NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1 Tầm quan trọng của Hoạt động GDHN và TVHN nhóm lớn cho học sinh cấp THCS:
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp, trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để lựa chọn công việc phù hợp với bản thân Đồng thời, nó cũng đáp ứng nhu cầu của xã hội, góp phần vào việc sử dụng hợp lý nguồn lao động và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.
Tư vấn hướng nghiệp và chọn lựa hướng đi sau THCS đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông, giúp học sinh định hướng nghề nghiệp và lựa chọn ban học phù hợp ngay từ những năm cuối cấp Việc này không chỉ hỗ trợ học sinh trong việc ra quyết định về khối thi mà còn góp phần phân luồng học sinh một cách hiệu quả, đảm bảo tương lai nghề nghiệp của các em.
Tổ chức tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn cho học sinh THCS giúp các em định hình bản thân và xác định hướng đi sau khi tốt nghiệp Điều này không chỉ hỗ trợ các em trong việc lựa chọn nghề nghiệp mà còn chuẩn bị cho kỳ thi chuyển cấp một cách hiệu quả.
2 Các lý thuyết chung về hướng nghiệp:
2.1 Lý thuyết cây nghề nghiệp:
Lý thuyết cây nghề nghiệp giải thích mối quan hệ chặt chẽ giữa sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp của mỗi cá nhân, từ đó ảnh hưởng đến sự thành công trong sự nghiệp của họ.
Mô hình "Lí thuyết cây nghề nghiệp" nằm trong bước "tìm hiểu bản thân" của quá trình lập kế hoạch nghề nghiệp Theo lí thuyết này, mọi người đều khao khát có một công việc ổn định, thu nhập cao, môi trường làm việc tốt, được tôn trọng, có vị trí cao và cơ hội thăng tiến Những mong muốn này hoàn toàn chính đáng và phản ánh nhu cầu thiết yếu của mỗi cá nhân trong sự nghiệp.
Trong lí thuyết cây nghề nghiệp, việc đạt được những "trái ngọt" trong sự nghiệp phụ thuộc vào việc lựa chọn đúng hướng học, ngành học và nghề nghiệp phù hợp với sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp của mỗi người Những yếu tố này chính là phần "rễ" của lí thuyết và là cơ sở khoa học giúp định hướng quyết định nghề nghiệp tương lai Đồng thời, chúng ta cần nhận thức rằng quá trình hình thành và phát triển của sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp có thể bị ảnh hưởng bởi các khuôn mẫu và định kiến giới.
Chọn hướng học và nghề nghiệp dựa trên cơ sở khoa học là việc lựa chọn phù hợp với khả năng, sở thích, cá tính và giá trị nghề nghiệp của bản thân Điều này đòi hỏi mỗi người phải hiểu rõ về chính mình, từ đó xác định ngành học và nghề nghiệp tương lai phù hợp Khi chọn đúng hướng, chúng ta có thể đạt được những thành quả mong muốn như cơ hội việc làm tốt, thăng tiến cao và công việc ổn định Ngược lại, nếu lựa chọn không phù hợp, chúng ta sẽ thiếu động lực, không yêu thích công việc, và khó khăn trong việc phát triển kỹ năng và tự tin trong học tập cũng như nghề nghiệp.
Lý thuyết hệ thống trong mô hình lập kế hoạch nghề nghiệp nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ bản thân, bao gồm sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp Mỗi học sinh không sống đơn lẻ mà chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố bên trong như cá nhân và bên ngoài như gia đình, bạn bè, và môi trường xã hội Những yếu tố này, đặc biệt là truyền thống nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình và tình hình kinh tế - xã hội, có tác động trực tiếp đến quyết định học tập và nghề nghiệp của các em Đồng thời, định kiến giới cũng có thể ảnh hưởng đến sự lựa chọn ngành nghề Việc nhận thức rõ vai trò của bản thân trong hệ thống và những ảnh hưởng xung quanh sẽ giúp các em đưa ra quyết định hợp lý, giảm mâu thuẫn nội tâm và tìm ra giải pháp để cân bằng giữa trách nhiệm và sở thích cá nhân.
