NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC
1 Định hướng của Bộ GD-ĐT về dạy học phát triển phẩm chất, năng lực
Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong đổi mới dạy học, nhấn mạnh việc chuyển đổi từ dạy học truyền thụ kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh Chương trình giáo dục phổ thông mới được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước và nguồn nhân lực, với mục tiêu giáo dục rõ ràng Chương trình tập trung vào 5 phẩm chất chủ yếu: yêu nước, trách nhiệm, trung thực, chăm chỉ, nhân ái, cùng với 10 năng lực cốt lõi cần phát triển, bao gồm tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực ngôn ngữ, thể chất, thẩm mỹ, tin học, khoa học, toán học và công nghệ Sự thể hiện của các phẩm chất và năng lực này được tóm tắt qua sơ đồ minh họa.
Đội ngũ giáo viên đóng vai trò quyết định trong việc thành công của chương trình giáo dục phổ thông mới, vì vậy họ cần nhận thức đầy đủ về đổi mới phương pháp và hình thức dạy học Các phương pháp giáo dục hiện đại như tổ chức hoạt động trải nghiệm, phương pháp bàn tay nặn bột, dạy học tích hợp liên môn, dạy học theo định hướng STEM và dạy học trực tuyến đã được triển khai trong những năm gần đây Để đạt được mục tiêu giáo dục mới, giáo viên không chỉ nên tập trung vào "dạy cái gì" mà còn cần chú trọng đến "dạy cách như thế nào", nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện.
Việc chuyển từ "học cái gì" sang "học như thế nào" nhấn mạnh tầm quan trọng của bản lĩnh và năng lực sáng tạo của giáo viên trong việc hướng dẫn học sinh tự học Điều này không chỉ thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học mà còn giúp xây dựng các mô hình học tập gắn liền với thực tiễn Đồng thời, phẩm chất và năng lực của người học được phát triển thông qua các hoạt động giao lưu và tương tác với đời sống, từ đó khơi dậy hứng thú học tập, rèn luyện kỹ năng sống và nâng cao hiểu biết về các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc cũng như tinh hoa văn hóa thế giới Do đó, việc dạy học nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
2.Một số phương pháp, hình thức dạy học Vật lí tích cực hiện nay nhằm phát triển phẩm chất, năng lực người học
Phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực là những hình thức và cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình giảng dạy, nhằm tối ưu hóa hiệu quả học tập Việc áp dụng các phương pháp này không chỉ giúp tăng cường sự tham gia của học sinh mà còn nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả hơn.
Người thầy đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức, định hướng và đánh giá hoạt động học tập của học sinh (HS), trong khi HS cần tự giác, tích cực tham gia vào các hoạt động để chiếm lĩnh tri thức và phát triển kỹ năng Qua quá trình học tập, năng lực của HS được cải thiện, giúp người thầy đánh giá đúng mức năng lực của trò, từ đó đảm bảo mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh Hiện nay có khoảng 28 phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, như dạy học theo trạm, theo dự án, và định hướng STEM, mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, việc áp dụng các phương pháp học tập mới trên internet đã trở nên cần thiết, phục vụ nhu cầu học tập suốt đời của HS Bài viết sẽ giới thiệu một số phương pháp dạy học hiện đại hiệu quả trong chương “Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể”, phù hợp với tình hình hiện tại và mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh.
Dạy học theo dự án là phương pháp giáo dục trong đó học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập phức tạp, kết hợp lý thuyết và thực hành để tạo ra sản phẩm có thể giới thiệu Quá trình học tập này yêu cầu học sinh tự lực cao, bao gồm việc xác định mục đích, lập kế hoạch, thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh và đánh giá kết quả.
Mục đích của việc tổ chức dạy học theo dự án là nhằm:
- Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, phát triển khả năng sáng tạo của HS
Rèn luyện cho học sinh những kỹ năng quan trọng như giải quyết vấn đề phức tạp, kiên nhẫn, làm việc nhóm, đánh giá, thuyết trình và phản biện Quá trình thực hiện dự án giúp học sinh phát triển kỹ năng thu thập, xử lý và tổng hợp thông tin Hình thức này có khả năng phát triển gần như đầy đủ 5 phẩm chất và 10 năng lực cho học sinh, tương ứng với từng dự án.
