Quan điểm biên soạn sách giáo khoa
Theo Nghị quyết 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông, định hướng đổi mới giáo dục phổ thông tập trung vào việc chuyển từ phương pháp giáo dục truyền thụ kiến thức sang việc giúp học sinh hình thành và phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực Chương trình giáo dục phổ thông mới bao gồm Chương trình giáo dục phổ thông Tổng thể và Chương trình giáo dục môn Âm nhạc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển toàn diện cho học sinh.
- Bám sát các tiêu chuẩn SGK mới ban hành kèm theo Thông tư số 33/2017 ngày 22 tháng 12 năm 2017 của Bộ GD&ĐT.
SGK tuân thủ các quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông môn Âm nhạc, đảm bảo đạt được mục tiêu và yêu cầu cần thiết, đồng thời cung cấp nội dung giáo dục phù hợp.
Sách giáo khoa không chỉ cung cấp kiến thức mà còn là công cụ hỗ trợ học sinh trong việc tự học, giải quyết vấn đề, đồng thời phát triển năng lực thẩm mỹ và sáng tạo trong lĩnh vực âm nhạc.
Nội dung sách giáo khoa (SGK) được thiết kế liên thông từ cấp Tiểu học, kết hợp giữa phương pháp đồng tâm và tuyến tính, tạo nền tảng vững chắc cho các cấp học tiếp theo.
Nội dung sách giáo khoa (SGK) không chỉ giữ vững những kiến thức cốt lõi mà còn có tính mở, nhằm đáp ứng sự đa dạng về điều kiện và khả năng học tập của học sinh ở các vùng miền khác nhau.
- Kế thừa những ưu điểm của SGK hiện hành, đồng thời tiếp thu tinh hoa của một số nền giáo dục tiên tiến trên thế giới
1.3 Đối với cấp Tiểu học
Nội dung sách giáo khoa môn học âm nhạc bao gồm năm đề mục chính: Hát, Đọc nhạc, Nghe nhạc, Nhạc cụ và Thường thức âm nhạc, đi kèm với các biểu tượng thiết kế tương ứng để dễ dàng nhận diện.
Mỗi chủ đề sẽ được triển khai trong khoảng 3 đến 4 tiết học, tùy thuộc vào khối lượng nội dung và các hoạt động học tập liên quan Số trang cho mỗi chủ đề sẽ dao động từ 6 đến 8 trang.
Mạch nội dung Nghe nhạc không chỉ được thiết kế như một nội dung độc lập mà còn được tích hợp vào các mạch nội dung dạy học khác, bao gồm tìm hiểu về nhạc cụ, tác giả tác phẩm và câu chuyện âm nhạc.
- Cấu trúc của mỗi chủ đề gồm các mạch nội dung chính kết hợp với các hoạt động:
Khám phá là bước khởi đầu quan trọng trong mỗi chủ đề học tập, nhằm tạo ra những tình huống sư phạm thú vị giúp học sinh tiếp cận và tìm hiểu các kiến thức, kỹ năng cốt lõi Hoạt động này thường được trình bày dưới dạng câu chuyện âm nhạc hoặc hình ảnh gợi ý, kích thích sự tò mò và ham học hỏi của học sinh.
+ Hoạt động âm nhạc là các bài thực hành, trò chơi âm nhạc liên kết với các nội dung bài học trong từng chủ đề.
Góc âm nhạc của em cung cấp những gợi ý giúp học sinh tự hoạt động âm nhạc, bao gồm việc tái hiện và ghi nhớ kiến thức, kỹ năng âm nhạc đã học Qua các hoạt động thực hành, học sinh có cơ hội phát triển năng lực âm nhạc đặc thù và tạo ra sản phẩm âm nhạc Đồng thời, góc âm nhạc này cũng hỗ trợ học sinh tự đánh giá năng lực của mình và cho phép giáo viên đánh giá năng lực học sinh thông qua các bài học.
Sách giáo khoa môn Âm nhạc cấp Tiểu học
2.1 Những điểm mới cơ bản
- Đa dạng về nội dung học tập và hoạt động âm nhạc
- Hát không đóng vai trò trọng tâm mà liên kết với các hoạt động học tập khác
- Chú trọng phát triển thẩm mĩ âm nhạc thông qua hát, đọc nhạc, nghe nhạc và chơi nhạc cụ.
Đọc nhạc từ lớp 1 kết hợp nốt nhạc theo ký hiệu bàn tay và nốt nhạc hình tượng, thay vì học theo hệ thống ghi nhạc phương Tây, là một phương pháp tiếp cận quan trọng trong giáo dục âm nhạc, đặc biệt so với các nước phát triển.
Để nâng cao trải nghiệm âm nhạc, cần đa dạng hóa hình thức kể chuyện âm nhạc bằng cách kết hợp các kỹ năng như nghe, gõ vỗ đệm, đọc theo tiết tấu và mô phỏng giai điệu Điều này không chỉ giúp giáo dục về phẩm chất mà còn tạo cơ hội cho người học tìm hiểu sâu hơn về các nhạc sĩ và nhà hoạt động âm nhạc nổi bật.
- Mở rộng quan điểm đánh giá từ chuẩn kiến thức, kĩ năng sang chuẩn năng lực, biểu hiện của năng lực và phẩm chất.
