Lý do lựa chọn đề tài
Hoạt động kế toán tại các tổ chức không chỉ là thu thập và xử lý thông tin mà còn cung cấp báo cáo cho người sử dụng, từ đó hỗ trợ các nhà quản lý cải thiện hiệu quả hoạt động Đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục, nơi nhà nước đầu tư mạnh mẽ, kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách tài chính Để nhân viên kế toán thực hiện tốt nhiệm vụ, họ cần có trình độ chuyên môn và tuân thủ các quy định của Nhà nước, đồng thời nhận sự hướng dẫn và giám sát từ cơ quan quản lý cấp trên.
Qua quá trình phân tích tài liệu kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ở thành phố Bà Rịa, tác giả nhận thấy sự khác biệt và không thống nhất trong hoạt động kế toán, bao gồm phương pháp quản lý thu chi, xử lý kế toán và báo cáo tài chính Các trường trong cùng một cấp học chưa thực hiện đúng theo hướng dẫn của chế độ kế toán hiện hành, dẫn đến hạn chế trong công tác kế toán Điều này ảnh hưởng đến thông tin kế toán được cung cấp, hiệu quả sử dụng thông tin của các đối tượng liên quan, và ảnh hưởng đến quản lý tài chính của các đơn vị giáo dục cũng như ngành giáo dục nói chung.
Tác giả chọn đề tài “Đổi mới mô hình kế toán chung cho sự nghiệp giáo dục” nhằm nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành Kế toán, tập trung vào việc cải tiến mô hình kế toán để nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý tài chính cho các trường học Đề tài này không chỉ giúp thực hiện thống nhất các phương pháp xử lý nghiệp vụ kế toán trong ngành giáo dục mà còn gia tăng các biện pháp kiểm tra, kiểm soát tài chính Nghiên cứu cũng phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới bộ máy quản lý và tinh giảm biên chế, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành giáo dục trong tương lai.
Mặc dù nghiên cứu về công tác kế toán hành chính sự nghiệp tại các trường học công lập không phải là mới, nhưng đề tài mà tác giả thực hiện lại mang tính mới mẻ Đề tài này nhằm giải quyết những hạn chế trong công tác kế toán thông qua việc thiết lập lại mô hình kế toán chung, giúp kiểm soát tốt nguồn kinh phí được giao và nguồn tài chính thu chi của trường học Điều này không chỉ tăng cường chính sách công khai tài chính mà còn đảm bảo tính minh bạch của thông tin tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính Hơn nữa, mô hình kế toán chung có thể tiết kiệm chi phí hoạt động cho ngân sách địa phương, đặc biệt là chi phí tiền lương cho nhân viên kế toán, phù hợp với chính sách Nhà nước trong việc cải cách cơ cấu bộ máy kế toán trong ngành giáo dục, đáp ứng kịp thời những thay đổi trong hoạt động kế toán trường học nếu chính sách tinh giảm biên chế được thực hiện (Nghị Quyết 29 – NQ/TW).
Mục tiêu nghiên cứu đề tài
Mục tiêu nghiên cứu của tác giả là cải cách mô hình kế toán hiện hành tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục ở Bà Rịa theo mô hình kế toán chung Điều này nhằm khắc phục những hạn chế trong công tác kế toán, nâng cao hiệu quả hoạt động của các đơn vị Tác giả sẽ nghiên cứu, phân tích và đề xuất biện pháp cải thiện quản lý thu chi và mục đích sử dụng quỹ tại các trường học Đồng thời, nghiên cứu cũng sẽ giải quyết sự không nhất quán trong phương pháp ghi nhận và xử lý các nghiệp vụ tài chính, cũng như cải thiện tính minh bạch trong thông tin tài chính Đổi mới mô hình kế toán chung không chỉ giúp tiết kiệm chi phí ngân sách cho quản lý giáo dục địa phương mà còn phù hợp với chủ trương của Nhà nước trong thời gian tới.
Phương pháp nghiên cứu
Quá trình phỏng vấn kế toán tại các trường học đã giúp thu thập thông tin về hoạt động kế toán, đồng thời phát hiện những hạn chế trong môi trường làm việc Sự bất đồng và mâu thuẫn giữa kế toán và cấp quản lý cũng ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kế toán hiện tại.
Tác giả tiến hành thu thập thông tin kế toán tại các trường học thông qua chứng từ, sổ sách và báo cáo kế toán, nhằm phân tích và tổng hợp các thông tin tài chính liên quan đến quy trình thu chi và phương pháp hạch toán ở từng cấp học Nghiên cứu chỉ ra những khác biệt trong cách theo dõi nguồn tài chính và phương pháp hạch toán tại các đơn vị, đồng thời đánh giá tác động của những hạn chế đối với quản lý tài chính Tác giả cũng sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính thông qua khảo sát các đối tượng liên quan, nhằm đánh giá hiệu quả của tổ chức bộ máy kế toán hiện hành Kết quả khảo sát làm cơ sở để xác định sự cần thiết đổi mới mô hình kế toán hiện tại thành mô hình kế toán chung, nhằm khắc phục hạn chế và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính Đề xuất đổi mới dựa trên các quy định về quản lý tài chính – kế toán công ở cấp địa phương và các chính sách kế toán theo các nghị định liên quan, làm cơ sở pháp lý cho hoạt động đổi mới này.
