NỘI DUNG
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC TẠO HỨNG THÚ, NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN MÔN NGỮ VĂN CẤP THPT
1.1 Các loại hình thức tổ chức DH
Hình thức dạy học được định nghĩa bởi Đặng Vũ Hoạt (2006) là hoạt động dạy học được tổ chức theo một trật tự và chế độ nhất định, nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy đại học đã quy định Hình thức này thể hiện sự kết hợp thống nhất giữa mục đích, nhiệm vụ, nội dung, phương pháp và phương tiện dạy học.
Các khái niệm đề cập ở trên đều thống nhất ở việc cho rằng hình thức tổ chức
Để thực hiện nhiệm vụ và mục đích dạy học (DH), cần chú trọng đến các yếu tố liên quan như không gian DH, nội dung DH, đối tượng tham gia và phương tiện hỗ trợ Hình thức tổ chức DH cần phù hợp với điều kiện giáo dục cụ thể, bao gồm nhiệm vụ DH, giáo viên, học sinh và cơ sở vật chất Mặc dù có nhiều hình thức tổ chức DH khác nhau, nhưng tất cả đều phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản như nguyên tắc trực quan, nguyên tắc hệ thống và nguyên tắc gắn lý thuyết với thực hành.
Dựa trên quan niệm về hình thức dạy học, các hình thức tổ chức dạy học đã được phân loại dựa trên các yếu tố như nội dung kiến thức, đối tượng tham gia, không gian và thời gian diễn ra hoạt động Khi giáo dục phát triển, hệ thống hình thức tổ chức dạy học ngày càng phong phú và đa dạng Một số hình thức cơ bản bao gồm dạy học trực tiếp (dạy học đối mặt), dạy học trực tuyến (E-learning) và dạy học kết hợp giữa dạy học trực tiếp và trực tuyến (B-learning).
1.2 Quan điểm về dạy học trực tuyến
Khái niệm dạy học trực tuyến
DH trực tuyến (E-learning) là phương pháp giảng dạy sử dụng nền tảng trực tuyến, cho phép sự tương tác linh hoạt giữa giáo viên và học sinh Hình thức học này không chỉ duy trì mà còn mở rộng cơ hội tiếp cận bài học, mang lại nhiều lợi ích giáo dục đáng kể cho người học.
Trong bối cảnh HS và GV không thể đến trường vì lý do chủ quan và khách quan, việc kích thích khả năng sáng tạo của GV và HS trở nên cần thiết, từ đó hỗ trợ hiệu quả cho phương pháp dạy học truyền thống Điều này cũng giúp rèn luyện và nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, đồng thời tận dụng các nguồn tài nguyên hữu ích từ internet trong quá trình dạy và học.
1.3 Mục đích của dạy học trực tuyến
Dạy học trực tuyến nhằm hỗ trợ hoặc thay thế dạy học trực tiếp tại các cơ sở giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên, nâng cao chất lượng giảng dạy và hoàn thành chương trình giáo dục Hoạt động này còn giúp phát triển năng lực sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học, thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành Giáo dục, đồng thời mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho học sinh, cho phép các em học tập ở mọi nơi, mọi lúc.
1.4 Tạo hứng thú trong dạy học trực tuyến môn Ngữ Văn cấp THPT
Trong thế kỷ 21, giáo dục ngày càng thể hiện vai trò quan trọng trong sự phát triển của nhân loại Jacques Delors đã khẳng định rằng giáo dục là một trong những công cụ mạnh mẽ nhất để xây dựng tương lai.
Để đáp ứng sự đổi mới và tiến bộ của thời đại, nền giáo dục Việt Nam cần có sự chuyển mình mạnh mẽ Đảng ta nhấn mạnh rằng giáo dục là sự nghiệp chung của toàn Đảng, toàn dân, trong đó giáo viên đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.
(Nghị quyết TW II - Khóa VIII).
Luật Giáo dục Điều 28.2 nhấn mạnh rằng phương pháp giáo dục phổ thông cần phát huy tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh Điều này phải phù hợp với đặc điểm của từng lớp học và môn học, đồng thời bồi dưỡng kỹ năng tự học, khả năng làm việc nhóm, và rèn luyện kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn Mục tiêu là tác động tích cực đến tình cảm của học sinh, mang lại niềm vui và hứng thú trong học tập.
