Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và phát triển các biện pháp tích cực nhằm nâng cao năng lực học sinh trong việc chuyển hóa vật chất và năng lượng trong chương trình Sinh học 11 Mục tiêu là cải thiện hiệu quả quá trình dạy học tại trường phổ thông thông qua việc thử nghiệm các phương pháp giảng dạy sáng tạo và hiệu quả.
- Rèn luyện cho HS kĩ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận về hoạt động KTBH
- Nghiên cứu chương trình và sách giáo khoa sinh học, đặc biệt phần chuyển hóa vật chất và năng lượng – sinh học 11
Nghiên cứu các biện pháp tổ chức hoạt động KTBH (Kỹ thuật dạy học) trong việc áp dụng vào từng bài học về chuyển hóa vật chất và năng lượng trong chương trình Sinh học 11 là rất cần thiết Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn tạo điều kiện cho học sinh hiểu sâu hơn về các khái niệm sinh học Các phương pháp và cách thức tổ chức hoạt động KTBH cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với từng nội dung bài học, nhằm khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh.
4 Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
- HS THPT khối 11, GV giảng dạy sinh học ở THPT
5.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận
- Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến đề tài
Phương pháp quan sát sư phạm, phương pháp điều tra khảo sát, phương pháp tổng kết kinh nghiệm
5.3 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Phương pháp nghiên cứu trên nhóm lớp thực nghiệm được thực hiện thông qua việc đánh giá các tiêu chí tương ứng với các mức độ đạt được Kết quả sẽ được so sánh với lớp đối chứng để xác định hiệu quả của phương pháp này.
5.4 Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng toán xác suất, thống kê để xử lí số liệu và tính toán
6 Những đóng góp mới của đề tài
- Về mặt lý luận: Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận về sử dụng các biện pháp tích cực để KTBH
Cung cấp nguồn tư liệu hữu ích giúp giáo viên dễ dàng lựa chọn và áp dụng vào bài giảng, từ đó phát huy năng lực cho học sinh Điều này góp phần nâng cao hiệu quả học tập trong việc giảng dạy tại trường phổ thông.
1 Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1 Quan niệm về hoạt động KTBH
KTBH là những hoạt động cuối cùng giúp tạo ấn tượng lâu dài về kiến thức đã học và khuyến khích sự suy ngẫm của người học, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập Các hoạt động KTBH bao gồm luyện tập, củng cố, liên hệ vận dụng và mở rộng để khám phá kiến thức mới Trong quá trình này, giáo viên không chỉ tổ chức mà còn hướng dẫn người học tham gia vào các hoạt động.
GV sử dụng các hoạt động kết thúc để kiểm tra và củng cố kiến thức của học sinh, đồng thời nhấn mạnh thông tin quan trọng và nhận diện những hiểu lầm của người học Học sinh thấy các hoạt động này hữu ích cho việc tóm tắt và đánh giá sự hiểu biết về các điểm chính, cũng như liên kết ý tưởng bài học với kiến thức đã học trước đó và áp dụng vào tình huống mới.
1.1.2 Mục đích của hoạt động KTBH
KTBH là hoạt động cuối cùng trong giờ học, bao gồm việc luyện tập củng cố và mở rộng kiến thức, nhằm tạo ấn tượng lâu dài về bài học và khuyến khích sự suy ngẫm của người học Mục đích của KTBH là nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, đồng thời giúp học sinh phát triển các năng lực như tự học, hợp tác, thực hành và đánh giá.
1.1.3 Cấu trúc hoạt động KTBH
Hoạt động KTBH bao gồm việc luyện tập, củng cố và mở rộng kiến thức thông qua các hình thức dạy học hiện đại, nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
* Hoạt động luyện tập, củng cố:
Mục đích của hoạt động này là củng cố và hoàn thiện kiến thức, kỹ năng cho học sinh Hoạt động yêu cầu học sinh vận dụng trực tiếp kiến thức đã học để giải quyết các bài tập và tình huống thực tế Đây là hoạt động quan trọng, giúp học sinh kết hợp lý thuyết với thực hành, đồng thời cho giáo viên cơ hội kiểm tra kết quả tiếp thu của học sinh.
