Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu này phân tích thực trạng quản lý hoạt động thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình của Bảo hiểm xã hội huyện Thanh Sơn trong giai đoạn 2017 – 2019 Bài viết cũng đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu BHYT theo hộ gia đình cho giai đoạn đến năm 2025.
- Hệ thống hóa các cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện
Trong giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2019, công tác quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình của Bảo hiểm xã hội huyện Thanh Sơn đã được đánh giá với những điểm mạnh và điểm yếu rõ rệt Các điểm mạnh bao gồm sự tăng cường nhận thức của người dân về BHYT, trong khi những hạn chế chủ yếu nằm ở việc thiếu nguồn lực và công cụ quản lý hiệu quả Nguyên nhân của những hạn chế này cần được phân tích kỹ lưỡng để cải thiện quy trình quản lý thu BHYT trong tương lai.
- Định hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHYT theo HGĐ cho BHXH Thanh Sơn giai đoạn đến năm 2025.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Quản lý thu bảo hiểm y tế theo hộ gia đình tại Bảo hiểm xã hội huyện Thanh Sơn tập trung vào nhóm đối tượng tự đóng 100% tiền mua thẻ BHYT, với mã đối tượng ghi trên thẻ là GD Luận văn này chỉ nghiên cứu các khía cạnh liên quan đến việc quản lý thu BHYT theo hộ gia đình, nhằm nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong quy trình thu phí.
- Về thời gian: Nghiên cứu, thu thập dữ liệu cho giai đoạn từ năm 2017 đến 2019 và đề xuất giải pháp đối với giai đoạn đến năm 2025
- Về không gian: Nghiên cứu tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ
Quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình tại huyện Thanh Sơn được thực hiện qua ba bước chính: lập kế hoạch thu, tổ chức thực hiện kế hoạch thu và kiểm soát quá trình thu BHYT Các bước này đảm bảo hiệu quả trong việc quản lý và thu hút người dân tham gia bảo hiểm y tế, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Quan điểm, phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
- Tuân thủ quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê Nin
- Tuân thủ tư tưởng phát triển vì dân do dân của Bác hồ
- Tuân thủ chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước ta về chính sách BHYT theo HGĐ
- Phương pháp tiếp cận hệ thống
- Phương pháp tiếp cận từ lý thuyết đến thực tiễn
- Phương pháp tiếp cận theo nguyên lý nhân quả
Các nội dung trong khung nghiên cứu đƣợc tổng hợp từ tổng quan tài liệu và các văn bản hướng dẫn về thu BHYT theo HGĐ
4.4 Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học, cụ thể:
Phương pháp tổng hợp được áp dụng trong chương 1 để tổng hợp lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình của Bảo hiểm xã hội (BHXH) cấp huyện Trong chương 2, phương pháp này được sử dụng để đánh giá thực trạng công tác quản lý thu BHYT theo hộ gia đình tại BHXH huyện Thanh Sơn.
Phương pháp thống kê được áp dụng để phân tích số liệu thu BHYT theo hộ gia đình và quản lý thu BHYT của BHXH huyện Thanh Sơn trong giai đoạn 2017-2019 Kết quả được trình bày rõ ràng thông qua các bảng biểu, giúp dễ dàng theo dõi và đánh giá tình hình thu BHYT tại địa phương.
Phương pháp phân tích là công cụ chính trong luận văn, giúp xây dựng cơ sở lý luận vững chắc, đánh giá thực trạng hiện tại và đưa ra các giải pháp hiệu quả.
- Phương pháp so sánh: Phương pháp so sánh được sử dụng để phân tích
Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu BHYT theo
- Các nhân tố thuộc về BHXH huyện
- Các nhân tố thuộc về các HGĐ
- Các nhân tố thuộc về môi trường bên ngoài BHXH huyện
Quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện
- Lập kế hoạch thu BHYT theo HGĐ
- Tổ chức thực hiện kế hoạch thu BHYT theo HGĐ
- Kiểm soát thu BHYT theo HGĐ
Thực hiện mục tiêu quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện
- Bảo đảm thu đúng đối tƣợng, đúng mức đóng vào quỹ BHYT
- Hoàn thành kế hoạch thu BHYT theo HGĐ đã đặt ra
- Tăng tổng số thu BHYT theo HGĐ trên địa bàn huyện
6 thực trạng thu BHYT theo HGĐ và quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện Thanh Sơn theo chuỗi thời gian;
Đóng góp mới của luận văn
5.1 Về mặt lý luận và học thuật
Luận văn đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý luận về quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện
Bài luận văn đã tiến hành phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình (HGĐ) của Bảo hiểm xã hội (BHXH) huyện Thanh Sơn trong giai đoạn 2017 - 2019 Dựa trên những kết quả này, bài viết cũng đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHYT theo HGĐ cho BHXH huyện Thanh Sơn đến năm 2025.
