu khí đang được theo dõi chặt chẽ, với dữ liệu được cung cấp từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE) tại địa chỉ https://www.hsx.vn.
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II
I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II
Theo dữ liệu từ sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh (HOSE), giá chỉ số VN-INDEX của thị trường chứng khoán Việt Nam có sự tương quan chặt chẽ với giá dầu thô toàn cầu, theo thông tin từ OPEC Mặc dù Việt Nam có quỹ bình ổn giá dầu, nhưng sự biến động cao của giá dầu thế giới vẫn buộc chính phủ phải điều chỉnh giá dầu nội địa để giảm thiểu ảnh hưởng đến nền kinh tế Các điều chỉnh này được thực hiện theo nghị định số 83/2014/NĐ-CP và thông tư liên tịch số 39/2014/TTLT-BCT-BTC Tuy nhiên, tác động từ biến động giá dầu toàn cầu vẫn ảnh hưởng đến nền kinh tế và thị trường chứng khoán Việt Nam.
Tại Việt Nam, ảnh hưởng của giá dầu đến thị trường chứng khoán đã thu hút sự chú ý từ các học giả, với nhiều nghiên cứu được thực hiện nhằm phân tích mối liên hệ này.
Nghiên cứu của PK Narayan, S Narayan (2010) và CC Nguyen, MI Bhatti (2012) chỉ ra rằng giá dầu có ảnh hưởng tích cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam, với xu hướng tăng của giá dầu dẫn đến sự gia tăng của thị trường chứng khoán và ngược lại Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào tác động chung của giá dầu đối với thị trường, mà chưa xem xét chi tiết ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngành và nhóm ngành khác nhau của các doanh nghiệp niêm yết Hơn nữa, chưa có nghiên cứu nào đánh giá tác động của quy mô doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Việt Nam Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài “Nghiên cứu biến động của giá dầu và tỷ suất sinh lợi cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam” để phân tích trong giai đoạn 2012.
Năm 2015, sàn giao dịch chứng khoán Việt Nam chứng kiến sự gia tăng số lượng doanh nghiệp niêm yết, tạo điều kiện cho tác giả có được kết quả phân tích khách quan hơn Mục tiêu của tác giả là nghiên cứu tác động của giá dầu, độ trễ của giá dầu, và quy mô doanh nghiệp đối với tỷ suất sinh lợi cổ phiếu của các doanh nghiệp.
Nghiên cứu này cung cấp cho các nhà đầu tư cái nhìn sâu sắc về tác động của biến động giá dầu đối với thị trường chứng khoán Việt Nam từ góc độ vi mô Nó giúp họ đánh giá liệu sự thay đổi giá dầu thế giới có ảnh hưởng đến các danh mục cổ phiếu đang nắm giữ hay không, và nếu có, ảnh hưởng đó sẽ là tích cực hay tiêu cực Thông tin này sẽ hỗ trợ các nhà đầu tư trong việc xây dựng chiến lược phòng ngừa rủi ro hiệu quả trước những biến động của giá dầu trên thị trường chứng khoán và danh mục đầu tư cá nhân.
Nghiên cứu này phân tích tác động của biến động giá dầu đến tỷ suất sinh lợi của các doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác nhau, nhằm tìm hiểu mối quan hệ giữa giá dầu và hiệu quả kinh doanh.
Sự biến động của giá dầu có thể ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu của doanh nghiệp, đặc biệt khi xem xét các yếu tố như ngành nghề và lĩnh vực hoạt động của doanh nghiệp Các doanh nghiệp trong ngành năng lượng thường nhạy cảm hơn với biến động giá dầu, trong khi những doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực khác có thể bị ảnh hưởng ít hơn Do đó, việc phân tích mối quan hệ giữa giá dầu và tỷ suất sinh lợi cổ phiếu cần xem xét kỹ lưỡng các yếu tố ngành và lĩnh vực hoạt động để đưa ra những nhận định chính xác.
Ảnh hưởng của độ trễ giá biến động dầu có tác động đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu của các doanh nghiệp hay không?
Biến động giá dầu và độ trễ của nó có tác động khác nhau đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu của các doanh nghiệp, tùy thuộc vào quy mô của từng công ty Nghiên cứu này nhằm phân tích mối quan hệ giữa giá dầu và hiệu suất cổ phiếu, xem xét liệu các doanh nghiệp lớn và nhỏ chịu ảnh hưởng khác nhau hay không Kết quả sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức mà giá dầu tác động đến thị trường chứng khoán, từ đó giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định thông minh hơn.
Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu
Trong giai đoạn từ năm 2012 đến 2015, tác giả đã thu thập và phân tích dữ liệu để trả lời các câu hỏi nghiên cứu Bài nghiên cứu sử dụng chỉ số giá chứng khoán của các doanh nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau, dựa trên phân ngành được công bố bởi sàn giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh Dữ liệu về giá dầu thô được thu thập từ OPEC, thể hiện dưới đơn vị USD/thùng Tỷ giá hối đoái của đồng Dollar Mỹ được lấy từ ngân hàng thương mại ngoại thương Việt Nam, trong khi lãi suất trái phiếu chính phủ ngắn hạn 3 tháng được thu thập từ cơ sở dữ liệu của Thomson Reuters.
Nghiên cứu này áp dụng mô hình GARCH (1,1) để ước lượng ảnh hưởng của giá dầu đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh, sử dụng phần mềm Eview8 để phân tích dữ liệu.
Kết cấu bài nghiên cứu
Bài nghiên cứu được chia làm 5 phần như sau:
Trong chương này tác giả giới thiệu tổng quan về chủ đề giá dầu, xác định vấn đề cần nghiên cứu và đưa ra câu hỏi nghiên cứu
Dựa trên câu hỏi nghiên cứu trong chương I, tác giả phân tích các nghiên cứu trước đây để làm rõ ảnh hưởng của biến động giá dầu đến thị trường chứng khoán Bài viết cũng chỉ ra tác động của biến động giá dầu đối với tỷ suất sinh lợi giá chứng khoán của các doanh nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau.
Chương III: Dữ liệu, phương pháp và mô hình nghiên cứu
Tác giả sẽ trình bày quy trình thu thập dữ liệu nghiên cứu, xây dựng mô hình nghiên cứu và lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp nhằm trả lời câu hỏi nghiên cứu đã được đề cập trong chương I.
Chương IV: Kết quả nghiên cứu
Trong chương này, tác giả sẽ trình bày kết quả của mô hình đã được lựa chọn trong chương III và phân tích những kết quả thu được từ quá trình chạy mô hình.
Tác giả đưa ra kết luận của bài nghiên cứu và hạn chế của bài nghiên cứu.
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TRƯỚC ĐÂY
Mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán
Theo học thuyết Keynes, lạm phát có ba loại chính: lạm phát cầu kéo, lạm phát chi phí đẩy và lạm phát vốn có Lạm phát chi phí đẩy xảy ra khi tổng cung giảm, thường do yếu tố tự nhiên hoặc sự tăng giá nguyên liệu đầu vào, như sự tăng giá dầu Dầu thô, với vai trò quan trọng trong kinh tế như nhiên liệu cho giao thông và năng lượng, nếu tăng giá sẽ dẫn đến chi phí sản xuất tăng, từ đó gây ra lạm phát chi phí đẩy Lạm phát cao làm tăng chi phí sử dụng vốn, dẫn đến lãi suất huy động ngân hàng cao hơn, ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng và chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp Doanh nghiệp buộc phải cắt giảm đầu tư hoặc lợi nhuận, làm giảm dòng tiền kỳ vọng và kéo theo sự sụt giảm giá cổ phiếu Nếu nhiều doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán gặp khó khăn, chỉ số chứng khoán toàn thị trường sẽ giảm Như vậy, giá dầu không chỉ là nguyên nhân gây ra lạm phát mà còn ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán, cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa chúng.
Giá dầu có ảnh hưởng đáng kể đến thị trường chứng khoán, điều này được chứng minh qua các nghiên cứu trước đây Đối với các nước xuất khẩu dầu, giá dầu cao có thể làm tăng thu nhập và thúc đẩy nền kinh tế thông qua việc gia tăng tiêu dùng và đầu tư Khi thu nhập tăng, nhu cầu về lao động và vốn cũng tăng, dẫn đến giá cổ phiếu của các doanh nghiệp trong ngành dầu khí và năng lượng có xu hướng tăng Ngược lại, đối với các nước nhập khẩu dầu, giá dầu tăng có tác động tiêu cực, làm gia tăng chi phí sản xuất và giảm lợi nhuận của doanh nghiệp Nếu doanh nghiệp chuyển giao chi phí này cho người tiêu dùng thông qua việc tăng giá sản phẩm, nhu cầu sẽ giảm, dẫn đến sản xuất thấp hơn và có thể gia tăng tỷ lệ thất nghiệp Hệ quả là giá chứng khoán của các doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực, và nếu ảnh hưởng này lan rộng, nó sẽ tác động đến toàn bộ thị trường chứng khoán.
Tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới
2.2.1 Ảnh hưởng của giá dầu đến thị trường chứng khoán
Nghiên cứu của Bjornland (2009) về tác động của giá dầu lên thị trường chứng khoán Na Uy cho thấy giá dầu có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn so với các yếu tố như tỷ giá, lãi suất, tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát Sử dụng mô hình VAR cấu trúc, tác giả đã chỉ ra rằng khi giá dầu tăng 10%, giá chứng khoán sẽ ngay lập tức tăng từ 2% đến 3% và đạt mức tối đa từ 4% đến 5% sau 14-15 tháng.
Mohamed El Hedi Arouri và Christophe Rault (2010) nghiên cứu mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán tại các nước GCC, nơi mà nền kinh tế phụ thuộc vào giá dầu Nghiên cứu chỉ ra rằng sự thay đổi giá dầu ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán tại các nước GCC, đặc biệt là Saudi Arabia, trong khi giá chứng khoán không tác động ngược lại đến giá dầu Dữ liệu được thu thập hàng tuần từ 07/06/2005 đến 25/10/2010, cho thấy có bằng chứng thống kê mạnh về sự tương tác giữa giá dầu và giá chứng khoán.
Nghiên cứu của Mohamed El Hedi Arouri, Amine Lahiani và Duc Khuong Nguyen (2011) tập trung vào sự truyền dẫn giá dầu thế giới đến thị trường chứng khoán của các nước GCC, sử dụng dữ liệu từ 07/06/2005 đến 21/02/2010 Nghiên cứu bao gồm giá dầu và chỉ số chứng khoán của sáu quốc gia: Vương quốc Bahrain, Nhà nước Kuwait, Vương quốc Oman, Vương quốc Qatar, Vương quốc Ả Rập Saudi và các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất Mô hình VAR(1)-GARCH(1,1) được áp dụng, cho thấy rằng biến động giá dầu có ảnh hưởng mạnh mẽ đến thị trường chứng khoán của tất cả sáu quốc gia này.
Sunil K Mohanty, Mohan Nandha, Abdullah Q Turkistani và Muhammed Y Alaitani (2011) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa biến động giá dầu và giá chứng khoán tại các nước GCC từ tháng 06 năm 2005 đến tháng 12 năm 2009 Nghiên cứu của họ cho thấy sự thay đổi giá dầu có ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế thực và thị trường chứng khoán của các nước này thông qua các kênh như chi phí sản xuất biên và chi tiêu của người tiêu dùng Kết quả của nghiên cứu phù hợp với các phát hiện trước đó của Huang (1996), Jones và Kaul (1996), Driesprong (2008), Kilian và Park (2009) khi kiểm tra mối quan hệ giữa hai biến này.
Bert Scholtens và Cenk Yurtsever (2011) đã phân tích phản ứng của 38 ngành công nghiệp châu Âu trước cú sốc giá dầu trong giai đoạn 1983-2007 Nghiên cứu cho thấy cú sốc giá dầu ảnh hưởng đến giá trị công ty thông qua thu nhập dự kiến và tỷ lệ chiết khấu, nhưng không đưa ra câu trả lời rõ ràng về cách các ngành công nghiệp phản hồi Phản ứng này phụ thuộc vào đặc điểm của từng ngành, với hầu hết các nghiên cứu trước đây khẳng định rằng cú sốc giá dầu thường mang tính tiêu cực Tuy nhiên, ngành dầu khí và một số ngành công nghiệp khác như thiết bị dầu, kim loại công nghiệp và khai thác mỏ lại có thể hưởng lợi từ giá dầu tăng Ngược lại, khi giá dầu giảm, nhiều ngành công nghiệp sẽ được lợi, trong khi một số ngành như khai thác mỏ và dầu khí lại phản ứng tích cực với giá dầu tăng và tiêu cực khi giá giảm Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng không có mối quan hệ nhất quán giữa cú sốc giá dầu và các ngành công nghiệp, và phản ứng mạnh nhất xảy ra ở những ngành có dầu và năng lượng là sản phẩm đầu ra Trong khi đó, các ngành sử dụng dầu hoặc năng lượng làm nguyên liệu đầu vào lại có phản ứng khác nhau tùy theo loại hình công nghiệp, ví dụ như ngành hàng không và vận tải có nhu cầu năng lượng cao, trong khi các ngành như bất động sản và viễn thông có cường độ năng lượng thấp Cuối cùng, ngành hóa chất là một ví dụ cho sự nhạy cảm với giá dầu.
