Cơ sở khoa học và thực tiễn của đề tài
Ngày nay, công nghệ thông tin đã thâm nhập vào mọi lĩnh vực của xã hội, đặc biệt trong giáo dục, nơi mà việc ứng dụng công nghệ nhằm đổi mới phương pháp giảng dạy đang được chú trọng Thư viện trường học, đặc biệt là ở cấp Trung học phổ thông và Tiểu học, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp tài liệu cho học sinh và giáo viên Tuy nhiên, thư viện truyền thống gặp nhiều hạn chế về không gian và thời gian, khiến học sinh không phải lúc nào cũng có thể truy cập tài liệu cần thiết Do đó, việc xây dựng thư viện điện tử trở nên cần thiết để cải thiện khả năng tiếp cận và tiết kiệm thời gian tìm kiếm tài liệu.
Nhu cầu khai thác, lưu trữ và tìm kiếm tài liệu của giáo viên và học sinh ngày càng gia tăng, trong khi thư viện truyền thống không thể đáp ứng được yêu cầu này về không gian và thời gian.
Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, việc sử dụng các thiết bị hiện đại như máy tính để bàn, điện thoại di động, iPad và laptop để đọc sách điện tử trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết Học sinh có thể truy cập internet mọi lúc, mọi nơi thông qua nhiều loại thiết bị khác nhau.
Học sinh sử dụng sách giáo khoa điện tử giúp giảm thiểu chi phí hàng năm cho nhà nước trong việc in ấn sách giáo khoa bản giấy Đồng thời, điều này cũng giúp học sinh không phải mang theo nhiều sách giấy nặng nề, tạo sự thuận tiện trong việc học tập.
Tài liệu điện tử, đặc biệt là sách tương tác, mang đến cho học sinh trải nghiệm học tập trực quan và sinh động, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục và đào tạo.
Hiện nay, các bộ sách giáo khoa điện tử đều thuộc bản quyền của các công ty, dẫn đến giá thành cao, không phù hợp với mọi đối tượng học sinh, đặc biệt là những em ở vùng khó khăn Điều này khiến cho việc tiếp cận tài liệu điện tử trở nên khó khăn đối với các em.
Sự ảnh hưởng của các thư viện điện tử từ các nước tiên tiến trên thế giới đã có tác động mạnh mẽ đến nền giáo dục Việt Nam, góp phần nâng cao chất lượng học tập và truy cập thông tin cho người học.
Trước nhu cầu ngày càng cao trong thực tiễn, việc xây dựng thư viện điện tử cho các trường Tiểu học và Trung học trở thành xu hướng tất yếu, nhằm khắc phục những hạn chế của thư viện truyền thống và đáp ứng sự phát triển của công nghệ thông tin.
Nhận thức được tầm quan trọng của thư viện điện tử, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Xây dựng dự án thư viện điện tử cho các trường Trung học phổ thông và Tiểu học” cho luận văn tốt nghiệp của mình.
Mục tiêu nghiên cứu
Xây dựng nguồn sách giáo khoa điện tử nhằm giảm thiểu tài liệu in ấn truyền thống và chuyển đổi sang hình thức tài liệu điện tử, tạo nền tảng cho việc hòa nhập với khu vực và thế giới.
- Tìm hiểu quy trình nghiệp vụ thư viện, các phần mềm quản lý thư viện điện tử, xây dựng các hệ thống sách giáo khoa điện tử
- Xây dựng yêu cầu các sách tương tác của các bộ môn học
- Tìm hiểu và đưa ra các bài toán đối với công nghệ
Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp được sử dụng:
- Thu thập, nghiên cứu các công nghệ, tìm hiểu các phần mềm quản lý thư viện
- Tìm hiểu và đưa ra quy trình xây dựng dự án
- Phân tích và tổng hợp.
Kết quả của đề tài
Đề tài xây dựng sẽ đem lại những kết quả cụ thể sau:
- Nhận thức rõ tầm quan trọng của thư viện điện tử và xu thế phát triển thư viên điện tử trong các trường học
- Ứng dụng thực tiễn của thư viện điện tử
- Làm tiền đề để xây dựng thư viện điện tử cho các trường học
- Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy
- Dự án sẽ đặt nền móng cho việc xây dựng dự án thư viện điện tử ở các trường trung học phổ thông và Tiểu học trong cả nước.
Kết cấu của đề tài
Đề tài được kết cấu gồm 3 chương chính trong đó:
Phần mở đầu: Giới thiệu cơ sở thực tiễn nghiên cứu và xây dựng đề tài
Chương 1: Tổng quan chung thư viện điện tử
Chương 2: Xu thế phát triển thư viện điện tử phục vụ đào tạo
Chương 3: Đề xuất dự án thư viện điện tử cho các trường Trung học phổ thông tại Hà Nội
Phần kết luận: Kết luận tổng thể về luận văn.
TỔNG QUAN VỀ THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ
Thư viện điện tử là gì
Thư viện điện tử là một khái niệm chưa được định nghĩa rõ ràng và thường gây nhầm lẫn với thuật ngữ "Thư viện số" Sự không nhất quán trong việc sử dụng hai khái niệm này dẫn đến nhiều tranh luận trong cộng đồng nghiên cứu và giáo dục.
" Thư viện ảo", " Thư viện tin học hoá", " Thư viện đa phương tiện", " Thư viện lôgích","Thư viện văn phòng",
Nhìn chung, khái niệm về thư viện điện tử có thể được định nghĩa như sau:
Thư viện điện tử là một hệ thống thông tin nơi các nguồn thông tin có sẵn dưới dạng có thể xử lý bằng máy tính, với các chức năng như lưu trữ, bảo quản, tìm kiếm, truy cập và hiển thị được thực hiện bằng kỹ thuật số Đây là một loại hình thư viện đã tin học hóa toàn bộ hoặc một số dịch vụ, cho phép người sử dụng tra cứu và sử dụng dịch vụ tương tự như thư viện truyền thống nhưng qua nền tảng số Tài nguyên của thư viện điện tử bao gồm cả tài liệu in giấy và tài liệu đã được số hóa Mặc dù vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, thư viện điện tử có những đặc điểm riêng biệt đáng chú ý.