2.3 Mô hình lập kế hoạch nghề nghiệp:
Mô hình lập KHNN bao gồm: 3 bước tìm hiểu và 4 bước hành động:
+ Hiểu bản thân: Có nghĩa là hiểu về sở thích, khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp
Hiểu rõ về thị trường tuyển dụng lao động là điều quan trọng đối với học sinh THCS, giúp các em nhận thức được những hướng đi và lựa chọn nghề nghiệp sau khi hoàn thành bậc học này.
Hiểu những tác động ảnh hưởng đến sự lựa chọn hướng đi trong tương lai là rất quan trọng Đầu tiên, cần xác định các yếu tố chủ quan từ bản thân như sở thích và khả năng Tiếp theo, các yếu tố khách quan từ môi trường xung quanh như gia đình, bạn bè và xã hội cũng đóng vai trò quan trọng Cuối cùng, thời gian, bao gồm quá khứ, hiện tại và tương lai, cũng là một yếu tố cần xem xét kỹ lưỡng.
Xác định mục tiêu là bước quan trọng giúp học sinh định hướng tương lai sau khi tốt nghiệp THCS Học sinh cần đặt ra những mục tiêu cụ thể như lựa chọn trường học, ban học phù hợp, hoặc quyết định theo học trường nghề nào để phát triển bản thân.
+ Ra quyết định lựa chọn: Là khi học sinh đưa ra quyết định lựa chọn một hướng đi cụ thể cho bản thân
+ Thực hiện: Đây là bước để học sinh lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch đó nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra
Học sinh sẽ thực hiện bước đánh giá để xem xét lại quyết định lựa chọn của mình, xác định tính khả thi của kế hoạch học tập và điều chỉnh nếu cần thiết để đảm bảo tính hợp lý.
2.4 Lý thuyết mật mã Holland:
John L Holland (1919 – 2008) là một tiến sĩ tâm lý học nổi tiếng người Mỹ, được biết đến chủ yếu qua nghiên cứu lý thuyết lựa chọn nghề nghiệp Lý thuyết của ông phân chia con người thành 6 loại cá tính, thường được gọi là RIASEC hay Mã Holland (Holland codes).
Học thuyết của John L Holland khẳng định rằng thiên hướng nghề nghiệp phản ánh cá tính của mỗi cá nhân, được phân loại thành 6 nhóm dựa trên tính cách và môi trường làm việc Phân loại này đã được áp dụng để giải thích cấu trúc của các nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp khác nhau, dựa trên hai thang đo mà ông phát triển Trong suốt cuộc đời, TS Holland đã nỗ lực tìm lời giải cho ba câu hỏi quan trọng mà ông tự đặt ra.
1 Những đặc điểm gì về con người và môi trường dẫn đến việc người ta cảm thấy thỏa mãn trong chọn nghề, gắn bó với nghề và thành đạt trong nghề? Ngược lại, điều gì khién người ta không hài lòng không thành công trong nghề đã chọn?
CƠ SỞ THỰC TIỄN
1 Chức năng và nhiệm vụ của Trung tâm GDTX-HN Nghệ An:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An là một cơ sở giáo dục thường xuyên trong hệ thống giáo dục quốc dân, hoạt động dưới sự quản lý trực tiếp của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An.
- Về nhiệm vụ được giao:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Hoạt động Giáo dục HN, tư vấn hướng nghiệp cho học sinh phổ thông;
- Hoạt động Giáo dục nghề phổ thông;
- Đào tạo bổ túc văn hóa;
- Liên kết đào tạo Đại học, Cao đẳng và Trung cấp;
Mở các lớp bồi dưỡng cho cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên chủ nhiệm, tổ trưởng chuyên môn và cộng tác viên thanh tra, nhằm nâng cao nghiệp vụ và đáp ứng tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp cho cán bộ, công chức, viên chức Các lớp bồi dưỡng này được thiết kế theo nhu cầu xã hội, giúp nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong ngành giáo dục.
- Các lớp Bồi dưỡng cấp chứng chỉ tiếng DT Thái, tiếng Mông;
- Bồi dưỡng Ngoại ngữ - Tin học theo nhu cầu;
- Bồi dưỡng Văn hóa cho học sinh các cấp;
- Bồi dưỡng Kỹ năng sống, năng khiếu;
- Tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài giờ chính khóa cho học sinh các cấp;
2 Thực trạng công tác TVHN cho học sinh cấp THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận:
- Hoạt động GDHN trong các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh được thực hiện chủ yếu thông qua các hoạt động sau:
+ Hoạt động GDHN (chương trình 9 tiết/năm);
+ Lồng ghép qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: Chào cờ, sinh hoạt đoàn đội, hoặc tham gia các ngày hội hướng nghiệp, ngày hội tuyển sinh…
Hầu hết các trường hiện nay chưa thành lập đội ngũ giáo viên chuyên trách cho hoạt động hướng nghiệp, mà chủ yếu giao nhiệm vụ này cho giáo viên chủ nhiệm hoặc cán bộ phụ trách đoàn đội.
