NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Cơ sở lý luận
Đồ dùng đồ chơi là một phần quan trọng trong cơ sở vật chất của trường mầm non, được thiết kế để hỗ trợ giáo viên trong việc hướng dẫn hoạt động học và chơi của trẻ Đối với trẻ 3-4 tuổi, đặc điểm tư duy đang chuyển từ trực quan hành động sang trực quan hình ảnh, vì vậy đồ dùng đồ chơi mô phỏng các đối tượng trong thiên nhiên và đời sống là cần thiết để trẻ khám phá, trải nghiệm và mở rộng hiểu biết về xã hội Chúng không chỉ đáp ứng nhu cầu học tập và vui chơi mà còn góp phần phát triển toàn diện nhân cách của trẻ mầm non.
Đồ dùng đồ chơi trong giáo dục mầm non hiện nay chưa đáp ứng đủ nhu cầu do nguồn kinh phí hạn chế Nhiều hạng mục đồ chơi có sẵn trong lớp học không phù hợp với nhu cầu học và chơi của trẻ Trẻ em rất thích tham gia các hoạt động với đồ dùng trực quan, vì vậy việc sắp xếp và bảo quản đồ chơi một cách khoa học và hợp lý là rất quan trọng Điều này giúp trẻ dễ dàng quan sát, thuận tiện trong việc lấy và cất đồ chơi, đồng thời giúp giáo viên phát hiện đồ dùng hư hỏng để sửa chữa kịp thời Việc này không chỉ đảm bảo an toàn cho trẻ mà còn tăng tuổi thọ của đồ dùng, giúp giáo viên chủ động hơn trong công tác chăm sóc và giáo dục Tuy nhiên, không phải lớp học nào cũng thực hiện tốt việc sắp xếp và bảo quản, dẫn đến lãng phí và ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục Do đó, giáo viên mầm non cần xác định và hành động đúng để giữ gìn đồ dùng đồ chơi bền lâu, tạo điều kiện cho trẻ có bộ sưu tập phong phú, nâng cao hiệu quả giáo dục mầm non.
Cơ sở thực tiễn
1 Thực trạng của đề tài
Trong những năm gần đây, tôi được giao nhiệm vụ tổ phó tổ chuyên môn cho khối 2&3 tuổi, thường xuyên tham gia dự giờ và làm giáo viên chủ nhiệm tại các lớp học khác nhau Khi tiếp nhận lớp, tôi đã tiến hành khảo sát đồ dùng đồ chơi và nhận thấy nhiều vấn đề như đồ chơi lộn xộn, một số còn nguyên tem mác nhưng không được sử dụng, và nhiều đồ dùng đã xuống cấp Lãnh đạo trường cũng đã chỉ ra rằng nhiều đồ chơi được cất giữ kín, không có ký hiệu và chưa từng được sử dụng Điều này khiến tôi nhận ra rằng cần phải cải thiện việc sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi, đặc biệt là vào đầu năm học Tôi đã chú trọng đến công tác kiểm kê và phân loại đồ dùng, đồng thời ghi lại những hình ảnh cụ thể để rút ra kinh nghiệm, từ đó nhận diện được những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện.
- Trường tôi đạt nhiều thành tích cao trong các cuộc thi chăm sóc nuôi dạy trẻ cũng như các cuộc thi làm đồ dùng đồ chơi cấp tỉnh
Đội ngũ giáo viên của trường bao gồm những người có tâm huyết và kinh nghiệm lâu năm, cùng với những giáo viên trẻ tài năng trong hội họa, sở hữu năng khiếu vẽ và cắt dán, tạo ra những đồ dùng và đồ chơi sáng tạo, đẹp mắt.
- Ban Giám Hiệu luôn quan tâm chỉ đạo mua sắm bổ sung đồ dùng đồ chơi đầu năm học
Mỗi lớp học đều có một phòng kho, không chỉ là nơi lưu trữ chăn chiếu gối mà còn giống như một thư viện thu nhỏ, nơi cất giữ đồ dùng và đồ chơi theo từng chủ đề, cả đã và chưa sử dụng.
