Mục đích của đề tài
Hình thành và phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh là mục tiêu quan trọng trong chương trình GDCD lớp 11 Việc áp dụng phương pháp Dự án trong giảng dạy phần "Công dân với kinh tế" giúp học sinh nâng cao nhận thức và kỹ năng thực tiễn Qua đó, học sinh không chỉ hiểu rõ về các vấn đề kinh tế xã hội mà còn tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững.
Tính mới và kết quả đạt được của đề tài
Đề tài mới được triển khai tại ba trường THPT Lê Viết Thuật, Trường THPT DTNT Tỉnh và Trường THPT Nguyễn Duy Trinh, cùng với các trường THPT khác trên địa bàn thành phố Vinh Đề tài này đã cung cấp cho học sinh những phương pháp và kỹ năng hệ thống, giúp các em tìm hiểu và tham gia tích cực vào các hoạt động kinh tế xã hội.
Đề tài đã nâng cao tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập, đồng thời phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.
NỘI DUNG
Những vấn đề chung về lý luận dạy học phát triển năng lực
Năng lực, xuất phát từ tiếng La tinh “competencia”, được hiểu là khả năng hoàn thành nhiệm vụ trong một hoạt động cụ thể Đây là yếu tố cơ bản của nhân cách, thể hiện dấu ấn cá nhân và tính chủ quan trong hành động Năng lực hình thành theo quy luật phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực trong hoạt động và giao lưu đóng vai trò quyết định Mỗi cá nhân phát triển năng lực thông qua sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm trong thực tiễn.
Phát triển khả năng hoàn thành nhiệm vụ và nhân cách cá nhân là rất quan trọng, trong đó tính tích cực trong hoạt động và giao lưu đóng vai trò quyết định Điều này bao gồm việc kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm từ thực tiễn Học sinh cần phát triển khả năng thực hiện thành công các hoạt động trong bối cảnh cụ thể bằng cách huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân như hứng thú, niềm tin và ý chí Đồng thời, cần chú trọng phát triển cả năng lực chung và năng lực đặc thù của học sinh.
1.1.3 Định hướng phát triển năng lực Định hướng phát triển năng lực là đảm bảo hướng tới phát triển năng lực người học thông qua nội dung giáo dục với những kỹ năng, kiến thức cơ bản, hiện đại và thiết thực; giáo dục hài hòa đức, trí, thể, mỹ ; chú trọng vào việc thực hành, vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã được trang bị trong quá trình học tập để giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống hàng ngày; tích hợp cao ở các lớp học dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên Thông qua hình thức tổ chức giáo dục và các phương pháp giáo dục, phát huy tiềm năng và tính chủ động của mỗi học sinh Đồng thời có những phương pháp đánh giá phù hợp giá phù hợp với mục tiêu giáo dục đặt ra Định hướng nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của từng đối tượng học sinh khác nhau, dựa trên các đặc điểm tâm - sinh lí, nhu cầu, khả năng, hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của từng học sinh Giúp học sinh phát triển khả năng huy động tổng hợp các kỹ năng, kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết một cách hiệu quả nhất các vấn đề xảy ra trong học tập và đời sống hàng ngày, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn luyện kỹ năng sống
1.1.4 Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học theo hướng phát triển năng lực là mô hình giáo dục tập trung vào việc tối đa hóa phẩm chất và năng lực của học sinh thông qua các hoạt động học tập độc lập, tích cực và sáng tạo Trong mô hình này, học sinh có cơ hội thể hiện sự tiến bộ bằng cách chứng minh năng lực của mình, tức là nắm vững và làm chủ kiến thức cùng kỹ năng Học sinh cần huy động tất cả các nguồn lực như kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng, hứng thú, niềm tin và ý chí trong một môn học hay bối cảnh cụ thể, đồng thời học tập theo tốc độ của riêng mình.
1.1.5 Dạy học theo phương pháp Dự án
Dạy học theo dự án là phương pháp giáo dục được phát triển từ cuối thế kỷ XIX tại Mỹ và hiện nay đã được áp dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia phát triển như Pháp và Đan Mạch Tại Việt Nam, phương pháp này bắt đầu được thử nghiệm trong một số trường học và môn học, tuy nhiên vẫn chưa trở nên phổ biến.
