Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT Lêi nói đầu ASEAN thời gian gần đà lên nh- trung tâm kinh tế, tài giới với đầu tàu kinh tế nh-: Thái Lan, Malaixia, SingaporeTuy nhiên, tốc độ phát triển không đồng số nhóm n-ớc nội bé khu vùc dÉn tíi sù ph©n hãa vỊ møc độ phát triển.Trong đó, Singapore quốc gia dẫn đầu thu nhập đầu ng-ời khu vực Đồng hành với chênh lệch sở vật chất hạ tầng, tình trạng môi tr-ờng qc gia khu vùc cịng cã sù ph©n hãa rõ nét Những n-ớc, quốc gia giàu có có nhiều điều kiện để xây dựng hệ thống sở hạ tầng môi tr-ờng đồng bộ, nh- việc tuyên truyền, quảng bá, giáo dục ý thức bảo vệ môi tr-ờng dân chúng.Và theo chiều h-ớng đó, Singapore lên với hệ môi tr-ờng vào loại sạch, đẹp giới Với môi tr-ờng theo nhiều khía cạnh, Singapore trở thành điểm đến lí t-ởng cho đầu t-, tài chính, du lịch, trung chuyển quốc tếđối với doanh nhân n-ớc họ có dự định đầu t- vào khu vực Đông Nam Quay trở lại với phát triển kinh tế tới l-ợt mình, kinh tế phát triển tạo tiền đề cho Singapore có đủ nội lực xây dựng trì, gìn giữ môi tr-ờng sống, môi tr-ờng đầu t-, du lịchtốt Trong đó, Việt Nam với b-ớc tăng tr-ởng đáng ý lĩnh vực kinh tế thời gian gần lại dần đánh cân bảo vệ gìn giữ hệ sinh thái, môi tr-ờng sống, đầu t- du lịchcủa Sự cân ®èi ®ã hiƯn t¹i cã thĨ ch­a ®em l¹i vết thương lớn cho toàn -1- Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT sù ph¸t triĨn chung đất n-ớc Nh-ng dựa vào mô hình phát triển quốc gia tr-ớc ta kinh tế nh- Singapore hậu lâu dài hệ thống môi tr-ờng chất l-ợng vấn đề nan giải đáng báo động gây cản trở lớn vết thương khó chữa cho toàn kinh tế nhà chức trách không đ-a đ-ợc kế hoạch phát triển dài hạn, mang tầm chiến l-ợc có gắn với bảo vệ môi tr-ờng Sự tác động qua lại mang tính biện chứng môi tr-ờng phát triển kinh tế thúc nhiều nhà khoa häc vèn næi danh lÜnh vùc kinh tÕ më mét m«n khoa häc míi – kinh tÕ môi tr-ờng b-ớc đầu đà có thành tựu nghiên cứu, lí luận đáng kể Riêng cá nhân ng-ời viết, sở tìm tòi, tổng hợp phân tích số tài liệu có ý nghĩa khoa học vấn đề môi tr-ờng với phát triển kinh tế học giả Việt Nam nh- n-ớc ngoài, xin đ-a kiến giải tình hình Singapore điểm mấu chốt Việt Nam cã thĨ häc hái nh»m ¸p dơng cho sù “ph¸t triển bền vững Trên sở đó, luận văn có kết cấu gồm phần sau: Ch-ơng I Những vấn đề lí luận bản, cần thiết trình nghiên cứu Ch-ơng II Môi tr-ờng với phát triển kinh tế quốc đảo Singapore Ch-ơng III Thực tiễn mối quan hệ môi tr-ờng phát triển kinh tế Việt Nam Có thể nhận thấy, đối t-ợng phạm vi nghiên cứu đề tài t-ơng đối rộng, bao gồm vấn đề liên quan tới môi tr-ờng, kinh tế, xà hội mối quan hệ qua lại, tác động lẫn chúng Việt Nam Singapore Do đó, ng-ời viết với vốn kiến thức hạn hẹp tầm t- khái quát tổng hợp ch-a đ-ợc rèn rũa nhiều e nhiều điểm trình bày ch-a thoát ý -2- Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT ch-a thấu đáo Tất hạn chế mong nhận đ-ợc góp ý, phê bình thẳng thắn khách quan từ phía thầy cô, nhà nghiên cứu lâu năm cá nhân quan tâm tới đề tài -3- Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT Ch-ơng I Những vấn đề lí luận bản, cần thiết Trong trình nghiên cứu I Môi tr-ờng Các khái niệm môi tr-ờng Môi tr-ờng hệ thống phức tạp có đặc tính mở, linh hoạt tính tự điều chỉnh Do đó, việc định nghĩa môi tr-ờng đ-ợc nhìn từ nhiều khía cạnh khác để bàn luận D-ới đây, xin đ-a số định nghĩa có uy tín nhằm phân tích rõ mặt yếu vấn đề này: Bách khoa ton th m Wikipedia dựa quan điểm hệ thống, cho rằng: Môi tr-ờng tổ hợp yếu tố bên hệ thống Chúng tác động lên hệ thống xác định xu h-ớng tình trạng tồn Môi tr-ờng coi tập hợp, hệ thống xem xét tập hợp Môi tr-ờng hệ thống xem xét cần phải có tính t-ơng tác với hệ thống Trong đó, khái niệm hệ thống khái niệm trừu t-ợng nhằm ám thực thể hoàn chỉnh chứa đựng gắn bó, liên kết chung khiến ta coi đối t-ợng nghiên cứu Đối t-ợng nghiên cứu từ ng-ời, động vật, thực vật, hay thực thể có đặc điểm hệ thống nh- Và yếu tố bao quanh chúng tạo thành môi tr-ờng Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng năm 1997, tr.618 có đề cập : Môi http://vi.wikipedia.org/wiki/, ngy 13/09/2007 -4- Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT tr-ờng toàn nói chung điều kiện tự nhiên xà hội; ng-ời hay sinh vật tồn tại, phát triển mối quan hệ với ng-ời hay sinh vật Tại đây, cã thĨ thÊy thùc thĨ, hay hƯ thèng bªn trªn đ-ợc cụ thể hóa khái niệm ng-ời hay sinh vật tồn tại, điều chứng tỏ môi tr-ờng điều kiện bao quanh thực thể sống, khái niệm môi tr-ờng thực bên có tồn tại, sinh tồn gắn bó khăng khít thực thể có hành động Cũng theo t- t-ởng đó, từ điển American Heritage Dictionary, Boston 1992, tr.616 định nghĩa có phần cụ thể nh- sau: Môi tr-ờng kết hợp toàn hoàn cảnh điều kiện bên có ảnh h-ởng tới tồn tại, phát triển thực thể hữu cơ. Trong đó, Điều - Luật bảo vệ môi tr-ờng đ-ợc Quốc hội n-ớc CHXHCN Việt Nam thông qua ngày 29/11/2005 định nghĩa: Môi tr-ờng bao gồm yếu tố tự nhiên vật chất nhân tạo bao quanh ng-ời, có ảnh h-ởng tới đời sống, sản xuất, tồn phát triĨn cđa ng­êi vµ sinh vËt” Quan niƯm nµy thêm lần nhắc lại gắn bó hữu hai yếu tố: tự nhiên vật chất nhân tạo Hai yếu tố hỗ trợ bổ sung cho khiến tác động ng-ợc trở lại với giới ng-ời sinh vật đ-ợc luôn điều chỉnh hài hòa Nh- vậy, qua việc xem xét định nghĩa trên, môi tr-ờng cụ thể môi tr-ờng sống ng-ời tất nhân tố tự nhiên, xà hội cần thiÕt cho sù sinh sèng, s¶n xt cđa ng-êi nh- tài nguyên thiên nhiên, không khí, đất, n-ớc, ánh sáng, cảnh quan, chí quan hệ xà hộivà đ-ợc chia thành loại môi tr-ờng nh-: môi tr-ờng tự nhiên, môi tr-ờng xà -5- Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT héi, môi tr-ờng nhân tạo Vai trò môi tr-ờng ng-ời Môi tr-ờng theo khái niệm đà phân tích rõ ràng có vai trò vô cïng to lín víi cc sèng cđa ng-êi ë nhiều khía cạnh khác Tuy nhiên, ba vai trò sau vai trò quan trọng mà môi tr-ờng đem lại: Môi tr-ờng nơi cung cấp nguồn tài nguyên cần thiết cho sống hoạt động sản xuất ng-ời: Tài nguyên thiên nhiên tảng giúp hình thành nên cở sở vật chất giới Những tài nguyên nguồn nguyên liệu, vật liệu, công cụ, dụng cụ mà ng-ời phải sử dụng phục vụ cho nhu cầu hoạt động sản xuất ngành công nghiệp, nông-lâm nghiệp, dịch vụ Đồng thời với trình đó, tài nguyên đ-ợc chế tạo, biến đổi cho phù hợp với nhu cầu sống, sinh hoạt ng-ời, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cá nhân Vì lí đó, môi tr-ờng góp phần cung cấp nguồn dinh d-ỡng cho tồn toàn loài ng-ời Môi tr-ờng nơi chứa đựng phế thải ng-ời tạo sống sản xuất mình: Theo định luật bảo toàn vật chất, không ngành nghề nào, nhu cầu sinh hoạt lại không mang tới chất thải Những chất thải lại tìm nơi tích trữ Trái Đất mà phải đọng lại nôi môi trường Chính môi tr-ờng giữ chất thải lại tiến hành chu trình chuyển hóa vật chất không sử dụng đ-ợc thành dạng