1 A PHẦN MỞ ĐẦU I LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Giáo dục Việt Nam đổi theo hướng dạy học phát huy lực người học Người giáo viên khơng cịn giữ địa vị “độc tơn” mà trở thành người đồng hành, tổ chức, hướng dẫn, hỗ trợ học sinh tìm kiếm tri thức Trong mơn Ngữ văn, dạy học phát huy lực trọng phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ, hợp tác giao tiếp, học tập suốt đời… Người giáo viên dạy văn bên cạnh vai trò người “kĩ sư tâm hồn” cịn phải thay đổi vị trí, khơng cịn người cung cấp kiến thức mà chuyển sang người hướng dẫn, tổ chức, hỗ trợ học sinh thực hoạt động học Vậy làm để tích cực hóa hoạt động học sinh? Bằng cách để tạo môi trường học tập tương tác, phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ người học? Đó băn khoăn, trăn trở tác giả tìm đến đề tài Thơ trung đại đời cách khoảng thời gian hàng trăm năm, với dấu ấn thi pháp “mã văn hóa” riêng Nguyễn Trãi nhà thơ kiệt xuất dân tộc, kết tinh tinh hoa văn học Lí Trần mở bước ngoặt cho phát triển thơ ca dân tộc Thơ Nôm Nguyễn Trãi mở đầu cho phát triển thơ ca Tiếng Việt, mộc mạc, giản dị dễ tiếp thu, với học sinh kỉ XXI Hiểu đồng điệu với trăn trở, ưu tư đời, người ông cách hậu tri âm với người anh hùng dân tộc mà đời “tiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lịng” Trong q trình giảng dạy, nhiều em học sinh hay hỏi tôi: thơ trung đại, thơ Nôm Nguyễn Trãi, làm để viết cảm nhận tốt? Hơn nữa, xu đổi phương pháp dạy học ngày nay, việc tích cực hóa hoạt động học sinh, phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ, hợp tác, xử lí thơng tin, tổng hợp kiến thức áp dụng sáng tạo vào sống…thông qua dự án học tập cần ý hết Để góp phần giải khó khăn học sinh gặp phải đáp ứng yêu cầu đổi phương pháp dạy học Ngữ văn nhà trường phổ thơng, tiệm cận chương trình Giáo dục tổng thể 2018, tơi tìm đến đề tài: Dạy học dự án thơ “Cảnh ngày hè” Nguyễn Trãi II GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI Giới hạn nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu sở lý luận thực tiễn dạy học dự án cách thức vận dụng phương pháp dạy học dự án phân môn Ngữ văn, vận dụng qua dạy học chủ đề thơ Nôm Nguyễn Trãi- thơ “Cảnh ngày hè” Giới hạn địa bàn: Đề tài triển khai nghiên cứu trường THPT địa bàn huyện Đô Lương, Nghệ An III BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI: Ngoài phần mở đầu phần kết luận, phần nội dung triển khai qua bốn phần: Phần một: Phương pháp dạy học dự án Phần hai: Cách thiết kế dạy học môn Ngữ văn theo phương pháp Dạy học dự án Quyết định tên dự án: Tên dự án phải thể tính có vấn đề, kích thích động hứng thú cho học sinh tìm hiểu, gắn với thực tiễn Xác định mục tiêu dự án: Xác định câu hỏi định hướng: giáo viên đặt vấn đề định hướng cho học sinh nhiệm vụ cần giải qua câu hỏi định hướng gồm câu hỏi tổng quát câu hỏi nội dung Xác định hệ thống phương tiện phương pháp thực dự án Xác định đối tượng, thời gian môi trường thực dự án Xây dựng hoạt động dự án: Phần ba: Vận dụng phương pháp dạy học dự án dạy học thơ “Cảnh ngày hè” nhằm tích cực hóa hoạt động học sinh, phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ, hợp tác, xử lý thơng tin 1.Quyết định tên dự án: Có thể lựa chọn dự án: Sức sống thơ Nôm Nguyễn Trãi”, “Cảnh ngày hè” Nguyễn Trãi- hành trình tiếp lửa” Xác định mục tiêu dự án: Xác định câu hỏi định hướng: giáo viên đặt vấn đề định hướng cho học sinh nhiệm vụ cần giải qua câu hỏi định hướng gồm câu hỏi tổng quát câu hỏi nội dung Ví dụ với dự án “Cảnh ngày hè” Nguyễn Trãi- hành trình tiếp lửa” chúng tơi xây dựng câu hỏi tổng quát “ Sự cách tân Nguyễn Trãi thơ Nôm”? xác định câu hỏi nội dung, chuyển giao nhiệm vụ học tập cho nhóm học sinh Xác định hệ thống