Là một giáo viên đam mê nghề nghiệp và yêu trẻ, tôi có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành giáo dục Hiện tại, tôi giữ vai trò tổ phó tổ chuyên môn khối 2&3, thường xuyên tham gia thăm lớp và dự giờ Qua đó, tôi có cơ hội quan sát và hiểu rõ tình hình sắp xếp cũng như bảo quản đồ dùng, đồ chơi tại các lớp trong tổ.
Trường công lập gặp nhiều khó khăn trong việc mua sắm đồ dùng và đồ chơi cho trẻ do hạn chế về kinh phí Nhiều danh mục đồ dùng không nằm trong khả năng chi tiêu, trong khi một số danh mục được phê duyệt lại không có sẵn trên thị trường với tiêu chuẩn về màu sắc, chất lượng và độ an toàn Hơn nữa, đồ dùng cho trẻ mầm non thường nhanh hỏng và cũ, khiến giáo viên phải dành nhiều thời gian để bổ sung, đảm bảo đủ đồ dùng cho trẻ học và chơi.
Một số giáo viên chưa ý thức trong việc bảo quản tài sản chung và sắp xếp đồ dùng một cách cẩu thả, dẫn đến tình trạng hư hỏng và xuống cấp nhanh chóng Trong khi đó, một số giáo viên lại quá kỹ lưỡng trong việc bảo quản, khiến họ ngại cho trẻ sử dụng đồ chơi, ảnh hưởng đến quá trình học tập và trải nghiệm của trẻ Việc giáo viên chưa chú trọng đến việc rèn luyện ý thức giữ gìn đồ dùng cho trẻ cũng góp phần làm giảm chất lượng đồ chơi Thêm vào đó, một số giáo viên trẻ thiếu tâm huyết trong việc sắp xếp và bảo quản đồ chơi một cách khoa học, dẫn đến tình trạng lơ là trong công tác này, với suy nghĩ có thể dễ dàng thay thế đồ chơi mới.
Trẻ 3-4 tuổi thường có ý thức hạn chế trong việc sắp xếp và giữ gìn đồ dùng, đồ chơi Nếu giáo viên không chú ý rèn luyện thói quen này từ sớm, trẻ có thể gây hư hại cho đồ vật như xé tranh, bẻ gãy bút màu, và mang đồ chơi về nhà Hơn nữa, trẻ có thể không có ý thức sắp xếp đồ chơi sau khi chơi xong, dẫn đến việc đồ dùng không được thu dọn gọn gàng.
Trước thực trạng thiếu tài liệu về sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi cho trẻ mầm non, tôi đã băn khoăn và quyết định nghiên cứu giải pháp cho vấn đề này Mặc dù có lúc tôi đã nghĩ đến việc chọn đề tài an toàn hơn, nhưng tôi nhận ra tầm quan trọng của việc bảo quản và sắp xếp đồ chơi, cũng như lợi ích mà nó mang lại cho trẻ Cuối cùng, tôi kiên định tiếp tục với đề tài này để chia sẻ cùng đồng nghiệp và áp dụng những sáng kiến từ kinh nghiệm trong những năm qua, đặc biệt trong bối cảnh trẻ em nghỉ dịch dài ngày.
2 năm học từ thời điểm tháng 8/ 2020 đến tháng 4/2022 tại 4 lớp khối mẫu giáo bé 3- 4 tuổi trường mầm non nơi tôi công tác
4 Điều tra khảo sát thực trạng
Tôi đã thực hiện một cuộc khảo sát về tình hình sắp xếp và bảo quản đồ dùng, đồ chơi trong 4 lớp mẫu giáo cho trẻ 3-4 tuổi Kết quả cho thấy có nhiều tiêu chí chưa được áp dụng hiệu quả, ảnh hưởng đến việc tổ chức và quản lý đồ chơi trong lớp học.