Nhiều phụ huynh và học sinh ở cấp trung học cơ sở vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động hướng nghiệp Họ chưa chủ động tìm hiểu để có định hướng rõ ràng cho việc chọn lựa hướng học, ban học hoặc nghề nghiệp ngay từ những năm cuối cấp.
Khi lựa chọn hướng đi sau trung học cơ sở, học sinh thường dựa vào năng lực học tập, xu hướng bạn bè hoặc định hướng từ gia đình Nhiều em còn chọn trường một cách cảm tính mà chưa có đủ hiểu biết về các hướng đi và cơ sở khoa học liên quan đến việc chọn hướng học tập và nghề nghiệp.
Nhiều học sinh ở bậc THCS chưa có nhận thức đầy đủ về việc lựa chọn ban học và mối liên hệ giữa các ban học với các ngành nghề tại bậc ĐH, CĐ hoặc THCN Điều này dẫn đến việc không ít học sinh THPT chọn ban học không phù hợp với ngành nghề dự định, chẳng hạn như chọn ngành Y nhưng học khối D, chọn ngành kinh tế nhưng học khối C, hoặc chọn ngành xã hội nhưng lại học khối A.
NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH
Phân luồng học sinh sau trung học cơ sở cần được thực hiện một cách hợp lý, dựa trên sở thích, nguyện vọng và năng lực của từng học sinh Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển bản thân mà còn đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực của địa phương và đất nước.
Chúng tôi cung cấp kiến thức hướng nghiệp và phân ban sau khi học sinh tốt nghiệp THCS, bao gồm thông tin về tuyển sinh THPT, các cơ sở đào tạo nghề ngắn hạn, và các ngành nghề phù hợp Mục tiêu là giúp học sinh lựa chọn con đường nghề nghiệp phù hợp sau khi hoàn thành chương trình học.
Buổi tư vấn giúp cán bộ và giáo viên hiểu rõ năng lực hướng nghiệp thực tế của học sinh, cũng như nguyện vọng về học tập và nghề nghiệp của các em Từ đó, trường có thể xây dựng kế hoạch hỗ trợ học sinh trong việc lựa chọn hướng học và nghề nghiệp phù hợp.
Kỹ năng tìm hiểu bản thân và định hướng nghề nghiệp là rất quan trọng đối với học sinh sau THCS Việc hình thành và phát triển những kỹ năng này giúp các em có cái nhìn rõ ràng về các hướng đi tương lai và xây dựng kế hoạch nghề nghiệp hiệu quả Đồng thời, khuyến khích các em tự giáo dục và rèn luyện sẽ góp phần phát triển khả năng trong bảng năng lực hướng nghiệp, từ đó nâng cao cơ hội thành công trong tương lai.
Để đảm bảo sự thành công trong việc lựa chọn trường THPT hoặc ngành nghề, việc làm rõ mức độ sẵn sàng tâm lý và những hiểu biết thực tế về ban học là rất quan trọng Các em cần đánh giá kỹ lưỡng những yếu tố này để có quyết định đúng đắn cho tương lai của mình.
- Chủ động và tích cực trong tìm hiểu và xử lý thông mà mình có được
- Kiên trì và quyết tâm thực hiện mục tiêu nghề nghiệp mà mình đã đặt ra
Tổ chức tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn là hoạt động thiết thực giúp học sinh xác định hướng đi trong việc chọn trường, ban học hoặc nghề nghiệp Buổi tư vấn này cung cấp thông tin cần thiết, hỗ trợ học sinh trong việc đưa ra quyết định đúng đắn cho tương lai.