Dạy học theo dự án là một phương pháp giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, giúp phát triển kiến thức và kỹ năng thông qua các nhiệm vụ học tập mở Phương pháp này khuyến khích học sinh tìm tòi, áp dụng kiến thức đã học vào thực tiễn trong quá trình thực hiện dự án và tạo ra sản phẩm riêng của mình.
Dạy học theo dự án là một phương pháp giáo dục mà người học thực hiện nhiệm vụ học tập phức tạp, kết hợp lý thuyết và thực hành để tạo ra sản phẩm có thể giới thiệu Trong quá trình này, người học có tính tự lực cao, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến thực hiện dự án và đánh giá kết quả Hình thức làm việc nhóm là yếu tố cơ bản trong dạy học dự án, giúp nâng cao hiệu quả học tập.
Chương trình dạy học theo dự án được thiết kế dựa trên những câu hỏi định hướng quan trọng, kết hợp các chuẩn nội dung và tư duy bậc cao trong bối cảnh thực tế Bài học theo dự án áp dụng nhiều kỹ thuật dạy học đa dạng, thu hút mọi đối tượng học sinh, bất kể phương pháp học của họ Ngoài ra, các phương tiện kỹ thuật cũng được sử dụng để hỗ trợ quá trình dạy và học Mô hình này cho phép áp dụng nhiều phương pháp đánh giá khác nhau, giúp học sinh tạo ra sản phẩm chất lượng và được đánh giá một cách toàn diện.
1.2 Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội là khả năng nhận thức các hiện tượng kinh tế xã hội và tham gia vào các hoạt động phục vụ cộng đồng Điều này bao gồm lao động sản xuất phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, pháp luật và lứa tuổi.
Năng lực đặc thù của môn Giáo dục công dân là một trong ba năng lực quan trọng giúp hình thành phẩm chất công dân trong thời đại mới Học sinh sẽ nắm vững kiến thức về đường lối của Đảng, chính sách Nhà nước, Hiến pháp, pháp luật, và hệ thống chính trị của Việt Nam Đồng thời, các em cũng hiểu rõ quyền và nghĩa vụ công dân, cũng như trách nhiệm của thanh niên Năng lực này cho phép học sinh giải thích các hiện tượng kinh tế, pháp luật và đạo đức trong nước và quốc tế, đồng thời vận dụng kiến thức để phân tích và đánh giá các vấn đề thực tiễn Học sinh có khả năng tham gia thảo luận về các vấn đề xã hội liên quan đến đạo đức, pháp luật và kinh tế, cũng như tham gia các hoạt động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân Cuối cùng, các em có thể đưa ra quyết định hợp lý và tham gia giải quyết vấn đề của cá nhân, gia đình và cộng đồng theo chuẩn mực đạo đức và pháp luật, cũng như vận động người khác tham gia các hoạt động kinh tế – xã hội và tuyên truyền thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước.
1.3 Cơ sở khoa học và nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dựa trên các nghiên cứu khoa học về học thuyết kết nối, hành vi và nhận thức, học tập được coi là một bản năng tự nhiên diễn ra theo trình tự đã được lập trình sẵn Khi người học đạt đến sự chín muồi, họ sẽ tự tìm ra phương pháp học hiệu quả Do đó, người dạy cần tạo ra một môi trường học tập thoải mái và nhận biết chính xác thời điểm để tác động đến người học, thông qua việc tổ chức các hoạt động phù hợp với nhu cầu và hứng thú của từng cá nhân.
Học tập là quá trình xây dựng kiến thức thông qua tương tác với môi trường, nơi người học chủ động thiết kế và thực hiện mục tiêu học tập của mình Kiến thức được hình thành từ kinh nghiệm, với người dạy đóng vai trò hướng dẫn, giúp người học khám phá và kết nối các nút kiến thức mới với những gì đã có Người học không chỉ tự chủ trong phương pháp học tập mà còn được trang bị công cụ để phát triển khả năng vận hành thông tin hiệu quả.
Đảng và Nhà nước ta đã xác định rõ vai trò quan trọng của giáo dục thông qua việc ban hành các Nghị quyết, trong đó có Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 tại Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, nhằm đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo.
Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài Quá trình giáo dục cần chuyển từ việc trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, với sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn Nghị quyết 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội nhấn mạnh việc đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông để nâng cao chất lượng giáo dục, kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp Thông tư 14/2017/TT-BGDĐT ngày 06/6/2017 của Bộ GDĐT quy định tiêu chuẩn và quy trình xây dựng chương trình giáo dục phổ thông, tạo cơ sở pháp lý cho việc chuyển đổi từ dạy học theo nội dung sang dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
1.3.2 Nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Theo GS.TS Nguyễn Đức Chính từ Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, dạy học phát triển năng lực và phẩm chất là quá trình hướng dẫn và hỗ trợ học sinh khám phá và rèn luyện những năng lực tiềm ẩn, đồng thời tích lũy các phẩm chất cần thiết Do đó, việc dạy học cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản để đạt hiệu quả cao trong việc phát triển toàn diện cho học sinh.
Cơ sở thực tiễn phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo Dự án
tế xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo Dự án
2.1 Yêu cầu phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội cho học sinh hiện nay.
Hiện nay, hệ thống giáo dục chủ yếu tập trung vào việc dạy chữ mà chưa chú trọng đến việc phát triển phẩm chất và năng lực thực tiễn của học sinh Điều này không đáp ứng đầy đủ yêu cầu của hai giai đoạn giáo dục cơ bản và giáo dục định hướng nghề nghiệp Ngoài ra, các giải pháp phân hóa trong dạy học còn hạn chế, phương pháp giảng dạy chủ yếu mang tính truyền thụ một chiều, và hình thức tổ chức dạy học chưa đa dạng, cần cải thiện để nâng cao chất lượng giáo dục.
Trong những năm gần đây, giáo dục tại Việt Nam đã chú trọng đến việc phát triển năng lực, với mục tiêu nâng cao năng lực chung và năng lực đặc thù cho học sinh Năng lực chung bao gồm những kỹ năng cơ bản, thiết yếu, là nền tảng cho mọi hoạt động trong cuộc sống và nghề nghiệp, được hình thành từ di truyền, giáo dục và trải nghiệm Trong khi đó, năng lực đặc thù được phát triển từ năng lực chung, tập trung vào các lĩnh vực chuyên sâu, phù hợp với từng loại hình hoạt động và môi trường cụ thể Điều này không chỉ giúp học sinh phát huy bản thân mà còn đáp ứng yêu cầu tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội, đặc biệt đối với học sinh trung học phổ thông.
Học sinh cần nắm vững kiến thức về đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước liên quan đến kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Điều này bao gồm hiểu biết về Hiến pháp, pháp luật và hệ thống chính trị của Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cũng như quyền và nghĩa vụ công dân Họ cũng cần có khả năng giải thích một cách đơn giản các hiện tượng và vấn đề kinh tế, pháp luật, đạo đức đang diễn ra ở Việt Nam và trên thế giới.
Học sinh có khả năng áp dụng kiến thức để phân tích và đánh giá các vấn đề xã hội, tham gia thảo luận về đạo đức, pháp luật và kinh tế Các em có thể thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân qua những hoạt động phù hợp với lứa tuổi, đưa ra quyết định hợp lý và giải quyết vấn đề cá nhân, gia đình và cộng đồng theo chuẩn mực đạo đức và pháp luật Đồng thời, học sinh cũng tích cực tham gia và vận động người khác tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội, phục vụ cộng đồng, và thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước do trường học và địa phương tổ chức.
2.2 Thực trạng dạy học theo phương pháp Dự án để phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội ở các trường THPT hiện nay
Dạy học theo dự án là phương pháp tích cực trong môn Giáo dục công dân, giúp học sinh không chỉ hăng hái học tập mà còn rèn luyện kỹ năng sống và khả năng giải quyết vấn đề trong cuộc sống.