Thư viện cần trang bị vốn tư liệu điện tử, bao gồm các tài liệu được lưu trữ dưới dạng số, nhằm đảm bảo khả năng truy cập thông qua các thiết bị xử lý dữ liệu.
Để nâng cao hiệu quả quản lý thư viện, cần phải tin học hoá và triển khai một hệ thống quản trị thư viện tích hợp Điều này bao gồm việc bổ sung và biên mục tài liệu, quản lý xuất bản phẩm định kỳ, kiểm soát lưu thông tư liệu, cũng như tổ chức mục lục truy cập công cộng trực tuyến Hệ thống cũng cần được kết nối với mạng, tối thiểu là mạng LAN, để đảm bảo khả năng truy cập và chia sẻ thông tin hiệu quả.
Để nâng cao trải nghiệm người dùng, cần cung cấp và tạo điều kiện cho việc sử dụng các dịch vụ điện tử, bao gồm yêu cầu và gia hạn mượn tài liệu trực tuyến, tìm kiếm thông tin trong các cơ sở dữ liệu, cũng như truy cập và khai thác các nguồn tin tại chỗ và từ xa.
Thư viện điện tử sử dụng công nghệ để thu thập, lưu trữ, xử lý, tìm kiếm và phổ biến thông tin Thư viện số là phiên bản nâng cao của thư viện điện tử, trong đó tất cả tài liệu đã được số hóa và quản lý bởi phần mềm chuyên nghiệp Điều này giúp người dùng dễ dàng truy cập, tìm kiếm và xem nội dung toàn văn từ xa qua mạng thông tin và các phương tiện truyền thông.
Thư viện số hoàn chỉnh cần thực hiện đầy đủ các dịch vụ cơ bản của thư viện truyền thống, đồng thời tận dụng công nghệ thông tin để lưu trữ, tìm kiếm và phổ biến thông tin hiệu quả Đây là cơ hội để thư viện truyền thống cải tiến phương thức phục vụ, nâng cao chất lượng và hiệu quả cho người dùng Quá trình tin học hoá không thể tách rời khỏi các truyền thống và tiêu chuẩn mô tả đã được xác định, như ISBD và AACR2, giúp chuẩn hoá việc phân vùng các phiếu mục lục để chuyển đổi sang định dạng số Các công cụ tin học cũng cần đáp ứng nhu cầu xử lý đa ngôn ngữ và đa chữ viết cho các loại tài liệu khác nhau.
Vai trò của Thư viện điện tử
Thế giới đã bước vào thiên niên kỷ mới với quy luật và cơ hội mới, mang đến nhiều thay đổi trong đời sống xã hội và kinh tế Đây là thời đại của công nghệ thông tin, Internet, giao lưu trực tuyến và thương mại điện tử, tạo ra một thế giới không biên giới kinh tế Xu hướng toàn cầu hóa và học tập liên tục đang ảnh hưởng sâu rộng đến mọi lĩnh vực trong xã hội.
Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ thông tin và kỹ thuật số, học sinh có thể tiếp cận kiến thức không chỉ qua lớp học mà còn từ Internet Tuy nhiên, việc tìm kiếm thông tin cần thiết trên Internet không phải lúc nào cũng hiệu quả, và độ chính xác của thông tin thường không cao Trong khi đó, thư viện điện tử cung cấp những kiến thức trọng tâm, hỗ trợ học tập và phát triển kỹ năng cho học sinh ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, mang lại những ưu điểm vượt trội so với việc tra cứu thông tin trên Internet.
Cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang nhanh chóng biến đổi mọi mặt của đời sống xã hội, trở thành công cụ thiết yếu trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt trong quản lý, nghiên cứu và trao đổi thông tin Điều này đặc biệt quan trọng đối với các ngành liên quan đến tri thức và thông tin, như hoạt động thư viện Sự liên kết giữa các thư viện trong một ngành giúp tối ưu hóa nguồn lực, giảm chi phí đầu vào và mang lại lợi ích cao nhất.
Thư viện điện tử là một yếu tố thiết yếu trong giáo dục và đào tạo, đặc biệt trong việc cải cách phương pháp dạy và học.
Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã chú trọng đến việc đổi mới phương pháp dạy học tại Việt Nam Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2001 - 2010 và 2010 - 2020 đã xác định cần hòa nhịp với xu hướng đổi mới toàn cầu Việc này đòi hỏi phải thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới phương pháp dạy và học, dựa trên các quan điểm thống nhất và những giải pháp khả thi.
Những định hướng quan trọng cho tương lai ngành giáo dục tập trung vào việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập Để thực hiện điều này, cần có sự cam kết từ cả giáo viên và học sinh, với tiêu chí "Người dạy phải dạy thật, người học phải học thật".
Trong lĩnh vực thông tin-thư viện, từ những năm 90 của thế kỷ 20, các thư viện trên thế giới đã bắt đầu khám phá thư viện điện tử với sự xuất hiện của các ngân hàng dữ liệu lớn như Dialog và Pascal Tại Việt Nam, sau năm 1997, sự phát triển của Internet đã thúc đẩy các thư viện ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào hoạt động nghiệp vụ Để hệ thống thông tin phát triển đồng bộ, cần có hai thành phần quan trọng: nội dung thông tin đầy đủ được tổ chức trong các cơ sở dữ liệu (CSDL) và hạ tầng CNTT bao gồm máy tính cùng hệ thống mạng, đảm bảo khả năng truyền tải thông tin hiệu quả đến người dùng.