phương tiện phương pháp thực dự án Xác định đối tượng, thời gian môi trường thực dự án Xây dựng hoạt động dự án: Giai đoạn 1- chuẩn bị: chia nhóm, phân cơng nhiệm vụ, thiết kế chương trình… Giai đoạn 2- học kĩ năng: GV giới thiệu cho HS kĩ cần thiết để thực dự án: kĩ công nghệ thông tin, làm video… Giai đoạn 3- Hoạt động trải nghiệm sáng tạo thực nhiệm vụ học tập: nhóm trưởng phân cơng nhiệm vụ cho thành viên: thu thập, xử lý thơng tin,tìm nguồn thơng tin…lập báo cáo hoàn thiện sản phẩm Giai đoạn 4- dạy học chuyên đề: Sự cách tân Nguyễn Trãi thơ Nôm gắn với dạy học thơ “Cảnh ngày hè”, học sinh trình bày, giới thiệu sản phẩm nhóm Các nhóm cịn lại theo dõi, quan sát, lắng nghe để nhận xét sản phẩm nhóm bạn Đặt câu hỏi, trao đổi nhiệm vụ, sản phẩm với nhóm Giai đoạn 5- hồn thành sản phẩm tổng kết dự án Giáo viên nhận xét, đánh giá sản phẩm trình thực hiện, tiêu chí để chấm điểm Phần bốn: Hiệu đề tài IV: PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH: ĐỀ TÀI KẾT HỢP NHIỀU PHƯƠNG PHÁP: Phương pháp thống kê phân loại, phương pháp so sánh, đối chiếu, nghiên cứu lý luận, nghiên cứu thực tiễn, phương pháp thực nghiệm sư phạm B NỘI DUNG PHẦN MỘT: CƠ SỞ LÝ LUẬN DẠY HỌC DỰ ÁN Phương pháp dạy học Phương pháp dạy học cách thức, tương tác chung giáo viên học sinh điều kiện dạy học định, nhằm đạt mục tiêu việc dạy học Có ba bình diện cần xem xét phương pháp dạy học: quan điểm, phương pháp dạy học cụ thể kĩ thuật dạy học 1.1 Quan điểm phương pháp dạy học Được hiểu tổng thể định hướng hành động phương pháp, mà có kết hợp nhiều yếu tố như: nguyên tắc dạy học; sở lý thuyết lý luận dạy học; môi trường điều kiện dạy học; định hướng cụ thể vai trò giáo viên, học sinh tham gia vào trình dạy học Quan điểm dạy học bao gồm định hướng có tính chiến lược mơ hình lý thuyết phương pháp dạy học 1.2 Phương pháp dạy học cụ thể Có nhiều phương pháp dạy học phương pháp thảo luận, nghiên cứu, trò chơi hay xử lý tình huống, đóng vai, học nhóm,… Ở đây, phương pháp dạy học hiểu hành động, cách thức giáo viên học sinh nhằm đạt 1mục tiêu việc dạy học, điều kiện dạy học định Phương pháp dạy học cách thức giáo viên học sinh nhằm đạt mục tiêu việc học tập 1.3 Kỹ thuật dạy học Kỹ thuật dạy học bao gồm phương pháp, cách thức hành động giáo viên tình cụ thể, nhằm thực điều khiển tồn q trình dạy học Một số kỹ thuật dạy học cho giáo viên gồm: kỹ thuật chia nhóm, đặt câu hỏi, kỹ thuật hỏi chuyên gia, phòng tranh, kỹ thuật mảnh ghép hay hoàn thành nhiệm vụ,… Khái niệm phương pháp dạy học dự án Phương pháp dự án hình thức dạy học, học sinh hướng dẫn giúp đỡ giáo viên tự lực thực nhiệm vụ học tập phức tạp, có kết hợp lý thuyết thực hành, nhằm tạo sản phẩm giới thiệu chúng Nhiệm vụ phương pháp đòi hỏi người học cần có tính tự học tồn q trình học tập Làm việc nhóm hình thức làm việc phương pháp dự án Những đặc điểm phương pháp dạy học dự án Mục đích trọng tâm giáo dục tri thức; 2.Thời lượng trung bình dài (tối thiểu vài tuần học kỳ) Đa ngành, đa lĩnh vực (nghĩa nội dung giảng dạy đòi hỏi phải kết hợp kiến thức nhiều ngành học, liên mơn, tích hợp 4.Vấn đề/ chủ đề đặt phải có tính thách thức gây hứng thú với người học Người học làm trung tâm hoạt động Hoạt động nhóm hình thức làm việc chủ yếu Chủ đề phải liên hệ với vấn đề mang tính thực tiễn Có thành phẩm cụ thể, có giá trị thực tiễn 9.Mang lại hội rèn luyện nhiều kỹ sống tích cực kỹ quản lý thời gian, quản trị dự án, kỹ giải vấn đề, kỹ hợp tác nhóm, kỹ tranh luận xây dựng,… 10 Sử dụng công cụ có tính trực quan cơng nghệ thơng tin cao Mục đích dạy học dự án •Tạo sản phẩm •Thực hành nghiên cứu • Giải vấn đề Các dạng phương pháp dạy học theo dự án: - Dự án môn học: - Dự án liên mơn: - Dự án ngồi chun