Theo Đại từ điển Tiếng Việt (Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, 1998), hứng thú được định nghĩa với hai nghĩa chính: Thứ nhất, hứng thú là biểu hiện của nhu cầu, khiến cho chủ thể tìm cách thỏa mãn và tạo ra khoái cảm, thích thú, đồng thời huy động sinh lực để nỗ lực thực hiện Thứ hai, hứng thú còn được hiểu là sự ham thích.
Hứng thú là tâm trạng vui vẻ và hào hứng mà con người cảm nhận khi tham gia vào một hoạt động nào đó.
Sự say mê và hứng thú giúp con người làm việc hiệu quả hơn, dễ dàng đạt thành công nhanh chóng Hứng thú là động lực thúc đẩy con người khám phá sâu sắc bản chất của đối tượng, khuyến khích hoạt động tích cực và sự sáng tạo Nó mang lại nhiều lợi ích trong cuộc sống và đặc biệt trong quá trình dạy học.
- Hứng thú có tác dụng chống lại sự mệt nhọc và những cảm xúc tiêu cực, duy trì trạng thái tỉnh táo ở con người.
- Hứng thú định hướng và duy trì tính tích cực của con người, làm con người chịu khó tìm tòi và sáng tạo.
Hứng thú là yếu tố quan trọng trong việc phát triển và hình thành nhân cách, đóng góp vào khả năng thực hiện các hoạt động trí tuệ, thẩm mỹ và nhiều dạng hoạt động khác.
- Hứng thú làm cho con người xích lại gần nhau hơn.
Dạy học là một nghệ thuật đặc biệt, khác biệt hoàn toàn với các ngành nghề khác, vì sai lầm trong giáo dục không thể sửa chữa ngay lập tức và có thể để lại hậu quả lâu dài Một giáo viên yếu kém không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn gây ra hệ lụy cho cả một thế hệ học sinh Do đó, việc trở thành giáo viên giỏi là vô cùng quan trọng, không chỉ cho học sinh và đồng nghiệp mà còn cho tương lai của cả dân tộc.
“Người thầy trung bình chỉ biết nói,
Người thầy giỏi biết giải thích,
Người thầy xuất chúng biết minh họa,
Người thầy vĩ đại biết cách truyền cảm hứng”
Việc truyền cảm hứng học tập cho học sinh là yếu tố thiết yếu trong giáo dục Như Galileo Galilei đã nói: “Chúng ta không thể dạy ai làm bất cứ điều gì, chúng ta chỉ có thể giúp họ khám phá điều đó.” Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khơi dậy niềm đam mê và hứng thú trong quá trình học tập.
MỘT SỐ BIỆN PHÁP TẠO HỨNG THÚ CHO HỌC SINH, NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN MÔN NGỮ VĂN CẤP THPT
1 Biện pháp 1: Tổ chức cuộc thi trực tuyến “Góc học tập đáng yêu ”
1.1 Mục đích cuộc thi: Tạo không gian, góc học tập học tập thoải mái, ngăn nắp
Ngạn ngữ Đức có câu “Bắt đầu làm việc bằng sự nghỉ ngơi”, điều này đặc biệt đúng trong việc học, nơi 40 phút làm việc kèm 5 phút thư giãn mang lại hiệu quả cao hơn 45 phút làm việc liên tục Sự nhiệt tình và tổ chức khoa học của giáo viên trong giờ dạy trực tuyến là yếu tố quan trọng để kích thích hứng thú học tập của học sinh Tạo ra một bầu không khí tích cực và thi đua giữa các học sinh là cần thiết, và việc xây dựng “Góc học tập đáng yêu” cho mỗi thành viên sẽ góp phần không nhỏ vào việc tăng cường sự hứng thú và thành công trong tiết học online.
Không gian học tập thoải mái đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học Cảm xúc tích cực sẽ góp phần làm tăng hiệu suất hoạt động nhận thức của học sinh.
Khởi động năm học mới bằng học trực tuyến do dịch bệnh, giáo viên có thể tổ chức mini game để tạo sân chơi lành mạnh, giúp học sinh giao lưu, thư giãn và làm quen với nhau Việc trang trí góc học tập theo sở thích cá nhân không chỉ kích thích hứng thú học tập mà còn khơi nguồn sáng tạo Một góc học tập đáng yêu và gọn gàng giúp học sinh hình thành thói quen tốt, thường xuyên ngồi vào bàn học, đồng thời làm cho không gian sống thêm thoáng mát và dễ chịu, được cha mẹ đánh giá cao về ý thức học tập của con em mình.
Mỗi giáo viên cần xây dựng cho mình một không gian làm việc yên tĩnh, thoáng mát và thoải mái Điều này không chỉ giúp giáo viên tìm thấy sự hứng thú trong công việc mà còn tạo điều kiện để họ truyền tải năng lượng tích cực đến học sinh.
Mỗi thành viên trong lớp sẽ chụp ảnh góc học tập của mình kèm chú thích và đăng lên nhóm lớp trên Facebook hoặc Zalo Giáo viên và học sinh sẽ bình luận và thể hiện cảm xúc bằng cách like hoặc thả tim để lựa chọn những bức ảnh được bình chọn nhiều nhất Giải thưởng sẽ được trao khi cả cô và trò trở lại học trực tiếp tại trường.
Giải thưởng có thể là những món quà nhỏ, đồ dùng học tập, Khiến cho các em thích thú, có động lực cố gắng, nỗ lực trong học tập.
Một số hình ảnh góc học tập của học sinh đạt giải trong cuộc thi
(Góc học tập của em Thanh Huyền đã đạt giải của lớp 10B)
2 Biện pháp 2: Theo dõi quá trình học tập của học sinh bằng các phần mềm tiện ích Quizizz, Padlet
2.1 Sử dụng phần mềm Quizizz
2.1.1 Ưu điểm khi sử dụng phần mềm Quizizz
Tổ chức trò chơi là một phương pháp khởi động hiệu quả, giúp tăng cường động cơ học tập cho học sinh Theo Hallowen (1989), các trò chơi có khả năng kích thích sự hứng thú và tạo động lực học tập mạnh mẽ hơn so với sách giáo khoa và tài liệu học tập truyền thống.
Ngữ văn trò chơi ô chữ thường xuyên được sử dụng
Các trò chơi trong môi trường công nghệ đã chứng minh hiệu quả trong việc thu hút sự tham gia của tất cả học sinh trong lớp học.
Quizizz là phần mềm học tập miễn phí dựa trên nền tảng trò chơi, cho phép người dùng tạo các bài kiểm tra trắc nghiệm, trả lời ngắn và dài với hình ảnh, video tích hợp dễ dàng Giao diện hấp dẫn và âm thanh sống động của Quizizz thu hút học sinh, khơi gợi sự tò mò trong quá trình học tập Giáo viên có thể xem kết quả ngay lập tức qua bảng xếp hạng sau khi học sinh hoàn thành bài kiểm tra, giúp đánh giá hiệu quả học tập Ngoài việc khởi động bài học, Quizizz còn được sử dụng để kiểm tra, khảo sát và điểm danh trong lớp học trực tuyến Phần mềm này tương thích với mọi thiết bị như điện thoại và máy tính, giúp giáo viên soạn thảo câu hỏi một cách nhanh chóng và hiệu quả.
2.1.2 Cách sử dụng phần mềm Quizizz
Bước 1: Truy cập https://quizizz.com/ đăng nhập bằng tài khoản Google hoặc Microsoft.
Bước 2: Chọn creat (tạo mới) để thêm câu hỏi cho Quizizz Đặt tên cho chủ đề:
Chọn dạng câu hỏi: Có nhiều dạng câu hỏi nhiều lựa chọn, tích ô, điền vào chỗ trống, câu hỏi mở, bình chọn
Thêm câu hỏi, tích xanh vào phương án đúng, ấn save để lưu lại để hoàn thành câu hỏi.
Bước 3: Chọn Startalivequiz để bắt đầu chơi và hướng dẫn học sinh điền mã để chơi.
Bước 4: Theo dõi kết quả của học sinh thông qua bảng xếp loại Quizizz
2.1 Sử dụng phần mềm Padlet
2.1.1.Ưu điểm của phần mềm Padlet
Padlet là một nền tảng trực tuyến cho phép người dùng chia sẻ và giới thiệu ý tưởng, chủ đề một cách dễ dàng, tương tự như một tấm bảng trong lớp học Nổi bật với tính năng cho phép chia sẻ các file phương tiện, Padlet cho phép người dùng trình bày nội dung đa dạng như video, hình ảnh, tài liệu, văn bản và liên kết trang web Điều này không chỉ giúp giáo viên tạo ra những bài giảng sinh động hơn mà còn tạo điều kiện thuận lợi để học sinh đóng góp ý kiến một cách dễ dàng.
