TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỊCH VỤ THẺ TẠI NHTM
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Xu hướng toàn cầu hóa và tự do hóa tài chính, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và các chính sách phát triển bền vững, đã tạo nền tảng vững chắc cho hiện đại hóa hệ thống thanh toán tại Việt Nam Điều này thúc đẩy sự phát triển của các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt, giúp người dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận dịch vụ thanh toán bằng thẻ qua ngân hàng Thanh toán bằng thẻ đã trở thành phương tiện phổ biến được nhiều quốc gia khuyến khích, đặc biệt là các phương tiện thanh toán điện tử Từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 291/2006/QĐ-TTg về “Đề án thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2006-2010 và định hướng đến năm 2020”, việc thực hiện thanh toán qua dịch vụ thẻ và quản lý dịch vụ thẻ đã được chú trọng nghiên cứu và phát triển.
Luận án tiến sỹ của Đặng Công Hoàn (2015) tại Đại học Kinh tế - ĐHQGHN nghiên cứu phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư tại Việt Nam, đánh giá thực trạng và vai trò của chính sách Nhà nước trong quản lý và thúc đẩy dịch vụ thẻ Đặc biệt, tác giả phân tích tác động của thanh toán không dùng tiền mặt qua dịch vụ thẻ đối với nền kinh tế và cộng đồng bằng mô hình hồi quy chuỗi thời gian, sử dụng các biến như tỷ lệ TTKDTM/Tổng phương tiện thanh toán, GDP bình quân đầu người và tổng thu ngân sách Tuy nhiên, nghiên cứu chưa so sánh và đánh giá giữa các phương thức hiện đại như thẻ thanh toán và các phương tiện thanh toán khác, điều này mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo cho sự phát triển dịch vụ TTKDTM tại Việt Nam.
Luận văn thạc sỹ kinh tế của tác giả Nguyễn Thanh tập trung vào việc nâng cao chất lượng quản lý dịch vụ thẻ tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam Nghiên cứu này nhằm tìm ra các giải pháp hiệu quả để cải thiện dịch vụ thẻ, từ đó nâng cao sự hài lòng của khách hàng và tăng cường hiệu suất hoạt động của ngân hàng.
Bình (2015) tại trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng đã trình bày luận cứ khoa học về quản lý dịch vụ thẻ qua ngân hàng, nhấn mạnh sự cần thiết phải thúc đẩy thanh toán bằng thẻ và vai trò của các yếu tố tác động đến quản lý dịch vụ thẻ Đề tài cũng rút ra bài học kinh nghiệm từ các quốc gia khác để áp dụng vào Việt Nam, cùng với kết quả thực hiện Đề án TTKDTM giai đoạn 2006-2010, nhằm nâng cao chất lượng thanh toán qua thẻ Qua nghiên cứu tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, đề tài đã đánh giá thực trạng và nguyên nhân dẫn đến hiệu quả kém trong quản lý dịch vụ thẻ, đồng thời đề xuất giải pháp cải thiện hoạt động này.
Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh của tác giả Nguyễn Thị Hòa, mang tiêu đề “Quản lý dịch vụ thẻ tại NHTMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Nghệ An”, tập trung vào việc phân tích và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dịch vụ thẻ tại ngân hàng này Bài nghiên cứu không chỉ cung cấp cái nhìn tổng quan về tình hình dịch vụ thẻ hiện tại mà còn chỉ ra những thách thức và cơ hội trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gia tăng Qua đó, luận văn góp phần làm rõ vai trò của dịch vụ thẻ trong chiến lược phát triển của ngân hàng.
Năm 2015, trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tiến hành nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý dịch vụ thẻ tại NHTMCP Đầu tư và Phát triển Nghệ An Nghiên cứu chia thành hai nhóm nhân tố: khách hàng (thói quen, thu nhập, trình độ, lợi ích cảm nhận) và ngân hàng (công nghệ, đội ngũ nhân viên, chính sách) Từ đó, đề xuất giải pháp phát triển quản lý dịch vụ thẻ tại thành phố Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ tập trung vào dịch vụ thẻ cho khách hàng cá nhân, chưa xem xét đến khách hàng thuộc tổ chức, và một số giải pháp chưa rõ ràng về điều kiện áp dụng trong thực tiễn ngân hàng.
Cắt giảm phí dịch vụ, đầu tƣ vào khoa học công nghệ để phát triển các hình thức thanh toán hiện đại
Luận văn thạc sĩ của Lê Thị Phương Linh (2012) tại Đại học Kinh tế Quốc dân đã phân tích thực trạng phát triển thẻ thanh toán tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam, đánh giá những ưu điểm và hạn chế trong công tác này Tác giả đã đề xuất hệ thống kiến nghị nhằm hoàn thiện dịch vụ thẻ hiện có và triển khai dịch vụ mới Mặc dù đã hệ thống hóa các chỉ tiêu đánh giá thực trạng thẻ tín dụng tại ngân hàng và thu thập thông tin qua khảo sát khách hàng, nhưng luận văn chưa phân tích cụ thể đánh giá của khách hàng về mức độ đáp ứng dịch vụ thẻ cũng như ý kiến của nhân viên ngân hàng về việc phát triển dịch vụ thẻ, từ đó cần có giải pháp thực tiễn hơn.
Luận văn thạc sĩ kinh tế, “Giải pháp marketing cho dịch vụ thẻ tại NHTMCP
Luận văn của Võ Thị Ái Ngân (2016) tại trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng đã khái quát hoạt động tiếp thị và chiến lược marketing của NHTMCP Công thương Việt Nam, đặc biệt là chi nhánh Đà Nẵng Tác giả nêu thực trạng hoạt động thẻ tại chi nhánh này, phân tích số liệu để chỉ ra các ưu điểm và nhược điểm Tuy nhiên, thông tin thu thập còn hạn chế và chưa có khảo sát thực tế khách hàng, dẫn đến những nhận định và giải pháp đề xuất mang tính lý thuyết, thiếu tính ứng dụng cao Luận văn thạc sĩ về “Giải pháp mở rộng và phát triển hoạt động dịch vụ thanh toán thẻ tại NHTMCP Công thương Việt Nam – Chi nhánh Hải Dương” cũng được đề cập.
Trần Hữu Bình (2012) tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã hệ thống hóa và làm rõ lý thuyết về dịch vụ thanh toán thẻ, đồng thời nghiên cứu, phân tích thực trạng hoạt động dịch vụ thanh toán thẻ tại NHTMCP Công thương chi nhánh Hải Dương Luận văn đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế trong phát triển hoạt động thanh toán bằng thẻ, từ đó đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm cải thiện hoạt động này Tuy nhiên, phần cơ sở lý luận và thực trạng chưa có mối liên hệ rõ nét, và các chỉ tiêu về phí cũng như chất lượng dịch vụ được đề cập nhưng chưa được phân tích sâu tại đơn vị nghiên cứu.
Các bài viết hiện tại chỉ khái quát về thực trạng sử dụng dịch vụ thẻ tại Việt Nam mà chưa phân tích sâu về công tác quản lý và nguyên nhân dẫn đến những thay đổi trong nhận thức cũng như xu hướng sử dụng các sản phẩm dịch vụ mới liên quan đến thẻ, như thanh toán tiền điện, nước Hơn nữa, mặc dù đã đưa ra một số giải pháp để cải thiện quản lý dịch vụ thẻ, nhưng các tác giả vẫn chưa đi sâu vào phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể cho vấn đề này.
Một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý dịch vụ thẻ tại NHTM 7 1 Một số khái niệm cơ bản
1.2.1 Một số khái niệm cơ bản
Quá trình hình thành và phát triển hệ thống ngân hàng đã dẫn đến sự ra đời của các ngân hàng thương mại, đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ Ngân hàng thương mại được coi là bách hóa tài chính, cung cấp đa dạng sản phẩm và dịch vụ tài chính, bao gồm tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán Theo Luật các Tổ chức tín dụng Số 47/2010/QH12, ngân hàng thương mại hoạt động với mục đích phục vụ nhu cầu tài chính của thị trường, thể hiện tính chất và mục đích rõ ràng trong hoạt động của mình.
Ngân hàng là tổ chức tín dụng thực hiện các hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật Dựa trên tính chất và mục tiêu hoạt động, ngân hàng được phân loại thành ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách và ngân hàng hợp tác xã.
Hoạt động ngân hàng bao gồm việc kinh doanh và cung cấp thường xuyên các dịch vụ như nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản.