môn: Phân loại theo tham gia người học: dụ án nhóm, dự án cá nhân Dự án nhóm hình thức dự án chủ yếu Trong trường phổ thơng cịn có dự án tồn trường, dự án cho khối lớp, dự án cho mộ lớp học Phân loại theo tham gia người dạy: dụ án giáo viên hướng dẫn dự án nhiều giáo viên cộng tác hướng dẫn Phân loại theo quỹ thời gian: dự án nhỏ (từ 2-6 học); dự án trung bình ( thực vài ngày, giớ hạn tong tuần hoawcj40 học) Dự án lớn: dự án thực với quỹ thời gian lớn, tối thiểu tuần, kéo dài nhiều tuần Phân loaijtheo nhiệm vụ: Dựa theo nhiệm vụ trọng tâm dự án, phân loại dự án theo dạng sau: - Dụ án tìm hiểu: khảo sát thục trạng đối tượng - Dự án nghiên cứu: nhằm giải vấn đề, giải thích tượng, q trình - Dự án thực hành ( dự án kiến tạo sản phẩm): trọng tâm việc tạo sản phẩm vật chất thực hành động thực tiễn, nhằm thực nhiệm vụ trưng bày, trang trí, biểu diễn sáng tác… - Dự án hỗn hợp: có nội dung kết hợp với dạng nêu Các loaị dự án khơng hồn tồn tách biệt Trong lĩnh vực chun mơn người dạy phân loại dựa dạng dự án theo đặc thù riêng Quy trình thực hiện: Bước 1: Lập kế hoạch Xác định chủ đề Xây dựng tiểu chủ đề Lập kế hoạch nhiệm vụ học tập Giáo viên xây dựng câu hỏi định hướng: xuất phát từ nội dung học mục tiêu cần đạt được, thiết kế nhiệm vụ cho học sinh; chuẩn bị tài liệu hỗ trợ học sinh điều kiện thực dự án thực tế Học sinh làm việc nhóm để lựa chọn chủ đề dự án; xây dựng kế hoạch dự án: xác định công việc cần làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành phân cơng cơng việc nhóm, chuẩn bị nguồn thông tin để thực dự án Học sinh giáo viên thống kế hoạch nhiệm vụ học tập tieu chí đánh giá dự án Bước 2: Thực dự án Tìm kiếm thơng tin Tiến hành điều tra Thảo luận với thành viên nhóm Nhờ giáo viên hướng dẫn Giáo viên theo dõi, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho em thực dự án; đánh giá học sinh trình thực dự án Bước đầu giáo viên thơng qua sản phẩm cuối nhóm học sinh Học sinh phân công nhiệm vụ cho thành viên nhóm thực dự án theo kế hoạch; tiến hành thu thập xử lý thông tin đê hồn thành sản phẩm báo cáo; liên hệ tìm nguồn giúp đỡ cần; thường xuyên phản hồi, thông báo thơng tin cho giáo viên cho nhóm khác Bước 3: Kết thúc dự án - Tổng hợp kết Xây dựng sản phẩm Trình bày dự án Đánh giá trình học tập Giáo viên chuẩn bị sở vật chất cho phần trình bày dự án; theo dõi , đánh giá sản phẩm dự án nhóm Cuối giáo viên đưa gợi ý, rút kinh nghiệm, định hướng phương pháp học tập dự án Học sinh chuẩn bị tiến hành giới thiệu sản phẩm Giới thiệu sản phẩm dự án; tự đánh giá sản phẩm dự án nhóm đánh giá sản phẩm nhóm bạn PHẦN HAI CÁCH THIẾT KẾ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN I ĐẶC ĐIỂM CỦA HOẠT ĐỘNG DẠY ĐỌC VĂN BẢN TRONG NHÀ TRƯỜNG Hòa chung với phát triển giáo dục giới, Việt Nam, việc phát huy vai trị tích cực, chủ động, sáng tạo học sinh xác định yêu cầu quan trọng việc dạy học nhà trường phổ thông Trong cơng đổi bản, tồn diện giáo dục đào tạo, Việt Nam xác định giáo dục phổ thơng cần chuyển từ chương trình định hướng nội dung dạy học sang chương trình định hướng phát triển lực Cùng với thay đổi này, việc phát triển lực học sinh trở thành yêu cầu quan trọng trình dạy học Hoạt động dạy đọc văn nhà trường hoạt động giáo dục,có đặc trưng riêng: I.1 Đáp ứng mục tiêu giáo dục Mục tiêu chủ yếu đọc văn nhà trường mục tiêu giáo dục “ Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo vận dụng kiến thức, kĩ người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt chiều, ghi nhớ máy móc Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo sở để người học tự cập nhật đổi tri thức, kĩ năng, phát triển lực”.