Xuất bản điện tử đang trở thành một ngành công nghiệp phổ biến toàn cầu, giúp phân phối sách, tạp chí và báo đến độc giả qua các thiết bị như máy tính, máy tính bảng và điện thoại thông minh Tại Washington, trẻ em học tập trên iPad, trong khi ở Uruguay, học sinh sử dụng laptop hoặc điện thoại di động thay vì sách giấy truyền thống Năm 2011, Hàn Quốc đã lên kế hoạch số hóa toàn bộ hệ thống sách giáo khoa trước năm 2015, cho phép học sinh tải nội dung từ nhiều thiết bị khác nhau Quốc gia này cũng đầu tư mạnh vào công nghệ để hỗ trợ giảng dạy và học tập Tại Việt Nam, nhận thức được tầm quan trọng của thư viện điện tử, nhiều nhà mạng lớn như VTC, FPT, Viettel cùng các doanh nghiệp nhỏ như Alezaa, AIC đã bắt đầu tham gia vào việc số hóa sách giáo khoa và giáo trình cho học sinh, sinh viên.
Số hóa sách giáo khoa và giáo trình mang lại lợi ích lớn cho giáo viên và học sinh, giúp tiết kiệm chi phí và giảm thời gian tìm kiếm tài liệu Thư viện điện tử cho phép học sinh, sinh viên tiếp cận sách vở mọi lúc, mọi nơi và sử dụng nhiều thiết bị hiện đại để học tập hiệu quả hơn.
Thư viện điện tử có các khả năng:
-Cung cấp một khả năng truy cập tài liệu nghiên cứu giảng dạy cho học sinh, giáo viên mọi lúc mọi nơi
Xây dựng một kênh thông tin toàn diện nhằm đáp ứng mọi nhu cầu tài liệu hỗ trợ cho việc học tập và giảng dạy của học sinh và giáo viên.
-Đưa học sinh, giáo viên tiếp cận mô hình E-learning và các bài học tương tác -Học trực tuyến (Online)
Kết luận: Có thể nói, thư viện điện tử có vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực, nhất là trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo
Để phát triển một thư viện điện tử cho các trường học, việc thiết kế tổng thể về kiến trúc và quy trình vận hành của thư viện là rất quan trọng.
Phát triển từ thư viện truyền thống thành TVĐT đang là xu hướng tất yếu ở tất cả các nước trong khu vực và trên thế giới.
Các phần mềm quản lý thư viện điện tử
1.3.1 Sơ lược về Phần mềm quản lý thư viện
Thư viện truyền thống hiện nay gặp khó khăn do số lượng đầu sách báo hạn chế và hệ thống quản lý lạc hậu, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn khi phục vụ học sinh Để nâng cao hiệu quả hoạt động, cần cải thiện hệ thống quản lý thư viện theo hướng khoa học hơn, đặc biệt là bằng cách tin học hóa quy trình quản lý.
Phần mềm quản lý thư viện truyền thống chỉ hỗ trợ nhân viên trong việc quản lý đầu sách và thẻ độc giả, nhưng không đáp ứng được nhu cầu bảo quản tài liệu lâu dài Hệ thống chủ yếu sử dụng tài liệu bản giấy, dẫn đến khó khăn trong việc tìm kiếm nâng cao, khiến sinh viên gặp khó khăn trong việc tìm kiếm sách phù hợp với nhu cầu học tập của mình.
Phần mềm thư viện điện tử là giải pháp công nghệ thông tin toàn diện cho các thư viện hiện đại, tự động hóa mọi chu trình hoạt động Sản phẩm này cung cấp các tính năng cần thiết để thư viện có thể hội nhập với hệ thống thư viện quốc gia và quốc tế, đồng thời quản lý hiệu quả các xuất bản phẩm điện tử.
Phần mềm thư viện là quy trình nghiệp vụ thư viện được tự động hóa, giúp các hoạt động của thư viện trở nên thân thiện, nhanh chóng và hiệu quả hơn Nó mô phỏng quy trình nghiệp vụ của thư viện truyền thống, nhưng được nâng cấp nhờ vào ứng dụng công nghệ thông tin Để hiểu rõ hơn về định nghĩa này, ta có thể tham khảo quy trình nghiệp vụ của hai loại hình thư viện khác nhau.
Qui trình nghiệp vụ của Thư viện truyền thống Tính năng của Phần mềm thư viện
Modulle Bổ sung (có PMTV đặt tính năng quản lý kho trong Modulle này)
Modulle Biên mục: Biên mục trực tiếp hoặc biên mục qua cổng giao tiếp Z39.50
3 Tổ chức hệ thống mục lục tra cứu Modulle tra cứu (OPAC)
Hệ thống phục vụ đọc, mượn trả tài liệu
Modulle Lưu thông (mượn trả tài liệu, thống kê lượt mượn theo thời gian, theo đối tượng mượn và theo từng tài liệu; theo dõi hạn mượn TL)
Công tác quản lý vốn tài liệu
Một số PMTV có riêng Modulle quản lý Kho tài liệu
Thông tin thư mục, giới thiệu sách
Tính năng này thường nằm trong Modulle Biên mục: cho phép tạo các thư mục điện tử theo yêu cầu cụ thể của người dùng
Modulle quản lý bạn đọc: cấp thẻ, quản lý việc sử dụng thẻ của bạn đọc, thống kê
8 Quản lý ấn phẩm định kỳ Modulle Ấn phẩm định kỳ
9 Mượn giữa các thư viện Modulle Mượn liên thư viện
Modulle Quản trị hệ thống (quản trị các tham số của hệ thống PMTV ; phân quyền cho người sử dụng, bảo trì dữ liệu )
11 Modulle quản lý tài liệu số hoá
PMTV là một hệ thống phần mềm tích hợp, bao gồm các Modulle thực hiện chức năng của thư viện truyền thống, nhưng khác biệt ở chỗ các Modulle này liên kết chặt chẽ và chia sẻ tài nguyên trong một hệ thống hoàn chỉnh Khi một tài liệu mới được nhập và biên mục, bạn đọc có thể ngay lập tức tra cứu và mượn tài liệu đó Thông tin về tài liệu như nhan đề, tác giả, năm xuất bản và số xếp giá sẽ được sử dụng đồng thời trong các Modulle như Mượn trả và quản lý Kho, đồng thời có thể xuất ra báo cáo dưới dạng Excel, Word hay Html Những ưu điểm này khiến PMTV được gọi là phần mềm thư viện tích hợp.
