Phát triển văn hóa học đường tại trường đại học công nghiệp tp hồ chí minh

BỘ CÔNG THƢƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP HỒ CHÍ MINH  BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC KẾT QUẢ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG Tên đề tài PHÁT TRIỂN VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Mã số đề tài 171 3201 Đơn vị thực hiện KHOA LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Các thành viên thực hiện 1 TS Biền Quốc Thắng Chủ nhiệm 2 Th S Lại Quang Ngọc Thƣ ký 3 Th S Ngô Văn Duẩn Thành viên 4 Th S Lê Hoài Nam Thành viên 5 Th S Hoàng Thị Duyên Thành viên Thành phố Hồ Chí.

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC

Quan niệm về văn hóa, văn hóa học đường và phát triển văn hóa học đường tại trường đại học

1.1.1 Quan niệm về văn hóa

Theo chủ nghĩa Mác - Lênin, văn hóa là kiến trúc thượng tầng, là "thiên nhiên thứ hai" do con người sáng tạo ra trong sự tương tác với tự nhiên và xã hội để phục vụ con người Sự sáng tạo của con người là một quá trình liên tục và vô tận, dẫn đến quan niệm về văn hóa ngày càng phong phú và đa dạng Hiện nay, có nhiều quan niệm về văn hóa tồn tại, mỗi quan niệm đều có tính hợp lý riêng, nhưng chưa có quan niệm nào được coi là hoàn chỉnh.

Các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác – Lênin không có tác phẩm chuyên biệt nào bàn về văn hóa, và cả C.Mác lẫn Ph.Ăngghen cũng chưa đưa ra định nghĩa cụ thể về văn hóa Tuy nhiên, thông qua nghiên cứu về con người, xã hội và lịch sử, cũng như phân tích các vấn đề liên quan đến sản xuất vật chất và tinh thần, họ đã gián tiếp thể hiện quan điểm của mình về văn hóa qua các hiện tượng như nhà nước, pháp luật, tư tưởng, đạo đức, giáo dục và nghệ thuật.

Theo C.Mác, lao động là yếu tố thiết yếu cho sự tồn tại và phát triển của con người Qua quá trình lao động, con người không chỉ tiến hóa và hoàn thiện bản thân mà còn hình thành các nhu cầu vật chất và tinh thần Chính nhờ lao động, con người tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần cho xã hội, từ đó hình thành nên văn hóa - yếu tố quan trọng bảo đảm sự tồn tại và phát triển Do đó, C.Mác khẳng định rằng “Lao động là nguồn gốc của cải và của văn hóa.”

Theo Ph Ăngghen, lao động là yếu tố quyết định giúp con người thích ứng và phát triển, từ đó hình thành nên các cơ, gân và xương qua thời gian Sự tinh luyện trong lao động không ngừng phát triển đã giúp bàn tay con người đạt đến trình độ hoàn thiện cao, cho phép sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật vĩ đại như tranh của Raphael, tượng của Tô van xên và nhạc của Paganini Sự phát triển của lao động không chỉ dẫn đến sự gia tăng các mối quan hệ xã hội mà còn góp phần hình thành ngôn ngữ, chữ viết, và các giá trị đạo đức, chính trị, pháp luật, nghệ thuật Theo C.Mác và Ph Ăngghen, con người là chủ thể của văn hóa, và chính quá trình lao động, sáng tạo đã tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của con người.

Kế thừa và phát triển tư tưởng Mác, V.I Lênin đã nhấn mạnh tầm quan trọng của "văn hóa", "cách mạng văn hóa" và "văn hóa vô sản" trong quá trình hoạt động cách mạng Những khái niệm này thể hiện sự kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, góp phần định hình tư tưởng cách mạng của Lênin.

Văn hóa có nội hàm rộng, bao gồm giáo dục như một lĩnh vực quan trọng nhằm nâng cao dân trí và phát triển con người Trọng tâm của chúng ta đã chuyển từ đấu tranh chính trị sang công tác hòa bình và tổ chức văn hóa, với hoạt động giáo dục là ưu tiên hàng đầu V.I Lênin cũng sử dụng khái niệm văn hóa để chỉ trình độ học vấn và tri thức, đồng thời liên kết văn hóa với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và giải phóng con người Văn hóa được hiểu là toàn bộ giá trị do con người sáng tạo ra thông qua hoạt động thực tiễn, phục vụ cho sự nghiệp giải phóng và phát triển con người.