Bảng khảo sát thực trạng trước khi thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Số lớp Đạt Chưa đạt
1 Phân loại đồ chơi theo chủ đề 4 1 25% 3 75%
2 Ý thức sắp xếp, giữ gìn đồ dùng đồ chơi ở lớp - ở nhà của trẻ
3 Bảo quản đồ dùng đồ chơi 4 1 25% 3 75%
4 Cập nhật, kiểm kê tài sản 4 1 25% 3 75%
5 Theo dõi tài sản cho mượn 4 0 0% 4 100%
Trong quá trình khảo sát về việc sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi của giáo viên và trẻ, tôi đã đưa ra 5 tiêu chí cụ thể để đánh giá và phân tích Những tiêu chí này giúp chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về khả năng thực hiện của giáo viên cũng như kỹ năng của trẻ Từ đó, chúng tôi có thể đề xuất những giải pháp thực tế để cải thiện tình hình Kết quả khảo sát cho thấy hầu hết các lớp chưa đạt yêu cầu ở các tiêu chí, mặc dù có một số lớp đạt nhưng tỷ lệ vẫn còn thấp Đặc biệt, ở tiêu chí thứ 5, chưa lớp nào đạt được tiêu chuẩn.
Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề
Để nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng đồ chơi trong hoạt động giáo dục trẻ 3 - 4 tuổi tại trường mầm non, tôi đã đề xuất một số biện pháp cụ thể dựa trên thực trạng sắp xếp và bảo quản đồ dùng trong lớp học của mình.
1 Biện pháp 1: Phân loại đồ dùng đồ chơi theo chủng loại và theo chủ đề Để việc sắp xếp, bảo quản đồ dùng đồ chơi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng trong hoạt động giáo dục cho trẻ 3 - 4 tuổi ở trường mầm non mang lại kết quả cao, việc đầu tiên mà giáo viên cần làm là phải phân loại đồ dùng đồ chơi một cách khoa học theo chủng loại cũng như theo chủ đề rồi mới đưa ra các kế hoạch tiếp theo
1.1 Phân loại đồ dùng đồ chơi theo chất liệu và chủng loại
Vào đầu năm học, việc phân loại đồ dùng và đồ chơi là rất quan trọng Khi nhận nhiệm vụ ở lớp mới, tôi thường gặp khó khăn trong việc xác định các loại đồ dùng và đồ chơi có trong kho Để giải quyết vấn đề này, tôi và đồng nghiệp sẽ tìm một không gian rộng rãi trong lớp để tập hợp tất cả đồ dùng và đồ chơi lại Sau đó, chúng tôi tiến hành rà soát để phân loại theo chủng loại và chất liệu, từ đó gom lại những món đồ cần thiết.
Đồ chơi lắp ghép bằng nhựa bao gồm các loại nút ghép lớn và nhỏ, khối lắp ghép và hình ảnh Để tổ chức một cách khoa học, tôi sẽ lựa chọn các hộp đồ có chỗ chứa phù hợp và phân loại riêng từng loại đồ chơi vào các hộp khác nhau.
Để thuận tiện trong việc sử dụng, tôi đã phân loại đồ dùng và đồ chơi theo các lĩnh vực như Thể chất, Toán, Khám phá khoa học và Lễ hội, giúp việc tìm kiếm trở nên dễ dàng hơn mà không cần phải lật tung cả hộp.
Khi phân loại đồ chơi cho trẻ, việc tổ chức hoạt động hàng ngày trở nên dễ dàng và hợp lý hơn Mỗi nhóm trẻ được trải nghiệm với một loại đồ chơi cụ thể theo khẩu lệnh của giáo viên Trẻ em nhanh chóng lấy, sử dụng và cất đồ chơi một cách gọn gàng, không hề bị lẫn lộn.
Phân loại đồ chơi theo chất liệu- chủng loại
1.2 Phân loại đồ dùng đồ chơi theo chủ đề
Ngay từ đầu năm, nhà trường đã chỉ đạo các tổ chuyên môn xây dựng phân phối chương trình, yêu cầu giáo viên nắm rõ đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho từng bài học, hoạt động và chủ đề cụ thể Điều này giúp giáo viên đề xuất với nhà trường về việc mua sắm hoặc tự làm đồ dùng cần thiết cho hoạt động của trẻ Hơn nữa, giáo viên cần lập kế hoạch sử dụng đồ dùng, đồ chơi theo phân phối chương trình, đảm bảo phân loại theo các lĩnh vực hoạt động và chủ đề.