Nhạc cụ được đưa vào chương trình giảng dạy chính thức từ nhạc cụ tiết tấu, bao gồm các loại nhạc cụ gõ đơn giản như trống nhỏ, thanh phách và tambourine Các động tác tham gia như vỗ tay, búng tay, vỗ ngực, vỗ chân và giậm chân được áp dụng trong các lớp 1, 2 và 3, tạo nền tảng cho sự phát triển âm nhạc cho học sinh.
4, 5 lên đến cấp THCS tiếp tục phát triển theo hướng chơi nhạc cụ gõ, nhạc cụ giai điệu và được nâng cao lên mức độ chơi hoà âm
Nội dung giảng dạy về nhạc cụ được thiết kế linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế tại từng địa phương và đáp ứng sở thích cũng như trình độ của học sinh Đặc biệt, phần nội dung liên quan đến nhạc cụ tiết tấu như trống nhỏ, thanh phách, tambourine, và các hình thức gõ tay, chân được trình bày trong sách giáo khoa với các mẫu hình tiết tấu, cho phép học sinh tự do lựa chọn nhạc cụ để thể hiện.
Để nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc ở cấp Tiểu học, cần tiếp cận và tham khảo các bộ sách giáo khoa âm nhạc từ những quốc gia có nền giáo dục tiên tiến như Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản và Hoa Kỳ Việc học hỏi từ các mô hình giáo dục này sẽ giúp cải thiện nội dung giảng dạy và phương pháp học tập, từ đó phát triển khả năng âm nhạc của học sinh một cách hiệu quả hơn.
- Phát triển hệ thống “Chủ đề” kết hợp giữa nội dung âm nhạc, văn hoá, xã hội,
Tiếp cận và áp dụng các phương pháp dạy học âm nhạc tiên tiến trên thế giới như Dalcroze, Kodály và Orff-Schulwerk, chúng ta có thể sử dụng nhạc cụ gõ kết hợp với các hoạt động như vỗ tay, búng tay, vỗ ngực, vỗ chân và giậm chân Những phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp cận nốt nhạc qua bàn tay và hình tượng mà còn phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc và vận động một cách hiệu quả.
Vận dụng các ưu điểm của phương pháp và nội dung từ sách giáo khoa hiện hành, chúng ta có thể khai thác nguồn bài hát, các bài học về tác giả và tác phẩm, cũng như mối liên hệ giữa âm nhạc và đời sống Điều này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về văn hóa âm nhạc mà còn phát triển khả năng cảm thụ nghệ thuật một cách toàn diện.
Để tạo ra nội dung hấp dẫn và phù hợp với lứa tuổi học sinh, cần phát huy sự ưu việt của kênh hình và nguồn tư liệu đa phương tiện, đồng thời sử dụng hợp lý kênh chữ Việc chú trọng đến các yếu tố thẩm mỹ cũng đóng vai trò quan trọng, giúp nội dung trở nên thu hút và dễ tiếp cận với học sinh ở từng lớp.
2.2 Cấu trúc các chủ đề
- Nghe nhạc: (vừa độc lập, vừa được lồng ghép và thể hiện trong các nội dung bài học)
- Thường thức âm nhạc: (1 trang)
- Góc âm nhạc của em: (1 trang)
Hoạt động âm nhạc trong giáo dục bao gồm các bài luyện tập và thực hành nhằm tăng cường kỹ năng cho từng phân môn Những hoạt động này được thiết kế dưới hình thức trò chơi hoặc vận động âm nhạc, giúp lồng ghép một cách tự nhiên vào các mạch nội dung trong sách giáo khoa Việc này không chỉ tạo sự hứng thú cho học sinh mà còn hỗ trợ hiệu quả trong quá trình học tập âm nhạc.
2.2.1 Đặc điểm cấu trúc sách
- SGK có các thành phần cơ bản: Hướng dẫn sử dụng – Mục lục – Nội dung chính (gồm các chủ đề) – Giải thích thuật ngữ
SGK Âm nhạc 1 được tổ chức thành 8 chủ đề với tổng cộng 29 tiết học, trong đó mỗi chủ đề bao gồm từ 3 đến 4 tiết Ngoài ra, sách còn có 4 tiết dành cho nội dung ôn tập học kỳ và kiểm tra đánh giá Các chủ đề được đặt tên rõ ràng để hỗ trợ quá trình học tập.
• Chủ đề 1: Âm thanh ngày mới
• Chủ đề 2: Nhịp điệu tuổi thơ
• Chủ đề 3: Bài ca lao động
• Chủ đề 4: Tiếng ca muôn loài
• Chủ đề 5: Âm thanh ngày Tết
• Chủ đề 6: Âm nhạc quanh em
• Chủ đề 7: Giai điệu quê hương
• Chủ đề 8: Vui cùng âm nhạc
• Ôn tập học kì II
- Ở mỗi chủ đề sẽ ứng với một mục tiêu về nội dung khác nhau, từ đó giúp
HS hình thành được những năng lực về âm nhạc.
Các bài hát trong sách giáo khoa không chỉ kế thừa mà còn mang tính mới mẻ, đa dạng về thể loại như bài hát thiếu nhi, bài hát nước ngoài và dân ca, với cao độ và âm điệu phù hợp cho học sinh lớp 1 Sách giáo viên cũng cung cấp thêm các bài hát thay thế, giúp giáo viên có thêm nguồn tài liệu phong phú để lựa chọn trong quá trình dạy học.
