1 MỞ ĐẦU TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong giai đoạn nay, cơng nghiệp hóa – đại hóa (CNH – HĐH) lơi cuốn, tác động đến tất nước đến tất lĩnh vực đời sống xã hội Đối với nước ta, từ xuất phát điểm kinh tế tiểu nơng, muốn khỏi nghèo nàn lạc hậu phải nhanh chóng đạt đến trình độ phát triển nước phát triển theo mục tiêu “dân giàu, nước mạnh”, tất yếu phải tiến hành nghiệp CNH – HĐH cách mạng toàn diện sâu sắc tất lĩnh vực đời sống xã hội Việc đẩy mạnh công CNH – HĐH đất nước đòi hỏi phải nhận thức cách sâu sắc đầy đủ giá trị lớn lao có ý nghĩa định nhân tố người, chủ thể sáng tạo, nguồn cải vật chất văn hóa tinh thần Phải có thay đổi lớn cách nhìn, cách nghĩ việc bồi dưỡng, phát huy nhân tố người Việt Nam đại cách mạng Trước địi hỏi thời đại, cơng xây dựng phát triển đất nước, cần có người thông minh, động, tự lập sáng tạo Như trẻ mẫu giáo hôm công dân tương lai, nhân tố định công phát triển đất nước sau Chính chăm sóc giáo dục nhằm phát triển tồn diện cho trẻ nhiệm vụ hàng đầu giáo dục mầm non Đúng Macorenco – Nhà giáo dục Xô Viết vĩ đại năm 30 - 40 kỉ XX nói: sở việc giáo dục trẻ hình thành từ lúc trước tuổi lên Những điều dạy cho trẻ thời kỳ chiếm 90% tiến tình giáo dục trẻ Về sau việc giáo dục đào tạo người tiếp tục lúc bắt đầu nếm quả, cịn nụ hoa vun trồng năm L.N.Tonxtoi nói: Tất mà đứa trẻ có sau trở thành người lớn thu nhận thời thơ ấu Trong quãng đời lại, mà thu nhận đáng 1% mà thơi Hình thành nhân cách cho trẻ từ buổi ban đầu bậc phụ huynh sở giáo dục mầm non đặc biệt quan tâm Khoa học tâm lý đưa nhận định: hết lứa tuổi mầm non, trẻ đặt xong móng nhân cách, phát triển mặt nhân cách cho trẻ sau mang rõ dấu ấn thời ấu thơ Vì thế, từ lứa tuổi phải chăm lo phát triển toàn diện cho trẻ, sở bước hình thành nhân cách cho trẻ theo yêu cầu mà xã hội đặt ra.Và nhiệm vụ quan trọng giáo dục nhân cách trẻ làm để phát huy tính tự lập cho trẻ Việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non tạo hội cho trẻ tự khẳng định thân, có khả giải vấn đề gặp phải sống sau mà không ỷ lại, dựa dẫm vào người khác.Chính điều góp phần khơng nhỏ vào thành công trẻ trẻ trưởng thành Việc giáo dục tính tự lập trẻ mầm non tiến hành nhiều hình thức khác như: lồng ghép hoạt động học tập, chế độ sinh hoạt hàng ngày, hoạt động vui chơi, trò chơi lắp ghép, xây dựng,hoạt động dạo chơi, hoạt động lao đơng, hoạt đơng tham quan…Trong giáo dục tính tự lập cho trẻ thơng qua hình thức vui chơi mà đặc biệt trò chơi lắp ghép, xây dựng hình thức giáo dục hiệu phù hợp với đặc điểm phát triển tâm lý trẻ Tuy nhiên hiệu giáo dục tính tự lập cho trẻ trò chơi lắp ghép, xây dựng nhiều hạn chế Một nguyên nhân giáo viên chưa sử dụng hợp lý biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ trị chơi Trong q trình chơi trẻ cịn thụ động, nhút nhát, phụ thuộc vào người lớn Những điều làm cho em bước vào sống gặp nhiều khó khăn Trên sở nghiên cứu lý luận vào thực tiễn, định chọn đề tài: “Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (56 tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng” làm đề tài nghiên cứu cho Hy vọng đề tài góp phần nhỏ bé vào việc nâng cao hiệu hình thành phát triển nhân cách tồn diện nói chung, tính tự lập trẻ nói riêng cơng tác giáo dục mầm non Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 2.1 Về lý luận - Làm rõ sở lý luận tính tự lập vấn đề giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn; trò chơi lắp ghép, xây dựng lứa tuổi mẫu giáo; vai trò việc tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn - Xác định sở khoa học việc xây dựng số biện pháp tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng nhằm giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn 2.2 Về thực tiễn - Đề xuất biện pháp tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng nhằm nâng cao hiệu giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn với hướng dẫn thực cụ thể - Đề tài tài liệu tham khảo cần thiết cho sinh viên ngành Giáo dục mầm non giáo viên mầm non quan tâm đến vấn đề giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non