Mô hình kế toán chung bao gồm các quy trình hoạt động thiết yếu như dự toán thu chi ngân sách, quản lý hoạt động thu chi, xử lý nghiệp vụ kế toán phát sinh, và quy định lập báo cáo quyết toán cùng báo cáo tài chính.
Ý nghĩa thực tiễn của luận văn
Đổi mới mô hình kế toán chung cho hệ thống các trường học, bao gồm trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở tại Phường trong thành phố Bà Rịa, nhằm đáp ứng yêu cầu của Nhà nước về tinh giản bộ máy quản lý trong các trường học Mục tiêu là nâng cao hiệu quả trong hoạt động quản lý tài chính công, hạn chế sai phạm trong thu chi tài chính, gia tăng tính công khai minh bạch của thông tin tài chính, và cải thiện tình hình chi phí ngân sách địa phương Hệ thống quản trị tài chính công sẽ được thiết lập cho ngành giáo dục tại địa bàn thành phố theo từng khu vực một cách thống nhất và nhất quán.
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, kết cấu luận văn bao gồm 5 chương:
Chương 1: Công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
Chương 2: Cơ sở lý thuyết
Chương 3: Kiểm chứng mô hình kế toán giúp tinh giảm bộ máy kế toán và nâng cao hiệu quả hoạt động – Dự đoán nguyên nhân và tác động
Chương 4: Phân tích nguyên nhân gây ra những hạn chế trong công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ở thành phố Bà Rịa, đồng thời đề xuất các giải pháp hiệu quả nhằm khắc phục tình trạng này.
Chương 5:Xây dựng kế hoạch cho việc đổi mới mô hình kế toán chung
CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP GIÁO DỤC CÔNG LẬP TRONG THÀNH PHỐ BÀ RỊA
Giới thiệu tổng quan các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong địa bàn thành phố Bà Rịa
Thành phố Bà Rịa, thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, có diện tích 91,46 km² và bao gồm 11 đơn vị hành chính, trong đó có 8 phường và 3 xã Hệ thống giáo dục công lập tại đây được xây dựng đồng bộ từ mầm non đến trung học cơ sở, với cơ sở vật chất đầy đủ và trang thiết bị hiện đại Đội ngũ giáo viên đạt chuẩn và ngân sách giáo dục được phân bổ hợp lý, đảm bảo tuân thủ các chính sách của nhà nước.
1.1.1 Tổng quan về hệ thống giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa từ cấp học mầm non đến trung học cơ sở
Theo báo cáo tổng kết năm học 2017 – 2018 của Phòng Giáo dục & Đào tạo thành phố Bà Rịa, đến năm 2019, thành phố có 35 trường học công lập, bao gồm mầm non, tiểu học và trung học cơ sở Các trường này được phân bố đồng đều trên 11 phường, xã, với hệ thống trường lớp và phòng học được trang bị đầy đủ, phục vụ hiệu quả cho hoạt động giảng dạy.
Tính đến năm 2020, thành phố Bà Rịa có 36 trường học công lập từ bậc mầm non đến trung học cơ sở, bao gồm 12 trường mầm non, 13 trường tiểu học (trong đó phường Kim Dinh và xã Hòa Long mỗi nơi có 02 trường tiểu học) và 10 trường trung học cơ sở Hiện tại, thành phố đang xây dựng thêm một trường trung học cơ sở tại phường Phước Hưng, dự kiến sẽ đi vào hoạt động trong năm 2020 Hệ thống giáo dục này được phân bổ đồng đều trong 11 phường, xã thuộc thành phố, đảm bảo sự ổn định và phát triển cho cộng đồng.
1.1.2 Tình hình nhân sự tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
Tình hình nhân sự tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập từ mầm non đến trung học cơ sở tại Thành phố hiện có 1.555 nhân sự, bao gồm cán bộ quản lý, nhân viên và giáo viên Tất cả nhân sự đều có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ, đồng thời tích cực nghiên cứu và học tập để nâng cao năng lực nghề nghiệp.