2.2.2 Một số chủ đề đặc trưng
Giai điệu quê hương là chủ đề tập trung vào vẻ đẹp của âm nhạc dân ca, giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị văn hóa của quê hương Phần khám phá được minh họa bằng hình ảnh các em nhỏ trong trang phục áo dài truyền thống, thể hiện sự yêu mến âm nhạc dân tộc qua việc chơi các nhạc cụ đặc trưng.
Vui cùng âm nhạc mang đến cho học sinh những trải nghiệm thú vị qua các trò chơi dân gian, kết hợp với những bài đồng dao đặc trưng của ba miền.
Phần khám phá được thiết kế với hình ảnh các em nhỏ đang chơi các trò chơi dân gian như: nu na nu nống, rồng rắn lên mây,…
Khám phá là bức tranh tổng thể thiết kế trên hai trang sách, bao gồm các câu chuyện dẫn dắt và hình ảnh minh họa chủ đề, nhằm giúp học sinh vận động, cảm thụ và sáng tạo âm nhạc Nội dung được thực hiện theo phương pháp nghe, cảm thụ, sáng tạo và vận động âm nhạc.
- Đọc nhạc: bằng kí hiệu nốt nhạc bàn tay (Hand signs) theo phương pháp
Kodály, kết hợp với nốt nhạc hình tượng (Iconic notation).
- Nhạc cụ: sử dụng các động tác vỗ tay, vỗ chân, giậm chân,… kết hợp với các nhạc cụ gõ đơn giản như thanh phách, trống con, tambourine,
Góc âm nhạc của em cung cấp các câu hỏi và gợi ý nhằm giúp học sinh ôn lại kiến thức đã học Thông qua việc trả lời các câu hỏi này, học sinh có cơ hội hình thành năng lực âm nhạc, tự đánh giá khả năng của bản thân và phát triển năng khiếu âm nhạc.
- Hoạt động âm nhạc: là các trò chơi thực hành, nhận biết và khám phá âm nhạc, góp phần giúp HS phát triển năng lực âm nhạc.
Phương pháp dạy học / tổ chức hoạt động
3.1 Các phương pháp dạy học phổ biến:
Môn Âm nhạc không chỉ tập trung vào việc phát triển năng lực âm nhạc mà còn có nhiều điểm tương đồng với các môn học khác Do đó, giáo viên âm nhạc ở cấp Tiểu học cần áp dụng các phương pháp sư phạm chung trong quá trình tổ chức hoạt động dạy và học Những phương pháp này sẽ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và tạo ra trải nghiệm học tập phong phú cho học sinh.
• Phương pháp sử dụng ngôn ngữ
• Phương pháp dạy học trực quan
• Phương pháp dạy học thực hành
• Phương pháp kiểm tra đánh giá
• … phương pháp dạy học tích cực
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, việc “Lấy học sinh làm trung tâm” và “Dạy học phát triển phẩm chất và năng lực học sinh” đang trở thành những nguyên tắc quan trọng, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước.
Chương trình giáo dục phổ thông môn Âm nhạc được thiết kế để phát triển nội dung dạy học theo xu hướng hiện đại và kế thừa những điểm mạnh của Chương trình Âm nhạc 2006 Do đó, giáo viên âm nhạc cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm tối ưu hóa hiệu quả trong tổ chức các hoạt động dạy học Những phương pháp này không chỉ giúp nâng cao chất lượng bài dạy âm nhạc mà còn hỗ trợ phát triển các năng lực chung khác trong quá trình giảng dạy.
• Phương pháp đặt và giải quyết vấn đề
• Phương pháp dạy học theo dự án
• Phương pháp hoạt động nhóm
Trong bối cảnh phát triển của khoa học giáo dục toàn cầu, bên cạnh các phương pháp dạy học hệ thống, nhiều kỹ thuật giáo dục hiện đại đang được áp dụng và đánh giá cao vì hiệu quả của chúng trong việc tích cực hóa hoạt động dạy và học Các kỹ thuật dạy học này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục.
• Kĩ thuật chậu (bể) cá
• Kĩ thuật thông tin phản hồi
• Kĩ thuật khăn trải bàn
• Kĩ thuật các mảnh ghép
…và nhiều kĩ thuật khác
GV cần linh hoạt trong việc áp dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học, phù hợp với đặc điểm và nhận thức của học sinh, cũng như bối cảnh và điều kiện sư phạm để đạt được mục tiêu dạy học Việc áp dụng phương pháp không nên gò bó, nhằm giữ cho tiết học âm nhạc có tính nghệ thuật và tự nhiên Quan trọng nhất là học sinh phải được trải nghiệm, học mà chơi và chơi mà học, từ đó phát triển tình yêu với âm nhạc và hứng thú tham gia các hoạt động âm nhạc, trước khi phát triển các năng lực âm nhạc đặc thù.
Giáo viên âm nhạc cần nghiên cứu và áp dụng các phương pháp dạy học tiên tiến từ khắp nơi trên thế giới để tạo cơ hội cho học sinh tham gia tích cực vào không gian âm nhạc Việc này sẽ giúp học sinh hòa mình vào âm nhạc thông qua các hoạt động đa dạng và phong phú.
3.2 Các phương pháp giáo dục âm nhạc mới
Phương pháp Dalcroze, do nhạc sĩ và nhà giáo dục Thuỵ Sĩ Emile Jaques-Dalcroze phát triển vào đầu thế kỉ XX, bao gồm ba khái niệm chính: kí xướng âm bằng Do cố định, biến tấu – ngẫu hứng và âm nhạc theo nhịp điệu Trong đó, Dalcroze eurhythmics hiện đang được áp dụng rộng rãi trong giáo dục âm nhạc, đặc biệt là cho trẻ em, giúp phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc và nhịp điệu một cách tự nhiên và hiệu quả.