V.I.Lênin, văn hóa đƣợc hiểu với nhiều cấp độ khác nhau: cấp độ rộng, văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong tiến trình lịch sử; ở cấp độ hẹp, văn hóa là hình thái ý thức xã hội, thuộc lĩnh vực tinh thần; ở cấp độ hẹp hơn, văn hóa là trình độ học vấn, giáo dục

Trong quan niệm của Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, văn hóa được xem là một di sản tư tưởng quý giá, phản ánh sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại Hồ Chí Minh định nghĩa văn hóa như là tổng hợp của mọi sáng tạo và phát minh của con người, bao gồm ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật và các công cụ sinh hoạt hàng ngày Ông nhấn mạnh rằng văn hóa không chỉ là các giá trị vật chất mà còn là tinh thần, nhằm đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của con người trong xã hội.

Dựa trên chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, thông qua nhiều văn kiện và nghị quyết Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) đã khẳng định văn hóa Việt Nam là thành quả của hàng nghìn năm lao động sáng tạo và đấu tranh, đồng thời nhấn mạnh rằng văn hóa này đã hun đúc tâm hồn và khí phách của dân tộc Nghị quyết cũng đã đánh giá thực trạng văn hóa nước ta, chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong các lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, giáo dục, khoa học, văn học, nghệ thuật, thông tin đại chúng, giao lưu văn hóa và thể chế văn hóa.

Vào thứ ba, một số quan niệm tiêu biểu về văn hóa đã được đề cập UNESCO, tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa thuộc Liên hiệp quốc, đã phát động Thập kỷ thế giới phát triển văn hóa từ năm 1987 đến 1997, dưới sự lãnh đạo của ông Federico.

Mayor Zaragoza - Tổng giám đốc UNESCO đã đƣa ra định nghĩa về văn hóa:

Văn hóa là một phản ánh sống động về mọi khía cạnh của cuộc sống con người, từ quá khứ đến hiện tại, và đã hình thành nên một hệ thống giá trị, truyền thống, thẩm mỹ và lối sống riêng biệt cho mỗi dân tộc Theo UNESCO, yếu tố cốt lõi của văn hóa chính là các giá trị vật chất và tinh thần do con người tạo ra qua lịch sử, từ đó khẳng định bản sắc riêng của từng dân tộc.

Còn trong Từ điển Bách khoa Việt Nam, tập 4 định nghĩa văn hóa là:

Văn hóa của một dân tộc được hình thành từ toàn bộ các hoạt động sáng tạo và giá trị của nhân dân trong quá trình dựng nước và giữ nước Mỗi dân tộc có những hoạt động sáng tạo riêng, dẫn đến sự đa dạng trong nền văn hóa Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của giá trị văn hóa trong việc định hình bản sắc và phát triển cộng đồng.

Trong tác phẩm “Văn hóa xã hội chủ nghĩa”, các tác giả định nghĩa văn hóa là hoạt động nhằm phát huy năng lực bẩm sinh và bản chất của con người, hướng tới cái chân, cái thiện và cái mỹ.

Văn hóa được định nghĩa là hoạt động sáng tạo của con người, tạo ra những giá trị và chuẩn mực xã hội, đồng thời là môi trường nuôi dưỡng sự hình thành nhân cách Các sản phẩm sáng tạo này không chỉ phản ánh bản sắc văn hóa mà còn góp phần bồi dưỡng và nâng cao giá trị con người.

Văn hóa là sản phẩm độc đáo của con người, phân biệt con người với động vật và tự nhiên Nó bao gồm những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra, mang trong mình vẻ đẹp và tính nhân văn Những yếu tố không mang giá trị này không được coi là văn hóa Hơn nữa, văn hóa không chỉ phản ánh sắc thái mà còn là thước đo trình độ phát triển của mỗi cộng đồng và dân tộc.

