NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Một số vấn đề lí luận và thực tiễn về bồi dưỡng năng lực tự chủ, tự học cho học sinh, công tác đoàn và phông trào thanh niên ở trường THPT
Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành từ tố chất bẩm sinh và quá trình học tập, rèn luyện Nó cho phép con người kết hợp kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân như hứng thú, niềm tin và ý chí để thực hiện thành công một hoạt động cụ thể, từ đó đạt được kết quả mong muốn trong những điều kiện nhất định.
Năng lực tự chủ là khả năng tự đưa ra quyết định sáng suốt dựa trên ý kiến và giá trị cá nhân, không bị ảnh hưởng hay ép buộc bởi người khác.
Năng lực tự học là khả năng tự suy nghĩ và hoạt động của người học, dựa trên sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ, nhằm thực hiện hiệu quả các hoạt động học tập.
Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho thanh niên Việt Nam, được thành lập và lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản Việt Nam cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh Tổ chức này tập hợp những thanh niên ưu tú, nỗ lực phấn đấu vì mục tiêu độc lập dân tộc kết hợp với chủ nghĩa xã hội, xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và văn minh.
Công tác đoàn và phong trào thanh niên là những hoạt động và chương trình do tổ chức Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thực hiện nhằm phát triển và nâng cao vai trò của thanh niên trong xã hội.
1.1.2 Tầm quan trọng của việc bồi dưỡng, phát huy năng lực tự chủ, tự học cho học sinh ở trường THPT
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0, nhà trường không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu học tập và yêu cầu của xã hội Do đó, việc bồi dưỡng năng lực tự chủ và tự học cho học sinh là cực kỳ quan trọng Chỉ thông qua tự học và rèn luyện đa dạng, học sinh mới có thể khắc phục thiếu hụt về tri thức và kỹ năng, từ đó xây dựng sự tự tin trong cuộc sống và công việc.
Trong quá trình tự học, học sinh cần vận dụng năng lực trí tuệ để giải quyết vấn đề, trở thành chủ thể của quá trình nhận thức Việc tự tìm tòi, đào sâu suy nghĩ và phê phán giúp học sinh hiểu kiến thức một cách sâu sắc hơn Do đó, tự học không chỉ nâng cao kiến thức mà còn nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.
Trong quá trình tự học, người học phát triển kiến thức thông qua các hoạt động tư duy cá nhân Những người có khả năng tự học có thể thu thập, xử lý thông tin và áp dụng kiến thức vào thực tiễn, đồng thời tự kiểm tra và đánh giá quá trình học tập của mình Vì vậy, tự học không chỉ giúp người học giải quyết các vấn đề học tập mà còn vận dụng hiệu quả vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn.
Tự học đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các kỹ năng và phương pháp học tập khoa học Qua việc lặp đi lặp lại các thao tác tư duy, người học sẽ phát triển những kỹ năng cần thiết cho quá trình học tập Chính vì vậy, tự học được coi là nền tảng của cách học, như Bác Hồ đã nhấn mạnh: “về cách học phải lấy tự học làm cốt”.
Khi tự học, người học cần áp dụng các thao tác tư duy như so sánh, phân tích, tổng hợp, quy nạp, khái quát và trừu tượng hóa để hoàn thành nhiệm vụ Việc này không chỉ giúp giải quyết vấn đề mà còn rèn luyện tư duy một cách thường xuyên Mặc dù lượng kiến thức không thay đổi, nhưng với những nhiệm vụ ngày càng cao, người học sẽ phát triển kỹ năng và năng lực giải quyết vấn đề, từ đó tư duy cũng được nâng cao dần theo thời gian.
Trong thời đại thông tin bùng nổ hiện nay, nguồn thông tin phong phú và đa dạng được cung cấp qua nhiều phương thức khác nhau Kỹ năng tự học tốt giúp người học khai thác hiệu quả những nguồn tài nguyên này để nâng cao kiến thức Tự học không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được thành công mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của mỗi cá nhân.
Chương trình giáo dục phổ thông theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lực tự chủ và tự học Việc phát triển những kỹ năng này là cần thiết để học sinh có thể thích ứng tốt hơn với môi trường học tập và cuộc sống.
Bộ GD-ĐT đã yêu cầu học sinh Trung học phổ thông cần phát triển năng lực tự chủ, tự học và tự hoàn thiện, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và chuẩn bị cho tương lai.