Triết lý sư phạm của Dalcroze nhấn mạnh sự kết hợp giữa tinh thần, cơ thể và cảm xúc trong quá trình học tập Phương pháp này tập trung vào việc phát triển kỹ năng và kiến thức âm nhạc cho trẻ em thông qua các hoạt động vận động âm nhạc, đặc biệt là các yếu tố tiết tấu Dalcroze đã xây dựng một phương pháp dạy và học âm nhạc dựa trên trải nghiệm giác quan và trí thông minh, phản ánh qua các phản ứng của cơ thể và hệ thống thần kinh (Farber & Thomsen, 2011).
Dựa trên quan điểm “Âm thanh đi trước kí hiệu” của Pestalozzi (1746 –
Phương pháp Dalcroze, được phát triển bởi nhà giáo dục âm nhạc người Thụy Sĩ vào năm 1827, tập trung vào việc xây dựng kỹ năng và kiến thức âm nhạc cho trẻ em thông qua việc khám phá vận động âm nhạc Phương pháp này sử dụng các tác nhân về tiết tấu (Rhythmic stimulus) để tạo ra một trải nghiệm học tập sinh động và hiệu quả Các công cụ giáo dục âm nhạc trong phương pháp Dalcroze rất đa dạng, giúp trẻ em phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc một cách tự nhiên và sáng tạo.
Công cụ dạy học của phương pháp Dalcroze:
Kí xướng âm (Fixed Do) là phương pháp quan trọng giúp phát triển khả năng nghe nhạc tiềm tàng trong mỗi người Phương pháp này kết hợp giữa tiết tấu và vận động, nhằm nâng cao sự nhạy cảm về cao độ, mối tương quan âm điệu và các yếu tố âm nhạc khác.
- Biến tấu – Ngẫu hứng (Improvisation): phát triển ngẩu hứng âm nhạc của trẻ được phát triển một cách logic trên nhiều cách.
Vận động theo nhịp điệu, hay còn gọi là Dalcroze eurhythmics, là một công cụ quan trọng trong giáo dục âm nhạc, tương tự như hai công cụ ban đầu Các vận động này cần thể hiện sự cân đối và vuông vắn trong cấu trúc tiết tấu, giúp người học cảm nhận và nắm bắt nhịp điệu một cách hiệu quả.
Ba công cụ âm nhạc này hoạt động độc lập, nhưng cần được kết hợp chặt chẽ và có hệ thống trong quá trình dạy và học âm nhạc cho trẻ em (Campbell, 1991).
Phương pháp dạy học âm nhạc Kodály được phát triển bới Zoltán Kodály
Zoltán Kodály (1882 – 1976) là một nhà soạn nhạc, nhà dân tộc học và giáo viên âm nhạc nổi tiếng người Hungary Ông tin rằng giáo dục âm nhạc không chỉ giúp bảo tồn và phát triển âm nhạc truyền thống mà còn nâng cao kỹ năng đọc, viết âm nhạc cho người học Triết lý giáo dục âm nhạc của Kodály nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết hợp giữa lý thuyết và thực hành trong việc giảng dạy âm nhạc.
Kodály tin rằng âm nhạc là khả năng tự nhiên của mọi người, và việc giáo dục âm nhạc cho trẻ em cần dựa trên ngôn ngữ bản địa qua các hình thức như lời ru, ca dao dân ca và trò chơi âm nhạc Việc bắt đầu giáo dục âm nhạc từ sớm là rất quan trọng để phát triển và khơi gợi khả năng âm nhạc tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ (Choksy, 1999).
Quy trình dạy học âm nhạc cho trẻ theo phương pháp Kodály được tiến hành dựa trên ba bước cơ bản: chuẩn bị, giới thiệu và luyện tập.
Bước đầu tiên trong quá trình học nhạc là chuẩn bị, nơi học sinh sẽ trải nghiệm và cảm nhận các khái niệm cũng như thành tố âm nhạc mới thông qua các hoạt động như ca hát, nghe nhạc, vận động theo nhạc, tham gia trò chơi âm nhạc và sử dụng nhạc cụ Những trải nghiệm này giúp học sinh sẵn sàng khám phá và tiếp thu các đặc trưng của các thành tố âm nhạc một cách hiệu quả.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Âm nhạc
Chương trình môn Âm nhạc sử dụng các động từ để thể hiện mức độ đáp ứng yêu cầu về năng lực của học sinh Những động từ này được phân loại theo các mức độ khác nhau, mỗi động từ thể hiện một hành động cụ thể với đối tượng và yêu cầu rõ ràng Trong quá trình dạy học, giáo viên có thể áp dụng những động từ này khi đặt câu hỏi thảo luận hoặc ra đề kiểm tra, hoặc thay thế bằng các động từ tương đương phù hợp với tình huống sư phạm và nhiệm vụ cụ thể giao cho học sinh.