Các thành tố và những biểu hiện cơ bản của văn hóa học đường tại trường đại học

1.2.1 Các thành tố cơ bản của văn hóa học đường tại trường đại học Văn hóa học đường ở mỗi trường đại học bao giờ cũng có nhiều thành tố cấu tạo nên; trong đó, sinh viên, giảng viên, nhân viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị, hệ thống các nội quy, quy chế… là những thành tố cơ bản nhất

Lực lượng sinh viên đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục đại học Ở nhiều nước phương Tây, khái niệm “sinh viên” bao gồm cả học sinh ở các cấp học khác nhau như đại học, cao đẳng, trung học và dạy nghề Tuy nhiên, tại Việt Nam, “sinh viên” chỉ đề cập đến những người học tại các cơ sở giáo dục đại học như trường đại học, cao đẳng và học viện Đây là nhóm đông đảo và quyết định, ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của các cơ sở giáo dục đại học.

Sinh viên thường nằm trong độ tuổi từ 18 đến 25, thời điểm mà họ đã đạt được sự trưởng thành về sinh học và xã hội, với sự phát triển đầy đủ về thể chất và hệ thần kinh Ở lứa tuổi này, sinh viên thể hiện sự năng động, nhạy cảm, và khao khát khám phá, sáng tạo Họ yêu thích những điều mới lạ, có ước mơ và hoài bão lớn, cùng với nhu cầu cao về tình bạn và tình yêu Sinh viên luôn mong muốn khẳng định bản thân, ít phụ thuộc vào người khác, không thích sự gò bó và ép buộc, đồng thời yêu thích việc giao lưu và tham gia các hoạt động cộng đồng, xã hội.

Sinh viên ngày nay đến từ nhiều nguồn gốc đa dạng, bao gồm các giai cấp, tầng lớp, địa phương, dân tộc và tôn giáo khác nhau, thậm chí từ các quốc gia khác Là một bộ phận ưu tú trong thanh niên, sinh viên sở hữu những phẩm chất, trí tuệ và năng lực vượt trội Tuy nhiên, họ cũng gặp phải những hạn chế như thiếu kinh nghiệm sống, tính hiếu thắng, dễ bị kích động, và đôi khi cảm xúc lấn át lý trí Khi đối mặt với khó khăn, sinh viên thường cảm thấy hoang mang và chán nản, đồng thời có xu hướng thích phiêu lưu mạo hiểm.

Mỗi sinh viên có thể phát huy năng lực tiềm ẩn và những mặt tích cực của mình phụ thuộc vào sự nỗ lực cá nhân và điều kiện môi trường học tập Do đó, việc xây dựng một môi trường sư phạm có văn hóa là yếu tố quan trọng giúp tạo nền tảng giá trị và trang bị hành trang cần thiết cho sinh viên trong hành trình lập thân, lập nghiệp.

Đội ngũ giảng viên và nhân viên là thành phần quan trọng trong cơ sở giáo dục đại học và sau đại học, theo quy định của Luật Giáo dục năm 2005 Giảng viên có nhiệm vụ giảng dạy ở cấp đại học và cao đẳng, cũng như đào tạo trình độ thạc sĩ và tiến sĩ ở cấp sau đại học Họ là những người có tri thức và học vấn cao, sở hữu sự hiểu biết sâu rộng trong lĩnh vực giảng dạy và nghiên cứu khoa học, với cấu trúc đa dạng bao gồm nhiều bộ môn và phân ngành khác nhau.

Người giảng viên có vai trò quan trọng trong việc truyền bá tri thức, với trình độ học vấn cao và tâm huyết nghề nghiệp Họ thực hiện chức năng này qua nhiều hình thức như giảng dạy, hướng dẫn thực hành, và biên soạn tài liệu học tập Những kiến thức và kỹ năng mà giảng viên cung cấp sẽ là hành trang quý giá cho cử nhân, kỹ sư khi bước vào thị trường lao động sau khi tốt nghiệp.

Giảng viên không chỉ đơn thuần là người dạy học mà còn là nhà khoa học, với hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học là hai nhiệm vụ cơ bản và có mối quan hệ biện chứng Nghiên cứu khoa học nâng cao chất lượng giảng dạy, trong khi giảng dạy thúc đẩy hoạt động nghiên cứu Nếu không có nghiên cứu, trường đại học sẽ trở thành "trường phổ thông cấp bốn" và giảng viên không tham gia nghiên cứu chỉ là "ca sĩ hát nhép" Đội ngũ giảng viên ngày nay không chỉ nâng cao dân trí và đào tạo nhân lực, mà còn góp phần tăng cường tiềm lực khoa học và công nghệ của quốc gia, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững Trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế tri thức và ảnh hưởng của cuộc cách mạng 4.0, giảng viên trở thành nguồn lực quan trọng của đất nước với nhân cách, đạo đức và tri thức của họ.