Paresh Kumar Narayan và Rangan Gupta (2014) đã tiến hành nghiên cứu mối quan hệ giữa giá dầu và biến động giá chứng khoán bằng cách sử dụng dữ liệu lịch sử kéo dài hơn 150 năm, từ tháng 10 năm 1859 đến tháng 12 năm 2013 Nghiên cứu này bao gồm toàn bộ thời kỳ hiện đại của ngành công nghiệp dầu khí, bắt đầu từ giếng dầu đầu tiên ở Titusville, Pennsylvania Tập hợp dữ liệu của tác giả bao gồm chỉ số giá thị trường chứng khoán Mỹ (S&P 500) và giá giao ngay dầu thô (West Texas Intermediate - WTI), với dữ liệu được thu thập theo tháng Điều này giúp tác giả làm rõ mối quan hệ giữa giá dầu và lợi nhuận chứng khoán Họ cũng áp dụng mô hình hồi quy tiên đoán dựa trên phương pháp ước lượng được đề xuất bởi Westerlund và Narayan (2012) để phân tích các mối quan hệ này.
Nghiên cứu của tác giả chỉ ra hai ý nghĩa quan trọng về mối quan hệ giữa giá dầu và biến động giá chứng khoán Thứ nhất, giá dầu có thể dự đoán lợi nhuận của chứng khoán, điều này được xác nhận qua dữ liệu trong 150 năm Thứ hai, mối quan hệ giữa giá dầu và giá chứng khoán mang tính phi tuyến, với sự thay đổi giá dầu ảnh hưởng ngược chiều đến biến động giá chứng khoán Điều này cho thấy tín hiệu từ thị trường dầu rất quan trọng trong việc dự đoán biến động chứng khoán.
Basher và Sadorsky (2006) thực hiện nghiên cứu nhằm đóng góp vào lý thuyết về tác động của biến động giá dầu đối với thị trường chứng khoán mới nổi Dữ liệu trong nghiên cứu này được thu thập từ nguồn Datastream, bắt đầu từ thời điểm nhất định.
Từ ngày 31 tháng 12 năm 1992 đến ngày 31 tháng 10 năm 2005, nghiên cứu này tập trung vào 21 quốc gia, bao gồm Argentina, Brazil, Chile, Colombia, Ấn Độ, Indonesia, Israel, Jordan, Hàn Quốc, Malaysia, Mexico, Pakistan, Peru, Philippines, Ba Lan, Nam Phi, Sri Lanka, Đài Loan, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ và Venezuela Những quốc gia này được lựa chọn do có dữ liệu thị trường chứng khoán đầy đủ, trong khi Trung Quốc và Nga không được đưa vào vì thiếu dữ liệu Nghiên cứu sử dụng dữ liệu hàng ngày để phân tích mối quan hệ giữa biến động giá dầu và biến động giá chứng khoán, cho thấy rằng rủi ro không điều kiện có liên quan tiêu cực đến thị trường chứng khoán mới nổi Kết quả cho thấy có mối quan hệ tích cực và có ý nghĩa thống kê giữa rủi ro thị trường và biến động giá chứng khoán, phù hợp với lý thuyết trước đây về mối quan hệ giữa lợi nhuận thực và rủi ro Ngoài ra, nghiên cứu cũng phát hiện rằng giá dầu có tác động đáng kể đến biến động giá chứng khoán, với sự gia tăng giá dầu dẫn đến biến động tích cực và sự giảm giá dầu ảnh hưởng tích cực đến thị trường mới nổi Cuối cùng, có bằng chứng cho thấy sự tồn tại mối quan hệ phi tuyến tính giữa rủi ro thị trường và biến động của thị trường mới nổi.