qua tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI Nghiên cứu, đề xuất số biện pháp tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng nhằm nâng cao hiệu giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU - Tổng hợp sở lý luận vấn đề giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non, trị chơi lắp ghép, xây dựng, vai trò trò chơi lắp ghép, xây dựng giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non - Xác định thực trạng việc tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng nhằm nâng cao hiệu giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) số trường mầm non địa bàn tỉnh Phú Thọ - Đề xuất số biện pháp tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng nhằm nâng cao hiệu giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) - Thử nghiệm sư phạm nhằm khẳng định hiệu tính khả thi biện pháp đề xuất ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 5.1 Đối tượng nghiên cứu Một số biện pháp giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng 5.2 Phạm vi nghiên cứu Với thời gian hạn hẹp nên xin nghiên cứu số biện pháp giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng Trường Mầm Non Lê Đồng – Thị xã Phú Thọ - Tỉnh Phú Thọ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 6.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Đọc so sánh, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa tài liệu có liên quan đến đề tài nghiên cứu để lắp ghép, xây dựng sở lí luận cho đề tài 6.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.1 Phương pháp quan sát - Quan sát số biện pháp giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5 - tuổi) thông qua trò chơi lắp ghép, xây dựng - Quan sát hiệu giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5 - tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng 6.2.2 Phương pháp đàm thoại - Đàm thoại với giáo viên để điều tra khó khăn, hạn chế mà giáo viên gặp phải Cách thức tổ chức giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5 - tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng - Đàm thoại với trẻ để tìm hiểu hiệu biện pháp giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5- tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng 6.2.3 Phương pháp nghiên cứu sản phẩm trẻ Nghiên cứu, quan sát, phân tích số sản phẩm trò chơi nhằm đánh giá khả tính tự lập trẻ mẫu giáo lớn (5 - tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng 6.2.4 Phương pháp điều tra phiếu anket Bằng hệ thống câu hỏi điều tra nhận thức giáo viên, cán quản lí mầm non thực trạng sử dụng biện pháp giáo dục tính tự lập trẻ mẫu giáolớn (5- tuổi) thơng qua trị chơi lắp ghép, xây dựng kết đạt 6.2.5 Phương pháp thử nghiệm sư phạm Sử dụng phương pháp thử nghiệm sư phạm nhằm kiểm tra tính đắn, khoa học biện pháp đề xuất 6.2.6 Phương pháp thống kê tốn học Sử dụng cơng thức tính %, điểm trung bình… nhằm xử lý phân tích kết nghiên cứu Rút kết định tính sở định lượng CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1.1.1 Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1.1 Vài nét lịch sử nghiên cứu giới Vấn đề GDTTL cho trẻ từ lâu nhà tâm lí học giáo dục học quan tâm nghiên cứu biện pháp, phương pháp khoa học khác Họ gặp điểm – khẳng định vai trị tính TL hình thành phát triển nhân cách người a Hướng thứ nhà nghiên cứu tâm lí học xem tính tự lập nét đặc trưng nhân cách Tiêu biểu cơng trình nghiên cứu tác giả như: L.I.Kaplan, T.I.Ganhelin, Vengher, A.A.Xơmirơnôp, E.I.Đơmitriev Các tác giả khẳng định tính TL khơng tự nhiên mà có, tư chất tự nhiên người điều kiện cần thiết cho việc hình thành tính TL hướng dẫn giúp đỡ người lớn Theo tác giả T.I.Ganhelin, A.A.Xơmirơnơp, E.I.