( Nghị Hội nghị Trung ương khóa IX đổi bản, tồn diện giáo dục đào tạo) I.2 Tính định hướng Giờ dạy đọc văn nhà trường có tính định hướng, gắn với chuẩn lực đọc phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi giáo viên tổ chức cho người đọc – học sinh chiếm lĩnh văn phương pháp, biện pháp dạy học nhằm đạt chuẩn lực đề I.3 Tính tương tác, tính cộng đồng Hoạt động đọc văn nhà trường xảy thời điểm, cộng đồng người đọc có lứa tuổi, có số điểm tương đồng kiến thức Vì mà mức độ tương tác, đồng thuận lớn Trong hoạt động đọc, xảy tương tác kiến thức văn với kiến thức người đọc, tương tác kiến thức người đọc Ý nghĩa văn hình thành tương tác văn người đọc Trong dạy đọc văn bản, có thêm chiều kích thứ ba tương tác, tương tác kiến thức giáo viên kiến thức học sinh Ý nghĩa văn mà học sinh thu nhận lớp học kết tương tác ba loại kiến thức Những kinh nghiệm sống, quan điểm thẩm mĩ, nhận thức sống học sinh có điểm khơng giống em xuất thân từ gia đình khác nhau, sống cộng đồng xã hội khác Điều tác động đến tương tác học sinh với văn bản, học sinh với văn vấn đề sống văn gợi lên Giáo viên vừa người đọc có kinh nghiệm lớp học, vừa người tổ chức tiến trình tương tác Giáo viên biết cách tổ chức cho học sinh thảo luận, chia sẻ ý tưởng, nhận thức văn vấn đề sống văn gợi lên I.4 Phát triển lực cho học sinh “ Năng lực khả thực thành công hoạt động bối cảnh định nhờ huy động tổng hợp kiến thức, kĩ thuộc tính cá nhân khác hứng thú, niềm tin, ý chí… Năng lực cá nhân đánh giá qua phương thức kết hoạt động cá nhân giải vấn đề sống”.( Dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể) Trong đọc văn giáo viên Ngữ văn trọng phát triển lực chung mà mơn Ngữ văn có nhiều điều kiện để phát triển cho học sinh là: - Năng lực thẩm mĩ - Năng giao tiếp - - Năng lực giải vấn đề sáng tạo - Năng lực hợp tác Ngồi lực trên, đọc văn cịn có nhiệm vụ phát triển lực đặc thù mơn học: Năng lực đọc văn bản: hiểu nghĩa đen nghĩa bóng từ ngữ; đốn nội dung văn dựa đề tài; suy luận ý nghĩa; thu nhận thông tin chi tiết văn đọc; nhận điểm chính, thông tin chi tiết; nhận chứng chứng minh cho lí lẽ; thể quan điểm (bao gồm việc thể hình thức viết); phân biệt kiện ý kiến; giải thích đặc điểm loại văn II TÍNH KHẢ THI CỦA VIỆC ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG DẠY HỌC NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG THPT II.1 Ưu điểm vượt trội dạy học dự án Dạy học dự án hình thức dạy học quan trọng Với ưu điểm giúp học sinh tự ý thức phát triển kiến thức kỹ thân thông qua việc thực nhiệm vụ Đây mơ hình học tập đại mà học sinh làm trung tâm học Các giáo viên hướng dẫn thực nhằm giúp phát triển kiến thức kỹ em thông qua nhiệm vụ học tập Các học sinh khuyến khích tìm tịi thực hành kiến thức học để tạo sản phẩm Với chuẩn bị chu đáo có đầu tư kĩ lưỡng giáo viên, phương pháp dự án môn Ngữ văn khắc phục tình trạng dạy đọc – chép, học sinh buồn ngủ lời nói nhẹ nhàng q…Trong dạy học dự án, học sinh phải tự lực, tự ý thức, tham gia tích cực vào giai đoạn học Chính điều giúp em có tự giác, tính trách nhiệm, sáng tạo II.2 Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học Ngữ văn Mục tiêu dạy học Ngữ văn cấp trung học phổ thông giúp học sinh đọc hiểu nội dung tường minh hàm ẩn loại văn với mức độ khó hơn, đọc hiểu với yêu cầu phát triển tư phản biện; vận dụng kiến thức đặc điểm ngôn từ văn học, phong cách tác giả, tác phẩm, yếu tố bên bên văn để hình thành lực đọc độc lập Chính việc vận dụng phương pháp dự án vô cần thiết để góp phần giúp học sinh phát huy lực thân trình tìm đến chân trời tri thức mẻ Ưu điểm bật dạy học dự án tập trung vào câu hỏi lớn vấn đề quan trọng có nhiều quan điểm liên quan tới nhiều mơn khác Đây cịn hội đưa sáng kiến thực nhiều hoạt động khác nhau, học sinh chủ động làm việc,có hứng thú với