Cán bộ quản lý tại các trường học công lập là 86 người
Nhân viên là 290 người gồm: 35 nhân viên kế toán, số nhân viên còn lại là thủ quỹ, văn thư và bảo vệ
Giáo viên là 1.181 người gồm: 356 giáo viên mầm non, 421 giáo viên tiểu học, 404 giáo viên trung học cơ sở
1.1.3 Tổng quan công tác tài chính kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
Cơ chế tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập tại thành phố Bà Rịa, bao gồm trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở, được thực hiện theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ Nhà nước đảm bảo ngân sách cho các trường để chi cho hoạt động thường xuyên, do các trường này không có nguồn thu từ hoạt động hoặc nguồn thu rất thấp Hiện tại, các trường mầm non và tiểu học công lập hoàn toàn miễn giảm học phí, trong khi các trường trung học cơ sở thu học phí nhưng mức thu không đủ để đảm bảo chi phí hoạt động Do đó, tất cả các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trên địa bàn thành phố đều sử dụng kinh phí hoạt động được cấp từ Phòng Giáo dục và Đào tạo Kinh phí này được xây dựng dựa trên “Dự toán thu chi ngân sách” hàng năm của các trường.
1.1.3.2 Công tác kế toán trường học
Hoạt động kế toán tại các trường học trong địa bàn thành phố được thực hiện theo quy trình cụ thể Nhân viên kế toán lập và quyết toán dự toán thu chi theo thông tư 61/2017/TT-BTC Đầu năm tài chính, kế toán nhận thông báo về hoạt động dự toán ngân sách từ cơ quan quản lý cấp trên và lập dự toán ngân sách đúng thời gian quy định Sau khi xét duyệt, kinh phí được cấp cho các trường theo dự toán đã lập Trong kỳ hoạt động, các khoản thu chi có chứng từ hợp lệ được kế toán nhập liệu vào phần mềm kế toán để xử lý, hạch toán và lập báo cáo tài chính theo thông tư 107/2017/TT-BTC Cuối kỳ kế toán, báo cáo quyết toán về kinh phí đã sử dụng và báo cáo tài chính được gửi cho ban giám hiệu và cơ quan quản lý cấp trên theo quy định Công tác kế toán tại các trường học được minh họa qua sơ đồ 1.1.
Sơ đồ 1.1 minh họa quy trình công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ở thành phố Bà Rịa, được trích dẫn từ Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố.
Bà Rịa) a/ l Dự l toán l thu l chi l ngân l sách
Căn l cứ l lập l dự l toán l và l quy l trình l lập l dự l toán
Dự toán thu chi ngân sách trường học được lập bởi nhân viên kế toán theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP Khi thực hiện, nhân viên kế toán cần căn cứ vào nhiệm vụ của năm học mới và các chỉ tiêu kế hoạch do Ủy ban nhân dân thành phố giao cho trường học.
Vào tháng 1 hàng năm, nhân viên kế toán lập "dự toán thu chi ngân sách" và gửi đến Phòng giáo dục và đào tạo của thành phố để xét duyệt Sau khi hoàn tất quá trình xét duyệt, Phòng giáo dục và đào tạo sẽ ban hành quyết định giao dự toán cho các trường học, thường được phân bổ trong quý I của năm tài chính.
Kế l toán l sử l dụng l kinh l phí l cấp l từ l dự l toán l ngân l sách
Cơ quan quản lý cấp trên Công khai tài chính tại đơn vị
Kế hoạch hoạt động của nhà trường
Chỉ tiêu kế hoạch nhà nước
Thông tin dự toán thu chi ngân sách
Phần mềm kế toán IMAS
Thu thập thông tin các chứng từ kế toán
Báo cáo quyết toán Báo cáo tài chính
Các hoạt động tài chính thu, chi Hoạt động xử lý nghiệp vụ kế toán Nhân viên kế toán trường học
Hoạt động dự toán ngân sách
Trong quá trình hoạt động hàng năm của nhà trường, nhân viên kế toán phải đảm bảo rằng tất cả các hoạt động thu chi tài chính đều tuân thủ quy định trong mục lục ngân sách Khi thực hiện thanh toán các khoản chi qua kho bạc nhà nước, nhân viên kế toán cần lập hồ sơ thanh toán đầy đủ, bao gồm giấy rút dự toán ngân sách và các chứng từ hóa đơn hợp pháp liên quan, nhằm làm cơ sở cho hoạt động thanh toán.
Quy trình quyết toán ngân sách
Hoạt động quyết toán ngân sách và kiểm tra tình hình sử dụng ngân sách được thực hiện định kỳ bởi nhân viên kế toán, với hồ sơ đầy đủ theo quy định Các đơn vị sự nghiệp giáo dục tiến hành hai kỳ quyết toán riêng biệt: kỳ quyết toán lương và kỳ quyết toán dự toán thu chi ngân sách Đối với kỳ quyết toán lương, hồ sơ bao gồm chứng từ thanh toán tiền lương, bảng tổng hợp lương có xác nhận của cán bộ, nhân viên và giáo viên, cùng sổ sách kế toán liên quan Trong khi đó, kỳ quyết toán dự toán thu chi ngân sách yêu cầu chuẩn bị tất cả chứng từ thu chi trong năm tài chính, sổ sách kế toán theo yêu cầu của cơ quan quản lý, và báo cáo tài chính cùng báo cáo quyết toán ngân sách năm.