2.2 Dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược – Flipped classroom
Mô hình lớp học đảo ngược là phương pháp dạy học kết hợp, tận dụng công nghệ thông tin để khắc phục nhược điểm của dạy học truyền thống Trong mô hình này, học sinh tự học qua video bài giảng và tài liệu trực tuyến ở nhà, sau đó đến lớp để thực hành, thảo luận và giải quyết các vấn đề do giáo viên đưa ra Học sinh cần chuẩn bị trước bằng cách đọc tài liệu, xem clip và tìm kiếm thông tin hỗ trợ Mô hình này có thể kết hợp dạy học trực tiếp và trực tuyến, đặc biệt thích hợp trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 Lớp học đảo ngược đã chứng tỏ hiệu quả và ưu thế trong tổ chức dạy học tại các trường hiện nay.
Mô hình dạy học này hỗ trợ sự phát triển tư duy của tất cả học sinh, bao gồm cả những em có tư duy chậm Học sinh có thể chủ động theo dõi bài học thông qua việc xem lại các video bài giảng, từ đó nâng cao khả năng tự học một cách hiệu quả.
Giúp người học trở nên chủ động trong quá trình học tập là cách hiệu quả để phát triển năng lực tự học, một trong những năng lực quan trọng nhất trong mục tiêu giáo dục hiện nay.
Để sử dụng hiệu quả thời gian học tập, học sinh cần tận dụng tối đa thời gian trên lớp để trao đổi và thảo luận về những vấn đề khó khăn, mới mẻ Việc này không chỉ giúp rèn luyện kỹ năng giải bài tập mà còn tạo cơ hội áp dụng kiến thức vào thực tiễn Nhờ đó, không gian lớp học sẽ trở thành môi trường khuyến khích học sinh phát triển các năng lực khác ngoài mục tiêu về kiến thức và kỹ năng học tập.
Nâng cao năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề cho người học là rất quan trọng, đặc biệt là trong việc phát triển kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, thuyết trình, đọc hiểu và nghiên cứu tài liệu.
Mô hình giáo dục hiện nay đối mặt với nhiều thách thức nếu học sinh (HS) và giáo viên (GV) không theo kịp công nghệ Sự tương tác và chủ động chuẩn bị bài học của HS tại nhà là yếu tố quyết định thành công của buổi học Do đó, việc GV kiểm tra công tác chuẩn bị bài ở nhà là một khâu quan trọng trước khi tiến hành dạy học.
2.3 Dạy học theo định hướng giáo dục STEM
Dạy học STEM là phương pháp giáo dục tích hợp, cung cấp cho học sinh những kiến thức và kỹ năng cần thiết trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học Phương pháp này không chỉ giúp học sinh hiểu nguyên lý mà còn khuyến khích thực hành và sáng tạo sản phẩm trong cuộc sống hàng ngày Giáo dục STEM vận dụng kiến thức vào việc giải quyết các tình huống thực tiễn, mang lại cho người học nhiều lợi ích, bao gồm khả năng tư duy phản biện, làm việc nhóm và ứng dụng kiến thức vào thực tế.
Cải thiện trải nghiệm học tập của học sinh không chỉ làm cho quá trình học trở nên thú vị mà còn tạo động lực cho các em Điều này góp phần hình thành những phẩm chất cần thiết của một nhà khoa học, đồng thời phát triển cả năng lực chung và năng lực chuyên biệt trong môn Vật lý.
THỰC TRẠNG CỦA VIỆC DẠY HỌC VẬT LÍ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC Ở MỘT TRƯỜNG PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH
Để khảo sát thực trạng dạy học phát triển phẩm chất và năng lực trong bộ môn Vật lý tại trường THPT Lê Viết Thuật, chúng tôi đã tiến hành điều tra giáo viên và học sinh Đối với giáo viên, chúng tôi sử dụng phiếu điều tra qua nhóm Zalo, trao đổi trực tiếp và dự giờ một số tiết dạy Ngoài ra, chúng tôi cũng thu thập thông tin từ đồng nghiệp tại các trường khác trong thành phố Vinh và các huyện Nghệ An Về phía học sinh, chúng tôi thực hiện khảo sát qua phiếu điều tra, trao đổi trực tiếp với các em mà chúng tôi giảng dạy, cũng như phân tích kết quả học tập và hoạt động lớp học Qua quá trình điều tra, chúng tôi đã rút ra một số nhận định về việc tổ chức dạy học phát triển phẩm chất và năng lực của giáo viên tại trường.