Dạy học theo dự án là phương pháp hiệu quả kết nối kiến thức với thực tiễn, giúp học sinh nhận thấy giá trị của môn GDCD trong cuộc sống hàng ngày Phương pháp này không chỉ giảm bớt tính lý thuyết mà còn làm cho kiến thức trở nên hữu ích và dễ áp dụng Qua việc thực hiện dự án, học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, thực hiện "học đi đôi với hành" và tiếp cận thông tin phong phú từ nhiều nguồn khác nhau Học sinh được khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về các chủ đề, trở thành trung tâm của quá trình học tập Đồng thời, qua các dự án, học sinh rèn luyện nhiều kỹ năng quan trọng như thuyết trình, làm việc nhóm, tìm kiếm thông tin và giao tiếp, giúp họ tự tin và thành công trong tương lai.
Trong quá trình thực hiện dự án, học sinh đóng vai trò chủ động, tham gia vào mọi giai đoạn từ đề xuất ý tưởng đến trình bày kết quả, điều này không chỉ khuyến khích tinh thần trách nhiệm và sự sáng tạo mà còn giúp học sinh phát triển khả năng thích ứng và giải quyết vấn đề thực tế Các tình huống trong dự án gắn liền với cuộc sống, cho phép học sinh trải nghiệm nhiều vai trò khác nhau, từ đó tạo hứng thú và nâng cao khả năng tự lập Để cải thiện phương pháp dạy học theo dự án, chúng tôi đã tiến hành khảo sát ý kiến của học sinh và giáo viên nhằm tìm ra cách tiếp cận giảng dạy phù hợp nhất để phát triển năng lực cho học sinh.
PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH
1 Việc thực hiện dạy học dự án của trường em như thế nào?
Thường xuyên Thỉnh thoảng không bao giờ
2 Học sinh trường em có hứng thú với việc dạy học dự án?
Rất thích Thích Bình thường không thích
3 Hiệu quả việc dạy học dự án ở trường em ?
Rất tốt Tốt Bình thường Chưa tốt
4 Dạy học dự án sẽ phát triển những kĩ năng nào cho học sinh?
Kĩ năng hợp tác Kĩ năng giao tiếp
Kĩ năng giải quyết vấn đề Các kĩ năng khác
5- Dạy học dự án theo em sẽ phát triển những năng lực nào cho học sinh?
Năng lực giao tiếp và hợp tác
Năng lực tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
Năng lực giải quyết vấn đề.
Kết quả khảo sát ý kiến của 300 học sinh từ ba trường trong năm học 2020 – 2021 cho thấy: 100% học sinh cho biết họ thỉnh thoảng tham gia các hoạt động Tại trường THPT Lê Viết Thuật, 52% học sinh trả lời rất thích, 27% thích, và 21% cho rằng mức độ thích là bình thường Tương tự, hai trường còn lại cũng ghi nhận kết quả tương đồng.
Hầu hết học sinh chưa nhận diện được các kỹ năng và năng lực cần thiết, dẫn đến việc rải đều các phương án trả lời cho câu hỏi 4 và 5 Điều này cho thấy các em có sự yêu thích với việc thực hiện các dự án, nhưng cần có sự định hướng rõ ràng từ giáo viên về hiệu quả và năng lực cần đạt, tùy thuộc vào mục đích bài dạy Để hiểu rõ hơn, chúng tôi đã tiến hành khảo sát 15 giáo viên giảng dạy GDCD tại 5 trường ở thành phố Vinh và trường Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc với các câu hỏi cụ thể.
Phiếu xin ý kiến giáo viên GDCD
Xin thầy, cô vui lòng cho biết ý kiến của mình (bằng cách đánh dấu x vào các ô ứng với các câu hỏi)
1.Thầy, cô thường sử dụng phương pháp dạy học nào trong giảng dạy GDCD ở trường THPT?
- Phương pháp Thảo luận nhóm
- Phương pháp Tình huống đóng vai
2 Theo thầy, cô hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy học GDCD sẽ như thế nào?
A - Phát huy tính tích cực B - Học sinh học thụ động
C - Phát huy tính tự chủ D - Ý kiến khác………
3 Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy học phần “Công dân với kinh tế” sẽ phát triển những năng lực nào của học sinh?
A - Nhận thức B – Tìm hiểu tham gia các hoạt động kinh tế-xã hội
C - Giải quyết vấn đề D - ý kiến khác………
4 Theo thầy, cô vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học GDCD ở trường phổ thông sẽ gặp những khó khăn nào?