Ngân hàng thương mại đóng vai trò là trung gian tài chính, cung cấp dịch vụ tài chính đa dạng và kinh doanh tiền tệ Khái niệm này có thể được hiểu từ nhiều góc độ khác nhau Sự phát triển của hệ thống ngân hàng toàn cầu đi kèm với các quy định pháp luật của từng quốc gia, có thể mở rộng hoặc hạn chế hoạt động của ngân hàng thương mại trong một số lĩnh vực cụ thể.
Trong nghiên cứu này, khái niệm Ngân hàng thương mại được định nghĩa theo cách tiếp cận truyền thống, tập trung vào các chức năng và hoạt động cơ bản của ngân hàng.
Ngân hàng thương mại là tổ chức kinh doanh trong lĩnh vực tài chính, chuyên nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung cấp dịch vụ thanh toán cho nền kinh tế.
Hoạt động kinh doanh tiền tệ của ngân hàng thương mại bao gồm chênh lệch tỷ giá hối đoái, chênh lệch lãi suất, chuyển đổi kỳ hạn nguồn vốn và tài sản, chuyển đổi rủi ro giữa nguồn vốn và tài sản, cũng như việc tích tụ và tập trung vốn.
1.2.2 Hoạt động dịch vụ thẻ tại ngân hàng thương mại
Thẻ thanh toán là biểu tượng cho sự tiến bộ trong lĩnh vực thanh toán, phản ánh sự phát triển của công nghệ ngân hàng và ứng dụng khoa học kỹ thuật Nó không chỉ thúc đẩy quá trình hội nhập tài chính khu vực mà còn kết nối với nền tài chính toàn cầu.
Thẻ thanh toán là một công cụ tài chính quan trọng, với nhiều cách diễn đạt khác nhau nhằm nhấn mạnh các tính chất nổi bật của nó Dưới đây là một số định nghĩa cơ bản về thẻ thanh toán, thể hiện vai trò và chức năng của loại thẻ này trong giao dịch tài chính.
Thẻ thanh toán, hay còn gọi là thẻ chi trả, là công cụ tiện lợi dùng để thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ, đồng thời có thể được sử dụng để rút tiền mặt tại các ngân hàng đại lý hoặc máy rút tiền tự động.
Thẻ thanh toán là một loại thẻ giao dịch tài chính đƣợc phát hành bởi Ngân hàng, các Tổ chức tài chính hay các công ty
Thẻ thanh toán là công cụ thanh toán không tiền mặt, cho phép người sử dụng rút tiền mặt hoặc thực hiện giao dịch mua sắm hàng hóa và dịch vụ tại các địa điểm chấp nhận thẻ.
Thẻ thanh toán là công cụ ghi nhận số tiền cần thanh toán qua máy đọc thẻ, kết nối với hệ thống ngân hàng hoặc tổ chức tài chính và các điểm thanh toán (Merchant) Phương thức này mang lại sự nhanh chóng, thuận tiện và an toàn cho tất cả các bên tham gia giao dịch.
Thẻ là phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, phát triển từ phương thức mua bán chịu hàng hóa và gắn liền với công nghệ tài chính Được cấp bởi ngân hàng và các tổ chức tài chính, thẻ cho phép khách hàng thanh toán hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt trong hạn mức tín dụng hoặc số dư tiền gửi Ngoài ra, thẻ ngân hàng còn hỗ trợ thực hiện các dịch vụ qua hệ thống giao dịch tự động (ATM).
Thẻ ngân hàng, bất kể do tổ chức tài chính hay phi tài chính phát hành, đều được làm bằng nhựa plastic theo kích thước chuẩn quốc tế Thẻ bao gồm các yếu tố cơ bản như nhãn hiệu thương mại, tên và logo của Nhà phát hành, số thẻ, ngày hiệu lực và tên chủ thẻ Ngoài ra, thẻ còn có thể hiển thị tên công ty chịu trách nhiệm thanh toán hoặc các yếu tố khác theo quy định của tổ chức hoặc tập đoàn thẻ quốc tế.
1.2.2.2 Khái niệm về dịch vụ thẻ ngân hàng
Dịch vụ thẻ là giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt mà các tổ chức tín dụng cung cấp cho khách hàng, nhờ vào sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin và khoa học kỹ thuật.