Hiện nay, các thư viện tại Việt Nam chủ yếu sử dụng phần mềm quản lý thư viện (PMTV) do các công ty trong nước phát triển, như ILIB của CMC, LIBOL của Tinh Vân, Vebrary của Lạc Việt và VnLib của VnEworld Một số thư viện lớn với khả năng tài chính tốt hơn đang sử dụng phần mềm VTLS, một sản phẩm nước ngoài đã được Việt hóa Mặc dù các PMTV này có sự khác biệt về công nghệ, nhưng chúng đều đáp ứng các yêu cầu của quy trình nghiệp vụ thư viện, đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý và phục vụ bạn đọc.
1.3.2 Thư viện điện tử - Thư viện số Libol
Libol (LIBrary OnLine) là phần mềm thư viện điện tử và quản lý tích hợp nghiệp vụ thư viện, được Tinh Vân nghiên cứu và phát triển từ năm 1997 Đây là giải pháp thư viện số thành công nhất tại Việt Nam, với nhiều tính năng nổi bật phục vụ cho việc quản lý và tra cứu tài liệu hiệu quả.
Hỗ trợ chuẩn biên mục MARC 21, AACR-2, ISBD, các khung phân loại thông dụng như DDC, BBK, NLM, LOC, UDC, subject headings, chuẩn ISO 2709 cho nhập/xuất dữ liệu
Liên kết với các thư viện và tài nguyên thông tin trực tuyến trên Internet qua giao thức Z39.50 và OAI-PMH
Mượn liên thư viện theo giao thức ISO 10161, sử dụng định dạng mã hoá dữ liệu BER/MIME
Tích hợp với các thiết bị mã vạch, thẻ từ và RFID, các thiết bị mượn trả tự động theo chuẩn SIP 2
Hỗ trợ đa ngữ Unicode với dữ liệu và giao diện làm việc, các bảng mã tiếng Việt như TCVN 5712, VNI
Công cụ xây dựng, quản lý và khai thác kho tài nguyên số
Xuất bản các cơ sở dữ liệu hoặc thư mục trên đĩa CD
Khả năng tuỳ biến cao,
Bảo mật và phân quyền chặt chẽ,
Thống kê tra cứu đa dạng, chi tiết và trực quan phục vụ mọi nhóm đối tượng,
Vận hành hiệu quả trên những CSDL lớn hàng triệu bản ghi, Hỗ trợ hệ QT CSDL Oracle hoặc MS SQL Server,
Khai thác và trao đổi thông tin qua web, thư điện tử, GPRS (điện thoại di động) và thiết bị hỗ trợ người khiếm thị,
Tương thích với cả mô hình kho đóng và kho mở,
Hỗ trợ hệ thống thư viện nhiều kho, điểm lưu thông…
Phân hệ tra cứu trực tuyến OPAC là cổng thông tin chung, phục vụ nhu cầu khai thác tài nguyên và dịch vụ thư viện cho mọi đối tượng Nó tạo ra môi trường giao tiếp và trao đổi thông tin giữa bạn đọc, giữa bạn đọc và thư viện, cũng như giữa các thư viện khác nhau.
Quy trình quản lý ấn phẩm trong phân hệ bổ sung được thực hiện một cách chặt chẽ và liên tục, bắt đầu từ việc xác định nhu cầu bổ sung, đặt hàng, kiểm nhận, gán số đăng ký cá biệt, xếp giá, cho đến lưu kho và đưa vào khai thác.
Phân hệ biên mục là một công cụ mạnh mẽ và linh hoạt, cho phép biên mục mọi loại tài nguyên thư viện theo các tiêu chuẩn quốc tế Nó hỗ trợ việc trao đổi dữ liệu biên mục giữa các thư viện trên Internet, đồng thời giúp xuất bản các ấn phẩm thư mục phong phú và đa dạng.
Phân hệ ấn phẩm định kỳ giúp tự động hóa và tối ưu hóa quy trình quản lý cho các loại ấn phẩm như báo, tạp chí và tập san Hệ thống hỗ trợ các nghiệp vụ như bổ sung, đăng ký, kiểm nhận, đóng tập, xử lý khiếu nại về số lượng thiếu và tổng hợp các số có thiếu.
Phân hệ bạn đọc cho phép thư viện quản lý thông tin cá nhân và phân loại bạn đọc, từ đó áp dụng các chính sách phù hợp cho từng nhóm độc giả Điều này cũng giúp thư viện thực hiện các nghiệp vụ xử lý theo lô hoặc cá nhân một cách hiệu quả.
Phân hệ lưu thông giúp tự động hóa các thao tác mượn trả tài liệu, giảm thiểu công việc thủ công lặp đi lặp lại và tự động tính toán theo chính sách lưu thông của thư viện Hệ thống cũng cung cấp các số liệu thống kê chi tiết về tình hình mượn trả tài liệu, mang lại cái nhìn phong phú và rõ ràng cho người quản lý.
Phân hệ sưu tập số: Theo dõi và xử lý các yêu cầu đặt mua tài liệu điện tử qua mạng, quản lý kho tư liệu số hoá
Phân hệ mượn liên thư viện (ILL) quản lý các giao dịch trao đổi tài liệu với các thư viện khác theo tiêu chuẩn quốc tế, đóng vai trò là thư viện cho mượn và thư viện yêu cầu mượn Tính năng này cho phép bạn đọc của thư viện mượn sách từ các thư viện khác một cách dễ dàng và thuận tiện.
Phân hệ quản lý cho phép quản lý và phân quyền người dùng, đồng thời theo dõi toàn bộ hoạt động của hệ thống Hệ thống tích hợp với cơ sở dữ liệu người dùng trên LDAP hoặc Microsoft AD, và hỗ trợ tùy biến ngôn ngữ trên giao diện chương trình.