Padlet mang lại nhiều ưu điểm vượt trội cho lớp học trực tuyến như điểm danh, thu hồi sản phẩm và bài tập về nhà, kiểm tra vở soạn, cũng như hỗ trợ thảo luận nhóm và tóm tắt chủ đề Với giao diện đẹp mắt, đơn giản và dễ sử dụng, Padlet giúp xây dựng nội dung bài học thú vị hơn Công cụ này tương thích với hầu hết các thiết bị như điện thoại, máy tính và laptop, cho phép giáo viên và học sinh tương tác mọi lúc, mọi nơi Đặc biệt, việc đăng ký tài khoản miễn phí và tính phù hợp với nhiều độ tuổi khiến Padlet trở thành một công cụ hỗ trợ hữu ích cho giáo viên trong dạy học trực tuyến.
Các ý tưởng dạy học có thể thực hiện trên Padlet:
Công cụ điểm danh và thu bài tập về nhà giúp giáo viên dễ dàng thu thập nội dung và bài làm của học sinh chỉ trong chốc lát Học sinh có thể chụp ảnh bài làm và vở soạn của mình để đăng lên Padlet Giáo viên có khả năng nhận xét và chấm điểm ngay dưới từng bài đăng trên Padlet Đặc biệt, với mỗi câu hỏi, giáo viên có thể xóa nội dung giống như việc xóa một chiếc bảng.
Dùng Padlet để thực hiện các kĩ thuật dạy học tích cực:
Kỹ thuật động não là một phương pháp hiệu quả trong giảng dạy, trong đó giáo viên chia sẻ bảng về một vấn đề và đặt ra các câu hỏi có tính chất tranh luận Học sinh được khuyến khích đưa ra ý kiến và phản biện dựa trên các từ khóa trong bài học Điều này tạo cơ hội cho các em thể hiện suy nghĩ của mình mà không lo ngại về việc phát biểu trực tiếp trong lớp Hơn nữa, tính năng ẩn danh trong bình luận giúp học sinh thoải mái hơn khi chia sẻ ý tưởng của mình.
Thảo luận nhóm trên Padlet cho phép giáo viên tạo không gian tương tác dễ dàng cho học sinh, nơi họ có thể bình luận và thảo luận về các chủ đề được giao Với khả năng không giới hạn số lượng người tham gia, mọi thay đổi sẽ được cập nhật ngay lập tức, giúp tăng cường sự hợp tác Đặc biệt, tính năng ẩn danh giúp học sinh thoải mái chia sẻ ý tưởng và quan điểm mà không lo ngại.
Giáo viên có thể tóm tắt một chủ đề học tập thông qua văn bản, hình ảnh, sơ đồ tư duy hoặc liên kết để giúp học sinh ôn tập trước bài kiểm tra Đây cũng là cơ hội để học sinh thảo luận về các vấn đề trong văn học, tạo ra một diễn đàn tương tác và khuyến khích sự tham gia của các em.
Tương tác 24/7 giữa giáo viên và học sinh giúp cả hai dễ dàng giao tiếp mọi lúc, mọi nơi Học sinh có thể lưu giữ và cập nhật câu hỏi, cũng như nhận câu trả lời từ giáo viên khi không có thời gian trong lớp học hoặc khi họ không dám đặt câu hỏi Phương pháp này cho phép học sinh đặt câu hỏi một cách ẩn danh, tạo cơ hội cho thầy cô tương tác hàng ngày, ngay cả với những học sinh nhút nhát nhất.
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
Mục đích thực nghiệm
Cần xác định, với chương trình Ngữ văn THPT 2018, việc DH theo hình thức E-learning:
1 Có góp phần phát huy sự hứng thú học tập và tính tích cực của HS?
2 Có phát huy được khả năng sáng tạo trong việc thiết kế bài học của GV?
3 Có cải thiện chất lượng DH, nâng cao hiệu quả học tập trong việc phát hiện, bồi dưỡng năng lực phẩm chất chung và chuyên biệt cho HS?
4 Có vượt qua được những rào cản chủ quan, khách quan, duy trì sự liền mạch và hệ thống của việc DH trong mọi tình thế?
Trả lời những câu hỏi này sẽ giúp xác định các đóng góp của đề tài, khắc phục những hạn chế hiện có, từ đó nâng cao chất lượng quá trình dạy học Điều này cũng giúp duy trì sự liên tục trong việc dạy học trong mọi tình huống và đáp ứng yêu cầu đào tạo học sinh theo hướng phát triển năng lực.
Đối tượng, địa bàn và thời gian thực nghiệm
- Đối tượng: HS lớp 10B, trường THPT Tây Hiếu, thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An
Website DH trực tuyến: Qua phần mềm Lms.vnedu.com có kết nối vớiZoom.vn
Thời gian thực nghiệm
Nội dung thực nghiệm
GV dạy văn bản: “Tỏ lòng” – Phạm Ngũ Lão, Sách giáo khoa 10, tập 1, NXB giáo dục.