Nghiên cứu của Jungwook Parka và Ronald A Ratti (2008) chỉ ra rằng cú sốc giá dầu có ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận chứng khoán thực của Mỹ và 13 quốc gia châu Âu trong giai đoạn từ tháng 01 năm 1986 đến tháng 12 năm 2005, sử dụng mô hình phân tích vector tự hồi quy VAR Kết quả cho thấy cú sốc giá dầu tác động ngay lập tức hoặc trong vòng một tháng sau đó đến lợi nhuận chứng khoán, với giá dầu thực toàn cầu có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn so với giá dầu quốc gia Hiệu ứng lan tỏa của cú sốc giá dầu dẫn đến tác động tiêu cực lên giá chứng khoán tại Anh, trong khi biến động giá dầu có thể giải thích tới 6% sự biến động lợi nhuận chứng khoán thực Đặc biệt, sự gia tăng biến động giá dầu tạo ra áp lực giảm giá chứng khoán ở nhiều nước châu Âu trong tháng tiếp theo, với ảnh hưởng của lãi suất ở Mỹ và châu Âu cũng được nhấn mạnh.
Rumi Masiha, Sanjay Peters và Lurion De Mello (2011) đã tiến hành thu thập dữ liệu quan sát hàng tháng từ tháng 5 năm 1988 đến tháng 1 năm 2005, bao gồm chỉ số giá thị trường chứng khoán Hàn Quốc, chỉ số sản xuất công nghiệp, lãi suất và giá dầu Nghiên cứu này bao quát cả giai đoạn của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á.
Năm 1997, sự biến động giá dầu trong đầu những năm 1990 sau chiến tranh vùng Vịnh cho phép tác giả phân tích lợi nhuận thực chứng khoán và mối quan hệ với giá dầu Kết quả cho thấy có mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa các biến trong mô hình, trong khi hệ thống kinh tế Hàn Quốc ổn định, không bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng tài chính Biến động giá dầu có tác động đáng kể đến thị trường chứng khoán Hàn Quốc, với lợi nhuận thực của chứng khoán là kênh truyền dẫn chủ yếu cho điều chỉnh ngắn hạn đến trạng thái cân bằng dài hạn Sau những biến động giá dầu, thị trường chứng khoán tăng nhẹ rồi chậm lại, phục hồi và đạt mức cân bằng sau khoảng 9 tháng Lãi suất kỳ hạn và giá dầu cũng ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán trong giai đoạn này Kết quả từ mô hình VECM cho thấy lợi nhuận thực của chứng khoán là kênh điều chỉnh ngắn hạn chính, trong khi cú sốc giá dầu gây ra hai tác động tiêu cực lên giá trị doanh nghiệp: tăng chi phí sản xuất và dự đoán giảm lợi nhuận, dẫn đến quyết định bán cổ phiếu từ nhà đầu tư.
Abdallah Fayyad và Kevin Daly (2010) đã thu thập dữ liệu hàng ngày từ thị trường chứng khoán của bảy quốc gia, bao gồm Kuwait, Oman, UAE, Bahrain, Qatar, Anh và Mỹ, cùng với giá dầu giao ngay, trong khoảng thời gian từ 21/09/2005 đến 12/02/2010 Họ đã sử dụng mô hình tự hồi quy VAR để phân tích tác động của biến động giá dầu lên thị trường chứng khoán của các nước GCC, Anh và Mỹ Nghiên cứu chia dữ liệu thành ba giai đoạn: giai đoạn giá dầu ổn định, giai đoạn giá dầu tăng và giai đoạn giá dầu giảm Kết quả cho thấy, trong giai đoạn đầu, biến động giá dầu không thể dự đoán được biến động của thị trường chứng khoán, nhưng sau khi giá dầu tăng mạnh, nó có thể dự đoán được thị trường chứng khoán Kuwait, UAE và Mỹ, trong khi không ảnh hưởng đến Qatar, Bahrain, Oman và Anh Ở giai đoạn ba, mọi biến động giá chứng khoán đều có thể được dự đoán bởi giá dầu, ngoại trừ Kuwait và Bahrain Các phản ứng cho thấy rằng trong giai đoạn đầu, thị trường chứng khoán GCC phản ứng yếu trước cú sốc giá dầu, nhưng trong hai giai đoạn tiếp theo, sự ảnh hưởng của giá dầu lên thị trường chứng khoán trở nên đáng kể hơn Tóm lại, nghiên cứu chỉ ra rằng giá dầu có ảnh hưởng lớn đến thị trường chứng khoán của các nước GCC, Anh và Mỹ, với mức độ ảnh hưởng khác nhau giữa các thị trường.