Để trở thành giảng viên chân chính, ngoài trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, người giảng viên cần có phẩm chất đạo đức trong sáng, bản lĩnh chính trị vững vàng và lối sống lành mạnh Tính mô phạm của nhà giáo thể hiện qua những hành vi, ngôn từ và quy ước mà họ phải tuân thủ Mỗi thầy cô không chỉ là kỹ sư tâm hồn và chiến sĩ tiên phong trong văn hóa - tư tưởng, mà còn là tấm gương sáng cho học sinh và xã hội noi theo.

Trong mỗi trường đại học, bên cạnh đội ngũ giảng viên, sự hỗ trợ từ nhân viên các khoa, phòng, ban như giáo vụ, thư viện, phòng đào tạo, phòng công tác sinh viên, phòng tài chính kế toán và phòng quản trị là rất cần thiết Nhân viên này không chỉ tham mưu cho nhà trường trong việc xây dựng quy định mà còn thực thi các quy chế nhằm quản lý hiệu quả các hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học và các hoạt động văn hóa, thể thao của giảng viên và sinh viên Sự hợp tác này giúp nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển của nhà trường và nhu cầu của xã hội.

Ba là, cơ sở vật chất, trang thiết bị và hệ thống các nội quy, quy chế

Cơ sở vật chất và trang thiết bị tại trường đại học bao gồm các phòng học, xưởng thực hành, phòng thí nghiệm và thư viện, là điều kiện tiên quyết cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học Trong giáo dục truyền thống, phương pháp dạy học chủ yếu là “đọc chép”, khiến cho các trang thiết bị như máy chiếu và tài liệu tham khảo không được coi trọng Tuy nhiên, trong giáo dục hiện đại, yêu cầu người học không chỉ giỏi ngang thầy mà còn phải vượt trội hơn để thúc đẩy sự phát triển xã hội Phương pháp dạy học đã chuyển từ truyền thụ kiến thức đơn thuần sang việc lấy người học làm trung tâm, nhằm phát huy năng lực sáng tạo và hành động Do đó, sự hiện đại và đầy đủ của cơ sở vật chất là yếu tố cần thiết để phát triển văn hóa học đường tại các trường đại học.

Nội quy và quy chế đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành văn hóa học đường tại các trường đại học, bên cạnh cơ sở vật chất và trang thiết bị Mỗi trường đại học có những nội quy và quy chế riêng, phụ thuộc vào đặc thù của từng trường, nhưng đều dựa trên Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cũng như các Nghị định và Thông tư của Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo Những quy định này là cơ sở pháp lý thiết yếu giúp các trường đại học quản lý hoạt động và thực hiện chức năng, nhiệm vụ một cách hiệu quả.