Mức độ Động từ mô tả mức độ
Trong lĩnh vực âm nhạc, người học cần gọi tên các hình thức biểu diễn, kể tên một số nhạc sĩ tiêu biểu và liệt kê các loại nhạc cụ Họ cũng nên nhắc lại nội dung bài hát, phát biểu ý kiến và thuộc lời ca Bên cạnh đó, việc nhận biết các nốt nhạc và các ký hiệu ghi nhạc là rất quan trọng, cùng với khả năng xác định và đọc đúng cao độ cũng như trường độ của các nốt nhạc.
Hiểu rõ các động tác chơi nhạc cụ và đưa ra ví dụ cụ thể; tóm tắt và giải thích ý nghĩa của một số ký hiệu và thuật ngữ âm nhạc; so sánh sự khác nhau giữa các loại nhịp.
Biểu diễn các tiết mục âm nhạc một cách linh hoạt, điều chỉnh giọng hát để tạo sự hài hòa, và tổ chức hoạt động âm nhạc phù hợp với lứa tuổi là những kỹ năng quan trọng Bên cạnh đó, việc xếp loại và đánh giá kỹ năng thể hiện âm nhạc của bản thân cũng như của người khác là cần thiết để nâng cao trình độ nghệ thuật.
4.2 Kiểm tra, đánh giá năng lực, phẩm chất
Thời lượng: Học kì I: 2 tiết Học kì II: 2 tiết
Tổng kết và đánh giá phẩm chất cũng như năng lực của học sinh thông qua các chủ đề đã học, đồng thời thực hành sáng tạo thông qua việc tổ chức các buổi biểu diễn như hát, đọc nhạc, và chơi nhạc cụ Điều này không chỉ giúp tăng cường khả năng sáng tạo mà còn thúc đẩy tinh thần đoàn kết và giao lưu trong các hoạt động nhóm.
Hình thức, cách kiểm tra đánh giá:
Kết quả học tập trong lĩnh vực âm nhạc chủ yếu được đánh giá thông qua các hoạt động thực hành như sáng tạo, cảm thụ âm nhạc, và nhận xét, đánh giá Ngoài ra, có thể kết hợp thêm các hình thức đánh giá khác như trắc nghiệm và hỏi – đáp để nâng cao hiệu quả kiểm tra.
Hoạt động kiểm tra cần được thực hiện một cách linh hoạt, không cứng nhắc, để phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh cụ thể Giáo viên nên áp dụng những hình thức kiểm tra đa dạng và phong phú nhằm khơi dậy sự ham mê, yêu thích và niềm vui trong học tập của học sinh.
Kiểm tra đánh giá cuối mỗi học kỳ sẽ được tổ chức trong 2 tiết, phù hợp với quy định về thời lượng kiểm tra theo Chương trình giáo dục Để tổ chức kiểm tra hiệu quả, cần chú trọng vào việc ôn tập cho học sinh, giúp các em củng cố kiến thức và chuẩn bị tốt cho kỳ thi.
Giáo viên (GV) cần tổ chức ôn tập cho học sinh (HS) theo cách gợi mở, nhằm phát huy năng lực âm nhạc của các em Việc thiết kế nội dung ôn tập có thể được thực hiện thông qua các trò chơi vận động, hoạt động hỏi – đáp, làm việc nhóm, hoặc tổ chức biểu diễn, giúp tiết ôn tập trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.
Kiểm tra năng lực âm nhạc:
Đánh giá năng lực âm nhạc của học sinh được thực hiện thông qua các biểu hiện cụ thể theo Chương trình giáo dục phổ thông môn Âm nhạc, bao gồm khả năng thể hiện âm nhạc, cảm thụ và hiểu biết về âm nhạc, cùng với khả năng ứng dụng và sáng tạo trong âm nhạc.
GV lựa chọn phương pháp kiểm tra đánh giá năng lực phù hợp với định hướng chương trình, từ đó xây dựng và đặt ra các câu hỏi tình huống, thực hành tương thích với khả năng nhận biết và giải quyết vấn đề của học sinh lớp 1.
– GV đưa ra đánh giá, nhận xét và xếp loại cho cá nhân hoặc nhóm.
Đánh giá học sinh hiện nay được thực hiện theo Thông tư 22/2016 của Bộ Giáo dục và Đào tạo Trong khi chờ đợi thông tư mới quy định về đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh theo chương trình mới, giáo viên vẫn có thể tiến hành đánh giá theo chương trình hiện hành.
4.3 Một số gợi ý về hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá năng lực trong môn Âm nhạc
4.3.1 Đánh giá nội dung Nghe nhạc
GV nên quan sát, đánh giá thường xuyên hơn là định kì Đánh giá ngay khi
HS tham gia vào hoạt động nghe nhạc, và trong mỗi lần đánh giá, nên lựa chọn một hoặc hai nhiệm vụ cụ thể Để hỗ trợ những HS thiếu tự tin hoặc có hạn chế về năng khiếu và kỹ năng âm nhạc, việc đánh giá định kỳ có thể thực hiện theo cặp hoặc trong nhóm nhỏ.
Các nhiệm vụ để đánh giá năng lực nghe nhạc của HS, bao gồm:
– Nghe, nêu được tên ca khúc, tác giả hay dân ca dân tộc, vùng, quốc gia nào tuỳ đặc trưng từng bài (chủ yếu cho nhạc có lời).
– Nghe và vận động theo nhạc.
– Nêu được đặc điểm chung về nội dung, tính chất âm nhạc (nhanh – chậm, vui – buồn, to – nhỏ…).
– Nghe, ứng tác hoặc sáng tạo vận động (mức độ cao) tại chỗ.