Phương pháp
Trong quá trình thực nghiệm sư phạm, chúng tôi đã khảo sát 82 học sinh, chia thành hai nhóm: nhóm lớp 10B áp dụng các biện pháp của đề tài nghiên cứu và nhóm lớp 10K thực hiện phương pháp dạy học truyền thống.
3.5.2 Phương pháp quan sát giờ học thực nghiệm
Trong quá trình quan sát và ghi nhận các tiết học của lớp thực nghiệm, chúng tôi chú trọng vào hoạt động dạy học của giáo viên cũng như sự tương tác giữa giáo viên và học sinh.
- Phân phối thời gian cho từng hoạt động DH của nội dung bài học đó trong một tiết
Học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập cá nhân và nhóm thông qua các thao tác điều khiển hoạt động học tập trên website đào tạo trực tuyến Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả học tập mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tương tác và hợp tác giữa các học sinh.
- Năng lực tiếp thu kiến thức của HS và đánh giá năng lực đó dựa trên kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập
Sau khi kết thúc tiết học thực nghiệm sư phạm, cần tiến hành trao đổi với giáo viên và học sinh để rút ra những kinh nghiệm quý báu cho việc vận hành và sử dụng website dạy học trực tuyến Việc này sẽ giúp cải thiện quá trình triển khai kế hoạch bài dạy qua hình thức E-learning, nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Kế hoạch bài dạy thực nghiệm
- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản
- Năng lực đọc – hiểu các tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
Năng lực hợp tác và giao tiếp đóng vai trò quan trọng trong việc trao đổi và thảo luận về những thành tựu, hạn chế, cũng như các đặc điểm cơ bản và giá trị của các tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp nâng cao nhận thức về di sản văn hóa, đồng thời khuyến khích sự tương tác tích cực giữa các cá nhân trong việc nghiên cứu và đánh giá giá trị nghệ thuật của thơ ca.
- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm của các tác phẩm thơ trữ tình trung đại Việt Nam.
- Năng lực tự học, tạo lập văn bản nghị luận.
- Hình thành nhân cách bồi dưỡng tình cảm: Bồi dưỡng nhân cách sống có lí tưởng, quyết tâm thực hiện lí tưởng.
II THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1 Chuẩn bị của giáo viên
- Thiết bị dạy học: SGK, SGV Ngữ văn 10 (tập 1); Tài liệu chuẩn kiến thức – kĩ năng Ngữ văn 11; Bài soạn; Bài giảng Powerpoit; phiếu học tập
- Tư liệu tham khảo:Văn học trung đại Việt Nam (NXB Giáo dục 2002)
- Với sự hỗ trợ của phần mềm Lms.vnedu.com và zoom.vn
2 Chuẩn bị của học sinh
- SGK, SBT Ngữ văn 10 (tập 1) soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi
+ Sưu tầm tư liệu, hình ảnh vể Phạm Ngũ Lão
+ Đọc văn bản, trả lời câu hỏi phần hướng dẫn học bài
Chuẩn bị bài tập (Nạp sản phẩm trên phần mềm Padlet)
+ Nhóm 1: Tìm hiểu về tác giả Phạm Ngũ Lão, tác phẩm “Tỏ lòng”.
+ Nhóm 2: Tìm hiểu về thời đại nhà Trần.
+ Nhóm 3: Đối chiếu, so sánh bản dịch thơ và bản nguyên tác.
III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1 HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU ( 5 phút)
* Mục tiêu; Phương pháp/Kĩ thuật dạy học
- Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS tiếp cận bài mới.
- Phương pháp, kĩ thuật: Thuyết trình, trình bày một phút
* Hình thức tổ chức hoạt động:
1 Trò chơi giải ô chữ Ô chữ gồm 5 hàng ngang, giáo viên trình chiếu câu hỏi cho từng hàng ngang, học sinh trả lời.
Câu 1: Tác phẩm nào được mệnh danh là “bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên” của đất nước ta?
Câu 2: Văn học Việt Nam từ thế kỷ XV đến hết thế kỷ XVII mang nội dung yêu nước với âm hưởng nào?
Câu 3: Đây là hình thức chữ viết xưa của người Việt, dựa vào chữ Hán mà đặt ra.