+ Nâng cao kiến thức hướng nghiệp và kiến thức tuyển sinh cho số đông học sinh trong cùng một thời gian
+ Tạo nhu cầu tìm hiểu thông tin về hướng học, hướng nghiệp cho học sinh ở các lớp chưa được hướng nghiệp
Nhà trường cần tạo cơ hội hợp tác với các trường THPT, nhà máy, xí nghiệp và cơ quan doanh nghiệp để giúp học sinh có định hướng nghề nghiệp rõ ràng và thiết thực hơn.
3 Quy mô của buổi tư vấn:
Buổi tư vấn có thể được tổ chức với quy mô toàn trường, toàn khối hoặc theo từng lớp, mỗi quy mô đều có những yêu cầu riêng Việc nắm rõ yêu cầu, thuận lợi và khó khăn của từng quy mô là rất quan trọng để lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp.
Dựa trên thực trạng và năng lực, số lượng của đội ngũ cán bộ giáo viên phòng hướng nghiệp cũng như toàn bộ trung tâm, chúng ta có thể đánh giá hiệu quả hoạt động và đề ra các giải pháp cải thiện phù hợp.
Dựa trên điều kiện cơ sở vật chất, nghiên cứu đối tượng học sinh và nhu cầu tư vấn của các trường THCS tại thành phố Vinh và các khu vực lân cận.
Chúng đưa ra phương án quy mô tư vấn theo đơn vị nhóm lớp
- Tổ chức quy mô nhóm học sinh theo đơn vị lớp:
Quy mô tư vấn cho nhóm học sinh theo đơn vị lớp là một trong những phương pháp hiệu quả nhất, tuy nhiên, nó đòi hỏi nhiều thời gian và nhân lực Mỗi lớp cần ít nhất 2-3 giáo viên tư vấn có năng lực và kiến thức về hướng nghiệp, cũng như các lựa chọn sau THCS, để thực hiện hoạt động trong một buổi Để hoàn thành chương trình tư vấn cho nhóm lớn, cần tổ chức ít nhất 2 đến 3 buổi.
4.1 Thành phần tham gia tổ chức và thực hiện: Đội ngũ giáo viên phòng hướng nghiệp (có thể điều thêm các phòng ban khác khi cần thiết)
4.2 Các phương tiện và đồ dùng trực quan
- Máy chiếu, máy tính có kết nối mạng internet
- Trắc nghiệm sở thích và khả năng nghề nghiệp
- Các mô hình về Lý thuyết hướng nghiệp
- Tranh bảng sáu nhóm tính cách theo lý thuyết mật mã Holland
- Phiếu thăm dò nhu, cầu nguyện vọng của HS về buổi tư vấn cũng như những boăn khoăn thắc mắc cần được tháo gỡ
- Phiếu khảo sát về năng lực học tập; hướng lựa chọn sau THCS và dự định chọn nghề tương lai
- Mẫu kế hoạch nghề nghiệp lớp 9
- Nhật ký TVHN nhóm lớn
5 Các giai đoạn thực hiện:
Giai đoạn 1: Giai đoạn chuẩn bị trước khi tiến hành buổi tư vấn: (Buổi 1)
Mục đích : Khảo sát năng lực học tập, định hướng lựa chọn của học sinh sau THCS và tìm hiểu sở thich - khả năng nghề nghiệp của học sinh
1 GVTV trình bày về mục tiêu, ý nghĩa và tầm quan trọng của TVHN đối với học sinh các lớp cuối cấp:
Mục tiêu của Tư vấn chọn hướng đi sau THCS là hỗ trợ học sinh trong việc phân luồng sau trung học cơ sở, giúp các em lựa chọn hướng đi phù hợp với bản thân Chương trình này còn giúp học sinh giải quyết những băn khoăn và vướng mắc khi đưa ra quyết định về tương lai học tập và nghề nghiệp.