Trong quá trình thực hiện kế hoạch, tôi tổ chức đồ dùng như ô tô, tranh ảnh và đồ chơi theo từng chủ điểm, phân loại và cho vào hộp với nhãn rõ ràng Khi cần sử dụng, tôi chỉ việc lấy hộp tương ứng với chủ đề đang học và trưng bày lên giá, tủ đồ chơi Sau khi hoàn thành chủ đề, tôi hướng dẫn trẻ lau chùi và cất gọn gàng đồ dùng vào hộp, giúp giữ lớp học gọn gàng và dễ dàng trong việc sử dụng Việc không để quá nhiều đồ chơi trên giá giúp tránh rối mắt, giảm bụi bẩn, hư hỏng và đảm bảo đồ dùng có thể sử dụng lâu dài.
Khi sắp xếp phân loại đồ dùng đồ chơi tôi luôn chú trọng:
- Không để đồ dùng đồ chơi lẫn lộn các chủng loại, lĩnh vực, các chủ đề với nhau
- Không để đồ dùng đồ chơi chưa sử dụng chồng chéo che lấp tầm nhìn, cao quá hoặc nơi ẩm thấp
Theo Thông tư 01 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tất cả các đồ dùng phải được dán mã Khi không còn sử dụng hoặc khi đóng chủ đề, các đồ dùng và đồ chơi cần được sắp xếp vào hộp theo chủ đề, với tên chủ đề được ghi rõ bên ngoài và đặt ở vị trí dễ thấy Việc phân loại đồ dùng đồ chơi theo chủ đề giúp quản lý và sử dụng hiệu quả hơn.
Việc phân loại đồ dùng đồ chơi một cách hiệu quả giúp giáo viên dễ dàng chuyển danh mục từ hộp ra và sắp xếp lên giá khi cần thiết Nhờ đó, đồ dùng cho mỗi chủ đề được sử dụng tối đa, giảm thiểu lãng phí.
Phân loại đồ dùng và đồ chơi theo chủng loại và chủ đề là một phương pháp thiết thực, giúp bảo quản và khai thác hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng trong hoạt động chăm sóc và giáo dục trẻ.
2 Biện pháp 2: Sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi
2.1 Hướng dẫn cách sắp xếp và rèn ý thức giữ dìn đồ dùng đồ chơi cho trẻ Đề tài tuy là tâm niệm ấp ủ bao năm, mổi khi tôi chuyển đến lớp mới, phòng học mới và tôi đã thực hiện cụ thể trên trẻ trong năm học 2020- 2021 rồi nhưng tôi muốn năm nay được trải nghiệm ở trẻ với những hình thức mới nhất với các minh chứng cụ thể nhất Dịch bệnh kéo dài, các con không được đến trường thời gian dài, nay thời gian chỉ còn 2 tháng là đến hè các con được đi học Điều này có ý nghĩa với bản thân của cô và trẻ nói chung và với tôi nói riêng, đó là thêm 1 lần tôi được cho trẻ trải nghiệm ý thức sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi Đây là một trong những giải pháp giúp trẻ hỗ trợ giáo viên tạo nên môi trường lớp học ngăn nắp, gọn gàng, đồ chơi có độ bền cao, hình thành cho trẻ 1 kỹ năng mềm…
Việc chỉ giáo viên sắp xếp và bảo quản đồ dùng đồ chơi trong lớp là điều không công bằng với trẻ Do đó, tôi đã tìm ra giải pháp khuyến khích trẻ tham gia cùng cô giáo trong việc hình thành thói quen cất gọn đồ dùng và đồ chơi sau khi học và chơi.
Hướng dẫn trẻ tự giác cất giữ đồ dùng và đồ chơi đúng nơi quy định là rất quan trọng Trẻ cần được tập thói quen phân loại đồ chơi, ví dụ như khi nhặt hạt hoặc đồ lắp ghép mắc kẹt, trẻ sẽ tự tìm đúng hộp để cất Nếu trẻ không tìm thấy, hãy khuyến khích trẻ đưa đồ chơi cho cô giáo để được giúp đỡ.