Các hồ sơ quyết toán cần được chuẩn bị đầy đủ và gửi đến cơ quan quản lý cấp trên vào tháng 12 hàng năm Quá trình quyết toán thường diễn ra trong quý I của năm tài chính tiếp theo Trước năm 2018, Phòng Tài chính Kế hoạch của thành phố quản lý hoạt động kiểm tra tài chính và quyết toán ngân sách của các trường từ mầm non đến trung học cơ sở Tuy nhiên, từ năm 2019, Phòng Giáo dục và Đào tạo của thành phố sẽ đảm nhận toàn bộ hoạt động quản lý tài chính tại các đơn vị này.
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập tại thành phố Bà Rịa bắt đầu kỳ kế toán hàng năm từ ngày 01 tháng 01 đến ngày 31 tháng 12.
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập tại thành phố Bà Rịa phải nộp hồ sơ quyết toán vào tháng 12 hàng năm, và quy trình quyết toán sẽ được tiến hành vào khoảng quý 1 hoặc quý 2 của năm tiếp theo.
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố áp dụng chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo thông tư 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính, bao gồm hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ sách kế toán và hệ thống báo cáo kế toán quy định theo thông tư này.
Phương pháp hạch toán hàng tồn kho: theo phương pháp kê khai thường xuyên
Phương pháp khấu hao tài sản cố định: theo phương pháp khấu hao tuyến tính
Hình thức ghi sổ kế toán: kế toán ghi sổ theo hình thức Nhật ký chung
Đổi mới mô hình kế toán chung nhằm mục tiêu đáp ứng yêu cầu tinh giảm bộ máy kế toán và nâng cao hiệu quả hoạt động tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
bộ máy kế toán và nâng cao hiệu quả hoạt động tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
1.2.1 Những hạn chế trong công tác tài chính, kế toán hiện nay tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động
Từ việc phân tích các tài liệu kế toán, bao gồm sổ sách và báo cáo tài chính công khai tại các trường học, tác giả nhận thấy nhiều điểm khác biệt trong công tác kế toán Qua quá trình phỏng vấn nhân viên kế toán tại các trường, một số hạn chế trong công tác tài chính kế toán đã được chỉ ra, cho thấy cần có sự cải thiện trong quản lý và thực hiện các quy trình kế toán.
Phương pháp xử lý nghiệp vụ kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập cần thống nhất theo Thông tư 107/2017/TT-BTC Tuy nhiên, hiện nay, hoạt động này vẫn chưa đồng nhất giữa các trường học, dẫn đến sự khác biệt trong ghi nhận và hạch toán một số khoản thu như nguồn thu từ hoạt động bán trú, kinh phí đào tạo bồi dưỡng và doanh thu từ giữ xe Bên cạnh đó, các hạn chế trong hoạt động chi, như chi tiền mặt và chi sửa chữa thường xuyên, chưa đúng đối tượng và mục đích, cũng gây ra sự khác biệt trong hệ thống sổ sách kế toán và cách trình bày báo cáo tài chính Điều này làm cho quá trình kiểm soát, kiểm tra hoạt động tài chính của cơ quan quản lý gặp nhiều khó khăn.
Hoạt động công khai tài chính trong các đơn vị sự nghiệp cùng cấp học hiện còn nhiều khác biệt Thông tin tài chính thường được công khai vào cuối kỳ nhưng thiếu sự đồng bộ và nhất quán về thời gian Các báo cáo công khai của từng đơn vị chưa được thống nhất và không được thuyết minh đầy đủ, rõ ràng, gây khó khăn cho người sử dụng trong việc tiếp nhận thông tin.
1.2.2 Những khó khăn của mô hình kế toán hiện hành tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập trong thành phố Bà Rịa
Qua phỏng vấn các nhân viên kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ở thành phố Bà Rịa, tác giả phát hiện ra sự mâu thuẫn giữa nhân viên kế toán và ban giám hiệu trong công tác quản lý tài chính tại các đơn vị này.
Ban giám hiệu tại một số đơn vị giáo dục thường không nắm vững các quy định về hạch toán kế toán nhưng vẫn can thiệp vào hoạt động này, dẫn đến yêu cầu nhân viên kế toán thực hiện các chi tiêu không phù hợp và đưa ra quyết định tài chính sai quy định Sự can thiệp này gây ra mâu thuẫn giữa nhân viên kế toán và Ban giám hiệu, đồng thời tạo áp lực lên nhân viên, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính của trường Điều này chỉ ra rằng mô hình kế toán hiện tại tại các cơ sở giáo dục công lập gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến môi trường làm việc và chuyên môn của nhân viên kế toán Do đó, việc tạo ra môi trường làm việc độc lập cho nhân viên kế toán và hạn chế vai trò của Ban giám hiệu trong ra quyết định là cần thiết, đồng thời việc chuyển đổi từ mô hình kế toán riêng lẻ sang mô hình kế toán chung là rất cấp bách.