1.2.2 Những biểu hiện cơ bản của văn hóa học đường tại trường đại học Văn hóa học đường là một phạm trù rất rộng, trong khuôn khổ mục đích, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi chỉ tập trung đi sâu phân tích làm sáng tỏ trên một số phương diện với những biểu hiện cơ bản như sau: Một là, văn hóa giao tiếp Trong đời sống, con người không chỉ có mối quan hệ với thế giới tự nhiên mà còn có mối quan hệ giữa người và người trong xã hội; quan hệ đó được gọi là giao tiếp Theo cách hiểu thông thường, giao tiếp là quá trình tác động qua lại và thể hiện sự tiếp xúc tâm lí giữa con người với con người Thông qua quá trình giao tiếp, một mặt con người thực hiện việc trao đổi thông tin, chia sẻ cảm xúc, mặt khác con người còn chịu sự chi phối, ảnh hưởng lẫn nhau Hay nói cách khác, “giao tiếp là quá trình xác lập và vận hành các quan hệ người – người, hiện thực hóa các quan hệ xã hội giữa chủ thể này với chủ thể khác” [35, tr.49] Ở trường đại học, chủ thể cơ bản nhất của hoạt động giao tiếp là giảng viên, nhân viên và sinh viên Thông qua hoạt động giao tiếp mà sinh viên, giảng viên và nhân viên có thể trao đổi thông tin, truyền đạt tri thức, chia sẻ kinh nghiệm với nhau Mặt khác, nó còn là một trong những con đường hình thành nên tình cảm giữa người và người để từ đó con người nhận thức, đánh giá lẫn nhau, điều chỉnh hành vi bản thân, tạo điều kiện để con người phối hợp nhau giải quyết một nhiệm vụ nào đó Phạm vi giao tiếp của sinh viên, giảng viên và nhân viên đƣợc diễn ra chủ yếu trong quá trình dạy và học, trong quá trình thực thi các nội quy, quy chế của nhà trường, cũng như trong các hoạt động của Đoàn thể… So với trước đây, hoạt động giao tiếp ngày nay diễn ra khá phong phú, đa dạng với các hình thức nhƣ: giao tiếp trực tiếp (mặt đối mặt) và giao tiếp gián tiếp (qua điện thoại, email, facebook, zalo…); hay với các quy cách giao tiếp nhƣ: giao tiếp chính thức (có tính chất công việc), giao tiếp không chính thức (mang tính cá nhân); hoặc, thông qua các phương tiện giao tiếp nhƣ: giao tiếp ngôn từ (bằng lời nói, văn bản) và giao tiếp phi ngôn từ (bằng ám hiệu, cử chỉ, ánh mắt, ngữ điệu trong câu nói)…

Giao tiếp văn hóa là yếu tố quan trọng trong môi trường học đường, đặc biệt ở các trường đại học, thể hiện qua sự thân thiện, lịch sự và cởi mở Tục ngữ "Lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau" nhấn mạnh tầm quan trọng của cách diễn đạt trong giao tiếp Qua giao tiếp, các cá nhân không chỉ đạt được mục đích mà còn thể hiện tình cảm và sự gắn bó Văn hóa giao tiếp cần đảm bảo sự tôn trọng đối với thầy cô và người lớn tuổi, đồng thời khuyến khích tính trung thực, thẳng thắn giữa bạn bè Đặc biệt, cần duy trì tính dân chủ và bình đẳng trong việc trao đổi thông tin và tranh luận về các vấn đề học thuật.

Môi trường giáo dục không chỉ là nơi dạy chữ mà còn dạy người, vì vậy, giao tiếp trong môi trường này cần tuân thủ các chuẩn mực xã hội Những chuẩn mực này bao gồm cách xưng hô, sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, ngắn gọn và lịch sự, đồng thời tôn trọng đối tác và tránh lời nói thô tục hay từ ngữ xúc phạm Một môi trường sư phạm văn hóa không chỉ giúp sinh viên phát triển nhân cách mà còn tạo nền tảng cho việc hình thành thói quen, sự tự tin và rèn luyện kỹ năng giao tiếp, từ đó thiết lập các mối quan hệ tốt đẹp và đáp ứng yêu cầu công việc sau khi tốt nghiệp.

Tầm quan trọng của việc phát triển văn hóa học đường tại trường đại học 27 27

1.3.1 Cơ sở để thực hiện quá trình giáo dục và đào tạo

Nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh rằng văn hóa không chỉ liên quan đến nội dung tư tưởng mà còn cả hình thức biểu hiện và phương tiện chuyển tải Khi bàn về văn hóa học đường, cần chú trọng đến các yếu tố như mục tiêu, nội dung chương trình đào tạo, cách truyền tải kiến thức, hình thức giao tiếp và hành vi ứng xử Đồng thời, cũng cần xem xét các yếu tố thuộc hình thức biểu hiện như cơ sở vật chất, trang thiết bị, đội ngũ giảng viên và hệ thống nội quy Hai phương diện này tạo thành một chỉnh thể thống nhất trong trường đại học, có mối quan hệ biện chứng với nhau Hình thức biểu hiện và phương tiện chuyển tải là nền tảng cho nội dung tư tưởng bộc lộ, trong khi nội dung tư tưởng lại góp phần nâng cao và hoàn thiện hình thức biểu hiện theo thời gian.