mơn học Tuy vậy, văn có đặc điểm riêng, địi hỏi người giáo viên cần có cách dạy đọc phù hợp Thực tiễn cho thấy, dạy học dự án không phù hợp việc truyền thụ kiến thức lý thuyết mang tính hệ thống rèn luyện hệ thống kỹ Mặt khác, dạy học dự án địi hỏi nhiều thời gian phương pháp dạy thay cho phương pháp thuyết trình luyện tập mà hình thức dạy học bổ sung cần thiết cho phương pháp dạy học truyền thống đòi hỏi thực thời gian định nhằm phát huy hợp tác Dạy học dự án hình thức dạy học quan trọng để thực quan điểm dạy học đại như: Định hướng người học, định hướng hành động, dạy học giải vấn đề quan điểm dạy học tích hợp Bên cạnh đó, dạy học dự án góp phần gắn lý thuyết với thực tiễn, tư hành động, nhà trường xã hội, tham gia vào việc đào tạo lực làm việc tự lực, lực sáng tạo, lực giải vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm khả cộng tác làm việc người học Dạy học dự án phù hợp dạy tác phẩm văn học chủ đề, tích hợp theo trục thời gian liên mơn Trong chương trình Ngữ văn 10, thơ văn Nguyễn Trãi chiếm thời lượng nhiều: “Cảnh ngày hè” tiết, tác gia Nguyễn Trãi tiết, Đại Cáo Bình Ngơ tiết Việc tìm hiểu thơ ca Nguyễn Trãi nói riêng di sản văn học Nguyễn Trãi nói chung với học sinh thời đại có nhiều khó khăn Thứ khoảng cách thời gian gần sáu kỉ, thứ hai học sinh học văn qua dịch chữ Nôm chữ Hán Trong văn có nhiều từ cổ, ngày khơng dùng… em khó hiểu nghĩa lời thơ Vận dụng phương pháp dự án, giáo viên định hướng chủ đề giao nhiệm vụ để em tự tìm tịi, khám phá phương diện nghệ thuật, nội dung tác phẩm, tích hợp với khám phá tìm hiểu danh thắng địa phương, phục vụ cho dự án III CÁCH THIẾT KẾ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN 10 1.Quyết định tên dự án: Tên dự án phải thể tính có vấn đề, kích thích động hứng thú cho học sinh tìm hiểu, gắn với thực tiễn Đây khâu quan trọng đầu tiên, học sinh chọn dự án hướng dẫn giáo viên Từ xây dựng đề cương kế hoạch cần xác định công việc cần làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành phân cơng cơng việc nhóm Đây bước quan trọng, tất thành viên nhóm phải tham gia xây dựng xác định: - Nhiệm vụ cần làm - Sản phẩm dự kiến - Thời gian thực hoàn thiện dự án - Cách triển khai phương pháp hoàn thành dự án Giáo viên học sinh đề xuất ý tưởng, xác định chủ đề dự án Giáo viên giới thiệu số hướng đề tài thiết thực, phù hợp với học sinh phổ thơng để học sinh chọn cụ thể hóa thành chủ đề học sinh tự đề xuất đề tài Chủ đề phải khơi nguồn ý tưởng có liên quan đến nội dung học tập, gắn với thực tiễn Xác định mục tiêu dự án: Khi định tên dự án học sinh đồng thời xác định mục tiêu cần hướng đến thực dự án Học sinh làm việc nhóm để vạch mục tiêu kiến thức, kĩ năng, kết cần đạt sau thực dự án Từ nhóm xác định cơng việc cần làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành phân công cơng việc nhóm Học sinh chuẩn bị nguồn thông tin đáng tin cậy để thực dự án, thống với giáo viên tiêu chí đánh giá dự án Xác định câu hỏi định hướng: giáo viên đặt vấn đề định hướng cho học sinh nhiệm vụ cần giải qua câu hỏi định hướng gồm câu hỏi tổng quát câu hỏi nội dung Câu hỏi tổng quát câu hỏi sau đoạn văn ý chính, đề tài chính, hay mục đích đoạn Nội dung việc trình bày thơng tin có mục đích hướng tới khán giả thông qua kênh hình thức Câu hỏi nội dung câu hỏi hướng phương diện, khía cạnh đề tài nêu Ví dụ với dự án: “ thơ nôm Nguyễn Trãi – sức sống vĩnh cửu “ đưa câu hỏi tổng quát sau: “Vai trị, vị trí Nguyễn Trãi thơ Nơm?” Từ chúng tơi xác định câu hỏi nội dung cho nhóm học sinh: - Hiểu cách tân? - So sánh với đặc trưng thi pháp trung đại, rút dấu ấn cách tân thơ “Cảnh ngày hè”? ( nội dung? Về nghệ thuật biểu hiện?) 24 25 26 27 28 29 30 Sản phẩm dự án nhóm 31 32 33 