1.2.3 Những yếu tố thuận lợi về mặt điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của thành phố Bà Rịa đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới với mô hình kế toán chung
Thành phố Bà Rịa sở hữu điều kiện tự nhiên thuận lợi với hệ thống hạ tầng giao thông phát triển Các phường trong thành phố có diện tích nhỏ, giúp khoảng cách di chuyển giữa các trường học trong cùng một phường trở nên gần gũi và thuận tiện.
Sự phát triển kinh tế - xã hội đồng đều trong thành phố đã dẫn đến việc phân bố dân cư không có sự chênh lệch lớn giữa các phường về trình độ và thu nhập bình quân Các đơn vị sự nghiệp công lập như bệnh viện, trường học và trung tâm văn hóa đều được trang bị cơ sở hạ tầng tốt, với đầy đủ cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho hoạt động chuyên môn.
Sự phát triển đồng đều của kinh tế xã hội, cùng với những thuận lợi tự nhiên, đã tạo ra nhiều yếu tố thuận lợi cho việc áp dụng mô hình kế toán chung trong thực tiễn.
Chương 1 trình bày tổng quan về các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập tại thành phố Bà Rịa, bao gồm tình hình hoạt động chuyên môn, nhân sự, cơ chế tài chính và thực trạng công tác kế toán Chương này cũng nêu rõ các vấn đề tồn tại, đặc biệt là những hạn chế trong công tác kế toán, với dấu hiệu rõ ràng từ các tài liệu kế toán đã thu thập Đồng thời, chương xác định nguyên nhân dẫn đến vấn đề hiện tại là do mô hình kế toán hiện hành, từ đó đề xuất phương hướng giải quyết vấn đề.
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Cơ sở lý luận
Đơn vị sự nghiệp là những tổ chức hoạt động chủ yếu bằng nguồn kinh phí ngân sách nhà nước cấp, bao gồm phí, lệ phí được khấu trừ, học phí, viện phí, hội phí và thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ Các đơn vị này thực hiện các chức năng, nhiệm vụ do Nhà nước giao để cung cấp dịch vụ công cho xã hội Công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp nhằm theo dõi và xử lý thông tin tài chính phát sinh, bao gồm hai hoạt động chính: hoạt động dự toán thu chi ngân sách và hoạt động xử lý, hạch toán và lập báo cáo kế toán.
2.1.1 Đặc điểm tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập thực hiện lập "Dự toán thu chi ngân sách" (Dự toán kinh phí) và gửi đến cơ quan cấp trên để xét duyệt Sau khi được phê duyệt, dự toán sẽ được giao cho các đơn vị thông qua tài khoản tại kho bạc nhà nước, nơi sẽ kiểm soát mọi hoạt động chi tiêu Quy trình lập, chấp hành và quyết toán dự toán phải tuân thủ đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục trong cùng một thành phố được quản lý theo hệ thống dọc, bao gồm các trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở, là những đơn vị dự toán cấp cơ sở Các đơn vị này nhận dự toán ngân sách từ Phòng giáo dục và đào tạo của thành phố, là đơn vị dự toán cấp trung gian.
2.1.2 Cơ chế tài chính của các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập
Cơ chế tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập được áp dụng theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, ban hành ngày 14 tháng 02 năm 2015, nhằm tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm trong quản lý tài chính.
Theo Nghị định 16/2015/NĐ-CP của Chính phủ, có bốn hình thức tự chủ tài chính, bao gồm: tự chủ hoàn toàn, tự chủ một phần, tự đảm bảo chi thường xuyên và tự đảm bảo chi đầu tư.
Tự chủ tài chính đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư
Tự chủ tài chính tự đảm bảo chi thường xuyên
Tự chủ tài chính tự đảm bảo một phần chi thường xuyên
Tự chủ tài chính do Nhà nước đảm bảo chi thường xuyên
Tùy thuộc vào hoạt động thực tế của từng đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế tự chủ tài chính sẽ khác nhau Điều này phụ thuộc vào khả năng thu nhập để đảm bảo cho các hoạt động thường xuyên của đơn vị Từ đó, các đơn vị xác định kết quả hoạt động và quy định mức trích lập các quỹ cho phù hợp.