* Về năng tự tự chủ, học sinh THPT cần:
- Luôn chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập và trong cuộc sống, biết vươn lên để có lối sống tự lực
- Biết tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng của bản thân
- Đánh giá được những ưu điểm và hạn chế về tình cảm, cảm xúc của bản thân; tự tin, lạc quan
- Biết tự điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi của bản thân; luôn bình tĩnh và có cách cư xử đúng
- Sẵn sàng đón nhận và quyết tâm vượt qua thử thách trong học tập và đời sống
- Biết tránh các tệ nạn xã hội
- Điều chỉnh được hiểu biết, kĩ năng, kinh nghiệm của cá nhân cần cho hoạt động mới, môi trường sống mới
Để thích ứng với cuộc sống và đáp ứng với những yêu cầu mới, việc thay đổi cách tư duy và biểu hiện thái độ, cảm xúc của bản thân là rất quan trọng.
- Nhận thức được cá tính và giá trị sống của bản thân
- Năm được những thông tin chính về thị trường lao động, về yêu càu và triển vọng của các ngành nghề
Sau khi tốt nghiệp THPT, việc xác định hướng phát triển nghề nghiệp là rất quan trọng Bạn cần lập kế hoạch chi tiết và lựa chọn các môn học phù hợp với định hướng nghề nghiệp của mình Điều này sẽ giúp bạn trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để đạt được mục tiêu trong tương lai.
* Về năng lực tự học, học sinh THPT cần:
- Xác định được nhiệm vụ học tập dựa trên kết quả đã đạt được; biết đặt mục tiêu học tập chi tiết, cụ thể, khắc phục những hạn chế
Tổ chức các hoạt động đoàn và phong trào thanh niên nhằm bồi dưỡng, phát huy năng lực tự chủ, tự học cho học sinh ở trường THPT Phạm Hồng Thái
Giáo dục thanh niên là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị, với Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh giữ vai trò quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ này Đoàn được giao trách nhiệm là "trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên", nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức và lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi Tại các trường THPT, công tác giáo dục chính trị tư tưởng càng trở nên cần thiết, khi đây là nơi tập trung đông đảo đoàn viên thanh niên, những người sẽ là chủ nhân tương lai của đất nước Để đạt hiệu quả trong công tác giáo dục, cần đa dạng hóa hình thức tổ chức các hoạt động đoàn và phong trào thanh niên Hoạt động đoàn phải đổi mới nội dung, phong phú về hình thức, khuyến khích đoàn viên thanh niên tham gia tích cực và định hướng cho họ thông qua những phong trào thiết thực, gần gũi Qua đó, thanh niên có cơ hội tự chủ, sáng tạo và thể hiện tài năng cùng lý tưởng của bản thân.
Trong những năm qua, công tác đoàn và phong trào thanh niên tại trường THPT Phạm Hồng Thái đã được đổi mới về nội dung và phương thức tổ chức Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng được triển khai qua nhiều hình thức đa dạng, hấp dẫn, giúp phát huy tính tích cực và tự giác trong việc tự bồi dưỡng, tự giáo dục của thanh niên Các phong trào hành động cách mạng do Đoàn phát động đã tạo ra môi trường thực tiễn sinh động, góp phần rèn luyện và cống hiến cho thanh niên.
2.1.1 Tổ chức diễn đàn (Phụ lục 3 - H3.1)
Diễn đàn “Tự hào Đoàn TNCS Hồ Chí Minh - Khát vọng tuổi trẻ”
Giáo dục học sinh về lịch sử, sự phát triển và truyền thống vẻ vang của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là rất quan trọng, nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho công tác Đoàn và phong trào thanh niên.
+ Thúc đẩy quá trình tự học, tự vươn lên để thực hiện khát vọng tuổi trẻ
+ Đoàn trường xây dựng kế hoạch tổ chức diễn đàn, báo cáo với Ban Giám hiệu và triển khai tới các chi đoàn
+ Chỉ đạo các chi đoàn sinh hoạt với chủ đề của diễn đàn, xây dựng tham luận, nạp tham luận về Ban Chấp hành Đoàn trường
+ Lựa chọn 5 tham luận có chất lượng tốt nhất, có tính gợi mở, tranh luận luận cao để trình bày tại diễn đàn
+ Chuẩn bị một số tiết mục văn nghệ, đoạn phim tư liệu gắn với chủ đề của diễn đàn
Diễn đàn “Tự hào Đoàn TNCS Hồ Chí Minh - Khát vọng tuổi trẻ” được tiến hành với 2 phần, giữa các phần có xen các tiết mục văn nghệ
Phần 1: Tự hào truyền thống vẻ vang của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
+ Ban tổ chức chiếu phim tư liệu về Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
Tổ chức cho học sinh khám phá quá trình hình thành, phát triển và các truyền thống của Đoàn thông qua việc đặt câu hỏi giao lưu, tạo cơ hội cho tất cả học sinh tham gia.