Tính ưu việt của sản phẩm:
Hỗ trợ đầy đủ nhất các chuẩn nghiệp vụ Thư viện của Việt Nam cũng như của Quốc tế
XU THẾ PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ PHỤC VỤ ĐÀO TẠO
Xu thế đọc sách điện tử trên nhiều thiết bị
2.1.1 Xu thế đọc sách điện tử Đọc là việc cần thiết dù ở thời đại nào, trong một xã hội phát triển hay chưa phát triển Bởi đọc sách là khởi nguồn của mọi tri thức
Theo sự phát triển của thời gian và cuộc sống, văn hóa đọc đang trải qua những thay đổi đáng kể Thời đại công nghệ số đã làm biến đổi cách sống, sinh hoạt và giải trí của con người Với nhịp sống hối hả và bận rộn, việc dành thời gian cho việc đọc sách trở nên khó khăn hơn Do đó, văn hóa đọc cũng bị ảnh hưởng bởi văn hóa nghe nhìn, yêu cầu cách thức đọc phải được điều chỉnh để phù hợp với nhịp sống hiện đại.
Trước đây, việc đọc sách điện tử chỉ khả thi trên máy tính để bàn và laptop Tuy nhiên, nhờ sự phát triển công nghệ, người đọc giờ đây có thể dễ dàng truy cập và đọc tài liệu điện tử trên nhiều thiết bị khác nhau, bao gồm điện thoại di động và máy tính bảng.
Trong những năm gần đây, "sách điện tử" đã trở thành một thuật ngữ quen thuộc với người làm công nghệ thông tin và giới trẻ Việt Nam Trên toàn cầu, sự phát triển của sách điện tử đánh dấu một bước tiến quan trọng trong thói quen đọc sách Nhờ vào các thiết bị như iPad, Kindle, Galaxy Tab, và iPhone, người đọc đã có cơ hội trải nghiệm một hình thức đọc sách hoàn toàn mới, phù hợp với nhu cầu tiếp nhận thông tin hiện đại.
Các thiết bị đọc sách hiện đại có thiết kế gọn nhẹ, thậm chí nhỏ hơn một cuốn sách thông thường, nhưng lại có khả năng lưu trữ hàng nghìn quyển sách Chúng cho phép người dùng mang theo hàng trăm, thậm chí hàng nghìn cuốn sách, giúp việc đọc trở nên dễ dàng và tiện lợi mọi lúc, mọi nơi.
Đọc sách điện tử mang lại trải nghiệm thoải mái và tiện lợi, không gây nhức mắt và không yêu cầu người đọc phải ngồi cố định như khi sử dụng máy tính Với thiết kế đơn giản, gọn nhẹ, sách điện tử gần như không khác gì sách in truyền thống.
Theo thống kê của Amazon, vào tháng 7/2010, cứ 100 cuốn sách in bán ra thì có 143 cuốn sách điện tử được tiêu thụ Lượng thiết bị đọc sách điện tử toàn cầu trong năm 2010 tăng 79,8% so với năm 2009, và đến năm 2014, con số này tiếp tục tăng mạnh, đánh dấu sự bùng nổ của sách điện tử so với sách giấy truyền thống.
Sách điện tử đang mở ra một triển vọng mới cho văn hóa đọc trong cuộc sống bận rộn hiện nay Việc tìm thời gian và không gian để đến hiệu sách và lựa chọn sách trở nên khó khăn, trong khi e-book cho phép người đọc mang theo và đọc mọi lúc, mọi nơi Hơn nữa, với việc giảm chi phí in ấn, vận chuyển và lưu kho, giá thành sách điện tử thấp hơn đáng kể, mang lại lợi ích lớn cho độc giả.
Thiết bị đọc sách điện tử (e-reader) là một bước tiến lớn trong công nghệ, giúp biến sách điện tử (e-book) thành sản phẩm phổ biến trong đời sống hiện đại.
Trước khi e-reader ra đời, nhiều người đã sử dụng máy tính và điện thoại di động để đọc sách, nhưng những thiết bị này không được thiết kế cho việc đọc, dẫn đến những hạn chế như màn hình nhỏ và khó lật trang Sự phát triển của thương mại điện tử và số hóa tài liệu đã thúc đẩy hàng chục nhà sản xuất tạo ra e-reader với chức năng chính là đọc sách E-reader mang lại sự tiện dụng vượt trội với trọng lượng nhẹ chỉ vài trăm gam, dễ dàng mang theo mọi lúc, cùng với dung lượng bộ nhớ khoảng 4GB, cho phép lưu trữ hơn 3000 cuốn sách, rất phù hợp cho những người vừa học vừa làm.
E-book luôn được cập nhật và sửa đổi thông tin để phục vụ người dùng tốt hơn, giúp việc tải sách chỉ mất vài chục giây, tiện lợi hơn so với việc tìm kiếm tại các hiệu sách So với sách in, e-book có ưu điểm vượt trội như khả năng nghe sách nói và xem video bổ sung Ngoài chức năng đọc sách, e-reader còn tích hợp nhiều tiện ích khác như lướt web và tra từ điển.
E-book giúp tiết kiệm chi phí sản xuất, với giá thành chỉ bằng 2/3 hoặc 1/3 so với sách in Thời gian ra mắt e-book nhanh hơn sách in và không sử dụng bột giấy, góp phần bảo vệ môi trường.
E-book được lưu trữ trên môi trường mạng, giúp tiết kiệm không gian kho bãi so với sách in Nhờ vào những lợi ích này, 50% người dùng e-book đã ngừng sử dụng sách in.
Xu hướng đổi mới trong ngành giáo dục hiện nay đang nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự học qua việc đọc sách và tài liệu Do đó, xây dựng một văn hóa đọc và thói quen đọc sách cho học sinh và giáo viên trở thành nhiệm vụ quan trọng, góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học và thành công của công cuộc cải cách giáo dục đang diễn ra mạnh mẽ.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin tiên tiến để tối ưu hóa sức mạnh hệ thống là lựa chọn hàng đầu cho các tổ chức hiện đại Nhiều trường đại học danh tiếng trên thế giới đã áp dụng CNTT để số hóa tài liệu học tập, phục vụ tốt hơn cho sinh viên Các giáo trình, sách tham khảo và tạp chí chuyên ngành được số hóa và đưa vào hệ thống quản lý, giúp giáo viên và sinh viên dễ dàng truy cập và khai thác tài nguyên số bất cứ lúc nào.