Những việc đã làm được:
Hầu hết giáo viên Vật lý tại các trường THPT ở thành phố Vinh đã có nhận thức đúng đắn về mục tiêu và nhu cầu đổi mới giáo dục Họ sở hữu kiến thức cơ bản về các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, nhờ vào quá trình tự học và nghiên cứu Sự bồi dưỡng và tập huấn từ các chương trình modul đại trà của Bộ GD-ĐT đã góp phần quan trọng vào sự phát triển chuyên môn của các thầy cô.
GV đã áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, cùng với việc ứng dụng công nghệ thông tin mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh vượt qua đại dịch Covid-19, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực người học Những nỗ lực và sáng tạo của GV trong công cuộc đổi mới giáo dục đã góp phần quan trọng vào sự phát triển hiện đại của nền giáo dục Sự năng động và sáng tạo của thế hệ học trò, cùng với sự hỗ trợ từ các cấp, các ngành, đã tạo ra phong trào thi đua trong đổi mới dạy học, giúp nền giáo dục Việt Nam từng bước bắt kịp xu thế phát triển giáo dục toàn cầu.
Mặc dù các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực có tiềm năng lớn, nhưng việc áp dụng chúng của giáo viên vẫn chưa thường xuyên Điều này dẫn đến sự hạn chế trong việc hình thành và phát triển các phẩm chất, năng lực của học sinh thông qua các hoạt động học tập Thực tế cho thấy, các phương pháp dạy học tích cực thường chỉ được giáo viên sử dụng trong các kỳ thao giảng, thi giáo viên dạy giỏi hoặc trong những tiết học mẫu.
Mặc dù giáo viên đều hiểu rõ vai trò quan trọng của thí nghiệm trong việc dạy học môn Vật lý, do đặc thù của môn học này gắn liền với thực nghiệm, nhưng tỷ lệ áp dụng thí nghiệm trong giảng dạy vẫn còn hạn chế.
GV chưa khai thác tối đa việc sử dụng thí nghiệm trong dạy học, với các thí nghiệm chủ yếu được thực hiện trên lớp như thí nghiệm minh họa, thí nghiệm kiểm nghiệm và thí nghiệm khảo sát Học sinh chỉ tham gia thí nghiệm trong giờ thực hành một lần mỗi học kỳ, dẫn đến việc năng lực thực nghiệm, khả năng dự đoán và giải quyết vấn đề của HS trong môn Vật lý chưa được phát triển đầy đủ.
Trong dạy học Vật lí hiện nay, giáo viên chủ yếu áp dụng tiến trình dạy học nêu và giải quyết vấn đề, phù hợp với nội dung kiến thức và nhận thức của học sinh, đồng thời tận dụng các phương tiện hỗ trợ sẵn có Tuy nhiên, hoạt động học tập của học sinh cả trên lớp lẫn ở nhà vẫn thiếu sự đa dạng và chủ yếu tập trung vào việc ghi chép và tìm hiểu sách giáo khoa, với phương pháp dạy học truyền thống là chủ yếu Các hình thức dạy học mới như STEM và dạy học trải nghiệm vẫn còn hạn chế trong việc áp dụng.
Thế kỷ XXI với công nghệ 4.0 đánh dấu thời kỳ bùng nổ thông tin và tri thức, yêu cầu giáo dục phải thay đổi để không còn chỉ là “truyền thụ kiến thức một chiều” Để học sinh có thể thích nghi với sự phát triển xã hội, các trường phổ thông cần trang bị những năng lực và phẩm chất thiết yếu Điều này đòi hỏi sự thực hiện đồng loạt và khẩn trương ở cả ba cấp học, với các biện pháp tổ chức, quản lý và chỉ đạo đồng bộ Đặc biệt, cần hỗ trợ giáo viên trong việc đổi mới giáo dục thông qua việc áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, tạo nền tảng cho sự thành công trong đổi mới giáo dục.