Câu 4: Điền từ còn thiếu trong câu sau: Văn học Việt Nam từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIX còn được gọi là văn học …… ……
Câu 5: Văn học Việt Nam từ thế kỷ X đến hết thế kỷ XIV mang nội dung yêu nước với âm hưởng nào?
Bài viết này giới thiệu về từ khóa "Đông A" và khái niệm "Hào khí Đông A" Bạn có biết ý nghĩa của cái tên này và những giá trị văn hóa lịch sử mà nó mang lại không? Hào khí Đông A thể hiện tinh thần kiên cường và lòng yêu nước của dân tộc, đóng góp vào sự phát triển văn hóa và lịch sử Việt Nam.
2 Cho HS quan sát một số hình ảnh
Lễ hội Phù Ủng – Hưng Yên
Những hình ảnh này gợi cho em nhớ đến nhân vật nào trong lịch sử?
2 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC(32 phút)
* Mục tiêu/Phương pháp/Kĩ thuật dạy học
Vẻ đẹp của con người thời Trần thể hiện qua tầm vóc, tư thế và lý tưởng cao cả, phản ánh sức mạnh và tinh thần kiên cường của dân tộc Thời đại này mang trong mình khí thế hào hùng, thể hiện quyết tâm chiến thắng trước mọi thử thách.
+ Hình ảnh kì vĩ; ngôn ngữ hàm xúc, giàu tính biểu cảm.
- Phương pháp: Trực quan, kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận nhóm,
Công não, thông tin - phản hồi, mảnh ghép.
* Hình thức tổ chức hoạt động:
Hoạt động của GV và HS Sản phẩm dự kiến
1 Hướng dẫn HS tìm hiểu chung
- Nhóm 1 trình bày dự án: Tìm hiểu về tác giả Phạm Ngũ Lão, tác phẩm “Tỏ lòng” Cần làm rõ:
+ Tác giả: nhân thân, sự nghiệp, di sản văn học
+ Tác phẩm: hoàn cảnh ra đời, nhan đề, thể loại…
- Đại diện nhóm 1 trình bày, các nhóm còn lại theo dõi, nhận xét;
GV củng cố, chú ý tích hợp lịch sử.
- Nhóm 2 trình bày dự án: Tìm hiểu về thời đại nhà Trần Cần làm rõ:
+ Một số nhân vật nổi tiếng
+ Cách tổ chức bộ máy nhà nước
+ Cách tổ chức quân đội.
- Đại diện nhóm 2 trình bày, các nhóm còn lại theo dõi, nhận xét;
GV củng cố, chú ý tích hợp lịch sử.
- Phạm Ngũ Lão (1255-1320), quê ở làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, tỉnh Hưng Yên
- Là danh tướng thời Trần, có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên.
- Bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến, quyết thắng chống giặc Mông - Nguyên của quân đội nhà Trần.
- Nhan đề: tên chữ Hán là “Thuật hoài”:bày tỏ nỗi lòng.
Thời đại nhà Trần (1225 – 1400) kéo dài 175 năm với 12 triều vua, nổi bật với nhiều chiến công lừng lẫy và những nhân vật xuất chúng Đây là thời kỳ mà hào khí Đông A lan tỏa mạnh mẽ, để lại cho hậu thế nhiều bài học quý giá.
2 Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản
GV gọi HS đọc văn bản, hướng dẫn cho HS cách đọc đúng, diễn cảm: giọng điệu hào hùng, mạnh mẽ.
Bài thơ được viết theo thể thơ nào và cách chia bố cục của thể thơ đó ra sao? Từ những điều này, chúng ta có thể xác định bố cục của văn bản.
- HS trả lời, GV củng cố.
- Nhóm 3 trình bày dự án: Đối chiếu, so sánh bản dịch thơ và bản nguyên tác
(Cần làm rõ các điểm chưa đạt:
+ Hoành sóc -> dịch: múa giáo
+ Tì hổ -> dịch: chưa có phép so sánh)
- Đại diện nhóm 3 trình bày, các nhóm còn lại theo dõi, nhận xét;
- Đọc phiên âm và dịch thơ ở hai câu đầu, em chú ý đến hình ảnh nào? Vì sao những hình ảnh đó lại gây sự chú ý của em?
Em hãy so sánh phầm phiên âm với dịch thơ ?
(So sánh hình ảnh: cầm ngang ọn giáo và múa giáo)
II Đọc hiểu văn bản
1 Đọc, phân chia bố cục
+ Hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội thời Trần.