2 GVTV giới thiệu về các hướng đi mà học sinh có thể lựa chọn sau THCS; Phân tích những ưu điểm cũng như các hạn chế của từng hướng đi đó:
Các hướng đi sau THCS:
- Tiếp tục học lên THPT
- Trực tiếp tham gia lao động sản xuất
3 GVTV hướng dẫn và hỗ trợ học sinh tự tìm kiếm các thông tin về nghề nghiệp; các danh mục đào tạo nghề dành cho học sinh THCS:
4 Những lưu ý khi chọn hướng đi sau THCS:
- Phải đánh giá đúng sở thích, nguyện vọng và khả năng của mình
- Hiểu rõ về các tác động ảnh hưởng đến quyết định chọn hướng đi của bản thân
- Có đầy đủ các kiến thức về hướng đi mà mình lựa chọn
- Biết cách đánh giá, đối chiếu giữa sở thích, năng lực của bản thân để xác định hướng đi nào là phù hợp nhất
5 Cho học sinh làm các trắc nghiệm để bước đầu khám phá sở thích và khả năng nghề nghiệp của bản thân:
Việc cho học sinh thực hiện trắc nghiệm để khám phá sở thích và khả năng nghề nghiệp là rất cần thiết cho sự thành công của tư vấn nhóm lớn Do đó, giáo viên tư vấn cần yêu cầu tất cả học sinh tham gia làm trắc nghiệm để thu thập thông tin đầy đủ.
Kết quả trắc nghiệm giúp học sinh nhận diện sở thích và khả năng nghề nghiệp của mình, từ đó xác định được ban học và khối thi phù hợp Điều này cũng hỗ trợ học sinh trong việc lựa chọn nhóm trường và loại ngành nghề mà họ có thể theo học hoặc làm việc sau khi tốt nghiệp.
6 Khảo sát về năng lực học tập, dự định chọn hướng đi sau THCS và dự định lựa chọn ngành nghề trong tương lai:
Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác TVHN nhóm lớn
1 Chuẩn bị cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho quá trình tư vấn:
Để nâng cao hiệu quả giáo dục hướng nghiệp, cần trang bị các thiết bị máy móc như máy tính và máy chiếu có kết nối internet Bên cạnh đó, việc treo hoặc dán các bức tranh và mô hình lý thuyết về hướng nghiệp, như mô hình lý thuyết cây nghề nghiệp, hệ thống và lập kế hoạch nghề nghiệp, cùng với bảng 6 nhóm tính cách theo lý thuyết mật mã Holland, sẽ tạo ra môi trường học tập trực quan và sinh động.
Tài liệu hướng nghiệp cung cấp thông tin quan trọng về tuyển sinh vào các trường THPT, trung tâm GDTX và các trường đào tạo nghề Bên cạnh đó, nó còn chứa đựng thông tin về các ngành nghề và định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương trong 10 năm tới Các văn bản và tài liệu liên quan đến dự báo nguồn nhân lực sẽ giúp người học hiểu rõ hơn về nhu cầu lao động trong tương lai.
- Các trò chơi hướng nghiệp
- Hệ thống các bảng biểu, câu hỏi cho từng nhóm nghề
2 Trang bị kiến thức, kỹ năng cho đội ngũ giáo viên:
Giáo viên tư vấn cần nắm vững lý thuyết hướng nghiệp và có khả năng hướng dẫn học sinh thực hiện các trắc nghiệm hướng nghiệp, đặc biệt là trắc nghiệm sở thích và khả năng nghề nghiệp dựa trên lý thuyết mật mã Holland Họ cũng cần biết cách vận dụng kết quả trắc nghiệm để lập kế hoạch nghề nghiệp hiệu quả cho học sinh.
- Giáo viên tư vấn cần hiểu rõ mục đích và yêu cầu phân chia học sinh vào các nhóm theo khả năng và kết quả học tập
Giáo viên tư vấn cần nắm vững kiến thức về phân luồng và phân ban, cũng như các hướng đi sau trung học cơ sở (THCS) Họ cũng cần có hiểu biết về tình hình kinh tế - xã hội tại địa phương, quốc gia và khu vực để tư vấn hướng nghiệp cho học sinh một cách phù hợp với thực tế.
Giáo viên tư vấn cần có kiến thức sâu rộng về các ngành đào tạo hiện tại tại các trường trung học, trường sơ cấp và các cơ sở đào tạo nghề dành cho học sinh sau khi tốt nghiệp THCS.
- Giáo viên tư vấn còn phải nắm vững kiến thức về thị trường tuyển dụng lao động ở trong vùng, quốc gia và quốc tế
- Giáo viên tư vấn phải là người có kiến thức về giới tính, về tâm lý học đường, tâm sinh lý lứa tuổi
Để trở thành một giáo viên tư vấn nghề nghiệp hiệu quả, bên cạnh việc nắm vững kiến thức chuyên môn, giáo viên còn cần trang bị các kỹ năng tư vấn và kỹ năng mềm như hành vi quan tâm đến học sinh.