Luận văn cũng là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu cũng nhƣ những nhà hoạch định chính sách về thu BHYT theo HGĐ.
Kết cấu luận văn
Luận văn bao gồm phần mở đầu, kết luận và được chia thành 3 chương, trong đó Chương 1 tập trung vào cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình của Bảo hiểm xã hội huyện.
Chương 2: Thực trạng quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ
Chương 3: Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHYT theo HGĐ của BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.
Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đã có nhiều nghiên cứu liên quan đến bảo hiểm y tế (BHYT), đặc biệt là BHYT theo hộ gia đình và quản lý thu BHYT Trong quá trình thực hiện luận văn này, tác giả đã tham khảo một số công trình nghiên cứu để làm rõ các khía cạnh của BHYT và quản lý thu BHYT theo hộ gia đình.
Nghiên cứu sinh Nguyễn Khang (2018) trong bài viết Thực hiện BHYT HGĐ ở một số nước, đăng trên Tạp chí của BHXH Việt Nam tháng 1/2018 đã
BHYT xã hội được xem là công cụ tài chính hiệu quả, giúp người dân tiếp cận dịch vụ y tế chuẩn mực và giảm thiểu nghèo hóa do chi phí ốm đau Đây cũng là hình thức đầu tư cho sức khỏe, góp phần nâng cao năng suất lao động và tiết kiệm chi phí đào tạo nghề Mô hình BHYT trên thế giới rất đa dạng, phụ thuộc vào trình độ phát triển của từng quốc gia, với nhiều nước như Đức, Hà Lan, Hàn Quốc áp dụng BHYT theo hình thức hộ gia đình (HGĐ) Mô hình BHYT HGĐ không chỉ an toàn mà còn thể hiện tính xã hội cao, khuyến khích sự hợp tác giữa các bên Đặc biệt, nó giúp gia đình bảo vệ sức khỏe cho những thành viên dễ bị tổn thương như phụ nữ, người tàn tật và trẻ em, nhằm tăng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế và giảm nguy cơ nghèo hóa Nghiên cứu năm 2006 tại Mỹ cho thấy, trẻ em trong gia đình tham gia BHYT theo HGĐ có cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế cao hơn so với trẻ em trong gia đình không tham gia, cho thấy sự đồng nhất trong chất lượng dịch vụ của các gia đình có thẻ BHYT gia đình.
Luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế và chính sách của Nguyễn Văn Chương
(2017) với đề tài Quản lý thu bảo hiểm y tế HGĐ của Bảo hiểm xã hội tỉnh Lào
Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về bảo hiểm y tế hộ gia đình (BHYT HGĐ) và phản ánh thực trạng tham gia BHYT HGĐ tại tỉnh Lào Cai Nghiên cứu phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc triển khai BHYT HGĐ, đồng thời chỉ ra những khó khăn và tồn tại trong quá trình thực hiện Từ đó, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác triển khai BHYT HGĐ trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Trong bài viết "Giải pháp triển khai hiệu quả BHYT theo HGĐ" đăng trên Tạp chí BHXH tháng 7/2015, tác giả Nguyễn Huy Nghị đã chỉ ra rằng giai đoạn 2007-2008, việc vận động tham gia BHYT tự nguyện theo hộ gia đình chưa đạt hiệu quả Hiện nay, BHYT theo hộ gia đình đã trở thành quy định bắt buộc trong Luật BHYT sửa đổi, đóng vai trò quan trọng trong việc hướng tới mục tiêu BHYT toàn dân Tác giả cũng nhấn mạnh những ưu điểm của BHYT hộ gia đình, bao gồm khả năng chia sẻ rủi ro giữa các thành viên và việc khắc phục tình trạng lựa chọn ngược khi mua thẻ BHYT.