Đơmitriev, tính TL thể cách thực sở có hiểu biết, kĩ định biết vận dụng chúng vào tình Tính TL thể thơng qua hành vi người mối quan hệ người với giới xung quanh Một số nhà nghiên cứu gắn tính TL với trình tâm lí như: tư ý, trí nhớ phản ánh cơng trình tác giả: S.L.Rubinstein,T.I Galina, I.U.A Đmitriêva Theo tác giả tính TL gắn chặt với ý chí xem cấu trúc phức tạp, hình thành tồn phẩm chất tính cách bền vững không thay đổi b Hướng nghiên cứu thứ hai nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu trình hình thành phát triển tính tự lập Tiêu biểu cho hướng nghiên cứu tác giả: T.I Galina, R.G.Nheatreva, A.A.Liublinxkaia, K.D.usinxki, T.Guscova Các tác giả qua nghiên cứu khẳng định vai trò người lớn việc phát triển tính TL cho trẻ Đồng thời họ nhận định lao động trẻ có vai trị quan trọng việc hình thành phát triển tính TL Theo N.K.Krupxkaia, tính TL hình thành từ tuổi MN Bà quan tâm đến phát triển hình thành tính TL trẻ thơng qua trị chơi Bà nhấn mạnh, trị chơi phát triển tính TL sáng tạo trẻ nhiều so với dạng hoạt động khác trẻ Như vậy, nhà tâm lí, giáo dục học sâu nghiên cứu chất tính TL, khẳng định rõ vị trí quan trọng phẩm chất TL cấu trúc nhân cách, thành công việc hình thành phát triển phẩm chất nhân cách phụ thuộc nhiều vào giáo dục giúp đỡ người lớn trẻ Họ khẳng định muốn hình thành tính TL cho trẻ, người lớn phải tạo điều kiện cho trẻ tự thực nhiệm vụ vừa sức phù hợp với trẻ 1.1.1.2 Vài nét lịch sử nghiên cứu Việt Nam Hiện Việt Nam, có số cơng trình nghiên cứu tính TL trẻ – tiêu biểu như: Tác giả Nguyễn Hồng Thuận nghiên cứu số biện pháp tác động gia đình nhằm phát triển tính TL cho trẻ mẫu giáo – tuổi Nguyễn Hồng Thuận đề xuất thực nghiệm có kết nhóm biện pháp tổ chức hoạt động, hình thành trẻ kỹ hoạt động cách độc lập, nhóm biện pháp hình thành ý TL nhóm biện pháp kích thích hoạt động điều chỉnh ứng xử trẻ Nguyễn Thị Kim Ngân Nguyễn Hồng Thuận cho rằng: Tính TL có nhiều nét tương đồng với tính tự lực có biểu thiên xu hướng thiên khía cạnh hành vi Như Việt Nam có số cơng trình nghiên cứu tính TL tính tự lực trẻ mẫu giáo Các tác giả khái quát hóa vấn đề lý thuyết, đề biện pháp hữu hiệu nhằm giáo dục phẩm chất hoạt động khác Tuy nhiên chưa có nghiên cứu sâu, cụ thể biện pháp phát huy tính TL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD Vì cần phải nghiên cứu đưa biện pháp hữu hiệu để giáo dục phẩm chất trẻ 1.1.2 Giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) 1.1.2.1 Khái quát tính tự lập Trong đại từ điển Tiếng Việt tác giả Nguyễn Như Ý chủ biên có định nghĩa tính TL sau: TL tự sức làm lấy, khơng dựa dẫm nhờ vả vào người khác Từ điển Việt – Anh (Tác giả Đặng Chấn Liêu Lê Khả Kế) giải thích: “TL” (Independent) có nghĩa độc lập hành động Các nhà giáo dục khẳng định tính TL phẩm chất ổn định nhân cách, có ý nghĩa rộng lớn phát triển người, có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hình thành phát triển nhân cách người Từ nghiên cứu trên, chúng tơi đưa khái niệm tính TL sau: “Tính TL phẩm chất quan trọng nhân cách hình thành trình hoạt động cá nhân với vật tượng, với người khác với thân Nó đặc trưng cho thái độ tự tin vào khả thân , thể khả tự đặt mục đích, nhiệm vụ hành động, tự điều khiển, điều chỉnh thân, sử dụng kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, có nỗ lực cao trí tuệ, thể lực để đạt mục đích đề ra” 1.1.2.2 Tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi Các nhà tâm lí – giáo dục học nghiên cứu tính TL trẻ lứa tuổi MN như: N.M acxarina, B.G Ananhiep, G.N Gôđina, M.I Lixina… Đều khẳng định rằng: Tất đứa trẻ bình thường tâm lí sinh lí có nhu cầu có cố gắng tự khỏi lệ thuộc vào người lớn số hoạt động sinh hoạt hàng ngày Ở trẻ mẫu giáo – tuổi tính chủ định q trình tâm lí phát triển mạnh mẽ, trẻ có khả TL nhiều lĩnh vực khác đời sống xã hội Chính ý thức thân, nhu cầu muốn khẳng định nguồn gốc làm nảy sinh ý muốn hành động độc lập Như tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi phẩm chất nhân cách hình thành trình hoạt động cá nhân với vật tượng với người khác với thân, khả hoạt động TL, tự đặt mục đích, lựa chọn phương tiện, cách thực hoạt động, tự đánh giá, kiểm tra thân, có nỗ lực cao trí tuệ, thể lực, ý chí q tình hoạt động 1.1.2.3 Đặc điểm tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn (5- tuổi) Đến tuổi mẫu giáo lớn (5 – tuổi), tính TL biểu chiếm lĩnh kiến thức, kĩ tự khẳng định