4.3.2 Đánh giá nội dung Hát
– Chú trọng đánh giá thường xuyên hơn là đánh giá định kì; đánh giá ngay trong giờ học hát hoặc ôn tập bài hát.
Đánh giá theo cặp và nhóm nhỏ giúp động viên học sinh thiếu tự tin và có giọng hát không hay Đồng thời, việc đánh giá cá nhân cho phép xác định mức độ tiến bộ của từng học sinh, khuyến khích những em có năng khiếu ca hát phát triển tài năng của mình.
Đánh giá kết hợp kỹ năng hát với các kỹ năng khác như gõ đệm, vận động, bộ gõ cơ thể và múa là rất quan trọng Tuy nhiên, giáo viên chỉ nên giao một nhiệm vụ kết hợp trong mỗi lần đánh giá học sinh Việc áp dụng các kiểu hát như nối tiếp, đối đáp và hát có lĩnh xướng cũng cần được chú trọng Hơn nữa, cần khuyến khích học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, tập trung vào các yếu tố tích cực và hạn chế việc đánh giá những yếu tố tiêu cực.
4.3.3 Đánh giá nội dung Đọc nhạc Đánh giá năng lực đọc nhạc qua kí hiệu nốt nhạc bàn tay, chủ yếu dưới các hình thức sau:
– GV thực hiện một mẫu âm bằng kí hiệu nốt nhạc bàn tay; HS quan sát đọc cao độ
– HS nhìn vào một mẫu âm (được trình bày bằng kí hiệu bàn tay) và đọc lên kèm theo kí hiệu bàn tay
– HS tự nghĩ ra một mẫu âm gồm các nốt đã cho (3 – 4 cao độ khác nhau), làm dấu tay và đọc nhạc.
Khi đánh giá kĩ năng đọc nhạc của HS nên đánh giá từng phần:
• Kết hợp cao độ và tiết tấu
Một số lưu ý lập kế hoạch dạy học theo Thông tư 5555/BGDĐT
5.1 Mẫu kế hoạch dạy học
Tên Chủ đề/Bài học:…… (? Tiết)
I Mục tiêu Chủ đề/Bài học:……
1 Yêu cầu cần đạt về phẩm chất:
2 Yêu cầu cần đạt về năng lực chung:
3 Yêu cầu cần đạt về năng lực âm nhạc:
II Chuẩn bị của GV và HS
III Các hoạt động dạy học
Thời gian Hoạt động của GV Hoạt động của HS
Thời gian cụ thể từng hoạt động
Nội dung (khởi động, khám phá)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
Củng cố tiết học (đặt câu hỏi đánh giá năng lực và phẩm chất)
– Tương tác và khám phá theo nội dung
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
Tái hiện lại nội dung bài học
Thời gian cụ thể từng hoạt động
Nội dung (khởi động, khám phá)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
Củng cố tiết học (đặt câu hỏi đánh giá năng lực và phẩm chất)
– Tương tác và khám phá theo nội dung
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
…Tái hiện lại nội dung bài học
Thời gian cụ thể từng hoạt động
Nội dung (khởi động, khám phá)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
Củng cố tiết học (đặt câu hỏi đánh giá năng lực và phẩm chất)
– Tương tác và khám phá theo nội dung
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
Tái hiện lại nội dung bài học
Thời gian cụ thể từng hoạt động
Nội dung (khởi động, khám phá)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
– YCCĐ về phẩm chất (nếu có)
– YCCĐ về NL ÂN (nếu có)
Củng cố tiết học (đặt câu hỏi đánh giá năng lực và phẩm chất)
Củng cố lại nội dung toàn chủ đề
– Tương tác và khám phá theo nội dung
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
– Nhận biết và trải nghiệm theo nội dung bài học, trả lời câu hỏi của GV
Tái hiện lại nội dung bài họcTái hiện lại nội dung toàn chủ đề
5.2 Minh hoạ kế hoạch dạy học cụ thể
CHỦ ĐỀ 2: NHỊp ĐIỆU TUỔI THƠ (4 Tiết)
I Mục tiêu: Khám phá và cảm nhận nhịp điệu của âm thanh trong cuộc sống và trong âm nhạc.
– Yêu quê hương, thiên nhiên, môi trường sống, tôn trọng các biểu trưng của đất nước (CTTT, trg.37)
– Nhận biết và bày tỏ được tình cảm, cảm xúc của bản thân (CTTT, trg.44)
– Biết thu thập thông tin từ tình huống, nhận ra những vấn đề đơn giản và đặt câu hỏi (CTTT, trg.49)
– Có ý thức học tập (CTTT, trg.45)
– Bước đầu biết mô phỏng một số âm thanh quen thuộc trong cuộc sống (CTAN, trg.7)
– Biết lắng nghe và vận động cơ thể phù hợp với nhịp điệu (CTAN, trg.11)
– Bước đầu biết hát với giọng hát tự nhiên Hát rõ lời và thuộc lời (CTAN, trg.11)
– Đọc đúng tên nốt; bước đầu đọc đúng cao độ và trường độ các nốt nhạc (CTAN, trg.12)
– Bước đầu thể hiện được mẫu tiết tấu theo hướng dẫn của GV, biết sử dụng nhạc cụ để đệm cho bài hát (CTAN, trg.12)
– Nêu được tên của một số nhạc cụ phổ biến được học Nhận biết được nhạc cụ khi xem biểu diễn (CTAN, trg.12).