Luận văn thạc sỹ kinh tế của Hà Thị Thủy Tiên (2016) tại Đại học Thái Nguyên nghiên cứu về phát triển bảo hiểm y tế hộ gia đình (BHYT HGĐ) ở thành phố Thái Nguyên Tác giả đã hệ thống hóa lý luận về BHYT HGĐ, bao gồm khái niệm, bản chất, vai trò, nguyên tắc hoạt động và các chính sách liên quan Bên cạnh đó, luận văn phản ánh thực trạng tham gia BHYT HGĐ tại thành phố, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc triển khai và chỉ ra những khó khăn, tồn tại trong quá trình thực hiện Cuối cùng, luận văn đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả triển khai BHYT HGĐ tại địa phương.
Lê Khắc Chí (2019), đề tài Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm y tế
Luận văn thạc sĩ của Hồ Văn Minh (2018) nghiên cứu quản lý thu bảo hiểm y tế (BHYT) tại tỉnh Quảng Bình, phân tích thực trạng và kết quả thu BHYT từ các hộ gia đình Tác giả đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu BHYT, khắc phục tình trạng trốn đóng BHYT của người lao động tại doanh nghiệp Ngoài ra, luận văn cũng tập trung vào việc phát triển đối tượng tham gia BHYT, góp phần đảm bảo an sinh xã hội tại quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng Các giải pháp được đưa ra dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu BHYT trong thời gian tới.
Đến thời điểm hiện tại, chưa có nghiên cứu nào về quản lý thu bảo hiểm y tế hộ gia đình tại BHXH huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ.
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ THEO HỘ GIA ĐÌNH CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN
VỀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM Y TẾ THEO HỘ GIA ĐÌNH
CỦA BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN
1.1 Cơ sở lý luận về quản lý thu bảo hiểm y tế theo hộ gia đình
1.1.1 Bảo hiểm y tế theo HGĐ và thu bảo hiểm y tế theo HGĐ
1.1.1.1 Bảo hiểm y tế bắt buộc
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bảo hiểm y tế (BHYT) bắt buộc là hình thức BHYT do nhà nước tổ chức, với mức phí bảo hiểm dựa trên tỷ lệ thu nhập của người tham gia Quyền lợi khám chữa bệnh không phụ thuộc vào mức đóng góp mà được xác định theo nhu cầu khám chữa bệnh của người tham gia.
Theo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế số 46/2014/QH13, bảo hiểm y tế là hình thức bảo hiểm bắt buộc nhằm chăm sóc sức khỏe cho các đối tượng theo quy định, được tổ chức thực hiện bởi Nhà nước và không vì mục đích lợi nhuận.
Từ những khái niệm trên có thể hiểu, bảo hiểm y tế là việc theo HGĐ, cá nhân đóng góp một khoản tiền nhất định hằng tháng hoặc 03 tháng, 06 tháng,
Quỹ Bảo hiểm y tế (BHYT) do Nhà nước quản lý giúp chia sẻ rủi ro về sức khỏe với cộng đồng, cho phép người tham gia chỉ cần đóng một khoản phí nhất định trong vòng 12 tháng Khi gặp phải ốm đau hoặc tai nạn, quỹ BHYT sẽ thanh toán một phần hoặc toàn bộ chi phí khám và chữa bệnh tại các cơ sở y tế Nhờ đó, người tham gia có thể giảm bớt gánh nặng tài chính cho gia đình khi phải đối mặt với những chi phí y tế cao hơn số tiền đã đóng.
Theo Điều 3, Luật BHYT sửa đổi ngày 13/6/2014: Thì BHYT đƣợc thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc sau:
- Bảo đảm chia sẻ rủi ro giữa những người tham gia bảo hiểm y tế
Mức đóng bảo hiểm y tế được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm của các khoản thu nhập như tiền lương, tiền công, tiền lương hưu, tiền trợ cấp, hoặc mức lương cơ sở cho các đối tượng khác.
- Mức hưởng bảo hiểm y tế theo mức độ bệnh tật, nhóm đối tượng trong phạm vi quyền lợi của người tham gia bảo hiểm y tế
Chi phí khám và chữa bệnh bảo hiểm y tế được chia sẻ giữa quỹ bảo hiểm y tế và người tham gia, tại các cơ sở khám chữa bệnh.