Trước yêu cầu phát triển xã hội, giáo viên cần áp dụng các giải pháp giảng dạy nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh, ngay cả khi chương trình giáo dục phổ thông mới chưa được triển khai Điều này giúp giáo dục đáp ứng với xu hướng đổi mới và yêu cầu đầu ra cho học sinh trong giai đoạn hiện nay.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG SỰ CHUYỂN THỂ” – VẬT LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT NĂNG LỰC CHO HS THPT
VÀ CHẤT LỎNG SỰ CHUYỂN THỂ” – VẬT LÍ 10 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT NĂNG LỰC CHO HS THPT
1.Đặc điểm nội dung, vị trí của chương “Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể” trong chương trình Vật lí phổ thông
Chương “Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể” là chương cuối của phần Nhiệt học, đồng thời cũng là chương cuối cùng trong chương trình Vật lí 10
Chương trình giáo dục của Bộ GD&ĐT hiện nay bao gồm 11 tiết học về "Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể", trong đó có 07 tiết lý thuyết, 02 tiết thực hành, 02 tiết bài tập và 01 bài đọc thêm Học sinh đã có kiến thức cơ bản từ chương trình THCS, như cấu tạo phân tử và các hiện tượng vật lý liên quan đến chất rắn và chất lỏng Nội dung này không chỉ mang tính chất khoa học mà còn có ứng dụng cao trong thực tiễn Giáo viên cần khai thác kiến thức đã học và hướng dẫn học sinh xây dựng kiến thức mới để hiểu sâu sắc hơn về các hiện tượng Đồng thời, giáo viên cũng cần tổ chức dạy học phù hợp với mục tiêu của chương trình phổ thông mới, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh.
Chương học chứa nhiều vấn đề mới và khó hiểu cho học sinh, như sự căng bề mặt của chất lỏng, hiện tượng mao dẫn, điểm ngưng tụ và điểm sương Để giúp học sinh dễ dàng tiếp cận những kiến thức này, giáo viên nên bắt đầu từ những khái niệm gần gũi với đời sống hàng ngày hoặc thông qua các thí nghiệm quan sát trực tiếp Phương pháp này không chỉ giúp học sinh hình dung rõ hơn về các hiện tượng vật lý mà còn định hướng cho họ sử dụng kiến thức khoa học để hiểu bản chất của chúng Hình thức dạy học này có tác dụng lớn trong việc phát triển năng lực thực nghiệm cho học sinh, đồng thời kích thích niềm yêu thích khoa học và môn Vật lý, giúp kết nối kiến thức thực tiễn vào bài học.
Ngoài ra, một đặc điểm rất quan trọng của chương "Chất rắn và chất lỏng
Sự chuyển thể trong giáo dục liên quan chặt chẽ đến thực tiễn, giúp học sinh (HS) áp dụng kiến thức vào đời sống hàng ngày Để xây dựng kiến thức mới và đánh giá hiệu quả, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại như tổ chức hoạt động trải nghiệm và dạy học STEM là rất cần thiết Những phương pháp này không chỉ khuyến khích HS tự lực mà còn giúp các em chiếm lĩnh kiến thức khoa học một cách hiệu quả.
Nội dung chương học rất cơ bản và quan trọng, liên quan chặt chẽ đến cuộc sống hàng ngày, giúp học sinh hiểu và giải thích nhiều hiện tượng thực tiễn Việc nắm vững kiến thức trong chương này không chỉ tăng cường sự yêu thích môn Vật lý mà còn khơi dậy niềm đam mê khoa học Bên cạnh đó, kiến thức này rất phù hợp để thiết kế các bài dạy nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh, bao gồm năng lực hợp tác, giao tiếp, sáng tạo, phát triển ngôn ngữ, công nghệ thông tin, cùng với các năng lực thực nghiệm đặc thù của bộ môn.
2 Một số giải pháp tổ chức dạy học chương “Chất rắn và chất lỏng
Sựchuyển thể” theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS
2.1 Tổ chức các hoạt động trải nghiệm
Trải nghiệm 1: Tổ chức trò chơi
Sử dụng trò chơi là một trong những hoạt động trải nghiệm thú vị của HS được
GV lồng ghép các hoạt động như khởi động, luyện tập và vận dụng vào dạy học để thu hút sự tham gia của toàn bộ học sinh Với sự phát triển của công nghệ thông tin, giáo viên có thể sử dụng các công cụ như Quizizz, Violet 1.9, Kahoot, Baamboozle và phần mềm Mindmaple Lite để nâng cao hiệu quả giảng dạy Vật lí.