Nghiên cứu của Yu dong Wang, Chong feng Wu và Li Yang (2013) so sánh tác động của cú sốc giá dầu trên thị trường chứng khoán giữa các nước nhập khẩu và xuất khẩu dầu mỏ Kết quả cho thấy mối quan hệ giữa cú sốc giá dầu và lợi nhuận chứng khoán chủ yếu là tuyến tính, với ít bằng chứng cho mối quan hệ phi tuyến Các tác giả sử dụng phương pháp VAR cấu trúc để xác định rằng phản ứng của thị trường chứng khoán khác nhau tùy thuộc vào việc nước đó là nhà xuất khẩu hay nhập khẩu dầu Họ cũng phát hiện rằng cú sốc giá dầu có thể giải thích khoảng 20-30% biến động giá chứng khoán toàn cầu, với tác động mạnh hơn ở các nước xuất khẩu Hơn nữa, sự không chắc chắn về giá dầu ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường chứng khoán ở cả hai nhóm nước, nhưng tác động từ cầu không chắc chắn kéo dài hơn ở các nước xuất khẩu Nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của thị trường dầu trong việc giải thích mối quan hệ giữa giá cổ phiếu và giá dầu, đặc biệt là trong bối cảnh như Trung Quốc, nơi thị trường chứng khoán gặp khó khăn mặc dù nền kinh tế mạnh mẽ.
2.2.2 Ảnh hưởng của giá dầu đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu khi xem xét đến các yếu tố ngành, độ trễ giá dầu và quy mô của doanh nghiệp
Nghiên cứu thực nghiệm ảnh hưởng giá dầu đến thị trường chứng khoán Việt Nam
Paresh Kumar Narayan và Seema Narayan (2010) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán Việt Nam, sử dụng dữ liệu hàng ngày từ năm 2000 đến 2008 Nghiên cứu bao gồm các biến như giá dầu, tỷ giá hối đoái danh nghĩa và chỉ số VN-INDEX Kết quả cho thấy giá dầu có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn này.
Năm 2008, tác giả chỉ ra rằng dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam đã tăng mạnh, từ 0,9 tỷ đô la năm 2005 lên 1,9 tỷ đô la năm 2006, chiếm 3,5% tổng GDP Đồng thời, các nhà đầu tư địa phương đã chuyển từ việc nắm giữ tài sản ngoại tệ và tiền gửi ngân hàng sang đầu tư cổ phiếu Điều này dẫn đến việc thị trường chứng khoán Việt Nam chủ yếu bị ảnh hưởng bởi các yếu tố nội địa, thay vì giá dầu toàn cầu, mặc dù giá dầu cũng tăng mạnh trong giai đoạn này Nghiên cứu cho thấy thị trường chứng khoán Việt Nam có sự phát triển tích cực nhờ vào ảnh hưởng của giá dầu.
Cuong C Nguyen và M Ishaq Bhatti (2012) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán tại Việt Nam và Trung Quốc, sử dụng hai phương pháp mới là Plot (K- và chi-Plot) và Copula Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn mới về mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán của hai quốc gia bằng cách xác định mô hình đuôi phụ thuộc Kết quả cho thấy tại Việt Nam, sự thay đổi giá dầu có ảnh hưởng tích cực đến giá chứng khoán, trong khi tại Trung Quốc không có mối liên hệ nào giữa hai yếu tố này.
Tuy nhiên, hiện nay còn thiếu các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của giá dầu đến thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt là chưa có nghiên cứu nào phân tích ảnh hưởng của giá dầu đến biến động giá chứng khoán của các doanh nghiệp trong các ngành khác nhau Ngoài ra, cũng chưa có nghiên cứu nào xem xét tác động của độ trễ giá dầu đến biến động giá chứng khoán, cũng như vai trò của quy mô doanh nghiệp trong việc ảnh hưởng đến sự biến động này.
Tóm tắt chương II
Nghiên cứu trước đây cho thấy có mối quan hệ giữa giá dầu và thị trường chứng khoán ở cả nước phát triển và đang phát triển Giá dầu không chỉ ảnh hưởng tích cực mà còn tiêu cực đến thị trường chứng khoán Một số nghiên cứu gần đây đã đi sâu vào phân tích theo ngành, độ trễ và quy mô doanh nghiệp để đánh giá tác động của giá dầu đến tỷ suất sinh lợi cổ phiếu, như nghiên cứu của Paresh Kumar Narayan và Susan Sunila Sharma (2011) Kết quả cho thấy ảnh hưởng của giá dầu đến giá chứng khoán phụ thuộc vào các yếu tố như ngành nghề, độ trễ và quy mô doanh nghiệp Do đó, tác giả chọn nghiên cứu này làm nền tảng và tiến hành nghiên cứu tại thị trường chứng khoán Việt Nam.