tập thể, dấu hiệu TL bình diện rộng sâu Những biểu đặc trưng tính TL trẻ mẫu giáo (5 – tuổi) thể qua hoạt động dấu hiệu sau: a Tính chủ động ý định (có nghĩa xuất khả tự lập kế hoạch hành động) Ở giai đoạn mẫu giáo tuổi, tính chủ định q trình tâm lí phát triển, khả TL nhiều lĩnh vực khác đời sống, tự tổ chức trình hoạt động đạt kết bước đầu: trẻ có kĩ tự đặt mục đích nhiệm vụ hoạt động , tự điều khiển thân, huy động toàn sức mạnh vật chất, tinh thần để đạt mục đích Kĩ thể rõ nét hoạt động vui chơi đặc biệt TCLG, XD Khi tham gia vào trò chơi trẻ thỏa mãn nguyện vọng sống hoạt động người lớn, chơi, trẻ tái tạo lại đời sống xã hội xung quanh qua biết điều chỉnh hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội Nhiệm vụ người lớn việc GDTTL cho trẻ giai đoạn giúp đỡ tế nhị 10 b Sự tâm thực nhiệm vụ đặt Đặc điểm thể mong muốn đạt kết mong đợi, khơng phải kết Trẻ trở nên bền bỉ, kiên trì, hành động khơng có kết không làm tan ý định, không làm trẻ từ bỏ ý định mà buộc trẻ tập trung ý vào hành vi Sự tâm trẻ kích thích mong muốn (có suy xét) đạt mục đích hình dung cách rõ ràng Sự động viên giúp đỡ người lớn có vai trị quan trọng hai tình trên, nhằm giúp trẻ có say mê kiên trì, nỗ lực ý chí để hồn thành nhiệm vụ Q trình hoạt động TL địi hỏi trẻ căng thẳng hoạt động trí tuệ thể lực, kĩ vượt khó khăn bên bên ngồi để đạt mục đích Ý chí trẻ thể sức mạnh tinh thần thể lực giúp trẻ tạo dựng giá trị vật chất tinh thần, thỏa mãn nhu cầu cá nhân Nếu khơng có nỗ lực ý chí, trẻ khó thành cơng việc đạt mục đích hồn cảnh khác Vì nỗ lực ý chí biểu tính TL trẻ – tuổi, thể kĩ biết vượt khó khăn để đạt mục đích c Sự tự tin Tự tin kết tinh hiểu biết tình cảm thân ý chí mình, tin tưởng vào lực hành động Niềm tin tạo cho trẻ nghị lực, ý chí để hành động phù hợp với quan điểm thân, tạo cho trẻ tính kiên định hành động, giúp trẻ có nhu cầu trạng thái hành động dưa lực thân, tin tưởng yêu quý, trân trọng Tự tin thể yêu cầu cao thân trình hành động d Khả tự kiểm tra, đánh giá kết hoạt động đánh giá thân chủ thể hành động Tự kiểm tra tự đánh giá khơng hồn thành giai đoạn hình thành tính TL cấu trúc trọn vẹn nhân cách, mà thay đổi tự ý thức trẻ hiểu biết, thái độ trẻ thân 56 CHƯƠNG THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1 MỤC ĐÍCH THỬ NGHIỆM TN sư phạm tiến hành nhằm đánh giá hiệu tính tự khả thi số BPGDTTL cho trẻ mẫu – tuổi TCLG, XD đề xuất nhằm chứng minh cho giả thuyết khoa học đề 3.2 NỘI DUNG THỬ NGHIỆM 3.2.1 Những sở để xác định nội dung thử nghiệm Chúng dựa vào sở sau để xác định nội dung chương trình TN - Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ mẫu giáo – tuổi với nội dung đổi hình thức tổ chức giáo dục trẻ - Mức độ biểu tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi - Trình độ chuyên môn nhận thức giáo viên MN trực tiếp giảng dạy - Điều kiện sở vật chất trường TN 3.2.2 Nội dung chương trình thử nghiệm Chúng tiến hành TN với việc áp dụng BPGDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thơng qua TCLG, XD trình bày chương chủ đề: Nghề nghiệp, trường MN, giới động vật Sở dĩ chọn chủ đề vì: - Chủ đề trị chơi mảng thực gần gũi với sống hàng ngày trẻ mẫu giáo – tuổi, chứa đựng hầu hết nội dung GDTTL, phù hợp với nhận thức hứng thú trẻ - Các vật liệu lắp ghép, xây dựng mối quan hệ chơi trò chơi đa dạng quen thuộc với trẻ mẫu giáo – tuổi, trẻ quan sát tiếp xúc hàng ngày Vì vậy, giúp trẻ dễ dàng việc tìm kiếm vật liệu lắp ghép, xây dựng tạo sản phẩm theo ý tưởng xây dựng 57 3.3 THIẾT LẬP CÁC MẪU THỬ NGHIỆM Chúng tiến hành TN 70 trẻ mẫu giáo – tuổi trường MN Lê Đồng Thị xã Phú Thọ Trong đó: - Nhóm TN gồm 35 trẻ thuộc lớp tuổi A1 trương MN Lê Đồng - Nhóm ĐC gồm 35 trẻ thuộc lớp tuổi A2 trương MN Lê Đồng Tất trẻ có phát triển bình thường thể chất trí tuệ, chăm sóc – giáo dục theo chương trình đổi hình thức tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng dẫn, đạo ngành học MN 3.4 THỜI GIAN THỬ NGHIỆM Thực nghiệm tiến hành – tuần từ ngày 2/3/2015 đến ngày 17/4/2015 3.5 ĐIỀU KIỆN TIẾN HÀNH THỬ NGHIỆM - Nhóm ĐC nhóm TN có