Phần mềm Violet 1.9 đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn như Flash, HTML5, Unicode và SCORM, đồng thời tích hợp công cụ tìm kiếm Google và YouTube, giúp người dùng dễ dàng tìm kiếm tư liệu từ Internet Với nhiều bài tập dạng game tương tự như Violympic và IOE, Violet mang đến trải nghiệm học tập thú vị hơn so với phương pháp truyền thống, khuyến khích học sinh tham gia vào các trò chơi sinh động và game show truyền hình, từ đó tăng cường khả năng tương tác giữa giáo viên và học sinh, đặc biệt trong môi trường học trực tuyến.
Khi tham gia trò chơi, HS phát triển được các phẩm chất, năng lực cụ thể như sau:
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: HS giải quyết được nhiệm vụ khi nhận nội dung câu hỏi, phát triển tư duy phán đoán, suy luận
Năng lực giao tiếp và hợp tác là yếu tố quan trọng, giúp học sinh trong nhóm trao đổi và thảo luận hiệu quả Qua việc thống nhất nội dung, các em có thể lựa chọn kết quả một cách nhanh chóng và chính xác.
- Năng lực tin học: HS biết thêm nhiều kiến thức, khai thác về các phần mềm giáo dục được sử dụng hiện nay
- Phẩm chất chăm chỉ, trung thực, yêu thích khoa học tự nhiên
Một số giao diện của chức năng phần mềm violet 1.9
Các ví dụ minh họa
Các học liệu trò chơi mà chúng tôi đã thiết kế khi tổ chức dạy học chương
“Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể”
Tên học liệu STT Nội dung học liệu Hình thức sử dụng
1 Chất rắn kết tinh, chất rắn vô định hình
Hoạt động luyện tập, củng cố kiến thức Sút luân lưu
2 Sự nở vì nhiệt của chất rắn
Hoạt động luyện tập, củng cố kiến thức bài học Bảo vệ rừng xanh 3 Các hiện tượng bề mặt của chất lỏng
Hoạt động tổng kết nội dung bài học
Trò chơi quizizz 4 Các hiện tượng bề mặt chất lỏng
Sự chuyển thể các chất
Hoạt động khởi động, trả lời nhanh kiểm tra kiến thức cũ
Một số hình ảnh giao diện trò chơi đã thiết kế để dạy học
Hoạt động trải nghiệm mang đến cho học sinh cơ hội thể hiện bản thân, đồng thời giúp phát triển các phẩm chất và năng lực cần thiết Chúng tôi hướng đến việc tổ chức các giải pháp nhằm nâng cao sự tự tin, khả năng giao tiếp và tinh thần làm việc nhóm của học sinh.
Phẩm chất quan trọng bao gồm sự chăm chỉ, trách nhiệm và lòng nhân ái Bên cạnh đó, các năng lực cần thiết như năng lực ngôn ngữ, khả năng giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, cùng với năng lực tin học cũng đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cá nhân và nghề nghiệp.
Hoạt động đóng vai mang đến cho học sinh cơ hội thể hiện bản thân trước đám đông và hiểu rõ hơn về đặc điểm công việc của nhiều ngành nghề Qua đó, mỗi học sinh sẽ ý thức hơn trong việc học tập và trưởng thành hơn trong suy nghĩ cũng như hành động Hơn nữa, đây còn là một phương pháp hiệu quả để hình thành ý tưởng về nghề nghiệp tương lai Chỉ khi được trải nghiệm hoạt động này, các em mới có thêm niềm tin yêu và động lực phấn đấu cho tương lai.