+ Hai câu sau: Nỗi lòng của tác giả
2 So sánh bản dịch thơ và bản nguyên tác
3 Đọc hiểu chi tiết a Hai câu thơ đầu
* Hình ảnh tráng sĩ cầm ngang ngọn giáo bảo vệ non sông đã mấy thu:
Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật ẩn dụ để thể hiện sức mạnh của toàn dân tộc trước sự xâm lược của phong kiến phương Bắc Qua hình ảnh và biểu tượng, tác giả khắc họa tinh thần đoàn kết, kiên cường của nhân dân, từ đó nhấn mạnh ý chí chống giặc và bảo vệ độc lập dân tộc Biện pháp này không chỉ làm nổi bật sức mạnh tập thể mà còn tạo ra cảm xúc mạnh mẽ, khơi dậy lòng tự hào dân tộc trong lòng người đọc.
Theo em người trai thời phong kiến thường quan niện về công danh (chí làm trai) như nào?
GVMR: Quan niệm đó ta gặp nhiều trong văn chương trung đại:
NCT: Đã mang tiếng ở trong trời đất/ Phải có danh gì với núi sông.
PBC: Sinh vi nam tử yếu hi kì/
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di.
Khi làm bài thơ này PNL đều đã
+ Cầm ngang ngọn giáo -> thế tĩnh -> tư thế chủ động, tự tin, điềm tĩnh của con người có sức mạnh nội lực
+ Múa giáo -> thế động -> gợi trình độ thuần thục của nghề cung kiếm trong thao tác thực hành, thiên về sự biểu diễn có tính chất phô trương
Hình tượng con người và tráng sĩ thời trần: mạnh mẽ, tư thế sẵn sàng,
- Kháp kỉ thu: Đã mấy thu/ Trải mấy thu
Người tráng sĩ bảo vệ non sông đã bao năm mà vẫn không mệt mỏi
-> Người tráng sĩ trong tâm thế xứng ngang với vũ trụ
* Hình ảnh ba quân (dân tộc)
Biện pháp so sánh trong văn học thể hiện sức mạnh của ba quân như hổ báo, với khí thế hùng dũng có khả năng nuốt trôi trâu, đồng thời khái quát hóa sức mạnh tinh thần của một dân tộc mang trong mình hào khí Đông A.
Bức tranh đẹp với hai hình ảnh lồng ghép: hình tráng sĩ và hình ảnh dân tộc, tạo nên sự ấn tượng mạnh mẽ từ cảm hứng chủ quan Tác phẩm không chỉ mang chất sử thi hoành tráng mà còn thể hiện chân thực cái hồn của sự việc và tinh thần của thời đại.
- Quan niệm về chí làm trai của người trai thời phong kiến:
+ Lập công để lại sự nghiệp
+ Lập danh để lại tiếng thơm, lưu tên tuổi vào sử sách
- Quan niệm của PNL: Công danh nam tử còn vương nợ (Trái) có công và danh Vậy câu thơ này mang ý nghĩa gì?
Từ quan niệm về chí làm trai đó,
PNL đã nẩy sinh tâm trạng gì khi nhớ đến cổ nhân? Ý nghĩa của nỗi thẹn?
+ Trái: Nợ/Trách ( Trách nhiêm)
PNL thấy mình chưa hoàn thành trách nhiệm với nợ công danhLuống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu
+ Thẹn: Xấu hổ với mình, với đời + Ý nghĩa của nỗi thẹn:
Sự khiêm tốn và ý thức trách nhiệm của công dân trong lúc đất nước gặp khó khăn thể hiện khát vọng cống hiến cho Tổ quốc, từ đó nâng cao nhân cách con người.
Khát vọng lập công danh để thỏa mãn "chí nam nhi" và cống hiến tài trí nhằm "tận trung báo quốc" thể hiện lẽ sống cao đẹp của con người trong thời đại Đông A.
Em hãy đánh giá khái quát nội dung nghệ thuật của VB
Vị danh tướng Phạm Ngũ Lão thể hiện những lý tưởng cao đẹp, ghi dấu ấn tự hào trong một thời kỳ oanh liệt và hào hùng của lịch sử dân tộc.
- Nghệ thuật: Hình ảnh thơ hoành tráng, thích hợp với việc tái hiện khí thế hào hùng của thời đại và tầm vóc, chí hướng của người anh hùng.
- Ngôn ngữ cô đọng, hàm súc, có sự dồn nén cao độ về cảm xúc.