Các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập như trường mầm non, trường tiểu học và trường trung học cơ sở là những tổ chức tự chủ về tài chính, nhưng thường xuyên gặp khó khăn về nguồn thu Do đó, Nhà nước đảm bảo kinh phí hoạt động thường xuyên cho các đơn vị này, vì nguồn thu từ hoạt động của họ thường không đủ để chi trả cho các hoạt động cần thiết.
2.1.3 Công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập
Kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập được thực hiện theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, ban hành ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp quy định bốn nội dung chính, bao gồm: hệ thống chứng từ, hệ thống tài khoản kế toán, hệ thống sổ sách kế toán và hệ thống báo cáo tài chính cùng báo cáo quyết toán.
Hệ thống chứng từ kế toán được quy định cụ thể trong Thông tư 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính Theo tính chất pháp lý, chứng từ bao gồm chứng từ bắt buộc và chứng từ hướng dẫn.
Chứng từ l bắt buộc là tài liệu được quy định thống nhất về biểu mẫu và không được chỉnh sửa dưới bất kỳ hình thức nào Có 4 loại chứng từ bắt buộc mà người dùng cần lưu ý.
- Biên l lai l thu l tiền l (C45 l – l BB)
Chứng từ l hướng dẫn là loại chứng từ do đơn vị thiết kế nhằm phục vụ cho quá trình theo dõi và quản lý tại đơn vị Tuy nhiên, việc sử dụng chứng từ này cần tuân thủ quy định tại Điều 16 Luật Kế toán số 88/2015/QH13 Danh mục các chứng từ hướng dẫn được trình bày trong Bảng 2.2, thuộc danh mục chứng từ kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC.
Hệ l thống l tài l khoản l kế l theo l thông l tư l 107/2017/TT l – l BTC l quy l định l gồm l 10 l loại ltài l khoản l được l ký l hiệu l từ l loại l 0 l đến l loại l 9, l bao l gồm:
Tài khoản trong bảng bao gồm các loại từ 1 đến 9, được hạch toán kế toán kép nhằm phản ánh tình hình tài sản, công nợ, nguồn vốn, doanh thu, chi phí, thặng dư hoặc thâm hụt của đơn vị trong kỳ kế toán.
Tài khoản ngoài bảng là những tài khoản loại 0, được hạch toán đơn và phản ánh đối tượng kế toán liên quan đến ngân sách nhà nước hoặc có nguồn gốc từ mục lục ngân sách nhà nước.
Hệ thống sổ sách kế toán theo thông tư 107/2017/TT-BTC quy định bao gồm các loại sổ tổng hợp, sổ chi tiết và sổ chi tiết theo dõi số liệu quyết toán Tùy thuộc vào quy mô và đặc điểm hoạt động, các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập có thể lựa chọn áp dụng một trong ba hình thức ghi sổ phù hợp.
Hình l thức l Nhật l ký l chung
Hình l thức l Nhật l ký l – l Sổ l Cái l
Hình l thức l Chứng l từ l ghi l sổ l
Việc lưu giữ và bảo quản sổ kế toán phải tuân thủ quy định của pháp luật về kế toán và các văn bản liên quan, được quy định tại Thông tư 107/2017/TT-BTC.
Hệ l thống l báo l cáo l kế l toán l quy l định l theo l thông l tư l 107/2017/ l TT l – l BTC l gồm: l Báo lcáo l tài l chính l và l Báo l cáo l quyết l toán l
Tổng quan về các nghiên cứu công tác tài chính - kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập
Đề tài “Đổi mới mô hình kế toán chung cho các đơn vị sự nghiệp giáo dục” tập trung vào việc tinh giảm bộ máy kế toán nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động Trong bối cảnh Nhà nước đã có chủ trương đổi mới bộ máy quản lý trong ngành giáo dục, nghiên cứu này hướng đến việc đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý tài chính Nhiều nghiên cứu và bài báo khoa học đã được công bố về dự toán ngân sách và tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị giáo dục công lập, mỗi công trình mang lại những góc nhìn và giá trị nghiên cứu khác nhau.
Tác giả Trần Hằng Diệu (2014) từ trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện luận văn thạc sĩ với chủ đề "Hoàn thiện hệ thống dự toán ngân sách tại trường cao đẳng." Nghiên cứu này nhằm cải thiện quy trình lập dự toán ngân sách, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại các cơ sở giáo dục.
Bài viết "Tài chính - Hải quan" trình bày cơ sở lý luận và thực trạng công tác lập dự toán ngân sách tại Trường Cao đẳng Tài chính - Hải quan Tác giả Trần Hằng Diệu mô tả quy trình lập dự toán ngân sách của trường một cách chi tiết, từ việc chuẩn bị, lập đến theo dõi tình hình thực hiện Hệ thống dự toán ngân sách có những ưu điểm như mô hình được thiết kế phù hợp và quy trình lập dự toán rõ ràng, nhưng cũng tồn tại nhiều nhược điểm do thiếu sự phối hợp giữa các phòng ban và thời gian lập dự toán bị ảnh hưởng bởi các hoạt động khác Tác giả đề xuất các biện pháp hoàn thiện hệ thống dự toán như tạo điều kiện thu thập thông tin, thu hút sự tham gia của các bộ phận khác, và xác định mục tiêu phù hợp với thực tế Đề tài cũng đưa ra các phương án cải tiến quy trình lập dự toán và khuyến nghị điều chỉnh quy chế chi tiêu nội bộ, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động ngân sách của trường.
Tác giả Trác Hồng Sương (2018) từ trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện luận văn thạc sĩ nghiên cứu về những nhân tố ảnh hưởng đến công tác tổ chức kế toán tại các trường cao đẳng công lập trên địa bàn thành phố Nghiên cứu tổng hợp và phân tích 5 nhân tố chính: hệ thống pháp lý, hệ thống kiểm soát nội bộ, trình độ nghiệp vụ của nhân viên kế toán, sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường, và hệ thống công nghệ thông tin Tác giả đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, từ đó rút ra kết luận về tầm quan trọng của sự quan tâm của lãnh đạo và yêu cầu nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên kế toán Đồng thời, nghiên cứu đề xuất các kiến nghị nhằm cải thiện công tác tổ chức kế toán, bao gồm việc cập nhật công nghệ thông tin, nâng cao trình độ nhân viên, và đảm bảo tính hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào các trường cao đẳng công lập mà không đề cập đến các trường trung học phổ thông hay hoạt động dự toán ngân sách tại các đơn vị giáo dục công lập.
Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Hồng Loan (2018) tại Trường Đại học Kinh tế TP.HCM đã trình bày 6 nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin trên báo cáo tài chính tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập ở tỉnh Long An Các nhân tố này bao gồm môi trường pháp lý, kinh tế, văn hóa, chính trị, giáo dục và hệ thống thông tin kế toán của đơn vị Tác giả đã thực hiện đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này và đưa ra các kiến nghị giải pháp nhằm cải thiện chất lượng thông tin trên báo cáo tài chính Cụ thể, cần hoàn thiện Luật ngân sách nhà nước, nâng cao trình độ nghiệp vụ cho kế toán, phát triển kinh tế khu vực và đầu tư thiết bị hỗ trợ cho hoạt động kế toán Mặc dù luận văn tập trung vào đánh giá chất lượng thông tin, nhưng chưa đi sâu vào tổ chức công tác kế toán và cách lập báo cáo tài chính tại các đơn vị giáo dục công lập.
Trong bài viết "Tinh giảm bộ máy hưởng lương khổng lồ từ ngân sách nhà nước đã trở thành nhiệm vụ cấp thiết, sống còn" của tác giả Nguyễn Nguyên, đăng trên báo Giáo dục Việt Nam ngày 4/11/2017, nêu ra một số vấn đề về sự gia tăng biên chế trong các cơ sở giáo dục Bài viết chỉ ra sự chênh lệch giữa số lượng học sinh đăng ký học và số lượng chuyên viên, nhà quản lý tại các đơn vị giáo dục, dẫn đến tình trạng lãng phí Tác giả đặt ra vấn đề cần thay đổi bố trí bộ máy quản lý tại các đơn vị giáo dục sao cho hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước.
Bài viết của tác giả Song Nguyên trên VietNamNet ngày 28/10/2017, với tiêu đề “Giảm 10% biên chế ở các trường học”, đề cập đến mục tiêu quan trọng trong Nghị quyết số 19/NQ – TW của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương khóa 12 Nghị quyết này, do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ký, nhấn mạnh việc cần thiết phải đổi mới các đơn vị sự nghiệp công lập nhằm đảm bảo tính tinh gọn và hiệu quả, đồng thời thực hiện tinh giản biên chế gắn liền với cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, viên chức Ngoài ra, cải cách tiền lương và nâng cao thu nhập cho cán bộ, viên chức trong các đơn vị này cũng được xem là một phần quan trọng trong quá trình cải cách.
Vận dụng mô hình kế toán tập trung để đổi mới mô hình kế toán chung
toán và nâng cao hiệu quả hoạt động
Mô hình kế toán tập trung được vận dụng để thiết lập mô hình kế toán chung cho các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập
Nhiệm vụ của kế toán viên tại các đơn vị sự nghiệp bao gồm quản lý và kiểm soát các nguồn thu như kinh phí được cấp và tài trợ, lập dự toán và quyết toán kinh phí đã sử dụng, cũng như theo dõi tình hình tài sản công như vật tư, thiết bị, máy móc Sau mỗi kỳ kế toán, kế toán viên phải lập báo cáo kế toán để báo cáo tình hình tài chính và kết quả tài chính cho cơ quan quản lý cấp trên Công việc của kế toán viên bao gồm thu thập, xử lý thông tin tài chính và phản ánh các thông tin liên quan đến nguồn thu, khoản chi, và tình hình tài sản vào hệ thống sổ sách lưu trữ Hiện nay, các đơn vị sự nghiệp công lập tại Việt Nam tổ chức hạch toán kế toán riêng, với mỗi đơn vị có bộ phận kế toán riêng Tuy nhiên, do tính chất tương đồng trong hoạt động và phương pháp kế toán, các đơn vị cùng cấp có thể áp dụng mô hình kế toán chung dựa trên lý thuyết mô hình kế toán tập trung.
Theo mô hình kế toán tập trung, toàn bộ thông tin tài chính như thu thập chứng từ, xử lý chứng từ, hạch toán kế toán và phản ánh thông tin tài chính sẽ được tập hợp tại một bộ phận kế toán trung tâm Các bộ phận trực thuộc chỉ thực hiện ghi chép thông tin ban đầu hoặc những ghi chép trung gian cần thiết theo sự chỉ đạo và mục đích của nhà quản lý đơn vị.
Đối l tượng l áp l dụng l mô l hình l kế l toán l tập l trung là những đơn vị:
Có l quy l mô l hoạt l động l vừa l và l nhỏ
Tổ chức hoạt động sản xuất - kinh doanh hoặc hoạt động chuyên môn tập trung tại một địa bàn nhất định, nơi mà các đối tượng có hoạt động chuyên môn tương tự diễn ra đồng thời trong cùng một khu vực cố định.
Sử dụng công nghệ thông tin trong quản lý và kiểm soát tài chính giúp thu thập và luân chuyển chứng từ một cách nhanh chóng và kịp thời.
Những l ưu l điểm l khi l áp l dụng l mô l hình l kế l toán l tập l trung: l
Giúp l thống l nhất l và l đồng l bộ l về l phương l pháp l xử l lý l kế l toán l và l báo l cáo l kế ltoán
Giúp l các l nhà l quản l lý l nâng l cao l công l tác l kiểm l tra, l chỉ l đạo l hoạt l động l sản lxuất l – l kinh l doanh, l hoạt l động l chuyên l môn l kịp l thời
Chuyên môn hóa cán bộ thông qua việc phân công phân nhiệm đối với các nhân viên và nhà quản lý trong đơn vị
Giảm thiểu được chi phí biên chế, chi phí vận hành đối với các bộ phận trung gian không cần thiết
Tạo điều kiện cho việc ứng dụng các phương tiện công nghệ về tính toán, thông tin và truyền thông vào hoạt động tại đơn vị
Những hạn chế của mô hình kế toán tập trung:
Gia tăng khối lượng nghiệp vụ cần xử lý tại bộ phận kế toán trung tâm
Thiếu thông tin và tính kịp thời của thông tin để các bộ phận trực thuộc ra quyết định
Yêu cầu cho việc vận dụng mô hình kế toán tập trung:
Mô hình kế toán tập trung sẽ phát huy hiệu quả khi được áp dụng phù hợp với quy luật, đặc điểm hoạt động của đơn vị và đáp ứng đầy đủ yêu cầu cho công tác quản lý.
Để vận dụng mô hình kế toán tập trung hiệu quả, cần đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất và toàn diện từ các cơ quan quản lý Quá trình vận hành và xử lý thông tin phải được thực hiện nhanh chóng, kịp thời và chuyên môn hóa.
Cần l có l sự l hỗ l trợ l tốt l của l khoa l học l công l nghệ l trong l quá l trình l vận l hành l và lquản l lý
Sơ đồ 2.1 Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình kế toán tập trung
Chương 2 tác giả trình bày các quy định về cơ chế tài chính và chế độ kế toán hướng dẫn hoạt động của kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập, đồng thời trình bày tổng quan một số nghiên cứu trong nước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu và đưa ra mô hình kế toán chung dựa trên cơ sở mô hình kế toán tập trung Chương 2 là cơ sở để tác giả đưa ra những dự toán nguyên nhân – tác động của việc đổi mới mô hình kế toán chung tại các đơn vị sự nghiệp công lập trong thành phố Bà Rịa đáp ứng yêu cầu tinh giảm bộ máy kế toán và nâng cao hiệu quả hoạt động
Chứng từ kế toán hoạt động xây dựng cơ bản
Chứng từ kế toán tập hợp chi phí
Chứng từ kế toán công nợ
Chứng từ kế toán tiền và các khoản tương đương tiền
Chứng từ kế toán lương và các khoản trích nộp theo lương
Chứng từ kế toán vật tư, thiết bị, tài sản
BỘ PHẬN KẾ TOÁN TRUNG TÂM
Nhân viên hạch toán ban đầu tại các đơn vị trực thuộc