- Quỹ bảo hiểm y tế đƣợc quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch, bảo đảm cân đối thu, chi và được Nhà nước bảo hộ
1.1.1.2 Bảo hiểm y tế theo HGĐ
Có nhiều quan niệm khác nhau về HGĐ:
Theo từ điển Bách khoa toàn thư, hộ gia đình (HGĐ) là một đơn vị xã hội bao gồm một hoặc một nhóm người sống chung và chia sẻ bữa ăn Các hộ gia đình có từ hai người trở lên có thể có hoặc không có quỹ thu chi chung hoặc thu nhập chung Cần lưu ý rằng HGĐ không đồng nhất với khái niệm gia đình, vì những người trong hộ gia đình có thể không có quan hệ huyết thống, nuôi dưỡng hoặc hôn nhân.
Theo Bộ luật Dân sự năm 2005 và 2015, hộ gia đình (HGĐ) được coi là chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự Các thành viên trong hộ gia đình có tài sản chung và cùng nhau đóng góp công sức cho hoạt động kinh tế trong các lĩnh vực như nông, lâm, ngư nghiệp, hoặc các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác theo quy định của pháp luật Do đó, hộ gia đình là chủ thể tham gia vào các quan hệ dân sự trong những lĩnh vực này.
Theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, gia đình được định nghĩa là tập hợp những người có mối quan hệ gắn bó thông qua hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, từ đó phát sinh các quyền và nghĩa vụ pháp lý giữa các thành viên trong gia đình.
Theo HGĐ, khái niệm và quan điểm về bảo hiểm y tế (BHYT) có sự khác biệt tùy thuộc vào từng mối quan hệ kinh tế - xã hội Thuật ngữ BHYT theo HGĐ đã được pháp luật công nhận và áp dụng tại Việt Nam từ năm 2015, khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT số 46/2014/QH13 được ban hành Việc bổ sung nhóm đối tượng tham gia BHYT theo HGĐ cùng với chính sách giảm trừ mức đóng từ thành viên thứ hai trở đi được xác định là một trong những giải pháp quan trọng nhằm thu hút người dân ở khu vực phi chính thức tham gia BHYT, hướng tới mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân.
Theo Điều 1 của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT số 46/2014/QH13, những người tham gia bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình (HGĐ) bao gồm tất cả các thành viên có tên trong sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú Tuy nhiên, nhóm tham gia BHYT theo HGĐ sẽ không bao gồm những người đã tham gia BHYT theo các nhóm đối tượng khác, như người lao động và người sử dụng lao động đóng, quỹ BHXH, hoặc được ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng.
Năm 2019, Chính phủ tiếp tục mở rộng thêm nhóm đối tƣợng thuộc diện tham gia BHYT theo HGĐ, bằng việc ban hành Nghị định số 146/2018/NĐ-
CP, trong đó tại Điều 5 quy định nhóm tham gia BHYT theo HGĐ bao gồm:
Người có tên trong sổ hộ khẩu, ngoại trừ những đối tượng được bảo hiểm xã hội chi trả hoặc hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, sẽ không phải đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội.
Người có tên trong sổ tạm trú sẽ không bao gồm những đối tượng được bảo hiểm xã hội đóng, bao gồm cả người lao động và người sử dụng lao động.
Ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng bảo hiểm y tế (BHYT) cho người sử dụng lao động và các đối tượng đã tham gia BHYT theo hộ gia đình ghi trong sổ hộ khẩu.
- Các đối tƣợng sau đây đƣợc tham gia bảo hiểm y tế theo hình thức HGĐ:
+ Chức sắc, chức việc, nhà tu hành;
Người sống tại cơ sở bảo trợ xã hội, ngoại trừ những đối tượng được hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế từ người lao động, người sử dụng lao động, quỹ BHXH hoặc ngân sách nhà nước, sẽ không nhận được sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để đóng bảo hiểm y tế.
Bảo hiểm y tế (BHYT) theo hộ gia đình (HGĐ) yêu cầu tất cả các thành viên trong hộ gia đình phải tham gia, thể hiện quy định pháp lý và giá trị nhân văn sâu sắc của dân tộc Mục tiêu chính của BHYT là để mỗi người dân chia sẻ rủi ro với những người thân trong gia đình, đồng thời góp phần vào sự hỗ trợ của cộng đồng xã hội Khi có thành viên trong hộ gia đình gặp phải bệnh tật hoặc tai nạn, trách nhiệm đầu tiên thuộc về các thành viên trong gia đình để hỗ trợ, sau đó là sự chung tay của cộng đồng.
1.1.1.3 Thu bảo hiểm y tế theo HGĐ