Phần 2: Khát vọng tuổi trẻ
+ Đại diện các chi đoàn (có tham luận được Ban Chấp hành lựa chọn) trình bày tham luận
+ Thảo luận, đối thoại, trao đổi giữa các đại diện các chi đoàn có tham luận và học sinh tham gia diễn đàn
2.1.2 Tổ chức tham quan (Phụ lục 3- H 3.2)
Vào tháng 3, nhân dịp Tháng Thanh niên, Ban Chấp hành Đoàn trường đã phối hợp cùng nhà trường, Nhóm Lịch sử và giáo viên chủ nhiệm tổ chức cuộc hành trình “Về nguồn” cho học sinh Chương trình này giúp học sinh tham quan các di tích lịch sử quan trọng của địa phương, bao gồm Nhà thờ họ Phạm, Xứ ủy Trung Kì, Nghĩa trang Thái Lão và Đền vua Lê, nhằm nâng cao nhận thức về lịch sử và văn hóa quê hương.
Trước khi tham quan di tích, giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh tìm hiểu và xây dựng bài giới thiệu về di tích cho lớp mình Tại di tích, một đại diện sẽ đóng vai người hướng dẫn, chia sẻ với giáo viên và bạn bè về sự ra đời, những điểm nổi bật và ý nghĩa của di tích Sau buổi tham quan, học sinh cần viết bài thu hoạch, nêu rõ suy nghĩ cá nhân sau khi trải nghiệm các di tích.
2.1.3 Tổ chức hoạt động đọc sách, trò chuyện với nhân chứng lịch sử (Phụ lục 3- H3.3) a Tổ chức hoạt động đọc sách
+ Rèn luyện thói quen đọc sách, phương pháp làm việc với sách, bồi dưỡng năng lực tự chủ, tự học cho học sinh
+ Giúp học sinh tiếp cận với nhiều giá trị văn hóa nhân loại một cách chủ động
Đoàn trường đã phát động phong trào xây dựng tủ sách tại các chi đoàn, nhằm khuyến khích việc đọc sách và nâng cao kiến thức cho học sinh Tủ sách được hình thành từ nhiều nguồn hỗ trợ, bao gồm việc cấp phát từ Đoàn trường, chi đoàn tự mua, quyên góp từ học sinh, cũng như tài trợ từ phụ huynh và các mạnh thường quân.
+ Tổ chức hoạt động đọc sách mỗi tuần 1 lần trong giờ sinh hoạt đoàn
Nhằm chào mừng "Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam", chúng tôi tổ chức nhiều hoạt động phong phú như thi đại sứ văn hóa đọc và trưng bày, giới thiệu tủ sách chi đoàn Bên cạnh đó, sự kiện cũng bao gồm các buổi gặp mặt, giao lưu và trò chuyện với những nhân chứng lịch sử, tạo cơ hội cho mọi người hiểu sâu hơn về giá trị văn hóa và lịch sử của dân tộc.
Giáo dục truyền thống và lý tưởng cách mạng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành đạo đức văn hóa cho học sinh Đồng thời, việc bồi dưỡng tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc sẽ giúp nâng cao bản lĩnh chính trị và năng lực tự chủ của thế hệ trẻ.
Đoàn trường đã lập kế hoạch tổ chức hoạt động gặp mặt và giao lưu với các nhân chứng lịch sử, sau đó trình Ban Giám hiệu để được phê duyệt và triển khai đến các chi đoàn.
Giao nhiệm vụ cho Ban Chấp hành tổ chức buổi gặp mặt và giao lưu, bao gồm việc mời nhân chứng lịch sử, xác định thời gian tổ chức và xây dựng chương trình hoạt động cụ thể.
Tại buổi gặp mặt, các nhân chứng lịch sử đã chia sẻ những câu chuyện quý giá từ chính trải nghiệm của họ, mang đến cái nhìn sâu sắc cho học sinh Họ không chỉ là những người chứng kiến mà còn có thể giới thiệu những hiện vật lịch sử sống động, giúp học sinh hiểu rõ hơn về quá khứ.
Học sinh được khuyến khích tham gia vào các buổi kể chuyện lịch sử, nơi các em có cơ hội trao đổi và trò chuyện trực tiếp với nhân chứng lịch sử Điều này không chỉ giúp các em hiểu rõ hơn về quá khứ mà còn tạo điều kiện cho việc bày tỏ thắc mắc và những điều chưa rõ ràng, từ đó nâng cao sự tương tác và hiểu biết của các em về các sự kiện lịch sử.