3 HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP ( 5 phút )
* Mục tiêu/Phương pháp/Kĩ thuật dạy học
- Mục tiêu: Củng cố kiến thức, thực hành áp dụng kiến thức vừa học
- Phương pháp/kĩ thuật : Động não, trình bày một phút, dạy học nêu vấn đề,
* Hình thức tổ chức hoạt động:
Bài tập 1: (Thảo luận, phản biện)
Cảm nhận của em về ý nghĩa tích cực của bài thơ đối với thế hệ thanh niên ngày nay?
- Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày nay:
+ Sống phải có hoài bão, ước mơ và biết mơ ước những điều lớn lao.
+ Nỗ lực hết mình và không ngừng để thực hiện hoài bão và hoàn thiện bản thân.
+ Gắn khát vọng, lợi ích của bản thân với lợi ích của tổ quốc, nhân dân.
Bài tập 2: Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi:
Hào khí Đông A là biểu tượng mạnh mẽ của sức mạnh và tinh thần dân tộc, giữ vững vận nước trước mọi kẻ thù xâm lược Nó không chỉ là bức tường chắn bảo vệ mà còn khơi dậy tiềm năng tinh thần ẩn giấu trong lòng người Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão như hạt muối tinh túy, kết tinh từ biển cả và ánh sáng mặt trời, phản ánh một thời đại rực rỡ trong lịch sử và văn học Việt Nam.
( Trích Văn bản Ngữ văn 10, gợi ý đọc hiểu và lời bình, Vũ Dương Quỹ-Lê Bảo, trang 75, NXBGD 2006)
1/ Anh/ chị hiểu Hào khí Đông A là gì ?
2/ Cụm từ chống lại mọi kẻ thù xâm lược thuộc thành phần gì trong câu văn?
3/ Xác định biện pháp tu từ về từ trong văn bản Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp đó.
4/ Người viết tỏ thái độ như thế nào khi nhận xét về bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão ? Định hướng trả lời:
1/ Hào khí Đông A là hào khí thời Trần, tức khí thế chống ngoại xâm của quân dân đời nhà Trần, vì chữ Trần có thể đọc theo lối chiết tự là Đông A.
2/ Cụm từ chống lại mọi kẻ thù xâm lược thuộc thành phần chêm xen
3/ Biện pháp tu từ về từ trong văn bản là so sánh Cụ thể :
- Hào khí Đông A - một cơn gió mạnh - con đê chắn giữ
- Thuật hoài - một hạt muối kết tinh từ nước biển và ánh sáng mặt trời
Hiệu quả nghệ thuật của bài thơ "Thuật Hoài" thể hiện qua việc tạo ra những hình ảnh cụ thể, gợi mở sự liên tưởng phong phú trong tâm trí người đọc Điều này không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp của Hào khí Đông A mà còn khắc họa sâu sắc giá trị tinh thần và ý nghĩa văn hóa của tác phẩm.
4/ Người viết tỏ thái độ ca ngợi, đánh giá rất cao vị trí bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão trong văn mạch của dân tộc.
4 HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG (2 phút )
* Mục tiêu/Phương pháp/Kĩ thuật dạy học
- Mục tiêu: Đạt những yêu cầu về kĩ năng đọc hiểu văn bản, nắm được nội dung của bài, có sự vận dụng và mở rộng kiến thức
- Phương pháp: Đọc sáng tạo, kĩ năng trình bày, năng lực tự học.
* Hình thức tổ chức hoạt động: HS làm ở nhà, nộp sản phẩm lên phần mềm Padlet, GV theo dõi, giải đáp thắc mắc của HS:
- Tìm những bài thơ thể hiện hào khí Đông A thời Trần?
- Từ nỗi lòng của Phạm Ngũ Lão trong bài thơ, em hãy viết một đoạn văn với chủ đề “Phát huy hào khí Đông A trong thời hiện đại”
3.6 Kết quả thực nghiệm sư phạm
3.6.1 Phân tích diễn biến của quá trình thực nghiệm sư phạm
Từ kết quả quan sát tiết học ở các lớp thực nghiệm được tiến hành theo kế hoạch bài dạy đã xây dựng, chúng tôi có các nhận xét:
Học sinh có thể theo kịp nội dung và tiến độ bài học nhờ vào hệ thống học liệu đã được cập nhật đầy đủ trên website học trực tuyến Việc dạy học giúp khắc phục gián đoạn do mạng trường, cho phép học sinh tự hoàn thành nhiệm vụ học tập sau giờ học khi đường truyền tốt hơn Điều này đặc biệt có lợi cho những học sinh cần thêm thời gian để hoàn thành nhiệm vụ dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