Công nghệ M-Book
-M-Book :Multimedia Book là tổng hợp giáo trình đa phương tiện, Sách tương tác
Đa phương tiện là sự kết hợp của văn bản, âm thanh và hình ảnh từ nhiều loại khác nhau, cùng với phần mềm điều khiển, tạo nên một môi trường thông tin số phong phú.
Dữ liệu đa phương tiện gồm dữ liệu về :
+Văn bản +Hình ảnh +Âm thanh +Hình động, video
Sử dụng thiết bị điện thoại di động để đọc sách điện tử :
Với dịch vụ Mbook, thuê bao Viettel có thể dễ dàng truy cập vào wapsite để chọn, mua và đọc sách yêu thích, cũng như gửi tặng sách cho bạn bè Để sử dụng, người dùng chỉ cần đăng ký dịch vụ GPRS/EDGE/3G của Viettel hoặc kết nối Wi-Fi.
Dịch vụ Mbook của Viettel cho phép người dùng truy cập vào wapsite/website để chọn lựa và tải sách yêu thích, hoặc tặng sách cho bạn bè Với kho sách phong phú lên tới hàng ngàn quyển, dịch vụ này cung cấp nhiều thể loại đa dạng và nội dung hấp dẫn, luôn cập nhật những tác phẩm mới nhất từ trong nước và quốc tế.
Mbook mang đến cho người dùng trải nghiệm đọc sách đơn giản, không cần cài đặt ứng dụng, chỉ cần truy cập vào website Người dùng có thể khám phá kho tàng sách phong phú từ các nhà xuất bản uy tín trong nước và quốc tế như NXB Thời Đại và Công ty CP Truyền thông VNNPLUS, với đầy đủ bản quyền và đảm bảo chất lượng nội dung.
Hiện tại Mbook đang có nhiều đầu sách và được cập nhật liên tục ngay sau khi sách bản giấy được phát hành chính thức
AlReader for Android là ứng dụng đọc sách trên di động, cho phép bạn đọc sách ở nhiều định dạng khác nhau
Trình đọc sách tương thích với Android 1.6 trở lên
Đọc các định dạng: fb2, fbz, txt, epub, html, doc, docx, odt, rtf, mobi, prc (PalmDoc), tcr Hỗ trợ file ZIP và GZ
Có thể xác định mã hóa của file đọc (bao gồm 932, 936, 949, 950 code page)
Thư viện cục bộ Lựa chọn tác giả, seri, tiêu đề, năm xuất bản, thể loại
Hỗ trợ giao diện ngôn ngữ của một số quốc gia như: Nga, Anh, Đức, Hy
Lạp, Ukraina, Belarus, Ba Lan, Trung Quốc, Bungary, Thổ Nhĩ Kỳ
Hỗ trợ các từ điển: ColorDict3, GoldenDict, Fora Dictionary, Dictan,
Lingvo, FreeDictionary, HedgeDict, AardDictionary, QuickDict, Slovoed
Chỉnh sửa file Fb2 và TXT Nếu là file lưu trữ, file chỉnh sửa sẽ được giải nén sang cùng sổ địa chỉ giống như file gốc
Hỗ trợ lựa chọn code page cho tên file trong zip
Profile với font chữ, màu sắc, độ sáng tối, điều chỉnh gamma, lùi dòng độc lập
Chế độ một và 2 trang với khả năng tự động chuyển sang chế độ 2 trang trong landscape
Cấu hình phong cách hiển thị bao gồm các yếu tố như heading, trích dẫn và sơ lược, với mỗi phong cách được thiết kế riêng biệt về font chữ, màu sắc, kiểu chữ, kích thước chữ, đổ bóng, lùi dòng và cách dòng.
Viết tắt cho một hoặc 2 dòng đầu tiên trong văn bản ở phần mở đầu của từng chương hoặc đoạn văn
Cài đặt độc lập cho tất cả các mục trong thanh hiện trạng và footer cho màn hình cửa sổ và toàn màn hình
Hỗ trợ hiển thị footnote của trang cho file fb2- và epub
Liên kết ngang và dọc của văn bản trên màn hình
Lựa chọn Sections from a new page
Điều hướng trong văn bản: Theo tỷ lệ phần trăm, theo trang, bắt đầu/kết thúc của văn bản, 10 trang đầu hoặc cuối, chương tiếp theo hoặc trước đó
Bảng nội dung trong các file fb2-, doc- và epub
9 tap-zones để chạm ngắn hoặc dài, hành động bằng 2 ngón tay, điều chỉnh kích thước chữ bằng cách véo, để gán hành động cho các nút
Hỗ trợ màn hình E-Ink Chấp nhận giao diện cho màn hình E-Ink, hỗ trợ refresh nhanh cho Sony T1/T2, Nook ST/NSTwGL/GL, Onyx
Maxwel/Kopernik/Kepler/Magellan/Marco Polo, Texet 138
Vá lỗi xoay màn hình
Hỗ trợ 9.png skin với khả năng tự động lựa chọn one- hoặc two-page mode
Sau khi lựa chọn kết cấu nhúng, màu nền sẽ được áp dụng, ví dụ: kết hợp của kết cấu và màu sắc
Trích dẫn, bookmark, gửi đoạn text đã chọn cho ứng dụng bên thứ 3
Tạo shortcut cho các cuốn sách trên màn hình
Lưu/ khôi phục lại cài đặt phần mềm/ phong cách/profile hiện tại(+fonts, +skins) /kiểu chữ
Khả năng giữ màn hình backlight (lên tới 20 phút không hoạt động)
Tinh chỉnh các loại lùi dòng, điều chỉnh đổ bóng cho màn hình (nếu cấp độ sáng tối tối thiểu quá cao so với sử dụng thông thường)
Ứng dụng này sẽ thu thập các thông số ẩn danh của cuốn sách đang mở để tạo top -100 authors và books Top 100 này có trong ứng dụng
Đồng bộ vị trí đọc qua mạng hoặc file hệ thống
Sản phẩm này được NXB Giáo dục Việt Nam hợp tác với đối tác Hàn Quốc, bắt đầu thử nghiệm vào năm 2009 NXB GDVN đã triển khai sách giáo khoa điện tử trên thiết bị học tập Classbook, giúp chuyển tải toàn bộ nội dung sách giáo khoa hiện hành và chuẩn bị cho việc đổi mới sách giáo khoa sau năm 2015.