A - Về quản lí B - Về điều kiện thực tiễn
C - Về đội ngũ giáo viên D - Về lí luận
5 Những lợi ích mà Dạy học theo dự án mang lại cho HS?
A - Nâng cao tính tự lực B - Giảm thiểu hiện tượng
C - Phát triển kĩ năng bỏ học hợp tác, giao tiếp D - Cả ba lợi ích trên
6 Thầy, cô đã vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học GDCD ở mức độ nào?
A - Vận dụng thường xuyên B - Ít vận dụng
C - Không biết vận dụng D - Dự định sẽ vận dụng
Kết quả khảo sát cho thấy 15 giáo viên thường xuyên sử dụng phương pháp đóng vai, thảo luận nhóm và đàm thoại, trong khi 11 giáo viên áp dụng phương pháp Dự án Đặc biệt, 100% giáo viên khẳng định rằng phương pháp Dự án không chỉ phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh mà còn giúp học sinh nâng cao năng lực tìm hiểu và tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội Điều này chứng tỏ rằng thông qua phương pháp Dự án, học sinh có thể phát triển phẩm chất và năng lực cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Việc tổ chức dạy học theo dự án trong môn GDCD thời gian qua chưa đạt hiệu quả cao do nhiều nguyên nhân, bao gồm sự không đồng bộ trong triển khai và tiếp nhận, cũng như sự không đồng đều giữa các đối tượng học sinh Mặc dù phần lớn giáo viên có tâm huyết và tích cực đổi mới phương pháp dạy học, vẫn còn một số giáo viên gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp mới, thiếu sự đầu tư nghiêm túc vào chuyên môn, dẫn đến tình trạng giảng dạy máy móc, thiếu sáng tạo và không đáp ứng được nhu cầu học tập của học sinh hiện nay.
Dạy học theo dự án là một phương pháp giáo dục tích cực và hiệu quả, nhưng việc áp dụng trong môn GDCD còn hạn chế do giáo viên gặp khó khăn trong việc lựa chọn nội dung và bài học phù hợp Trong các buổi tập huấn, giáo viên thường chỉ xây dựng giáo án cho tiết ngoại khóa mà chưa mạnh dạn áp dụng vào các bài học cụ thể Nhiều dự án tại các trường học gặp sai sót trong việc chọn chủ đề, như các dự án về phát triển kinh tế hay tình hình môi trường, thường quá rộng và không phù hợp với học sinh Hơn nữa, quá trình thu thập tài liệu và báo cáo sản phẩm chưa được giáo viên quan tâm đúng mức, dẫn đến việc tổ chức thuyết trình kết quả dự án chưa đạt hiệu quả cao.
Việc lựa chọn chủ đề, tổ chức thực hiện và báo cáo sản phẩm là những ví dụ cho thấy nhu cầu cấp thiết của giáo viên trong việc được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để tổ chức dạy học theo phương pháp dự án.
Nhằm cải thiện nhận thức của giáo viên và học sinh về môn Giáo dục công dân (GDCD) và khắc phục những hạn chế hiện tại, chúng tôi cùng các đồng nghiệp đã quyết định thay đổi phương pháp dạy và học GDCD tại trường.
Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học
3.1 Lựa chọn các chủ đề kinh tế phù hợp để xây dựng Dự án nhằm phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội cho học sinh
Như ta đã biết, mỗi phương pháp dạy học đều có những ưu và nhược điểm riêng, phương pháp dạy học dự án cũng không phải là ngoại lệ.
Dạy học theo dự án là một phương pháp giảng dạy tích cực, phức hợp và liên môn, trong đó giáo viên và học sinh cùng áp dụng nhiều kỹ thuật khác nhau như thảo luận nhóm, nghiên cứu, điều tra và giải quyết vấn đề Phương pháp này không chỉ giúp nâng cao tính tương tác trong lớp học mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh.
Vì tính chất tổng hợp và đa dạng của từng bài học, chúng ta không thể áp dụng phương pháp một cách tùy ý Thay vào đó, việc lựa chọn phương pháp giảng dạy cần dựa trên kiến thức và đặc điểm riêng của mỗi bài học để đảm bảo sự phù hợp và hiệu quả.
Trong phần “Công dân với kinh tế” theo cấu trúc chương trình có 7 bài:
Bài 1: Công dân với sự phát triển kinh tế.
Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường.
Bài 3: Quy luật giá trị trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Bài 4: Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Bài 5: Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Theo hướng dẫn của công văn 4040 bài 3, bài 4, bài 5 thành một chủ đề: Các quy luật kinh tế trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Bài 6: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước.
Mục tiêu của các bài học là giúp học sinh hiểu các phạm trù và quy luật kinh tế cơ bản, cũng như phương hướng phát triển kinh tế cá nhân, gia đình và xã hội Học sinh sẽ nhận thức rõ trách nhiệm công dân trong việc xây dựng và phát triển kinh tế Qua đó, các em sẽ hình thành kỹ năng vận dụng kiến thức để giải thích các vấn đề phát triển kinh tế trong đời sống xã hội, đồng thời phát triển khả năng nhận xét, đánh giá và tham gia vào các hoạt động kinh tế xã hội.
Học sinh trường THPT Lê Viết Thuật báo cáo Dự án
Trong quá trình dạy học theo Dự án, việc lựa chọn chủ đề và bài học phù hợp là một giai đoạn quan trọng và đầy thách thức Giáo viên cần chọn những bài học có khả năng thực hiện dự án, đặc biệt là từ nội dung phần “Công dân với kinh tế” Chúng tôi sẽ tiến hành lựa chọn các bài học dựa trên các tiêu chí cụ thể để đảm bảo hiệu quả dạy học.
- Bài học gần gũi, có tính thực tiễn cao;
- Bài học phù hợp với năng lực của HS Trường THPT;
- Nội dung bài học có thể sử dụng kiến thức tích hợp liên môn;
- Bài học có thể ứng dụng vào thực tiễn các trường THPT.
Giáo viên sẽ gợi ý các vấn đề thực tiễn liên quan đến bài học để kích thích sự tò mò của học sinh Sau đó, giáo viên và nhóm chuyên môn sẽ thảo luận và lựa chọn ý tưởng phù hợp với nội dung bài học Một ý tưởng hay sẽ dẫn đến một dự án thành công Đồng thời, giáo viên cần xây dựng bộ câu hỏi định hướng để thu hút học sinh, bao gồm câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội dung.
Dựa trên yêu cầu và cấu trúc bài học, chúng tôi đã chọn lọc một số bài và chủ đề phù hợp để triển khai phương pháp dạy học dựa trên dự án.
Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường ở phần Hàng hóa – Thị trường;
Bài 5: Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa;
Bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN
Các bài học đều mang tính mở, phong phú và gần gũi với thực tế đời sống học sinh, do đó, phương pháp dạy học theo dự án là rất phù hợp Học sinh có thể thực hiện các dự án nhóm để điều tra, tìm hiểu về hàng hóa, thị trường, cung - cầu và các thành phần kinh tế tại địa phương Qua đó, các em sẽ có cái nhìn đầy đủ và chính xác hơn về kiến thức đã học, cũng như hiểu rõ vai trò, bản chất và ảnh hưởng của từng thành phần kinh tế, cùng với chính sách của Đảng và Nhà nước đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.
Thông qua các chủ đề và bài học được tổ chức theo phương pháp dự án, học sinh có cơ hội trải nghiệm và nghiên cứu thông tin, từ đó phát huy phẩm chất và năng lực cá nhân Đặc biệt, các hoạt động kinh tế giúp học sinh hình thành năng lực tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội.
Sau khi thực hiện dạy học dự án, tôi nhận thấy rằng việc lựa chọn nội dung bài học và đơn vị kiến thức phù hợp với phương pháp giảng dạy sẽ nâng cao hiệu quả, tính hấp dẫn và sự thiết thực của môn học Điều này giúp học sinh yêu thích và chủ động hơn trong việc học, đồng thời tạo ra một không khí học tập tích cực hơn.
Để tổ chức dạy học dự án hiệu quả, cần lựa chọn những chủ đề có thời lượng hợp lý và số lượng dự án học tập trong mỗi học kỳ phù hợp với từng lớp, nhằm tránh quá tải cho học sinh Việc này đòi hỏi sự thống nhất trong kế hoạch giáo dục của nhóm bộ môn Với vai trò là nhóm trưởng, tổ trưởng bộ môn, chúng tôi đã chọn các chủ đề phù hợp với đối tượng học sinh tại địa bàn thành phố trong các buổi sinh hoạt chuyên môn.