số trẻ tương đương (35 trẻ) Các trẻ có phát triển bình thường thể chất trí tuệ - Tất trẻ chăm sóc – giáo dục theo chương trình đổi hình thức tổ chức hoạt động giáo dục theo hướng dẫn, đạo ngành học MN - Giáo viên phụ trách lớp TN ĐC có trình độ đạt chuẩn có thâm niên cơng tác từ – 10 năm - Điều kiện sở vật chất nhóm ĐC nhóm TN tương đương - Ở nhóm TN, giáo viên tiến hành tổ chức GDTTL cho trẻ thông qua TCLG, XD (với kế hoạch phụ lục 3) theo biện pháp mà đề xuất chương Lớp ĐC, giáo viên tiến hành tổ chức GDTTL cho trẻ thông qua TCLG, XD theo biện pháp thông thường 3.6 CÁC TIÊU CHÍ VÀ CÁCH ĐÁNH GIÁ THỬ NGHIỆM - Chúng tơi sử dụng tiêu chí đánh giá thang đánh nêu chương phần 1.3.3.5, phần thực trạng biểu tính TL cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) thông qua TCLG, XD trường MN Lê Đồng – Thị xã Phú Thọ 58 - Kết TN phân tích tổng hợp theo tiêu chí đánh giá, phân tích định lượng, định tính đánh giá xếp loại dựa vào thang đánh giá + Về mặt định lượng: sử dụng số cơng thức tốn thống kê nhằm phân tích số liệu, đánh giá hiệu BPGDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD, bao gồm cơng thức sau: Cơng thức tính phần trăm (%); Tính trung bình cộng ( X ); Tính độ lệch chuẩn (S); Phép thử T student (T) để kiểm nghiệm hiệu thực nghiệm + Về mặt định tính: Phân tích đánh giá kết tư liệu thu thập từ phiếu đánh giá biên quan sát biểu bên trẻ TCLG, XD 3.7 CÁCH TIẾN HÀNH THỬ NGHIỆM TN tiến hành theo ba giai đoạn sau: Giai đoạn 1: Đo đầu vào trước TN Chúng tiến hành đo đầu vào trước TN hiệu GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD cách sử dụng hệ thống tập đánh giá mức độ TL trẻ, kết hợp với dự quan sát biểu tính TL trẻ trình tham gia vào TCLG, XD Giai đoạn 2: Tổ chức triển khai TN Đối với nhóm ĐC: Tổ chức hoạt động GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD với nội dung biện pháp thông thường điều kiện bình thường Đối với nhóm TN: Tổ chức hoạt động GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD với biện pháp đề xuất chương Giai đoạn 3: Đo đầu sau TN Sau tuần thử nghiệm áp dụng BPGDTTL cho trẻ, tiến hành đo đầu hai nhóm TN ĐC chủ đề “gia đình” Quan sát, ghi chép mức độ biểu tính TL trẻ TCLG, XD, sau tác động TN Tổng kết số liệu, đánh giá so sánh kết nhóm TN ĐC để kiểm nghiệm hiệu tác động biện pháp giáo dục vận dụng 59 3.8 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM 3.8.1 Kết đo trước thử nghiệm Ở lần đo trước TN chúng tơi tiến hành đo mức độ biểu tính TL trẻ – tuổi với điều kiện hai lớp tổ chức TCLG, XD cho trẻ bình thường, chúng tơi quan sát ghi chép biểu tính TL trẻ TCLG, XD nhóm TN ĐC Kết thu sau: Bảng 3.1 Mức độ biểu tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi (TN ĐC) TCLG, XD trước tiến hành TN Mức độ Mẫu Nhóm Số Tốt lượng Trung Khá Yếu bình X S SL % SL % SL % SL % 35 2.8 17.1 21 60.0 20.0 2.03 0.75 35 2.8 17.1 20 57.1 22.8 2.0 0.72 TN Nhóm ĐC Từ kết bảng 3.1 biểu biểu đồ sau: 60 50 40 Nhóm TN 30 Nhóm 20 ĐC 10 MĐ1 MĐ2 MĐ3 MĐ4 Biểu đồ 3.1 So sánh kết mức độ biểu tính TL trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) thông qua TCLG, XD trước thử nghiệm 60 Từ bảng biểu đồ thấy mức độ phát triển tính TL trẻ nhóm TN ĐC tương đương nhìn chung thấp, cụ thể: Số trẻ mức độ TL tốt hai nhóm TN ĐC chiếm khoảng 2,8%; số trẻ TL mức độ chiếm tỉ lệ khiêm tốn khoảng 17,1%; số trẻ cịn TL chiếm tỉ lệ cao từ 51,1 – 60%; số trẻ chưa TL (Mức độ yếu) hai nhóm TN ĐC từ 20,0 – 22,8% Trong q trình quan sát chúng tơi thấy đa số trẻ hào hứng, phấn khởi bước vào TCLG, XD phần lớn chưa tự lựa chọn cho chủ đề chơi, ý tưởng lắp ghép, xây dựng mà thường chờ gợi ý cô, số trẻ tự lựa chọn cho chủ đề chơi, vai chơi chơi lại lập kế hoạch chơi Ví dụ: Khi hỏi nhóm trẻ chơi trị chơi “gia đình” trẻ xây dựng khu nhà mình, cô hỏi trẻ lắp ghép, xây dựng nhà ?, có thứ vật liệu để xây dựng, đa số trẻ lung túng trả lời Trẻ chưa chủ động tạo mối quan hệ chơi, nhiều trẻ có biểu chơi Trong q trình chơi trẻ không tự chia sẻ, trao đổi thảo thuận để thực ý tưởng chơi, chủ đề chơi, chưa tự phân công vai chơi Trẻ phối hợp với bạn có gợi ý giáo viên Trẻ chưa thực tích cực thực nhiệm vụ chơi, gặp khó khăn trẻ hay chán nản bỏ dở cơng việc, chưa có kiên trì tâm thực nhiệm vụ trị chơi Ví dụ: Trong nhóm trẻ chơi trị chơi “giao thơng”, cháu Tuấn Anh cháu Huy Hồng muốn lắp ghép tơ hai cháu tranh không chịu ai, cháu khơng tự giải tình huống, sau hồi tranh cãi giằng co cháu Huy Hoàng bỏ sang nhóm chơi khác giáo phải can hiệp giải Nhìn chung trẻ thụ động trình chơi, nội dung chơi cịn nghề nàn, chưa có khả tự tìm phương tiện thay hồn thành ý tưởng chơi, chưa tạo mối quan hệ chủ đề chơi, vai chơi 61 Trong trình chơi trẻ chưa tích cực thực dự định chơi, khơng tự đưa sáng kiến trị chơi Kết khảo sát cho thấy hai mẫu TN ĐC có biểu tính tự lập lại tập trung mức độ trung bình thấp Qua phân tích kết chúng tơi thấy để phát huy tính TL TCLG, XD, trước hết phải tạo hứng thú chơi cho trẻ, cung cấp kinh nghiệm chơi cho trẻ, tạo điều kiện cho trẻ tự do, độc lập, từ lựa chọn chủ đề chơi, vai chơi, bạn chơi; giáo viên phải có kĩ quan sát trẻ chơi phát ý tưởng chơi sáng tạo trẻ trình chơi, ủng hộ ý tưởng trẻ, đồng thời động viên khuyến khích trẻ kịp thời trẻ tự thực tốt ý định chơi, vai chơi… 3.8.2 Kết đo sau thử nghiệm Sau tuần TN, nhóm TN tiến hành tổ chức số biện pháp phát huy tính TL cho trẻ mẫu giáo – tuổi (đã trình bày chương 3) TCLG, XD Cịn nhóm ĐC, giáo viên hướng dẫn lớp tổ chức hoạt động vui chơi bình thường Chúng quan sát, ghi chép kết biểu tính TL trẻ TCLG, XD Kết thu sau: Bảng 3.2 Mức độ biểu tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi (nhóm TN ĐC) TCLG, XD sau tiến hành thử nghiệm Mức độ Mẫu Nhóm Số lượng Tốt SL % Khá SL % Trung bình SL % Yếu SL X S % 35 11.4 15 42.5 16 45.7 0 2.6 0.4 35 2.8 25.7 20 57.14 14.3 2.2 0.6 TN Nhóm ĐC Kết bảng 4.2 cho thấy: 62 So với kết khảo sát trước tiến hành TN thể bảng 4.1 mức độ biểu tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi TCLG, XD hai nhóm TN ĐC nâng cao Sự phát triển hoàn toàn phù hợp với quy luật phát triển tự nhiên trẻ, đồng thời cúng thể hiệu giáo dục toàn diện chương trình chăm sóc giáo dục trẻ MN hành Nhưng đáng ý sau tuần áp dụng chương trình TN mức độ phát triển tính TL trẻ hai nhóm có chênh lệch rõ rệt Cụ thể là: Trong nhóm TN số trẻ đạt mức độ TL tốt 11.4%, mức độ TL 42.5% nhóm ĐC, mức độ TL tốt chiếm 2,8%, mức độ chiếm tỉ lệ khiêm tốn 25.7% Đặc biệt số trẻ đạt mức độ TL trung bình yếu nhóm ĐC chiếm tỉ lệ cao (57.1% 14.3%) cịn nhóm TN (mức độ trung bình từ 60.0% giảm xuống 45.7% mức độ yếu từ 20.0% giảm xuống 0%) So sánh điểm trung bình (  ) nhóm TN đối chứng cho thấy chênh lệch  TN = 2.6;  ĐC = 2.2 (độ chênh lệch 0,4 điểm) Độ phân tán nhóm TN nhỏ độ phân tán nhóm ĐC (STN < SĐC), điều chứng tỏ mức độ phát triển tính TL trẻ nhóm TN đồng nhóm ĐC Như biện pháp phát huy tính TL qua tác động giáo viên có ảnh hưởng lớn đến phát triển tính TL trẻ TCLG, XD Kết biểu tính TL trẻ TCLG, XD hai nhóm TN ĐC sau tiến hành TN biểu dạng biểu đồ giúp thấy rõ khác biệt 63 60 50 40 Nhóm TN 30 Nhóm ĐC 20 10 MĐ1 MĐ2 MĐ3 MĐ4 Biểu đồ 3.2 So sánh mức độ biểu tính TL trẻ – tuổi TCLG, XD nhóm TN ĐC sau TN Quan sát hoạt động trẻ TCLG, XD, chúng tơi thấy biểu tính TL trẻ nhóm TN có tiến hẳn nhóm ĐC, Điều thể cụ thể sau: - Trẻ thích thú chơi, tự lựa chọn chủ đề chơi, vai chơi, tự động lựa chọn đồ chơi, nội dung chơi, rủ bạn chơi… Chủ đề nội dung chơi ln thay đổi Trẻ tự tin nói lên suy nghĩ Tự lựa chọn trị chơi, vai chơi, dự định sản phẩm để lắp ghép, xây dựng Ví dụ trị chơi “Nhà bé” cháu lựa chọn đồ dùng, đồ chơi, vật liệu lắp ghép, xây dựng phù hợp với vai chơi mà cháu Hà Linh biết lấy xe để chở vật liệu lắp ghép xây dựng dến góc để xây nhà Khi hỏi: Tại cháu thích chơi TCLG, XD cháu Đức Thành trả lời tự tin: “cháu muốn sau trở thành kĩ sư” Trong q trình chơi trẻ tự bàn bạc, phân cơng cơng việc cho thành viên nhóm chơi Ví dụ: Trong nhóm chơi “Gia Đình” cháu Lan Chi nhanh nhảu nhận bác lái xe, “Bạn Đức Lâm làm kĩ sư bạn trai” Trẻ tự bàn tán, trao đổi thỏa thuận, tạo khơng khí tự nhiên 64 Trẻ ln tự chủ động tìm kiếm đồ dùng