Trải nghiệm đóng vai trong giáo dục có nhiều hình thức đa dạng, bao gồm việc đóng vai giáo viên để trình bày bài học, phỏng vấn như một phóng viên, hoặc hóa thân thành các nhân vật như nhà khoa học vật lý hay nông dân Những hoạt động này không chỉ thu hút sự tham gia của tất cả học sinh mà còn tạo ra một không khí học tập vui tươi và mới mẻ, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Trong bài 34 “Chất rắn kết tinh Chất rắn vô định hình”, giáo viên có thể tổ chức dạy học một cách sáng tạo bằng cách giao nhiệm vụ cho học sinh thảo luận và chuẩn bị ở nhà Dưới sự hướng dẫn, học sinh sẽ nắm vững các kiến thức cơ bản và được gợi ý về phương pháp tương tác trong lớp Điều này giúp học sinh tự do sáng tạo, thảo luận và lựa chọn các bước thực hiện bài dạy, cũng như chọn bạn để đóng vai giáo viên thể hiện trước lớp.
Hình ảnh HS đóng vai giáo viên dạy học bài “Chất rắn kết tinh Chất rắn vô định hình” tại lớp– Trường THPT Lê Viết Thuật
Ví dụ 2: Khi tổ chức dạy học bài “Độ ẩm của không khí”, GV giao cho HS
Dự án này có hai nhiệm vụ chính Nhiệm vụ đầu tiên là phỏng vấn các chuyên gia trong ngành nông nghiệp để tìm hiểu về các biện pháp duy trì độ ẩm hiệu quả trong trồng nấm Sau đó, chúng tôi sẽ thành lập một nhóm trên Facebook nhằm giới thiệu và hỗ trợ nông dân áp dụng những biện pháp này, từ đó nâng cao năng suất trong sản xuất nông nghiệp.
Nhiệm vụ 2 yêu cầu phóng viên khảo sát các cửa hàng thuốc Bắc tại chợ Vinh để đánh giá tình hình bảo quản thuốc Qua quá trình thu thập thông tin, các nhóm đã đề xuất những biện pháp hiệu quả và an toàn nhằm chống ẩm mốc cho thuốc Bắc.
Video phỏng vấn của nhóm
Hình ảnh các HS vào vai phóng viên đến cửa hàng thuốc Bắc chợ Vinh
Giải pháp 3 Viết cẩm năng kiến thức
Viết cẩm nang điện tử là một phương pháp hiệu quả trong việc dạy học Vật lý, giúp học sinh kết nối kiến thức khoa học với ứng dụng thực tiễn trong cuộc sống Bằng cách tích hợp kinh nghiệm sống vào bài học, học sinh không chỉ nâng cao sự yêu thích đối với môn học mà còn phát triển hiểu biết phong phú và có ý nghĩa Hoạt động trải nghiệm này không chỉ cung cấp kiến thức Vật lý mà còn góp phần phát triển các phẩm chất và năng lực cần thiết cho học sinh.
+ Phẩm chất: Chăm chỉ, trách nhiệm với bản thân và cộng đồng
+ Năng lực: Giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực phát triển ngôn ngữ, hợp tác nhóm và năng lực sử dụng công nghệ thông tin
Các ví dụ minh họa
ĐÁNH GIÁ PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CỦA HS KHI TỔ CHỨC DẠY HỌC CHƯƠNG “CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG SỰ CHUYỂN THỂ”
Dựa trên định hướng đánh giá năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới, chúng tôi đã thực hiện đánh giá năng lực của học sinh các lớp thực nghiệm bằng nhiều công cụ và hình thức đánh giá đa dạng.
4.1 Các hình thức đánh giá
Đánh giá học sinh thông qua các sản phẩm học tập như phiếu học tập, báo cáo, thu hoạch, thuyết trình và video nhằm kiểm tra năng lực hợp tác, giao tiếp, tự học và tin học Quá trình đánh giá cần tuân thủ quy trình chặt chẽ để đảm bảo đánh giá toàn diện năng lực và phẩm chất của tất cả học sinh Mỗi bài học và chủ đề đều yêu cầu thực hiện quy trình đánh giá để hình thành và phát triển phẩm chất năng lực của học sinh.
Bước 1: HS tự đánh giá
Học sinh thể hiện nhận thức về nội dung đã học và các kỹ năng đã rèn luyện Qua đó, các em tự xếp loại bản thân một cách hợp lý Việc tự xếp loại chính xác không chỉ giúp học sinh tự tin hơn mà còn nâng cao quyết tâm trong công việc của mình.
Bước 2: Nhóm HS đánh giá
GV hướng dẫn và đánh giá của nhóm giúp học sinh trong lớp thực hiện việc đánh giá một cách chính xác và khách quan thông qua các phiếu đánh giá hoạt động được thiết kế cho từng bài học (phụ lục 2).