+ Sau buổi gặp gỡ, giao lưu với nhân chứng lịch sử, học sinh làm bài thu hoạch
2.2 Tổ chức phong trào “xung kích - đồng hành”
2.2.1 Thành lập các đội xung kích, tuyên truyền
+ Tạo điều kiện để học sinh trực tiếp tham gia vào hoạt động thực tế, đảm bảo duy trì an ninh, an toàn trật tự trong trường học
+ Phát huy năng lực chủ động, sáng tạo của học sinh trong giải quyết các vấn đề thực tiễn
- Cách thức tổ chức hoạt động:
Đoàn trường tiến hành lựa chọn thành viên và ban hành quyết định thành lập Đội an ninh xung kích, dựa trên các tiêu chí như đạo đức tư cách tốt, nghiêm túc, nhiệt tình, trách nhiệm, bản lĩnh vững vàng, sức khỏe tốt và kỹ năng thực hành.
Đội ANXK đã phân công các thành viên phụ trách từng khối lớp và lập lịch trực để thực hiện công tác kiểm tra, giám sát nề nếp học sinh cả trong và ngoài trường Hàng ngày, đội sẽ báo cáo kết quả giám sát cho Ban Thường vụ Đoàn trường.
2.2.2 Thành lập các Câu lạc bộ (Phụ lục 3-H3.4)
(CLB khoa học, CLB phòng - chống ma túy, CLB âm nhạc, CLB bóng chuyền, CLB bóng đá…)
+ Tạo nên môi trường để học sinh trao đổi, sinh hoạt nhằm phát triển năng lực tự chủ, kỹ năng tự học, kỹ năng làm việc nhóm
Kết quả thực hiện
Đoàn trường THPT Phạm Hồng Thái đã nhận thức rõ vai trò quan trọng của việc bồi dưỡng năng lực tự chủ và tự học cho học sinh, cùng với sự ảnh hưởng của công tác đoàn và phong trào thanh niên Trong những năm học qua, đoàn trường đã tổ chức nhiều hoạt động và phong trào đa dạng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tạo môi trường học tập tốt hơn cho học sinh Những hoạt động này không chỉ khơi dậy niềm tin và khát vọng cống hiến ở học sinh mà còn giúp các em nhận ra giá trị và điểm mạnh của bản thân, từ đó phát huy khả năng tự chủ trong nhận thức và hành động Đồng thời, công tác đoàn cũng khuyến khích học sinh, đặc biệt là cán bộ lớp và cán bộ đoàn, không ngừng tự học và bồi dưỡng để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 kéo dài, giáo dục gặp nhiều khó khăn, buộc các hoạt động phải chuyển sang hình thức trực tuyến Điều này đòi hỏi học sinh phát triển năng lực tự chủ và tự học để đạt kết quả tốt Vai trò của các bộ môn và hoạt động đoàn trong việc hình thành và bồi dưỡng năng lực này đã được chứng minh qua những kết quả đáng khích lệ.
Bảng thống kê kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh toàn trường
Tốt Khá Trung bình Yếu
SL TL SL TL SL TL SL TL
Bảng thống kê kết quả xếp loại học lực học sinh toàn trường
T Năm học Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL
Trong 5 năm qua, chất lượng giáo dục toàn diện tại trường THPT Phạm Hồng Thái đã được nâng cao đáng kể, với tỷ lệ học sinh đạt hạnh kiểm tốt và học lực khá, giỏi cao Tỷ lệ tốt nghiệp THPT khối 12 liên tục tăng qua các năm: 98,2% (2017-2018), 99% (2018-2019), và 100% trong hai năm 2019-2021 Thành công này là kết quả của việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý, cùng với nỗ lực của học sinh và sự hỗ trợ của phụ huynh Việc rèn luyện năng lực tự chủ và tự học cho học sinh cũng đóng vai trò quan trọng Ngoài ra, công tác đoàn và phong trào thanh niên đã góp phần thúc đẩy hoạt động giáo dục, với nhiều học sinh phấn đấu trở thành đảng viên trong thời gian học tại trường, giúp trường luôn dẫn đầu huyện Hưng Nguyên về số lượng học sinh được kết nạp đảng.
Công tác đoàn và phong trào thanh niên đóng vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng năng lực tự chủ và tự học cho học sinh THPT, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện Mục tiêu là hình thành một lớp thanh niên ưu tú, kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.