Kỹ năng đặt câu hỏi; Kỹ năng phản hồi cảm xúc; Kỹ năng đối mặt; Kỹ năng tập trung;
Kỹ năng phản hồi ý tưởng, tổ chức và tập hợp nhóm, thuyết trình, thu thập, xử lý và chia sẻ thông tin, cùng với kỹ năng lắng nghe và thấu hiểu là những yếu tố quan trọng giúp cải thiện hiệu quả giao tiếp và hợp tác trong môi trường làm việc Những kỹ năng này không chỉ nâng cao khả năng làm việc nhóm mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền đạt thông tin một cách rõ ràng và hiệu quả.
Để nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ và giáo viên, cần tổ chức các khóa đào tạo và tập huấn chuyên sâu về công tác huy động, cùng với việc tham gia các hội thảo liên quan nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động này.
3 Khảo sát nhu cầu của các đối tượng cần tư vấn:
+ Nắm bắt được thực trạng của công tác hướng nghiệp tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng phụ cận
+ Nắm bắt được nhu cầu, nguyện vọng của phụ huynh, học sinh và Ban giám hiệu các trường THCS
Chúng tôi đã thực hiện một khảo sát kỹ lưỡng để hiểu rõ cách áp dụng phương pháp tổ chức TVHN cho nhóm lớn, nhằm đáp ứng tốt nhất nhu cầu của các đối tượng khác nhau.
+ Khảo sát thực tế thông qua Ban giám hiệu và giáo viên chủ nhiệm các trường THCS;
+ Khảo sát trực tiếp nhu cầu, nguyện vọng của Hs thông qua các buổi dạy GDHN;
+ Lấy ý kiến thăm dò qua các kênh như Zalo, Messenger
4 Tăng cường sự phối kết hợp giữa Trung tâm GDTX - HN với các trường THCS: Để triển khai tổ chức tư vấn hướng nghiệp cho nhóm lớn học sinh cấp THCS đạt hiệu quả cao và có chất lượng tốt thì việc tăng cường sự phối kết hợp giữa Trung tâm GDTX-HN Nghệ An với các trường THCS trên địa bàn thành phố Vinh và các vùng lân cận là một bước khởi đầu quan trọng nhằm tạo dựng mối liên kết chặt chẽ để hỗ trợ lẫn nhau Vì một mục đích chung là nhằm giúp cho học sinh có được những kỹ năng và kiến thức cơ bản để lựa chọn hướng đi phù hợp sau THCS và định hướng nghề nghiệp tương lai cho bản thân các em Để được các trường tin tưởng và giao nhiệm vụ cho Trung tâm tổ chức thực hiện các hoạt động hướng nghiệp cho Hs trường mình chúng tôi đã đưa ra các giải pháp sau:
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An đã khẳng định thương hiệu của mình qua hoạt động giáo dục nghề nghiệp và tư vấn học nghề từ năm 1999 đến nay, trải qua nhiều giai đoạn phát triển và đạt được những kết quả đáng ghi nhận.
Từ những năm 2000, Trung tâm đã phát triển hai bộ công cụ hỗ trợ công tác tư vấn học nghề cá nhân, bao gồm phần mềm TVHN và phần mềm TVHH Hai phần mềm này đã được Bộ GD&ĐT thẩm định và Cục Sở hữu trí tuệ cấp bằng sáng chế cho các cán bộ, giáo viên của Trung tâm, những người đã đóng góp công sức và trí tuệ trong việc xây dựng thành công các công cụ tư vấn này.
+ Năm 2012 Trung tâm GDTX-HN Nghệ An (trước đây là Trung tâm KTTH-
HN Nghệ An là một trong hai trung tâm đầu tiên tại Việt Nam được tổ chức Hợp tác phát triển và Hỗ trợ kỹ thuật vùng Flamăng, Bỉ (VVOB) chọn để nghiên cứu và tư vấn với lãnh đạo cũng như giáo viên ngành giáo dục của tỉnh Quảng Nam và Nghệ An về "Sách giáo viên hoạt động giáo dục hướng nghiệp lớp 10, 11 và 12" Cán bộ giáo viên tại Trung tâm đã được VVOB ghi nhận và đánh giá cao về sự nhiệt tình và tâm huyết trong việc hoàn thành và xuất bản bộ tài liệu này.