Hoạt động này có thể được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau, chủ yếu nhằm tạo cơ hội cho học sinh thực hành và trải nghiệm kiến thức Qua đó, học sinh có thể khái quát lại nội dung bài học theo cách riêng của mình Các hoạt động này có thể do giáo viên gợi ý và hướng dẫn, hoặc học sinh tự phát triển ý tưởng riêng để thực hành Đặc biệt, sau mỗi lần thực hành, giáo viên khuyến khích học sinh sáng tạo và khám phá nhiều nội dung khác, giúp học sinh hưởng lợi nhiều hơn từ việc tự mình thực hiện các hoạt động đó.
Giúp học sinh áp dụng kiến thức và kỹ năng để giải quyết các tình huống mới trong học tập và cuộc sống là rất quan trọng Các hoạt động nghiên cứu và sáng tạo cần được khuyến khích, đồng thời học sinh nên gần gũi với gia đình và địa phương để nhận sự hướng dẫn, hỗ trợ trong việc hoàn thành nhiệm vụ học tập.
* Hoạt động mở rộng và liên hệ
Giúp học sinh duy trì niềm đam mê học tập suốt đời là rất quan trọng Họ cần nhận thức rằng kiến thức không chỉ giới hạn trong trường học mà còn có rất nhiều điều bổ ích khác cần khám phá Việc khuyến khích tư duy học hỏi liên tục sẽ giúp các em phát triển toàn diện và không bao giờ ngừng mở rộng hiểu biết của bản thân.
GV cần khuyến khích HS tiếp tục tìm tòi và mở rộng kiến thức ngoài lớp học (chiều sâu hoặc theo chiều rộng)
HS chủ động tạo ra các tình huống vấn đề dựa trên nội dung bài học và thực tiễn cuộc sống, đồng thời áp dụng kiến thức và kỹ năng đã học để tìm ra nhiều giải pháp khác nhau.
1.1.4 Ý nghĩa của hoạt động KTBH đối với dạy học theo hướng phát triển năng lực HS
Bài giảng dù hấp dẫn nhưng thiếu KTBH (Kiểm tra bài học) thì chưa thể coi là dạy tốt Nhiều giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của KTBH, dẫn đến việc bỏ qua hoặc thực hiện một cách hình thức Thực tế cho thấy KTBH giúp học sinh ghi nhớ kiến thức hiệu quả hơn, và việc nhắc lại kiến thức trong quá trình củng cố rất có ích cho trí nhớ KTBH thường xuyên không chỉ giúp giáo viên đánh giá chất lượng bài giảng mà còn xác định mức độ tiếp thu của học sinh, từ đó có thể điều chỉnh phương pháp giảng dạy kịp thời.
* Đối với GV: Khi tổ chức hoạt động KTBH bằng những biện pháp tích cực
+ GV biết được mức độ nắm bắt bài học của HS
Giáo viên có thể đánh giá năng lực thực hành của học sinh thông qua các hoạt động tích cực Từ đó, giáo viên điều chỉnh và bổ sung phương pháp dạy học phù hợp, xác định hoạt động nào thích hợp với từng nội dung giảng dạy.
Giáo viên có khả năng khơi gợi những vấn đề và ý tưởng mới, giúp học sinh tiếp cận và phát triển tư duy đa chiều về bản chất của các khái niệm và quá trình sinh học.
* Đối với HS: Khi tổ chức hoạt động KTBH bằng những biện pháp tích cực
+ Giúp HS khái quát lại kiến thức một cách logic, có hệ thống, và HS dễ ghi nhớ các kiến thức dưới những hình thức khác nhau
+ Giúp HS có cơ hội tìm kiếm các nguồn thông tin mới, buộc HS phải tư duy vận động để so sánh, đối chiếu
+ Tạo hứng thú học tập, gợi mở những ý tưởng mới, tạo cơ hội để HS áp dụng ý tưởng vào các tình huống mới
+ HS có thể phát biểu ý kiến cá nhân về nội dung bài học và có thể áp dụng vào thực tiễn
+ HS có thể thực hành sản phẩm bài học dưới những hình thức khác nhau, qua đó hình thành năng lực, phẩm chất của người học
Như vậy các biện pháp tích cực sử dụng ở phần KTBH là tạo điều kiện cho