Phiên bản Classbook dành cho giáo viên cho phép sử dụng tài liệu tham khảo, sách, bài giảng khác thông qua thẻ nhớ phục vụ quá trình giảng dạy
Classbook hiện đang được triển khai và giới thiệu tại 400 trường phổ thông ở Hà Nội, Hải Phòng và Đà Nẵng Theo thông tin từ NXB Giáo dục, nhiều giáo viên và học sinh đã lựa chọn sử dụng sách giáo khoa này.
Classbook cung cấp trọn bộ sách giáo khoa (SGK) và sách bổ trợ cho chương trình giáo dục phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12, cùng với 20 ứng dụng hỗ trợ cho nhiều môn học phù hợp với từng độ tuổi Hiện tại, SGK điện tử này bao gồm 310 đầu sách giáo khoa và sách bài tập từ lớp 1 đến lớp 12 Trong suốt thời gian sử dụng thiết bị, người dùng có thể cập nhật miễn phí mọi tái bản của các cuốn sách này.
20 ứng dụng bổ trợ cho nhiều môn học, thích ứng với các độ tuổi khác nhau
SGK điện tử Classbook không chỉ đơn thuần là sách giáo khoa truyền thống, mà còn tích hợp các nội dung đa phương tiện phong phú, giúp mở rộng bài học Ngoài ra, Classbook cung cấp các chức năng tương tác, cho phép học sinh tham gia trực tiếp vào quá trình học tập, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức.
Classbook cung cấp bộ sách giáo khoa và sách bổ trợ đầy đủ từ lớp 1 đến lớp 12, phù hợp với khung chương trình của Bộ GD-ĐT Mặc dù nhiều quốc gia đã áp dụng sách giáo khoa điện tử trong giáo dục, nhưng Việt Nam là nơi tiên phong trong việc triển khai một cách toàn diện.
Classbook cung cấp bộ sách giáo khoa và sách hỗ trợ đầy đủ cho chương trình phổ thông từ lớp 1 đến lớp 12, đảm bảo đáp ứng các yêu cầu về khung chương trình chuẩn.
Bộ Giáo dục - Đào tạo cung cấp cho người dùng khả năng cập nhật miễn phí tất cả các tái bản sách trong suốt thời gian sử dụng thiết bị Classbook cũng đi kèm với hơn 20 công cụ hỗ trợ cho nhiều môn học, phù hợp với các độ tuổi khác nhau.
Bộ sách giáo khoa điện tử không chỉ cung cấp nội dung phong phú như sách giáo khoa truyền thống mà còn tích hợp đa phương tiện, giúp học sinh tương tác hiệu quả với bài học.
Khi đọc sách tiếng Anh, học sinh có thể dễ dàng tra cứu nghĩa từ bằng cách chạm vào từ trên màn hình Ngoài ra, chức năng chạm còn cho phép nghe phát âm chuẩn của câu, đoạn văn hoặc toàn bộ bài học Học sinh cũng có thể ghi âm giọng đọc của mình để so sánh với giọng bản ngữ và xem các video bài giảng để nâng cao kỹ năng học tập.
Môn âm nhạc giúp học sinh trải nghiệm qua việc nghe bài hát, xem biểu diễn và hát theo nhạc, đồng thời tìm hiểu về nhạc sĩ qua tài liệu mở rộng trong sách giáo khoa Tương tự, các môn học khác như Toán, Vật lý, Hóa học, Lịch sử, Địa lý, Sinh học, và Ngữ văn cũng cung cấp các thí nghiệm mô phỏng, hình ảnh, bản đồ, âm thanh và phim tư liệu, giúp bài học trở nên sinh động và thú vị hơn Đặc biệt, Classbook cho phép học sinh tự đánh giá khả năng hiểu bài và tự sát hạch trình độ Hệ thống kiểm tra trắc nghiệm tự động chấm điểm và tính giờ giúp học sinh luyện tập, tự chữa bài và lưu kết quả để phụ huynh theo dõi sự tiến bộ của con em mình.
Xây dựng những bài toán tương tác cần ứng dụng công nghệ thông tin
2.3.1 Lập trình tương tác, mô phỏng
-Trong giáo trình sách giáo khoa nói chung môn học nào cũng cần có các ví dụ mô phỏng trực quan, sinh động
Lập trình tương tác là phương pháp hiệu quả để giải quyết các bài toán, trong đó có thể sử dụng các phần mềm như Flash để mô phỏng các ví dụ và hiện tượng một cách sinh động.
Các bài toán tương tác giữa thể lỏng và kết cấu, như tác động giữa nước hồ chứa và khối đập dưới tải trọng động đất, rất quan trọng Khi khối đập dao động do động đất, nước trong hồ chứa cũng dao động theo, dẫn đến áp lực thủy động tăng lên Áp lực này tác động trở lại khối đập, làm thay đổi đặc tính động lực và phản ứng động lực của nó.
-Bài toán quỹ tích: lập trình mô phỏng nhằm phát triển tư duy trừu tượng của học sinh
Các bài toán lập trình tương tác yêu cầu sự áp dụng kiến thức trong từng môn học cụ thể Đặc biệt, đối với các bài toán liên quan đến tính toán, môn Toán đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề.