II Chuẩn bị của GV và HS
1 GV: tranh minh hoạ, bảng tương tác (nếu có), văn bản nhạc, file nhạc video, audio, đàn phím điện tử, nhạc cụ maracas, triangle.
2 HS: SGK, thanh phách, bộ gõ cơ thể.
III Các hoạt động dạy học
Thời gian Hoạt động của GV Hoạt động của HS
Tiết 1: Khám phá, Nghe nhạc, TTÂN
– GV cho HS quan sát và tìm hiểu các hoạt động có trong tranh;
– GV cho HS vận động để cảm nhận tính nhịp điệu và không nhịp điệu trong các hoạt động có trong tranh;
– GV cho HS chơi trò chơi vận động tạo ra âm thanh.
YCCĐ về PC: yêu thiên nhiên, môi trường sống
YCCĐ về NLÂN: biết lắng nghe và vận động cơ thể phù hợp với nhịp điệu
HS quan sát và khám phá các hoạt động có trong tranh và thực hiện theo hướng dẫn của GV
– GV giới thiệu và thực hiện từng động tác và yêu cầu HS bắt chước lại trước khi nghe nhạc;
– GV mở video nhạc bài Vũ điệu chú gà cho HS vừa nghe vừa thực hiện các động tác theo nhạc.
YCCĐ về NLÂN: biết lắng nghe và vận động cơ thể phù hợp với nhịp điệu
HS nghe, vận động và cảm thụ bài nhạc qua các vận động theo mẫu hướng dẫn của GV
HĐ3: Trò chơi âm nhạc
Giáo viên tổ chức các trò chơi giúp học sinh trải nghiệm vận động đều đặn và nhịp nhàng Cụ thể, giáo viên sử dụng các dụng cụ như thanh phách, song loan và trống con để tạo ra âm thanh có nhịp điệu và không nhịp điệu, từ đó học sinh sẽ nghe và vận động theo.
HS nhận biết và trải nghiệm âm nhạc thông qua trò chơi âm nhạc
HĐ4: Giới thiệu nhạc cụ gõ nước ngoài
– Maracas: Là nhạc cụ gõ tự thân vang; hình bầu có đuôi cầm; sử dụng bằng cách rung hoặc lắc để tạo ra âm thanh.
– Triangle: là nhạc cụ gõ tự thân vang bằng kim loại; hình tam giác.
YCCĐ về PC: có ý thức học tập
YCCĐ về NLÂN: nêu được tên của một số nhạc cụ phổ biến được học Nhận biết được nhạc cụ khi xem biểu diễn
HS quan sát và nhận biết các nhạc cụ gõ nước ngoài
Hiểu biết và cảm thụ âm nhạc
– Em hãy nhìn tranh và cho biết hoạt động nào có tính nhịp điệu;
– Em hãy thực hiện lại Vũ điệu chú gà cùng bạn. Ứng dụng và sáng tạo âm nhạc
Em có thể tạo ra vận động có tính nhịp điệu và thực hiện cùng bạn.
HS trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của GV
– GV giới thiệu thêm một số hình ảnh về người dân vùng Tây Bắc với trang phục, phong cảnh, nhạc cụ, con người,…
– GV nên cho HS kết hợp hát với vận động cơ thể hoặc nhạc cụ gõ đơn giản.
YCCĐ về PC: yêu mến quê hương, đất nước và văn hoá của các dân tộc anh em
YCCĐ về NLÂN: bước đầu biết sử dụng nhạc cụ để đệm cho bài hát
HS quan sát và khám phá các dân tộc thuộc vùng Tây Bắc
HĐ2: Tập bài hát: Múa đàn
GV cho nghe và vận động theo nhạc trước khi tập từng câu nhạc với đàn cho HS: câu 1, câu 2 (Thực hiện theo phương pháp dạy học hát)
YCCĐ về NLÂN: bước đầu biết hát với giọng hát tự nhiên Hát rõ lời và thuộc lời
HS làm theo hướng dẫn của GV
HĐ3: Gõ đệm cho bài hát
– GV tập mẫu tiết tấu nhạc cụ gõ đơn giản và làm mẫu để HS mô phỏng lại cách chơi nhạc cụ thanh phách;
– GV tập mẫu tiết tấu nhạc cụ gõ đơn giản và làm mẫu để HS mô phỏng lại cách chơi bộ gõ cơ thể;
– GV mở nhạc, HS thực hiện gõ đệm cho bài hát
YCCĐ về NLÂN: bước đầu biết sử dụng nhạc cụ để đệm cho bài hát
HS bắt chước các mẫu tiết tấu, sau đó sẽ gõ đệm cho bài hát
Em hãy hát lại bài Múa đàn cùng bạn.
Hiểu biết và cảm thụ âm nhạc
– Em hãy gõ đệm cho bài hát Múa đàn cùng với nhóm;
– Em hãy nêu cảm nhận của mình về bài hát Múa đàn
HS trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của GV
– GV tổ chức trò chơi hỏi đáp theo cao độ hai nốt
Ví dụ: Có 2 quả bóng màu xanh và màu vàng GV hỏi: “Đây màu gì?” (Son – Mi – Mi) HS trả lời:
“Đây màu xanh” (Son – Mi – Son) hoặc “Đây màu vàng” (Son – Mi – Mi) Trò chơi giúp HS bước đầu nhận biết được cao độ.