Trung tâm GDTX-HN Nghệ An đã trở thành địa chỉ tin cậy cho các trường THCS và THPT tại thành phố Vinh trong việc tổ chức các hoạt động hướng nghiệp Các hoạt động này bao gồm giáo dục hướng nghiệp (GDHN), tư vấn hướng nghiệp (TVHN), tư vấn học hành (TVHH) và các ngày hội hướng nghiệp cũng như ngày hội tư vấn tuyển sinh.
Ban lãnh đạo Trung tâm và Ban giám hiệu các trường phổ thông đã thường xuyên trao đổi để thống nhất mục đích, nội dung và kế hoạch tổ chức các hoạt động hướng nghiệp Việc này không chỉ khẳng định thương hiệu thông qua các hoạt động giáo dục hướng nghiệp (GDHN) và tư vấn hướng nghiệp (TVHN), mà còn hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả của các hoạt động này.
Kinh nghiệm và kết quả đạt được trong hai năm áp dụng phương pháp này
- Kinh nghiệm về việc chuẩn bị trước buổi tư vấn:
GVTV cần tiến hành khảo sát không gian phòng học trước khi tổ chức buổi tư vấn, nhằm xác định cách bố trí và sắp xếp chỗ ngồi cho từng nhóm học sinh Đồng thời, việc định hình cách bài trí tranh ảnh và các mô hình trực quan cũng rất quan trọng để thu hút sự chú ý của học sinh một cách hợp lý.
GVTV cần xây dựng một danh sách chi tiết về các tài liệu, tranh ảnh, đồ dùng trực quan và mẫu phiếu sử dụng trong quá trình tư vấn Việc này giúp đảm bảo tính chủ động về thời gian và tối ưu hóa việc sử dụng các tài nguyên một cách khoa học và hiệu quả nhất.
+ GVTV cần liên hệ trước với GVCN để trao đổi, nắm bắt tình hình chung của lớp học cũng như tâm lý của Hs
+ Khảo sát thăm dò nhu cầu nguyện vọng của học sinh và phụ huynh trước khi tiến hành buổi tư vấn
Kinh nghiệm phân nhóm học sinh theo năng lực học tập (Giỏi/Khá/Trung bình/Yếu kém) là rất quan trọng để giúp các em chọn hướng đi phù hợp sau THCS Việc phân chia nhóm cần được thực hiện một cách nhạy cảm, vì vậy giáo viên cần sử dụng cách đặt tên nhóm khéo léo, như ký hiệu hoặc tên tiếng Anh (ví dụ: tên các vì sao, loại hoa quả, nhân vật lịch sử) mà chỉ giáo viên và giáo viên chủ nhiệm biết Thông tin về kết quả học tập của từng nhóm phải được bảo mật tuyệt đối Ngoài việc đặt tên nhóm, giáo viên cần cho các nhóm bầu chọn nhóm trưởng và thư ký, đồng thời giao nhiệm vụ điều hành hoạt động nhóm cho các học sinh này.
Kinh nghiệm khảo sát năng lực học tập cho thấy rằng để học sinh tham gia một cách tự nguyện và trung thực, giáo viên cần giải thích rõ ràng mục đích và ý nghĩa của khảo sát Việc này không chỉ giúp học sinh suy nghĩ về kế hoạch nghề nghiệp và học tập sau khi tốt nghiệp THCS mà còn cam kết giữ bí mật kết quả khảo sát nếu học sinh không muốn công khai.
Khi tổ chức cho học sinh thực hiện các trắc nghiệm về sở thích và khả năng nghề nghiệp, độ tin cậy của kết quả phụ thuộc nhiều vào ý thức và thái độ của người tham gia Để đảm bảo kết quả trắc nghiệm khách quan và đáng tin cậy, giáo viên cần giải thích rõ mục đích và ý nghĩa của các trắc nghiệm Ngoài ra, giáo viên cũng nên cung cấp một số mẹo cho học sinh, chẳng hạn như trả lời theo suy nghĩ đầu tiên xuất hiện sau khi đọc câu hỏi, vì đó thường là phản ứng tự nhiên và chân thực nhất.