Sau học chuyên đề, học sinh hoàn thành luận sau:  Bài luận nhóm 5: Văn học đời Cuộc đời nơi xuất phát nơi tới văn học Mỗi nghệ sĩ lớn ý thức mối quan hệ chặt chẽ giữ văn học sống Đời sống nguồn đề tài - không với cạn cho sáng tác đầy nảy nở, bước nẻo đường giọt chắt chiu tư tưởng hình thành Lời thơ Ức Trai chất chứa bao nỗi niềm tâm tư người đời đồng thời rung động trước vẻ đẹp thiên nhiên Câu nói “ Một đời người đời thơ ức trai ” thực khơng sai mà dịng thơ ơng viết lên khiến người đọc khơng nhìn nghe mà để ngẫm Nguyễn Trãi Hiệu Ức Trai,quê làng Chi Ngại, nghe đến ơng ta nghĩ đến nhà trị lỗi lạc, nhà chiến lược thiên tài, nhà ngoại giao xuất sắc, nhà tư tưởng văn hóa tiêu biểu cho truyền thống ưu tú dân tộc, nhà văn nhà thơ để lại văn chương “làm vẽ vang cho đất nước”.Một gương sáng tuyệt vời đạo đức nhân phẩm Một số tác phẩm tiếng đời sáng tác ơng phải nhắc đến là: Bình Ngơ Đại Cáo, Chí linh sơn phù, Quân trung từ mệnh tập Nguyễn Trãi đánh giá nhà văn luận kiệt xuất Riêng tác ophẩn văn luận ơng mang tính chiến đấu xuất phát từ ý thức tự giác dùng văn chương phục vụ cho mục đích trị xã hột thể thư tưởng trị- xã hội cao thời phong kiến Việt Nam Ngồi tác phẩm cịn phản ánh tinh thần dân tộc trưởng thành điều đánh giá thành tựu lịch sử tư tuỏng lịch sử văn học Việt Nam.Với tài lỗi lạc,ông để lại cho văn học Việt Nam nhiều tác phẩm quý giá mặt quân sự, văn hoá văn học Thủ tướng Phạm Văn Đồng nói “Văn chương Nguyễn Trãi đạt đến đỉnh cao nghệ thuật, hay đẹp lạ thường” Thật vậy, Nguyễn Trãi người đặt móng cho thơ ca Việt Nam, ơng người sớm đưa tục ngũ vào tác phẩm, sử dụng từ láy độc đáo; lại người sáng tạo hình thức thơ thất ngơn xen lục ngơn thể tinh thần phá cách độc đáo, mạnh mẽ Thơ văn Nguyễn Trãi có nhiều thể loại giúp đa dạng phong phú văn học bật số phải kể đến thơ chữ Nôm thơ chữ Hán Giá trị thơ chữ hán thể rõ:giàu chất trữ tình, tả cảnh thiên nhiên, tả tâm tình, ý chí Cịn thơ chữ nơm ơng lời tan ốn đau xót khơng thực lí tưởng mình,lo lắng đời ngày rối ren, đồng thời nêu lên giá trị nhân đạo tâm Ức Trai: Tố cáo mặt thối nát, tàn bạo xã hội phong kiến bước đường suy vong nó, đề cao phẩm chất tốt đẹp quần chúng lao động:u thiên nhiên, u nước, thương dân Đó cịn ước mơ dân giàu nước mạnh, xã hột thái bình khơng có bất cơng, bất bình đẳng 34 Ngồi khả luận kiệt xuất tài quân vĩ đại đọc thơ Nguyễn Trãi ta thêm cảm phục nhà thơ tâm hồn yêu thiên nhiên, đất nước, người ông Thơ ca ông viết nên tạo dựng từ sống, vẻ đẹp thơ ông từ mà ra, tình u thiên nhiên có lẽ từ mà phát xuất Một số tác phẩm bật viết vẻ đẹp thiên nhiên thơ Ức Trai “Chí linh sơn phú” hay “quốc âm thi tập” Điển hình thân thuộc với thi phẩm “cảnh ngày hè” Cũng giống tác phẩm thiên nhiên khác thơ “cảnh ngày hè” ông vẽ lên vô sinh động Bằng việc sử dụng cảnh vật gần gũi, quen thuộc việc kết hợp nhiều màu sắc hài hồ, hình ảnh tinh tế tao nhã với hương thơm nhà thơ tạo nên tranh thiên nhiên cuối mùa hạ không tàn úa héo nát mà ngược lại vô rực sỡ, sinh động, giàu sức sống Phải vô yêu say mê cảnh sắc thiên nhiên nên Nguyễn Trãi có phát tinh tế tuyệt vời đến Từ để người đọc có nhìn cụ thể tâm hồn nghệ sĩ tinh tế nhạy cảm ơng Bên cạnh tình u thiên nhiên tác phẩm “cảnh ngày hè” làm bật tâm hồn lơng gió thời đại ơng cịn chất nỗi lịng, tình u đất nước Lịng u đất nước ông thứ nhỏ bé từ mà kết tinh thành tư tưởng lớn lao, nhân nghĩa vĩ đại Nguyễn Trãi Hình ảnh sống quen thuộc: chợ cá, làng ngư phủ, lầu tịch dương kết hợp từ láy tượng lao xao, dắng dỏi với phép đảo trật tự cú pháp nhấn mạnh âm sôi động sống nơi thơn q bình dị Khơng dừng lại lịng u nước thương dân “Đêm ngày cuồn cuộn nước Triều Đông” biểu lộ rõ tác phẩm Kết thúc thơ, Nguyễn Trãi giãi bày tâm