Bước 3: Giáo viên đánh giá xếp loại
Dựa trên thông tin từ quan sát của giáo viên, ý kiến tự đánh giá của học sinh, đánh giá đồng đẳng giữa các học sinh trong lớp, cũng như số lượng và chất lượng sản phẩm hoàn thành, quyết định xếp loại cho từng học sinh được đưa ra Kết quả đánh giá sẽ được thể hiện qua phiếu đánh giá tổng hợp các biểu hiện năng lực chung và năng lực đặc thù của học sinh.
Giáo viên có thể đánh giá năng lực tổng hợp của học sinh thông qua bài kiểm tra đánh giá năng lực với bộ câu hỏi và bài tập vận dụng, phù hợp với xu hướng xét tuyển hiện nay của nhiều trường ĐH – CĐ Hình thức này giúp học sinh thích ứng với môi trường học tập mới và chuẩn bị cho các kỳ thi ngay từ khi còn học ở lớp đầu cấp Bộ câu hỏi cần có tính thực tiễn cao, tập trung vào việc phát triển tư duy sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn, năng lực ngôn ngữ (viết) và khả năng thực nghiệm Trong nghiên cứu này, chúng tôi đã xây dựng một bài kiểm tra kết hợp giữa trắc nghiệm khách quan và tự luận nhằm khai thác ưu điểm của cả hai hình thức, được áp dụng sau khi học sinh hoàn thành chương “Chất rắn và chất lỏng Sự chuyển thể”.
TRƯỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT
BÀI KIỂM TRA NĂNG LỰC CHƯƠNG 7 VẬT LÝ 10 NĂM HỌC 2021- 2022
Câu 1 Trong một ngày đêm vào mùa hè, lúc nào độ ẩm tỉ đối của không khí lớn nhất Cho độ ẩm tuyệt đối là không đổi
A Sáng sớm B Trưa C Chiều D Tối
Câu 2 Trong các trường hợp sau, trường hợp nào vật bị biến dạng kéo?
A Sợi dây đàn khi người ta lên dây đàn B Cái bập bênh khi các em nhỏ chơi bập bênh
C Mũi khoan khi đang khoan D Cây đinh khi đóng vào gỗ
Câu 3 Một giọt Hg lớn nằm trên một tấm kính Trong điều kiện không có trọng lượng thì giọt Hg đó có hình dạng nào dưới đây?
Để đạt được độ sáng tối ưu cho bóng đèn tròn, dây tóc cần được nung nóng đến nhiệt độ cao Vậy, chất liệu nào là phù hợp nhất để chế tạo dây tóc bóng đèn?
Câu tục ngữ "Nước đổ đầu vịt" ám chỉ những người không biết lắng nghe và tiếp thu lời dạy từ cha mẹ và thầy cô Hiện tượng vật lý liên quan đến câu này có thể là sự không giữ lại của nước khi đổ lên đầu vịt, tượng trưng cho việc kiến thức và lời khuyên không được ghi nhớ hay áp dụng Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chú ý và tiếp thu lời dạy, nhằm tránh những hậu quả không mong muốn trong cuộc sống.
A Lực căng bề mặt chất lỏng B Hiện tượng dính ướt
B Hiện tượng không dính ướt D Hiện tượng mao dẫn
Câu 6 Hiện tượng nào sau đây không liên quan đến hiện tượng mao dẫn
A Bấc đèn hút dầu C Mực ngấm theo rãnh ngòi nước
B Giấy thấm hút mực D Cốc nước đá có nước đọng lại trên thành cốc
Câu 7 Khi giặt quần áo người ta dùng nước xà phòng
A Là vì bụi trong quần áo sẽ bám vào xà phòng
B Đề làm giảm lực căng bề mặt của nước và nước dễ bám vào các sợi vải
C.Vì xà phòng trơn nên dễ giặt hơn và tay đỡ bị trầy xước
D Bụi sẽ bị các bọt xà phòng hút ra ngoài
Câu 8 Tại sao nước mưa không lọt qua được các lỗ nhỏ trên tấm vải bạt
A Vì vải bạt bị dính ướt nước
B Vì vải bạt không bị dính ướt nước
C Vì lực căng bề mặt của nước ngăn cản không cho nước lọt qua các lỗ trên tấm vải bạt
D Vì hiện tượng mao dẫn ngăn cản không cho nước lọt qua các lỗ nhỏ trên tấm vải bạt
Để lắp bánh xe bằng gỗ có đường kính 1,2m vào vành đai sắt, cần tính toán nhiệt độ cần đốt vành đai sắt, vì đường kính của nó nhỏ hơn đường kính bánh xe 6mm Hệ số nở dài của sắt là 11,4 x 10^-6 K^-1, do đó cần xác định nhiệt độ cần thiết để làm cho đường kính của vành đai sắt tăng đủ để vừa với bánh xe.