đồ chơi thay hồn thành nhiệm vụ chơi mà không nhờ vả cô giáo Cháu Kim Anh nhà lấy hộp sữa để đến xây ngơi nhà Cháu Minh Ngọc tìm bút bi hết mực, vỏ hộp bánh làm đồ chơi bán hang vật liệu lắp ghép, xây dựng Trẻ cịn tự sưu tập ngun vật liệu sẵn có để làm đồ dùng phục vụ cho trị chơi Sau kết thúc buổi chơi trẻ tự nhắc thu dọn đồ dùng, đồ chơi ngăn nắp - Trẻ tích cực thực dự định chơi kiên trì làm làm lại sản phẩm trị chơi chưa hồn thành Khơng trẻ cịn tự đánh giá vai chơi bạn sản phẩm mà chúng làm Sự đánh giá, nhận xét trẻ tỏ mạnh dạn, tự tin Cháu Mai Anh nói “bạn Lan Chi đóng làm cơng nhân giỏi bạn xây ngơi nhà đẹp” Trong q trình hoạt động trẻ tỏ thái độ sung sướng làm dược việc Trẻ thường đánh giá câu nói “Con giỏi hơn”, tỏ thái độ tự tin thích “khoe” Ở số trẻ yếu ln có phấn đấu để hồn thành nhiệm vụ nhóm chơi, trẻ ln kiểm tra kết hoạt động Trẻ thích thú tự hào sản phẩm Đặc biệt trẻ đặt nhiều câu hỏi với giáo viên vấn đề chúng quan tâm việc trẻ làm, chúng phấn khởi trước lời động viên khen ngợi giáo viên Giáo viên nhóm TN ln tạo tình để phát huy khả sáng tạo trẻ Sự đồng tình ủng hộ giáo viên, động viên, khuyến khích kịp thời ln điều kiện để phát huy tính tự lập sáng tạo trẻ Thể việc trẻ tự làm đồ dùng, đồ chơi vào mục đích khác Trẻ cịn tự làm đồ dùng đồ chơi để phục vụ cho trị chơi Trong lớp TN trang trí thường xuyên sản phẩm trẻ tự làm * Nhóm ĐC Mức độ TL trẻ có cao so với trước độ chênh lệch không đáng kể, số trẻ đạt mức độ tốt thấp Số trẻ đạt mức độ trung bình yếu lại cao Ở nhóm ĐC, trẻ tỏ thụ động, thiếu tự tin, thường xuyên có gợi ý 65 giáo viên lựa chọn chủ đề chơi, vai chơi Nội dung chơi trẻ nghèo nàn, lặp lặp lại buổi chơi Trong q trình chơi, trẻ khơng tự giao tiếp nhóm chơi có sáng kiến trình chơi Trẻ tỏ thiếu tính TL ln thụ động chờ vào giúp đỡ giáo viên 66 TIỂU KẾT CHƯƠNG Qua kết TN số BPGDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD chúng tơi có số kết luận sau: - Trước TN, hiệu GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thơng qua TCLG, XD hai nhóm TN ĐC tương đương mức độ thấp, số trẻ mức độ tốt ít, chủ yếu tập trung mức độ trung bình yếu, chí số trẻ xếp loại yếu nhóm TN cịn cao chút so với nhóm ĐC Độ lệch chuẩn cịn lớn chứng tỏ hiệu GDTTL cho trẻ chưa có đồng - Sau TN, hiệu GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD hai nhóm ĐC TN cao so với trước thực nghiệm Tuy nhiên, hiệu GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD nhóm TN cao nhiều so với nhóm ĐC so với trước TN Số trẻ mức độ tốt tăng lên nhiều, số trẻ mức độ yếu khơng cịn Hiệu GDTTL cho trẻ nhóm TN đồng so với nhóm ĐC so với trước TN Như vậy, kết thực nghiệm chứng tỏ biện pháp có hiệu mang tính khả thi, giả thuyết khoa học đắn 67 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KẾT LUẬN - Tính TL phẩm chất trung tâm nhân cách nời hình thành trình hoạt động khác Phát huy tính TL cho trẻ mẫu giáo – tuổi hoạt động vui chơi mà trung tâm TCLG, XD nhiệm vụ quan trọng trường MN Trẻ tự lựa chơi theo nhu cầu hứng thú riêng, phát huy vai trò chủ động TL trò chơi - Thực tiễn trẻ mẫu giáo – tuổi có phát triển định phẩm chất Trong trường MN giáo viên nhận thức cần thiết phải GDTTL cho trẻ, họ sử dụng số biện pháp để phát huy tính TL cho trẻ Tuy nhiên vận dụng biện pháp hạn chế, chưa hệ thống, áp đặt trẻ trẻ thụ động, thiếu tự tin chưa phát huy phẩm chất TCLG, XD - Để GDTTL cho trẻ mẫu giáo – tuổi thông qua TCLG, XD cần xây dựng biện pháp giáo dục khoa học Các biện pháp phải đảm bảo nguyên tắc như: Hướng tới mục đích hình thành, phát triển tính TL nói riêng nhân cách trẻ nói chung; biện pháp phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí trẻ; tạo điều kiện vật chất tinh thần để trẻ hoạt động TL Theo đề xuất BPGDTTL cho trẻ thông qua TCLG, XD Đó biện pháp: + Sưu tầm lựa chọn TCLG, XD phù hợp với nội dung GDTTL cho trẻ mẫu giáo lớn (5 – tuổi) + Tạo môi trường chơi phù hợp, hấp dẫn trẻ + Tạo tình có vấn đề hướng trẻ vào nội dung GDTTL TCLG, XD + Tạo mối quan hệ thân tình trẻ + Cung cấp kinh nghiệm cho trẻ + Tạo cho trẻ quyền tự định