Dạy học dự án mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho môn Giáo dục công dân (GDCD) Để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy, giáo viên cần lựa chọn nội dung phù hợp, giúp biến những giờ học khô khan thành những trải nghiệm sinh động và hấp dẫn cho học sinh.
3.2 Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội thông qua thực hiện các Dự án trải nghiệm thực tế
Trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, Bộ GD-ĐT nhấn mạnh việc tổ chức hoạt động trải nghiệm như một nhiệm vụ quan trọng nhằm phát triển năng lực học sinh Hoạt động này giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn, kết nối lý thuyết với thực hành, và tạo sự hài hòa giữa nhận thức và hành động Qua đó, học sinh sẽ hình thành các năng lực thực tiễn như quan sát, phân tích, tổng hợp, đồng thời phát triển tư duy và tiềm năng sáng tạo của bản thân.
Trong phần "Công dân với kinh tế," chúng tôi tổ chức dạy học theo phương pháp dự án, với các Dự án trải nghiệm thực tế được xây dựng có kế hoạch cụ thể Hoạt động này giúp học sinh phát triển kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm và năng lực tự đánh giá, đặc biệt là khả năng tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội Nội dung tổ chức cho phép từng học sinh tham gia trực tiếp và trở thành chủ thể của hoạt động Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh tham gia vào các hoạt động thực tiễn, từ đó khái quát và sắp xếp kinh nghiệm thành tri thức, phát triển năng lực thực tiễn và tiềm năng sáng tạo Quá trình trải nghiệm cũng giúp học sinh hình thành thái độ đúng đắn trước các vấn đề cuộc sống, chịu trách nhiệm về hành vi của bản thân, đấu tranh với những hành vi sai trái và biết cảm thụ cái đẹp trong cuộc sống.
Khi tổ chức các Dự án hoạt động trải nghiệm thực tế, giáo viên cần lưu ý những nguyên tắc sau:
Để đảm bảo hiệu quả trong dạy học, dự án hoạt động trải nghiệm thực tế cần tập trung vào việc giúp học sinh phát triển năng lực chung và năng lực đặc thù của bộ môn, đồng thời rèn luyện kỹ năng sống Mục tiêu này sẽ là định hướng quan trọng xuyên suốt quá trình tổ chức các hoạt động.
Kết luận
Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh trong dạy học Giáo dục Công dân cấp THPT là nhiệm vụ quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh triển khai chương trình Giáo dục phổ thông 2018 từ năm học 2022 Việc này không chỉ giúp học sinh nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội mà còn trang bị cho các em kỹ năng cần thiết để tham gia tích cực vào cộng đồng.
Năm 2023, cấp THPT đã áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và hoạt động trải nghiệm sáng tạo, giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực Những đổi mới này không chỉ làm phong phú nội dung bài giảng mà còn tạo ra không khí học tập sáng tạo, giảm bớt sự khô khan thường thấy trong môn Giáo dục công dân.
Việc phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh trong dạy học GDCD cấp THPT là khả thi nhờ vào trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm của giáo viên Môn GDCD tích hợp nhiều kiến thức từ các môn học khác, giúp quá trình hình thành năng lực này trở nên dễ dàng hơn Do đó, đề tài này có tiềm năng ứng dụng cao trong thực tiễn giáo dục.
Dạy học theo dự án là một yêu cầu thiết yếu đối với giáo viên trong quá trình đổi mới phương pháp giảng dạy, đồng thời cũng là mong muốn của học sinh hiện nay.
Môn Giáo dục công dân (GDCD) đóng vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông, giúp học sinh hình thành thế giới quan lành mạnh, phân biệt đúng sai, tôn trọng bản thân và người khác, cũng như phát triển các phẩm chất như trung thực, khiêm tốn, dũng cảm, yêu thương và vị tha Kiến thức từ môn học này còn trang bị cho học sinh những kỹ năng sống thiết yếu, như ý thức tổ chức kỷ luật và thái độ đúng đắn trong việc nhận thức và chấp hành pháp luật Tuy nhiên, chất lượng dạy và học môn GDCD vẫn còn nhiều bất cập do nhiều nguyên nhân khác nhau.
Lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp tại trường THPT Lê Viết Thuật không chỉ giúp mềm hóa kiến thức mà còn làm cho tiết dạy trở nên sinh động, tăng cường khả năng tự học cho học sinh Giáo viên và học sinh đã hợp tác, điều chỉnh để phát triển các hoạt động tiêu biểu của bộ môn Việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án đã giúp học sinh tự tin, sáng tạo hơn, từ việc lúng túng ban đầu đến khả năng trình bày lưu loát và xây dựng chương trình hoàn chỉnh Các em biết cách tìm kiếm và chọn lọc thông tin, khai thác công nghệ hiện đại, và tạo ra những sản phẩm có ý nghĩa Qua đó, học sinh hiểu rõ hơn về tinh thần hợp tác, rèn luyện tính chủ động và khả năng giải quyết tình huống, đồng thời trải nghiệm những việc mà các em từng nghĩ là không thể, từ đó nhận thức sâu sắc hơn về giá trị cuộc sống.
Việc áp dụng các kinh nghiệm giảng dạy giúp giáo viên giảm áp lực về kiến thức trong mỗi bài học, không cần thực hiện nhiều phương pháp cùng lúc mà chỉ cần quan sát và nhận xét để hướng học sinh vào nội dung trọng tâm Qua tổ chức trò chơi và sử dụng sơ đồ bài học, giáo viên có thể học hỏi từ sự sáng tạo của học sinh, những người thể hiện sự hào hứng và tâm lý thoải mái trong các tiết học Sau hai năm thực hiện, giáo viên và đồng nghiệp vẫn liên tục rút kinh nghiệm, điều chỉnh để cải thiện các hoạt động và phương pháp giảng dạy Những thành công đạt được đã khẳng định vị trí của bộ môn trong nhà trường và thay đổi nhận thức của học sinh, từ đó mong muốn kinh nghiệm này sẽ được áp dụng rộng rãi tại các trường THPT trên địa bàn.
Kiến nghị
a Đối với Sở GD&ĐT
Tiếp tục thực hiện các hoạt động chuyên môn đa dạng nhằm tạo cơ hội cho giáo viên giao lưu, học hỏi và nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ.
- Giới thiệu một số nguồn tư liệu tham khảo.
- Động viên, khuyến khích giáo viên làm đồ dung dạy học. b Đối với BGH nhà trường
- Có quan điểm nhìn nhận đúng vai trò môn học GDCD trong nhà trường.
- Khuyến khích, động viên và có chính sách hỗ trợ nhất định trong việc làm đồ dùng dạy học.
Đội ngũ giáo viên GDCD hiện đang phải giảng dạy nhiều lớp với số lượng giáo viên hạn chế, vì vậy rất mong Ban Giám Hiệu tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên hoàn thành tốt nhiệm vụ giảng dạy.
- Phải tích cực đổi mới phương pháp.
- Thường xuyên cập nhật thông tin để đảm bảo tính mới, tính thực tiễn của bộ môn.
- Đầu tư trong soạn giáo án, nhiệt tình trong giảng dạy.
- Mạnh dạn thay đổi cách dạy, cách học cho phù hợp đối tượng và đảm bảo sinh động, hiệu quả sau mỗi tiết dạy.
- Tích cực dự giờ, sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học
Bài viết này chia sẻ kinh nghiệm áp dụng phương pháp dạy học dự án môn Giáo dục công dân tại các trường THPT Lê Viết Thuật, THPT Dân tộc Nội trú tỉnh – Thành phố Vinh, và THPT Nguyễn Duy Trinh - Nghệ An Chúng tôi nhận thức rằng vẫn còn nhiều thiếu sót và rất mong nhận được ý kiến đóng góp từ quý thầy cô, các anh chị, cũng như bạn đồng nghiệp để cải thiện và hoàn thiện sáng kiến này.
Cô giáo Hoàng Thị Kim Liên và học sinh trường THPT Nguyễn Duy Trinh
Cô Nguyễn Thị Hương cùng học sinh trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh
Học sinh trường THPT Lê Viết Thuật báo cáo dự án