Sứ mệnh hàng đầu của các trường đại học là giáo dục và đào tạo, được quy định chi tiết trong Thông tư 24/2015/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo Các tiêu chuẩn này bao gồm diện tích, cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên, chương trình đào tạo và hoạt động khoa học Những tiêu chuẩn này không chỉ giúp xác định chỉ tiêu tuyển sinh mà còn đánh giá trình độ văn hóa học đường của trường Một trường đại học phát triển văn hóa cao cần có sự phù hợp giữa số lượng và chất lượng sinh viên, giảng viên, và cơ sở vật chất Nếu có sự mất cân đối, chất lượng đào tạo sẽ bị ảnh hưởng Hơn nữa, nội quy và quy chế cần phải đầy đủ và phù hợp với đặc điểm của sinh viên và giảng viên để đảm bảo hoạt động học tập diễn ra hiệu quả Do đó, việc đầu tư phát triển văn hóa học đường là rất cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của mỗi trường đại học.

1.3.2 Tiền đề để nâng cao chất lƣợng giáo dục và đào tạo

Phát triển văn hóa học đường là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo tại các trường đại học Chất lượng giáo dục không chỉ phản ánh trình độ văn hóa học đường mà còn quyết định sự phát triển bền vững của nó Thực tế cho thấy, văn hóa học đường và chất lượng giáo dục có mối quan hệ tỷ lệ thuận; văn hóa học đường là nền tảng để cải thiện chất lượng giáo dục và ngược lại Do đó, mỗi trường đại học cần chú trọng phát triển văn hóa học đường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.

Văn hóa học đường tại trường đại học không chỉ thể hiện sự đồng bộ và đầy đủ mà còn phản ánh tính chuyên nghiệp và hiện đại của các cơ sở vật chất Một trường đại học có văn hóa học đường cao cần có các phòng học, phòng thí nghiệm hiện đại, thoáng mát và kiến trúc đẹp Thư viện cũng cần đảm bảo sự phong phú về tài liệu, cùng với cách sắp xếp và phục vụ chuyên nghiệp Khi văn hóa học đường phát triển mạnh mẽ, nó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động giáo dục, khuyến khích sự ham học của sinh viên và nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo.

Trong môi trường đại học, văn hóa học đường được thể hiện qua đội ngũ giảng viên và sinh viên, học viên Đối với giảng viên, văn hóa này không chỉ đến từ học hàm, học vị và chuyên môn mà còn thể hiện qua tác phong, trang phục, giọng nói, sự nhiệt tình và phương pháp giảng dạy Còn đối với sinh viên, học viên, văn hóa học đường được phản ánh qua điểm chuẩn đầu vào, khối lượng tri thức tích lũy, cũng như thái độ đến lớp, quá trình chuẩn bị tài liệu và sự tham gia trong các hoạt động học tập.

Nếu các yếu tố tích cực được duy trì trong môi trường học tập, như giảng viên ăn mặc lịch sự, phong cách chuyên nghiệp, và phương pháp giảng dạy hấp dẫn, cùng với sinh viên đến lớp đúng giờ, chuẩn bị bài vở đầy đủ, thì tiết học sẽ trở nên bổ ích và thú vị Sự cầu thị và ham học hỏi của sinh viên sẽ khuyến khích giảng viên sáng tạo và tâm huyết hơn trong việc truyền đạt kiến thức Ngược lại, nếu thiếu những yếu tố này, sẽ dẫn đến sự ức chế và chán nản trong quá trình học tập.

Việc giảng dạy hời hợt của giảng viên dẫn đến tình trạng học tập đối phó và gượng ép của sinh viên, học viên Điều này tạo ra không khí lớp học căng thẳng, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giảng dạy và quá trình tiếp thu tri thức của sinh viên, học viên.

Chất lượng giáo dục và đào tạo của một trường đại học phụ thuộc lớn vào trình độ phát triển văn hóa học đường của trường đó Để tồn tại và phát triển bền vững, các trường đại học cần chú trọng đến việc phát triển văn hóa học đường một cách toàn diện, đồng thời xây dựng chiến lược phát triển bài bản, khoa học và có hệ thống.