Cất bút vào lọ đúng màu sắc Cất đồ chơi đúng chủng loại
Hướng dẫn trẻ cách sắp xếp đồ dùng và đồ chơi giúp lớp học luôn gọn gàng, hạn chế tình trạng bút màu bị gãy vụn Trong khi đó, nhiều lớp khác thường gặp phải tình trạng bút màu bị bẻ gãy và thậm chí bị mốc.
Kết quả đạt được
Nhờ những biện pháp cải thiện, lớp tôi đã từ chỗ bị nhắc nhở và không có giải thưởng về môi trường nhóm lớp ở những năm học trước, đạt loại Tốt trong năm học 2020-2021 và trở thành một trong ba lớp xuất sắc đầu năm học 2021-2022 Cả ba lớp còn lại trong khối cũng đạt loại tốt Vào tháng 3/2022, lớp tôi được khen ngợi trong đợt kiểm tra khảo sát môi trường lớp học của Ban giám hiệu trước khi trẻ trở lại trường sau thời gian dài nghỉ dịch, trong khi các lớp khác trong khối cũng nhận được sự động viên từ Ban giám hiệu.
Kết quả đạt được sau thời gian thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Số lớp Đạt Chưa đạt
1 Phân loại đồ chơi theo chủ đề 4 3 75% 1 25%
2 Ý thức sắp xếp, giữ gìn đồ dùng đồ chơi ở lớp - ở nhà của trẻ 4 4 100% 0 0%
3 Bảo quản đồ dùng đồ chơi 4 3 75% 1 25%
4 Cập nhật, kiểm kê tài sản 4 4 100% 0 0%
5 Theo dõi tài sản cho mượn 4 4 100% 0 0%
Qua thời gian thực nghiệm trong năm học trước và ba tuần đầu năm học này, tôi nhận thấy ý thức của trẻ đã cải thiện rõ rệt Trẻ em ngày càng chủ động trong việc sắp xếp và bảo vệ đồ dùng, đồ chơi Các bậc phụ huynh cũng trở nên gần gũi, nhiệt tình và tin tưởng hơn vào các hoạt động của giáo viên Năm nay, tôi đã áp dụng những biện pháp cụ thể hơn với đồng nghiệp, dẫn đến sự cải thiện trong tinh thần học hỏi và chia sẻ về chăm sóc, giáo dục trẻ Chúng tôi đã cùng nhau chuẩn bị đồ dùng, vệ sinh lớp học, và đưa ra giải pháp hướng dẫn trẻ và phụ huynh về việc sắp xếp và bảo quản đồ chơi Kết quả là lớp học trở nên sạch đẹp, gọn gàng, và trẻ em có ý thức tự giác trong việc giữ gìn đồ dùng, cả ở lớp lẫn ở nhà.
Bảng đối chiếu tỷ lệ đạt trước và sau khi thực hiện đề tài
TT Nội dung khảo sát Trước khi thực hiện đề tài
Sau khi thực hiện đề tài
1 Phân loại đồ chơi theo chủ đề 25% 75%
2 Ý thức sắp xếp, giữ gìn đồ dùng đồ chơi ở lớp - ở nhà của trẻ
3 Bảo quản đồ dùng đồ chơi 25% 75%
4 Cập nhật, kiểm kê tài sản 25% 100%
5 Theo dõi tài sản cho mượn 0% 100%
Bảng đối chiếu cho thấy sự thay đổi tích cực rõ rệt sau khi áp dụng các biện pháp Tuy nhiên, tiêu chí 1 và 3 vẫn còn một lớp chưa đạt do lớp này được cải tạo từ hai phòng chức năng, dẫn đến thiết kế không phù hợp với môi trường học mầm non Phòng kho không đảm bảo ảnh hưởng đến việc phân nhóm đồ chơi theo chủ đề và việc bảo quản đồ dùng cũng bị hạn chế Dù vậy, các tiêu chí chủ quan khác đều đạt kết quả rất tốt, khiến tôi cảm thấy vui mừng khi lựa chọn đề tài và khởi xướng thực hiện dự án này.