- Kinh nghiệm trong việc chia sẻ, trả lời những câu hỏi, giải đáp những băn khoăn, thắc mắc của học sinh:
Để đảm bảo tính hệ thống trong việc trả lời câu hỏi, cần sắp xếp và phân loại các câu hỏi theo từng chuyên mục Điều này giúp tránh việc lặp lại vấn đề trong nhiều câu hỏi khác nhau, tạo sự rõ ràng và hiệu quả trong quá trình giải đáp.
+ Lựa chọn những câu hỏi có tính phổ biến nhất để trả lời trước
+ Xen kẽ giữa việc trả lời các câu hỏi học sinh đã gửi trước thì nên để cho học sinh đặt một số câu hỏi trực tiếp
Trong trường hợp không đủ thời gian để trả lời tất cả các câu hỏi, giáo viên nên thông báo cho học sinh rằng họ sẽ nhận được các câu trả lời qua email, messenger, zalo, website hoặc bản tin của trường.
Để hỗ trợ học sinh nhút nhát trong việc chia sẻ vấn đề của mình, giáo viên tư vấn (GVTV) nên chủ động cung cấp các kênh liên lạc cá nhân như số điện thoại, Zalo, Messenger và địa chỉ email GVTV cần cam kết giữ bí mật tuyệt đối cho mọi thông tin mà học sinh cung cấp.
- Kinh nghiệm xử lý các tình huống đặc biệt như: Hs thiếu sự hợp tác; Hs thiếu sự trung thực; Hs không hào hứng tham gia buổi TV
Trong những tình huống đặc biệt, giáo viên cần tự đặt ra câu hỏi về mối quan hệ tương tác và sự tin cậy với học sinh Họ cũng cần xem xét liệu vấn đề đang được đề cập có quá khó khăn hoặc nhạy cảm hay không Từ đó, giáo viên sẽ tìm ra giải pháp cho những khó khăn của học sinh, nhận thấy rằng vấn đề không chỉ nằm trong hướng nghiệp mà còn có thể liên quan đến các khó khăn khác, như tình hình gia đình của học sinh.
Học sinh thường gặp phải những vấn đề cá nhân, bao gồm khó khăn về mặt cảm xúc và hành vi, điều này khiến họ không thể tự quyết định Vì vậy, trong những trường hợp như vậy, giáo viên tâm lý cần cung cấp hỗ trợ tâm lý trước khi tiến hành các can thiệp khác.
Trước năm học 2018 - 2019, số lượng học sinh được tư vấn hướng nghiệp cá nhân tại các trường THCS ở TpVinh chỉ đạt từ 160 đến 250 em mỗi năm học, do hạn chế về thời gian và số lượng giáo viên tư vấn.
+ Từ năm học 2020 - 2021 đến nay áp dụng phương pháp “tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn” thì số lượng Hs được làm tư vấn đã tăng lên rất đáng kể
Cụ thể số lượng học sinh được làm TVHN qua hai năm áp dụng phương pháp này là:
+ Năm học 2020 – 2021: triển khai tổ chức tại ba trường với số lượng:
Trường THCS Quán Bàu có 3 lớp với 112 học sinh tham gia, chiếm tỷ lệ 80% trong tổng số 140 học sinh toàn khối Trường THCS Lê Lợi có 6 lớp với 228 học sinh tham gia, đạt 87,7% so với tổng số 259 học sinh toàn khối Trường THCS Hà Huy Tập có 9 lớp với 354 học sinh tham gia, tương đương 92,9% trong tổng số 381 học sinh toàn khối.
+ Năm học 2021 – 2022: đã triển khai tổ chức thực hiện cho hầu hết các trường
Trên địa bàn Tp Vinh và các trường lân cận, số lượng học sinh tham gia lớp THCS được thống kê cụ thể cho từng trường, thể hiện tỷ lệ học sinh tham gia trên tổng số học sinh của toàn khối.
Trường THCS Đặng Thai Mai: 315/323
Trường THCS Hà Huy Tập: 405/480
Trường THCS Nguyễn Trường Tộ: 159/219
Việc tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn, bên cạnh các buổi học giáo dục hướng nghiệp, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu rõ hơn về lựa chọn nghề nghiệp Hoạt động này thu hút sự chú ý của học sinh cao, từ đó cung cấp kiến thức cần thiết cho việc định hướng nghề nghiệp hiệu quả.
Hoạt động tư vấn hướng nghiệp nhóm lớn đã giúp học sinh tiếp cận với nghề nghiệp một cách cụ thể, rõ ràng và thực tiễn hơn.