Bằng việc sử dụng điển tích “Ngu cầm” để thể ước muốn người có sống no đủ, hạnh phúc khát khao người ln suy tư, trăn trở, lòng hướng nhân dân, đất nước Ước mơ Ức Trai thật cao cả, đầy lòng nhân nghĩa “Dân giàu đủ khắp đòi phương” Ơng mong người có sống ấm no, vô lo vô nghĩ Với thơ ngắn qua độc giả thấy đc nỗi lòng nhà thơ, suy nghĩ, lo lắng nhà nhân nghĩa vĩ đại, thực qua tinh tế Thơ Ức Trai thực trải hết đời người Kết thúc thi phẩm Ức Trai mà ý nghĩa lời thơ theo ta Bằng thuyền tâm hồn có mái chèo ngòi bút, Nguyễn Trãi mang tâm hồn yêu thiên nhiên người trang viết, để khiến vật hồi sinh thể sức sống nội lực bên cảnh vật Đây nét hút mà Nguyễn Trãi xây dựng nghệ thuật thơ văn cảu Bên cạnh đó, thơ khiến người đọc thêm ngậm ngùi thấm thía lịng cao Nguyễn Trãi ln lịng u nước, thương dân Đó niềm đồng cảm mãnh liệt gấp lại trang sách, lần ta hiểu sâu triết lí nhân nghĩa mà Nguyễn Trãi nêu thơ Bình Ngơ Đại Cáo 35 Giai đoạn 5- hoàn thành sản phẩm tổng kết dự án Giáo viên nhận xét, đánh giá sản phẩm q trình thực hiện, tiêu chí để chấm điểm Kết thúc dự án, học sinh nộp sản phẩm đăng kí ban đầu: powpoint, cảm nhận, luận, tranh … biên tập thành tập san Giáo viên đánh giá thẩm định sản phẩm, tổ chức buổi tổng kết dự án, đánh giá vai trò, ý nghĩa dự án, rút học kinh nghiệm, kiến nghị đề xuất hình thức mở rộng dự án Giáo viên trao thưởng cho sản phẩm đặc sắc Thơng qua dạy học dự án, học sinh có nhìn tồn diện sâu sắc giá trị, ý nghĩa, sức sống, sức lan tỏa thơ ca Nguyễn Trãi nói chung thơ “Cảnh ngày hè” nói riêng Từ q trình tìm tịi hồn thiện dự án, học sinh giáo dục đạo đức, lối sống, khơi gợi niềm yêu thích, đam mê với giá trị văn học truyền thống PHẦN BỐN: HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Qua áp dụng định hướng dạy học dự án thơ “Cảnh ngày hè”, nhận thấy tư vấn đề học em rõ ràng hơn: em biết phát huy kinh nghiệm sống, kiến thức đặc biệt kĩ làm việc nhóm để hoàn thành đọc hiểu văn Nhất qua kiểm tra, mức độ vận dụng kiến thức tự đọc, tự tìm tịi kết hợp với kiến thức hướng dẫn khai thác qua học tốt hơn; kĩ làm văn em cải thiện rõ nét Với đề văn: Cảm nhận em vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua thơ “Cảnh ngày hè” (Bảo kính cảnh giới số 43) *Kết điểm số sau: C KẾT LUẬN I ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI Đây đề tài lần đặt vấn đề dạy học dự án tổ chức dạy đọc thơ “Cảnh ngày hè” Đề tài ý phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ, hợp tác…khi tổ chức dạy đọc thơ “Cảnh ngày hè” Đây yêu cầu cần thiết cho dạy đọc văn thơ trung đại vận dụng vào kiểm tra, thi, đánh giá lực Nó phù hợp với yêu cầu đổi phương pháp 36 dạy học môn Ngữ văn đổi phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát huy lực Dạy học dự án hướng mới, phù hợp với xu đổi phương pháp dạy học Với phương pháp này, học sinh có ý thức đọc sáng tạo, biết phát huy kinh nghiệm đọc cá nhân, huy động kiến thức đặc biệt trải nghiệm hành trình tự tìm kiếm kiến thức sở hướng dẫn giáo viên Đề tài giúp em vận dụng làm thi biết chọn lọc, nhận biết, cảm thụ tín hiệu nghệ thuật theo yêu cầu đề, tạo điều kiện cho học sinh hình thành phương pháp tự học, biết đọc văn thơ trung đại Đề tài làm phong phú thêm phương pháp tổ chức dạy học văn thơ trung đại, khơi dậy niềm đam mê, tạo niềm vui học tập lao động người học, tạo cảm hứng thành công công việc Về thực tiễn, đề tài vận dụng dạy đọc văn thơ trung đại,thơ Nơm Nguyễn Trãi TÍNH KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.Tính khoa học: Trên sở bám sát đặc trưng phương pháp dạy học dự án, đề tài đề xuất phương hướng phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ cho người học; hình thành cách đọc chủ động, sáng tạo tiếp cận văn thơ trung đại Phạm vi ứng dụng: Đề tài đúc kết từ thực tiễn đổi phương pháp dạy học thân, xuất phát từ trăn trở, băn khoăn với nghề Đề tài dùng làm tài liệu tham khảo cho học sinh đồng nghiệp lĩnh vực đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học Ngữ văn Việc dạy học dự án nên mở rộng phạm vi ứng dụng hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn thuộc thể loại khác tùy tác phẩm cụ thể Đối tượng ứng dụng: Đề tài vận dụng thực tế giảng dạy giáo viên, đổi kiểm tra đánh giá cho học sinh kiểm tra thường xuyên, kì, cuối kì, thi khảo sát chất lượng a) Giáo viên Ứng dụng đề tài giáo viên tiến hành dạy học nhẹ nhàng, sôi nổi, dân chủ, khắc sâu kiến thức, giáo viên phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, khả cảm thụ thẩm mĩ người học Hiệu dạy cao, đạt mức độ nhận biêt, thông hiểu, vận dụng, cảm thụ phê bình văn học Khắc phục nhược điểm trình truyền đạt cho học sinh b) Học sinh II 37 Học sinh phát huy lực tự học, tư sáng tạo, hợp tác, cảm thụ thẩm mĩ, hoàn toàn chủ động học, khắc phục việc diễn xuôi, diễn nôm lời thơ Một số đề xuất  Muốn vận dụng phương pháp dạy học dự án, giáo viên phải thay đổi vị trí mình, khơng cịn người cung cấp kiến thức mà chuyển sang người hướng dẫn, hỗ trợ hợp tác Giáo viên chấp nhận thực tế có nhiều vấn đề học sinh hiểu biết, thành thạo Từ người thầy phải biết tự học, đam mê học tập học suốt dời Giáo viên cần chuẩn bị xây dựng câu hỏi tổng quát câu hỏi nội dung cách kĩ lưỡng, khoa học  Giáo viên cần học hỏi để phát triển kĩ quan trọng: hợp tác, lắng nghe, dạy học tích hợp, giải vấn đề, kĩ sáng tạo dạy học, tìm hiểu học sinh cộng đồng, kĩ phản biện, hiểu vấn đề sâu sáng tạo; sử dụng công nghệ; nghiên cứu lĩnh vực lân cận  Giáo viên phải thường xuyên tổ chức cho học sinh phát huy lực hợp tác làm việc nhóm, kết hợp với làm việc cá nhân, phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ; giao dự án học tập phù hợp với nội dung học Khơng với mục đích chiếm lĩnh tri thức văn tác phẩm mà cịn hình thành phương pháp, cachs tư cho em  Chúng mong muốn tài liệu hướng dẫn giảng dạy hay tài liệu tham khảo có chuyên sâu cách dạy học dự án nhằm phát huy lực tư sáng tạo, cảm thụ thẩm mĩ cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi phương pháp dạy học để giáo viên học sinh tham khảo Trên tìm tịi, trăn trở tpooi để tiến hành thực đề tài Với thời gian chưa nhiều, lực cịn có hạn, đề tài khơng tránh khỏi hạn chế Với tinh thần học hỏi, cầu thị, mong đồng nghiệp, thầy cô giáo hội đồng khoa học góp ý để đề tài tơi tiếp tục hồn thiện Xin chân thành cảm ơn! 38 TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình phương pháp dạy đọc văn bản, PGS.TS Nguyễn thị Hồng Nam (chủ biên).NXB ĐH Cần Thơ Bản mẫu SGK Ngữ văn 10 Cánh diều, tập 2, GS Lã Nhâm Thìn, Đỗ Ngọc Thống chủ biên, NXB ĐH Huế Đổi phương pháp dạy học Ngữ văn, GS, TS Đỗ Ngọc Thống chủ biên.NXB Giáo dục Giảng văn Văn học VIệt Nam GS Nguyễn Đăng Mạnh chủ biên, Nxb Giáo dục Thi pháp đại- Đỗ đức Hiểu Những giới nghệ thuật thơ – GS Trần đình Sử chủ biên Từ điển thuật ngữ văn học Lê Bá Hán chủ biên, Nxb Giáo dục ... dạng phương pháp dạy học theo dự án: - Dự án môn học: - Dự án liên mơn: - Dự án ngồi chuyên môn: Phân loại theo tham gia người học: dụ án nhóm, dự án cá nhân Dự án nhóm hình thức dự án chủ yếu Trong... thực dự án Xác định đối tượng, thời gian môi trường thực dự án Xây dựng hoạt động dự án: Phần ba: Vận dụng phương pháp dạy học dự án dạy học thơ ? ?Cảnh ngày hè? ?? nhằm tích cực hóa hoạt động học. .. trường thực dự án - Đối tượng tìm hiểu tác gia Nguyễn Trãi thơ ? ?Cảnh ngày hè? ?? - Thời gian hồn thành dự án vịng tuần - Môi trường thực dự án : kết hợp lớp học Xây dựng hoạt động dự án: Dự án tiến