Câu 10.Một thanh thép bị ép giữa hai cột thẳng đứng Khi nóng lên thì thanh thép sẽ bị biến dạng gì?
A Biến dạng kéo B Biến dạng nén
C Biến dạng đàn hồi D Không biến dạng
Câu 11 Tại sao xung quanh ly nước đá có đọng những giọt nước?
Khi thời tiết nóng, việc ngâm mình trong nước giúp ta cảm nhận nước mát hơn không khí Tuy nhiên, khi ra khỏi nước, không khí lại trở nên mát hơn nước Điều này xảy ra do sự khác biệt về nhiệt độ và độ ẩm giữa nước và không khí, ảnh hưởng đến cảm giác của cơ thể chúng ta.
Để nước mau sôi, việc đậy nắp nồi thật chặt là một phương pháp hiệu quả Khi nắp nồi được đậy kín, hơi nước không thoát ra ngoài, giúp tăng áp suất bên trong nồi Áp suất cao hơn sẽ làm tăng nhiệt độ sôi của nước, từ đó rút ngắn thời gian đun sôi Điều này dựa trên nguyên lý vật lý rằng nước sôi ở nhiệt độ cao hơn khi áp suất tăng Do đó, việc đậy nắp nồi chặt là một cách hợp lý để làm nước mau sôi hơn.
Khi nhiệt độ không khí đạt 20°C, độ ẩm tuyệt đối được đo là 4,325 mg/m³ Trong điều kiện khí hậu này, con người sẽ cảm thấy lạnh nếu độ ẩm tương đối khoảng 25% và cảm thấy mát mẻ khi độ ẩm tương đối vượt quá 60%.
Trong bệnh viện, để tiêu diệt các vi trùng không chết ở nhiệt độ 100 độ C, người ta sử dụng nồi hấp với áp suất được duy trì ở mức 4 atm Việc tăng áp suất trong nồi hấp giúp nâng cao nhiệt độ sôi của nước, từ đó tạo ra nhiệt độ cao hơn 100 độ C, hiệu quả hơn trong việc tiêu diệt vi khuẩn và đảm bảo an toàn vệ sinh.
Câu 16 Khi lát gỗ làm sàn nhà người ta để hơi hở một bên mà không ghép sát vào tường Làm như vậy với mục đích gì?
Khi leo lên độ cao 60 km so với mặt biển, áp suất không khí giảm dẫn đến nhiệt độ sôi của nước cũng giảm Theo đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của nhiệt độ sôi vào độ cao, nhiệt độ sôi ở độ cao này sẽ thấp hơn nhiều so với 100 độ C Do đó, nếu luộc trứng ở độ cao 60 km, trứng sẽ không chín.
Mức độ vận dụng cao (Bài tập sáng tạo)
Câu 18 Em hãy đề xuất một phương án thí nghiệm chứng minh thủy tinh là một chất vô định hình còn muối ăn là chất rắn kết tinh?
Để đốt giấy trên ngọn đèn cầy mà giấy không cháy, ta có thể sử dụng một tờ giấy không thấm nước lớn để tạo ra một lớp bảo vệ Đầu tiên, đặt tờ giấy không thấm nước lên bề mặt phẳng và đặt ngọn đèn cầy ở giữa Sau đó, gập mép giấy lên xung quanh ngọn đèn, tạo thành một cái chao để giữ khoảng cách giữa ngọn lửa và bề mặt giấy Nhờ vào tính chất không thấm nước, giấy sẽ không tiếp xúc trực tiếp với lửa và do đó không bị cháy.