Các bài toán cần mô phỏng các hiện tượng như môn Hóa, phản ứng hóa học, Môn Sinh…
Các bài toán phát triển kỹ năng của học sinh như môn Tiếng Anh…
Trong các mô hình dạy học, giáo viên cần phải biểu diễn các biểu thức toán học, các đồ biểu dưới dạng đồ họa
Sau đây là một số bài tập có yêu cầu tương tác:
Bài tập 1: yêu cầu làm giao diện tương tác cho việc tính căn cho số nhập vào,
Khi nhập số vào và nhấp nút “khai căn” bạn sẽ có kết quả tính căn bậc 2 Nếu nhập số sai chương trình sẽ báo lỗi
Bài tập 2 yêu cầu vẽ đồ thị cho các hàm lượng giác như Cos và Sin, đồng thời khảo sát các hàm bậc 3 Trong quá trình này, cần tính toán các giá trị cực đại, cực tiểu và điểm uốn, sau đó thể hiện những kết quả này dưới dạng đồ họa.
Bài tập 3: Tạo chuyển động lật trang
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên thường sử dụng hình ảnh khó có thể tạo ra bằng tay hoặc máy tính Để tăng tính ấn tượng, các hình ảnh này thường được trình chiếu liên tục với các hiệu ứng chuyển cảnh như mờ dần, lật trang hoặc bay từ nhiều hướng khác nhau.
Flash cung cấp nhiều công cụ hỗ trợ cho việc tạo hiệu ứng, bao gồm các hiệu ứng có sẵn trong thư viện và các lệnh tùy chỉnh Bài viết này hướng dẫn bạn cách tạo chuyển cảnh đơn giản bằng cách sử dụng mặt nạ để che khuất cảnh vật, kết hợp với kỹ thuật chuyển động Motion Tween, giúp bạn tạo ra hiệu ứng lật trang theo ý muốn.
Để mô phỏng chi tiết 3D hiệu quả, việc sử dụng các công cụ vẽ trong Flash có thể tốn nhiều thời gian và công sức Bài tập này yêu cầu mô phỏng một bầu phanh một tầng trong lĩnh vực cơ khí động lực Quá trình thực hiện bao gồm việc vẽ mô hình 3D bằng các phần mềm chuyên dụng như SolidWorks, Pro/Engineer, hay Inventor, sau đó xuất ra Flash để tiếp tục xử lý các tương tác động.
Bài tập 5: Tạo gợn sóng
Lập trình tương tác với ActionScript trong Flash mang lại tính linh hoạt và hiệu quả cao, nhưng việc sử dụng nó không hề đơn giản Việc kết hợp mặt nạ với các công cụ vẽ như Pen Tool và Rectangle Tool giúp tạo ra hiệu ứng nước chảy từ trên ghềnh thác xuống hồ, đồng thời giúp người học dần làm quen với cách khai báo trong ActionScript.
Bài tập 6: Mô phỏng mạch điều khiển động cơ
Với Flash, bạn có thể tạo ra các bài giảng kỹ thuật sinh động và dễ hiểu Bài viết này hướng dẫn cách làm mô hình cho "Mạch điều khiển động cơ chạy thuận – nghịch qua nút dừng" Nội dung sẽ bao gồm cách bố trí và điều khiển hoạt động của mạch theo yêu cầu đề bài, cùng với các bước thực hiện chi tiết.
Bài tập 7: Mô hình trắc nghiệm
Soạn trắc nghiệm là nhiệm vụ quan trọng đối với giáo viên, giúp đánh giá kiến thức của học sinh Nhiều ngôn ngữ lập trình hiện có hỗ trợ giáo viên trong việc tạo ra các bài trắc nghiệm, từ những câu hỏi đơn giản đến những bài kiểm tra phức tạp, nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Mô hình trắc nghiệm đơn giản được tạo bằng Macromedia Flash gồm 5 câu hỏi, mỗi câu chỉ cho phép chọn một đáp án Mỗi câu trả lời đúng sẽ được 1 điểm, và người tham gia cần đạt từ 3 điểm trở lên để vượt qua kỳ kiểm tra Trong quá trình làm bài, người dùng có thể nhấn nút QUAY LẠI để trở về câu hỏi trước và thay đổi đáp án, hoặc nhấn nút TIẾP TỤC để chuyển sang câu hỏi tiếp theo Cuối cùng, sau khi hoàn thành, người dùng có thể nhấn nút XEM KQ để xem kết quả bài kiểm tra.
2.3.2 Bài toán số hóa, xử lí văn bản
Hiện nay, việc "file hóa" tài liệu bằng máy quét và triển khai mô hình lưu trữ, quản lý điện tử đã mang lại nhiều lợi ích Các hệ thống này giúp chuyển đổi kho tài liệu giấy thành kho tài liệu ảnh, cải thiện việc lưu trữ và quản lý trên mạng máy tính Nhờ đó, tài liệu được bảo quản tốt hơn, tiết kiệm chi phí và có cơ chế quản lý khoa học Đặc biệt, việc khai thác thông tin của người dùng trở nên dễ dàng, nhanh chóng và thuận tiện hơn.
Chỉ đơn thuần "file hóa" tài liệu mà không chuyển đổi thành tài liệu số thực sự sẽ làm mất đi ý nghĩa của lưu trữ và quản lý điện tử Với kho tài liệu chỉ là ảnh quét, người dùng không thể tìm kiếm toàn văn, và việc biên tập hay trích xuất thông tin từ văn bản dạng ảnh trở nên khó khăn và tốn thời gian, gần như là phải gõ lại toàn bộ nội dung.
Máy quét chỉ có khả năng chuyển đổi tài liệu giấy như sách giáo khoa thành định dạng ảnh, tuy nhiên, điều này khiến bạn không thể chỉnh sửa nội dung trên các hệ soạn thảo điện tử Hơn nữa, các hệ thống tìm kiếm cũng không thể truy xuất văn bản từ những tài liệu này, gây khó khăn trong việc tìm kiếm thông tin.
Việc áp dụng phần mềm nhận dạng chữ in giúp đơn giản hóa quá trình tìm kiếm toàn văn, trích dẫn và biên soạn lại các tài liệu dưới dạng ảnh.