vai chơi mà trẻ thích + Luôn ủng hộ sáng kiến trẻ 68 + Luân chuyển vai chơi để tạo điều kiện cho trẻ rèn luyện tính tự lập nhiều + Kiểm tra, đánh giá trình chơi kết chơi trẻ Các biện pháp có mối quan hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ cho - Thử nghiệm sư phạm biện pháp giáo dục đề xuất kết thử nghiệm thu chứng minh đắn giả thuyết khoa học đề tài vận dụng cách linh hoạt biện pháp vào trình tổ chức TCLG, XD cho trẻ phát huy tính TL trẻ mẫu giáo – tuổi trình chơi KIẾN NGHỊ - Chú trọng tăng cường công tác giáo dục phẩm chất TL cho trẻ mẫu giáo nói chung cho trẻ mẫu giáo – tuổi nói riêng, cần cụ thể hóa nhiệm vụ, nội dung giáo dục tính TL cho trẻ trương trình chăm sóc giáo dục trẻ MN - Xây dựng chương trình giáo dục MN cần biên soạn tài liệu hướng dẫn giáo viên thực phương pháp, biện pháp tổ chức hướng trò lắp ghép, xây dựng cho trẻ độ tuổi nhằm giáo dục toàn diện cho trẻ - Giáo viên MN phải thường xuyên học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhận thức chất TCLG, XD, tơn trọng tính tự do, tự nguyện nhu cầu vui chơi cuả trẻ, tổ chức hướng dẫn trẻ chơi để trẻ có hội, điều kiện phát triển phẩm chất nói chung phẩm chất tự lập nói riêng TCLG, XD - Trong phạm vi đề tài, kết nghiên cứu phát huy tính TL trẻ TCLG, XD đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện thêm biện pháp phát huy tính TL cho trẻ mẫu giáo hoạt động giáo dục khác trường MN 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO I TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT Đào Thanh Âm, Nguyễn Thị Hòa, Đinh Văn Vang (2010), Giáo dục học mầm non 1,2,3, NXB ĐHSP Hà Nội, Hà Nội Đào Thanh Âm (1992), Bàn phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mẫu giáo, Tạp chí NCGD số 6, Hà Nội Ngơ Cơng Hồn (1995), Tâm lý học trẻ em, NXB GD, Hà Nội Nguyễn Thanh Huyền (2008), Luận án tiến sĩ giáo dục học "Nghiên cứu biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ MG - tuổi thông qua chế độ sinh hoạt trường mầm non", trường đại học Sư Phạm Hà Nôi, Hà Nội Lê Thu Hương, Nguyễn Thị Ánh Tuyết (2010), Hướng dẫn thực chương trình Mầm non - tuổi NXB GD, Hà Nội Phạm Minh Lăng (2002), Tâm lý trẻ thơ – NXBVHTT, Hà Nội Mai Ngọc Liên (2009), Luận văn Thạc sĩ: Một số biện pháp giáo dục tính tự lập cho trẻ 24 - 36 tháng, trường đại học Sư Phạm Hà Nôi, Hà Nội Nguyễn Thị Mĩ Lộc (1989), Về tính tự lập trẻ trước tuổi học, GD số 11, Hà Nội 10 Hà Thế Ngữ (2001), Giáo dục học số vấn đề lý luận thực tiễn, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội 11 Ngơ Thị Tâm (1998), Trị chơi chủ đạo trẻ MG, Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 10, Hà Nội 12 Nguyễn Thạc (2001), Nghiên cứu đặc điểm nhân cách trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, đề tài khoa học cấp bộ, mã số B98 – – 08, Hà Nội 13 Trần Thị Trọng (1989), Giáo dục đạo đức MG - NXB GD, Hà Nội 14 Nguyễn Ánh Tuyết (2000), Giáo dục mầm non vấn đè lý luận thực tiễn, NXB ĐHSP Hà Nội, Hà Nội 15 Đinh Văn Vang (2010), Tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ Mầm non, NXB ĐHSP Hà Nội, Hà Nội 70 II TÀI LIỆU NƯỚC NGOÀI Guel lindenfield (1996), Giúp trẻ tự tin, NXB trẻ, Hà Nội Gusxơva (1988), Có thể giáo dục tính tự lập cho trẻ mầm non hay khơng, Tạp chí giáo dục trể trước tuổi học số 8, Hà Nội Mia kolmerP, Lớn lên thành người, NXB Thái Bình, Hà Nội Mukhina (1980), Tâm lý học MG, NXB giáo dục, Hà Nội Lêonchiep A.N (1980), Sự phát triển tâm lý trẻ, NXB giáo dục, Hà Nội ... GIÁO DỤC TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN THƠNG QUA TRỊ CHƠI LẮP GHÉP, XÂY DỰNG 2.1 MỘT SỐ NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN (5 – TUỔI) THƠNG QUA TRỊ CHƠI LẮP... 2.2 ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH TỰ LẬP CHO TRẺ MẪU GIÁO LỚN (5 – TUỔI) THÔNG QUA TRÒ CHƠI LẮP GHÉP, XÂY DỰNG 2.2.1 Biện pháp 1: Sưu tầm lựa chọn trò chơi lắp ghép, xây dựng phù hợp... tuổi mẫu giáo; vai trò việc tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo lớn - Xác định sở khoa học việc xây dựng số biện pháp tổ chức trò chơi lắp ghép, xây dựng