1.3.3 Môi trường thuận lợi để giáo dục con người toàn diện

Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định rằng việc xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn tới cần tập trung vào phát triển toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo, ý thức công dân và tuân thủ pháp luật Từ quan điểm này, con người toàn diện được đánh giá qua ba phương diện cơ bản: trí tuệ, đạo đức và thể chất.

Trí tuệ, hiểu biết và tri thức là những yếu tố thiết yếu tạo nên vẻ đẹp và sức mạnh của con người Để nâng cao tri thức, giáo dục và đào tạo trong môi trường sư phạm, đặc biệt là ở trường đại học, là phương pháp phổ biến và hiệu quả Với cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ giảng viên có trình độ cao, sinh viên không chỉ được trang bị kiến thức cơ bản mà còn những kiến thức chuyên sâu liên quan đến ngành nghề, đáp ứng nhu cầu của xã hội trong thời đại kinh tế tri thức Giảng viên còn đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng và rèn luyện kỹ năng tự học, tư duy độc lập, sáng tạo, phản biện, cũng như kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm cho sinh viên.

Trường đại học không chỉ là nơi cung cấp tri thức và hiểu biết mà còn góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện nhân cách và đạo đức cho sinh viên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh rằng một con người toàn diện cần phải có cả “hồng” và “chuyên”, đồng thời phải sở hữu “đức” và “tài” Trong đó, đạo đức được coi là yếu tố nền tảng, là gốc rễ cho sự phát triển toàn diện của mỗi cá nhân.

Đạo đức và nhân cách của mỗi con người được hình thành qua sự tương tác giữa các mối quan hệ, trong đó giáo dục và đào tạo đóng vai trò quan trọng nhất Như Hồ Chí Minh đã từng khẳng định, người cách mạng cần có đạo đức, vì không có đạo đức thì dù có tài giỏi đến đâu cũng không thể lãnh đạo nhân dân Cũng như sông cần có nguồn nước, cây cần có gốc, con người cần có nền tảng đạo đức vững chắc để phát triển và hoàn thiện bản thân.

Trường đại học không chỉ định hình nội dung và chương trình đào tạo mà còn có trách nhiệm xây dựng các biện pháp giáo dục nhằm hoàn thiện đạo đức và nhân cách cho sinh viên Đặc biệt, trường đại học đóng vai trò như một "màng lọc" chống lại những ảnh hưởng tiêu cực từ xã hội Đội ngũ giảng viên với đạo đức mẫu mực là tấm gương cho sinh viên, giúp họ hướng tới các giá trị cao đẹp Lịch sử đã chỉ ra rằng, việc phát triển nhân cách và đạo đức của con người không thể đạt được nếu không thông qua một quá trình giáo dục và đào tạo hiệu quả tại trường đại học.

Trường đại học không chỉ phát triển tri thức và nhân cách mà còn góp phần tăng cường sức khỏe và sự dẻo dai, những yếu tố quan trọng cho người lao động hiện đại Sinh viên tốt nghiệp trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng vai trò quan trọng trong công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế Để phát triển toàn diện về trí lực, thể lực và các hoạt động xã hội, cần có một hệ thống giáo dục và đào tạo tốt Một con người toàn diện phải đảm bảo ba yếu tố cơ bản: tri thức, đạo đức và thể lực, tạo thành một tam giác vững chắc Những yếu tố này không thể hình thành tự nhiên mà cần môi trường giáo dục, và môi trường văn hóa ở trường đại học chính là nơi lý tưởng để phát triển toàn diện bản thân.

1.3.4 Điều kiện để xây dựng bản sắc, tạo lập thương hiệu, khẳng định vị thế của nhà trường trong xã hội

Trên phương diện từ nguyên, “bản” có nghĩa là cơ bản, bản chất;

Bản sắc văn hóa học đường tại các trường đại học là những đặc trưng cơ bản giúp phân biệt trường này với trường khác Nó không chỉ thể hiện qua tên trường, cảnh quan và cơ sở vật chất, mà còn qua quy mô đào tạo, số lượng ngành nghề, chương trình học và đội ngũ giảng viên Ngoài ra, bản sắc còn được phản ánh qua "tên tuổi" của các giảng viên và thành tích mà trường đạt được, góp phần tạo nên sự nhận diện riêng biệt cho mỗi cơ sở giáo dục.

THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA HỌC ĐƯỜNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH