NỘI DUNG
Cơ sở lý luận
1.1 Khái niệm “ Nghệ thuật tạo hình”
Người hoạ sĩ và nhà điêu khắc thường nghiên cứu và sáng tác dựa trên hiện thực của tự nhiên và xã hội Tất cả các vật thể trong thế giới tự nhiên, dù đơn giản hay phức tạp, đều có thể được phân tích và nhận thấy nằm trong cấu trúc của các hình khối cơ bản.
Việc tái tạo không gian ba chiều trên mặt phẳng hai chiều là một quá trình nghiên cứu và sáng tạo của những người học và làm trong lĩnh vực mỹ thuật Quá trình này sử dụng các thủ pháp diễn tả như đường nét, hình mảng, đậm nhạt và màu sắc để tạo ra không gian sống động và ấn tượng.
Cái đẹp trong nghệ thuật là sản phẩm sáng tạo của nghệ sĩ, khác với cái đẹp khách quan tồn tại trong cuộc sống Tuy nhiên, cái đẹp trong nghệ thuật và cái đẹp ngoài đời không đối lập mà bổ sung cho nhau Điểm đặc trưng của cái đẹp nghệ thuật là tính điển hình, thể hiện mối quan hệ tích cực của con người với hiện thực thông qua góc độ thẩm mỹ.
Trong quan niệm hiện đại, nghệ thuật được định nghĩa là sự phản ánh các tiêu chuẩn thẩm mỹ trong các lĩnh vực như văn học, hội họa và điêu khắc Nghệ thuật tạo hình, hay mỹ thuật, thể hiện sự sáng tạo của con người thông qua cảm xúc, quan sát tinh tế và kỹ năng khéo léo.
Nghệ thuật tạo hình là nghệ thuật đưa tới thị giác những tác phẩm có không gian hai hoặc ba chiều như: Hội hoạ, đồ hoạ, điêu khắc
1.2 Các loại hình nghệ thuật tạo hình
Hội hoạ là một loại hình nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp đa dạng của thế giới hình thể, sử dụng ngôn ngữ riêng để tái tạo không gian trên mặt phẳng Từ góc độ nghệ thuật học, hội hoạ không chỉ là nghệ thuật không gian mà còn là nghệ thuật thị giác.
Hội họa chia làm 2 loại chính:
Hội hoạ giá vẽ bao gồm các tác phẩm có kích thước nhỏ và vừa, thường được các hoạ sĩ thực hiện trên giá vẽ tại xưởng hoặc ngoài trời Những tác phẩm này thường được trưng bày tại bảo tàng và triển lãm, đồng thời có khả năng vận chuyển dễ dàng.
Hội hoạ hoành tráng là những tác phẩm nghệ thuật có kích thước lớn, thường thể hiện các đề tài rộng lớn và nội dung mang ý tưởng sâu sắc, như lịch sử, truyền thuyết hoặc huyền thoại Những bức tranh này thường được trưng bày tại các địa điểm nổi bật như cung điện, nhà thờ và công viên.
1.2.2 Nghệ thuật đồ hoạ Đồ hoạ là nghệ thuật của mảng, nét, chấm Mảng là chấm phóng to, nét là chấm di dộng Với 3 yếu tố này, đồ hoạ có thể tạo ra mọi thứ trên mặt phẳng Đồ hoạ là một ngành vẽ, trong đó người ta dùng kỹ thuật in ấn để thể hiện tác phẩm, sản xuất ra hàng loạt bản để có thể phổ biến rộng rãi, từ bản khắc gốc, người nghệ sĩ có thể in ra hàng loạt tác phẩm giống nhau Đồ hoạ là loại hình nghệ thuật khá phổ biến và mang tính đại chúng Nó có từ lâu đời và ngày càng phát triển cao hơn, phong phú hơn với nhiều hình thức thể hiện, đóng vai trò rất lớn trong nền kinh tế của đất nước
Tạo ra các tác phẩm điêu khắc có không gian ba chiều hoặc hai chiều sử dụng nhiều chất liệu khác nhau để hình thành khối Ngôn ngữ đặc trưng của điêu khắc bao gồm hình khối, mảng và nét.
Nghệ thuật điêu khắc là một hình thức nghệ thuật trong ngành mỹ thuật, thể hiện không gian ba chiều nhằm biểu đạt các sự vật và hiện tượng trong tự nhiên cũng như xã hội.
Tượng tròn là một hình thức nghệ thuật ba chiều, được tạo ra bằng cách kết hợp các hình khối trong không gian Trong khi đó, phù điêu lại gắn liền với mặt phẳng hai chiều và có nhiều loại, bao gồm chạm nổi và chạm khắc nét chìm.
Nghệ thuật không gian là loại hình nghệ thuật đặc trưng bởi sự biểu hiện không gian trên bề mặt, tạo ra một không gian ảo chỉ có thể cảm nhận qua thị giác Các yếu tố như đường thẳng, đường xiên, đường cong và đường gấp khúc cùng với những nét vẽ đa dạng như nét đanh, nét thô, nét chân thực, và nét bay bướm, đều góp phần tạo nên sự phong phú cho tác phẩm nghệ thuật này.
Màu sắc bao gồm các thành phần chính như sắc tố, sắc loại, sắc độ và sắc thái Sắc tố là những màu gốc, trong khi sắc loại là sự pha trộn của các sắc tố thể hiện dưới dạng cụ thể như cánh sen, lá mạ hay nước biển Sắc độ đề cập đến mức độ đậm nhạt của màu sắc, còn sắc thái là sự khác biệt giữa những màu có cùng gốc, ví dụ như đỏ cờ, đỏ sen hay mười giờ.
Hình khối: do đường nét và đậm nhạt tạo thành dưới tác động của ánh sáng
Bố cục và nhịp điệu trong nghệ thuật hội họa được hình thành từ cách sắp đặt các yếu tố ngôn ngữ như đường nét, hình khối và màu sắc Tùy thuộc vào nội dung và chủ đề, người họa sĩ sẽ bố trí các yếu tố này một cách hợp lý để tạo nên tác phẩm hoàn chỉnh Sự chuyển động giữa các yếu tố này không chỉ tạo ra bố cục mà còn mang lại nhịp điệu cho bức tranh, làm tăng tính hấp dẫn và sâu sắc của tác phẩm.
1.4 Không gian trong hội họa
Nói đến hội họa ta phải nói đến tính không gian
Không gian nghệ thuật là hình thức bên trong của hình tượng nghệ thuật thể hiện tính chỉnh thể của nó
Quan niệm về không gian ở phương Tây bao gồm:
- Không gian nguyên thủy : Không gian bản năng
- Không gian tôn giáo, công giáo : Không gian trí tuệ, tâm linh
- Không gian cổ điển : Đối lập ánh sáng và bóng tối
- Không gian hiện thực : Tuân thủ theo phép phối cảnh
- Không gian Barốc : Cái động của khối trong ánh sáng
- Không gian ấn tượng : Màu sắc trong ánh sáng
- Không gian lập thể : Nhìn sự vật từ nhiều góc độ
- Không gian siêu thực : Phá vỡ hiện thực đến phi lí
- Không gian trừu tượng : Các cấu trúc về hình mảng
Trong quan niệm hiện đại, nghệ thuật được định nghĩa là sự phản ánh các tiêu chuẩn thẩm mỹ trong văn học, hội họa và điêu khắc Nghệ thuật tạo hình thể hiện sự sáng tạo của con người thông qua cảm xúc, sự quan sát tinh tế và kỹ năng khéo léo.
Nghệ thuật tạo hình là nghệ thuật đưa tới thị giác những tác phẩm có không gian hai hoặc ba chiều như: Hội hoạ, đồ hoạ, điêu khắc
Những hình thức biểu đạt không gian trong tranh Ấn tượng, Lập thể, Siêu thực, Trừu tƣợng
NHỮNG HÌNH THỨC BIỂU HIỆN KHÔNG GIAN TRONG TRANH ẤN TƯỢNG, LẬP THỂ, SIÊU THỰC, TRỪU TƯỢNG
Không gian thực tại mà chúng ta quan sát chỉ là một không gian hữu hạn, trong đó trọng lượng và khối tích của các vật thể đóng vai trò quan trọng Điều này cho thấy sự hiểu biết của chúng ta về không gian vẫn còn hạn chế và chưa đầy đủ.
2.1 Không gian trong tranh ấn tƣợng
Sự ra đời của chủ nghĩa Ấn tượng đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử hội họa, khi các họa sĩ tìm cách thoát khỏi không gian chật hẹp của xưởng vẽ để khám phá và sáng tạo trong những không gian rộng lớn và tự do hơn.
Chủ nghĩa cổ điển đã duy trì cách biểu đạt không gian sáng tối trong nhiều thập kỷ, nhưng sự phối hợp màu sắc của các họa sĩ Ấn tượng đã làm thay đổi hoàn toàn điều này, phản ánh thực tế thiên nhiên một cách mới mẻ và sáng tạo.
Những phát minh mới trong chủ nghĩa Ấn tượng đã mang đến cách thể hiện ánh sáng và không khí hoàn toàn khác biệt so với nghệ thuật trước đó Bức tranh trở thành phương tiện truyền tải cảm xúc và cảm nhận tự nhiên một cách sống động.
"Ấn tượng mặt trời mọc" của Claude Monet thể hiện sự tái tạo thiên nhiên qua việc sử dụng kỹ thuật ánh sáng một cách tinh tế, tạo nên không gian sống động và chân thực Tác phẩm này không chỉ phản ánh vẻ đẹp của cảnh vật mà còn khẳng định phong cách ấn tượng trong nghệ thuật hội họa.
Hình 2.1: “Ấn tượng mặt trời mọc” của Claude Monet đánh dấu một bước ngoặt trong cách sáng tác nghệ thuật, khi các họa sĩ chuyển từ việc làm việc trong xưởng vẽ ra ngoài trời Sự thay đổi này đã dẫn đến việc hình thành một nhóm họa sĩ, bao gồm Monet, Manet, Pissarro, Sisley và Degas, với những quan niệm sáng tác mới mẻ.
Sự thể hiện không gian ngoài thiên nhiên mang lại hiệu quả khác biệt so với ánh sáng và không gian do đèn nến tạo ra trong các tác phẩm của các họa sĩ thời kỳ phục hưng cổ điển.
Nhiều họa sĩ đã khám phá cảnh vật từ một góc nhìn duy nhất nhưng qua nhiều khoảng thời gian khác nhau để thử nghiệm phương pháp điều sắc Sự thay đổi của ánh sáng mặt trời đã truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ sáng tạo ra những tác phẩm với sự hòa quyện màu sắc và cảm xúc đa dạng trong cùng một bố cục.
Ví dụ: Các họa sĩ Ấn tượn đã vẽ một đống cỏ khô hoặc một góc cảnh, phong cách trong 3 khoảng thời gian khác nhau: Sáng, trưa, chiều
Trong tranh Ấn tượng, yếu tố tạo hình hoàn chỉnh và bút pháp truyền thống dần bị phá vỡ, với các đường bút tách bạch, dứt khoát và những vệt màu ngắn thay thế cho các nhát sơn kéo dài Nét màu trong tranh chuyển thành những vệt màu lốm đốm, lấm chấm nhỏ, cùng với bảng màu trong trẻo, sáng sủa Bút pháp này đại diện cho phong cách của họa sĩ Ấn tượng, trong đó Monet là một đại diện tiêu biểu.
Cảnh vật luôn biến đổi theo từng khoảnh khắc, và hội họa Ấn tượng sử dụng kỹ thuật phân giải màu sắc thành những vệt màu tách bạch để thể hiện trạng thái khí quyển dưới ảnh hưởng của ánh sáng, nắng, mưa, cũng như thời gian trong ngày Hiệu ứng thị giác của tác phẩm sẽ được cảm nhận tốt nhất khi người xem lùi lại đủ xa Chẳng hạn, màu cam có thể được tạo ra từ việc đặt cạnh nhau vệt màu đỏ và vàng, cho phép mắt chúng ta tự tổng hợp và nhận biết màu sắc, từ đó tạo ra những gam màu tươi sáng và sạch sẽ hơn so với việc pha trộn trực tiếp trên bảng màu.
Quá trình cảm nhận và bộc lộ vẻ đẹp của thiên nhiên là một hành trình liên tưởng nhạy bén Màu sắc thiên nhiên không chỉ biến đổi liên tục mà còn chịu ảnh hưởng từ ánh sáng và khí quyển Các nghệ sĩ đã tái hiện một thiên nhiên sinh động trên giá vẽ, thể hiện một thiên nhiên thứ hai, đó là thiên nhiên trong tâm hồn họ.
Cách phân giải màu sắc đã thu hút hai họa sĩ phát triển theo hướng sâu sắc và cực đoan hơn Georges Seurat, với tác phẩm "Chiều chủ nhật", chia mỗi mảng thành hàng triệu đốm màu nguyên (Lam, Lục, Đỏ, Vàng), kiên trì chấm hàng trăm nghìn đốm nhỏ cho đến khi đạt được hiệu quả mong muốn Ông được xem là cha đẻ của hội họa "sắc điểm", mà ông gọi là "phân điểm" Họa sĩ Cross và Signac cũng là những người đồng sáng lập trong phong trào này.
Hình 2.2: Chiều chủ nhật - Seurat
Sự biểu hiện không gian trong tranh Ấn tượng đã thể hiện thành công ở một số nguyên nhân sau:
Kỹ thuật tạo khối bằng tổ hợp màu, như trong bức "Bên bờ biển Langland" của Alfred Sisley (1887), sử dụng các sắc độ màu để xây dựng bố cục và hình thể Phương pháp này không chỉ tạo ra sự hài hòa mà còn mang lại cảm xúc mạnh mẽ cho họa sĩ khi thể hiện đối tượng.
Hình 2.3: Bên bờ biển Langland - Alfred Sisley - 1887
Tác phẩm “Hai diễn viên trên sân khấu” của Degas thể hiện rõ mảng sáng tối, nét thanh đậm và đường viền chu vi, tạo nên một không gian nghệ thuật như được bao phủ bởi lớp sương mờ ảo.
Hình 2.4: “ Hai diễn viên trên sân khấu” của Degar Cảm giác mơ màng trong tranh Ấn tượng nhờ những vệt màu thay đổi, chuyển động nhẹ nhàng, êm dịu
Các yếu tố trên đã góp phần tạo ra hiệu ứng ánh sáng độc đáo trong tranh Ấn tượng, phương pháp này dựa trên nền tảng khoa học nhằm khám phá không gian mới.
Hình 2.5: Bên hồ nước - Pierre Auguste Renoir
Hình 2.1.6: Người phụ nữ và chiếc ô - Claude Monet