– GV có thế chia nhóm để các HS tự đọc và rèn luyện sau khi GV hướng dẫn;
– GV sáng tạo trò chơi đọc nhạc theo mẫu.
Ví dụ: Đây cây gì? Cây dù.
Em tên gì? Tên An…
HS quan sát và trả lời câu hỏi của GV bằng âm nhạc theo hướng dẫn.
HĐ 2: Học mẫu kí hiệu nốt nhạc bằng bàn tay, kết hợp nốt nhạc bằng hình tượng
– GV giới thiệu mẫu kí hiệu nốt nhạc bàn tay hai nốt
– GV làm mẫu đọc nốt nhạc theo kí hiệu nốt nhạc bàn tay, HS thực hiện lại kí hiệu bàn tay và đọc theo cao độ nốt nhạc;
– GV thực hiện một số mẫu âm gồm 2 nốt hoặc 3 nốt;
– GV yêu cầu HS thực hiện mẫu âm dựa trên 2 nốt đã học của riêng mình.
Yêu cầu NLÂN: bước đầu đọc đúng tên nốt; bước đầu đọc đúng cao độ và trường độ các nốt nhạc
HS quan sát, bắt chước và ghi nhớ kí hiệu nốt nhạc bàn tay hai nốt Son, Mi theo hướng dẫn
HĐ3: Trò chơi vận động
– Trò chơi gọi tên con vật, đồ vật theo cao độ;
– Trò chơi vận động đứng lên ngồi xuống theo cao độ của 2 nốt.
HS tương tác và thực hiện trò chơi âm nhạc theo hướng dẫn của GV
Em có thể đọc cao độ 2 nốt Son, Mi theo kí hiệu nốt nhạc bàn tay.
Hiểu biết và cảm thụ âm nhạc
Em hãy làm mẫu kí hiệu nốt nhạc bàn tay để đọc cùng bạn. Ứng dụng và sáng tạo âm nhạc
Em hãy tạo ra mẫu 2 âm, 3 âm dựa trên kí hiệu nốt nhạc bàn tay hai nốt Son, Mi.
HS trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của GV
Tiết 4: Nhạc cụ, Góc âm nhạc của em
GV cho tổ chức cho HS nghe và vận động và chơi nhạc cụ bài hát Múa đàn
HS tương tác và thực hiện theo sự phân công của GV
HĐ2: Nhạc cụ thanh phách và bộ gõ cơ thể
– GV giới thiệu thanh phách (gõ sống phách) và vận động: vỗ tay, vỗ chân phải, vỗ chân trái;
– GV nên sử dụng các âm tiết tấu khi dạy HS thực hiện các mẫu âm (nốt đen: ta, nốt móc đơn: ti);
GV cần hướng dẫn HS cách gõ thanh phách đều đặn trước khi bắt đầu bài học, áp dụng hai phương pháp: gõ sống phách và gõ mặt phách Ví dụ, khi gõ mặt phách, HS có thể thực hiện như sau: "ta (gõ mặt phách) – ta".
(gõ sống phách) – ta (gõ mặt phách) – ta (gõ sống phách);
– GV cần làm mẫu cho HS quan sát trước khi hướng dẫn HS thực hiện các mẫu luyện tập;
Ví dụ: đen – đơn đơn – đen – lặng đen đọc thành: ta
– ti ti – ta – um (um: ngậm môi, không phát ra tiếng)
– GV tổ chức HS thực hành gõ đệm cho bài hát theo từng nhóm để dễ quan sát và sửa lỗi.
YCCĐ về NLÂN: bước đầu thể hiện được mẫu tiết tấu theo hướng dẫn của GV, biết sử dụng nhạc cụ để đệm cho bài hát
HS quan sát và thực hiện mẫu tiết tấu theo hướng dẫn của GV
5 phút HĐ3: Thực hành gõ đệm bài Múa đàn
– GV tập gõ đệm cho HS một câu của bài hát Múa đàn kết hợp với từng loại nhạc cụ;
– GV phân nhóm và thực hiện gõ đệm cho bài hát.
YCCĐ về PC: có ý thức học tập.
HS quan sát và thực hiện theo hướng dẫn của GV
5 phút Củng cố tiết học:
Em hãy gõ đệm bằng thanh phách và bộ gõ cơ thể cho bài hát Múa đàn cùng bạn.
Hiểu biết và cảm thụ âm nhạc
Em hãy quan sát và thực hiện mẫu gõ tiết tấu sau. Ứng dụng và sáng tạo âm nhạc
Em hãy sáng tạo mẫu gõ thanh phách, sau đó đệm hát cùng bạn.
HS trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của GV
5 phút Góc âm nhạc của em (củng cố lại các nội dung đã học trong chủ đề)
GV có thể hướng dẫn học sinh thực hiện các yêu cầu theo nhóm hoặc cá nhân để đánh giá năng lực của học sinh sau khi hoàn thành một chủ đề.
GV có thể đặt thêm câu hỏi về phẩm chất và năng lực trong chủ đề để thu thập thêm thông tin về việc lĩnh hội của học sinh Nên chú ý sử dụng các câu hỏi gợi mở với động từ chỉ mức độ để khuyến khích học sinh thể hiện quan điểm và hiểu biết của mình.
Em thích hoạt động học nào nhất …? Em có thể làm được hay không…?
HS làm theo hướng dẫn của GV để tái hiện lại nội dung bài học trong chủ đề
GỢI Ý, HƯỚNG DẪN TỔ CHỨC DẠY HỌC