vật chất có lợi cho sống ng-ời Tuy nhiên, khả tích trữ chất thải tái chế tự nhiên l-ợng chất thải mà ng-ời tạo môi tr-ờng có -6- Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT hạn Vì thế, ng-ời với t- cách lµ chđ thĨ chung cđa sù sèng cã ý thøc Trái Đất cần ý thức chủ động sáng tạo đ-a ph-ơng pháp tích trữ chất thải, tái chế tái sử dụng chất thải cách có lợi cho ng-ời nhằm giảm tải cho việc tiến hành chu trình riêng hệ thống môi tr-ờng, nhằm tránh cố môi tr-ờng đáng tiếc l-ợng chất thải ch-a đ-ợc xử lí v-ợt khả tự điều chỉnh môi tr-ờng xung quanh Môi tr-ờng không gian sống, cung cấp dịch vụ cảnh quan thiên nhiên: Không thể phủ nhận việc môi tr-ờng cung cấp cho ng-ời nguồn tài nguyên để sinh sống, hoạt động sản xuất nhằm suy trì tồn giống loài, môi tr-ờng tự đà góp phần che chở ng-ời khỏi nhừng tác động có hại trình tiêu dùng nguồn tài nguyên đó, môi tr-ờng góp phần to lớn việc tạo khoảng không gian riêng cho ng-ời, nuôi d-ỡng tâm hồn, trí tuệ, sức khỏe phục vụ cho nhu cầu giải trí, du lịch ng-ời với cảnh quan tự nhiên nh- nhân tạo Nhìn nhận khía cạnh kinh tế, vai trò mang lại sức hấp dẫn riêng môi tr-ờng địa ph-ơng giới, tạo nên sắc riêng có, dấu ấn sống, canh tác, lao động tộc ng-ời khác với nét văn hóa mà có ng-ời thuộc tộc ng-ời cóTất tạo nên sức hút diệu kì cho ngành công nghiệp du dịch không khói từ đẩy mạnh giao l-u quốc tế, quan hệ buôn bán hợp tác kinh doanh, gắn kết vô hình dân tộc khác giới -7- Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT Quan hÖ kinh tế môi tr-ờng Kinh tế môi tr-ờng từ xuất đà có lịch sử gắn bó liên hệ mật thiết với tiến trình tiến hóa loài ng-ời Đó mối quan hệ t-ơng tác ng-ời, xà hội tự nhiªn Quan träng nhÊt xem xÐt mèi quan hƯ việc đặt trọng tâm quan sát vào việc ng-ời sử dụng hệ thống môi tr-ờng nhằm phục vụ cho nhu cầu Quá trình sử dụng khai thác nhằm phát triển đời sống kinh tế, trị, văn hóa ng-ời mang lại tác động đến cân vốn có hệ thống môi tr-ờng Vấn đề đặt việc khai thác nhằm mục đích kinh tế sau lấy sản phẩm môi tr-ờng có bù đắp lại cho hệ thống môi tr-ờng hay không? Và hệ thống môi trường bị biến đổi mang tính tích cực hay tiêu cực tác động ng-ợc lại với tiến trình phát triển kinh tế nh- tiến hành hoạt động cần thiết ng-ời bên Đó phải lại mối quan hệ biện chứng? Cũng theo cách nhìn nhận hai cực kinh tế môi tr-ờng có t-ơng tác lẫn liên tục nhằm tìm hòa hợp chất đem đến điểm cân sống, sản xuất người, trªn thÕ giíi xt hiƯn hai lng t- t-ëng chđ đạo nhằm giải thích cho mối t-ơng quan này: Quan điểm mô hình kinh tế (mô hình kinh tế cổ điển, mô hình kinh tế đại), Quan ®iĨm c©n b»ng vỊ vËt chÊt Trong ®ã, quan ®iĨm kinh tế cổ điển mang nặng tính bó hẹp, không triệt để ph-ơng pháp nghiên cứu Mô hình đ-ợc đ-a quan tâm tới t-ơng tác hai chủ thể là: hộ gia đình hÃng sản xuất Với giả sử: can thiƯp tõ phÝa ChÝnh phđ, kh«ng cã tiÕt kiƯm -8- Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT mậu dịch quốc tế, mô hình đà quan t©m tíi mèi quan hƯ mét chiỊu cung cÊp tài nguyên cho kinh tế môi tr-ờng tác động ng-ợc lại kinh tế sau tiêu dùng tài nguyên lại ch-a đ-ợc bàn đến Khác với điều đó, quan điểm kinh tế đại lại bỏ qua giả sử bất hợp lí thêm vào quan điểm cổ điển tác động theo chiều lại hệ kinh tế đến môi tr-ờng Quan điểm khẳng định hệ thống kinh tế tồn phát triển có hỗ trợ hệ thống môi tr-ờng Bất thay đổi thành phần hệ thống hai hệ thống làm ảnh h-ởng liên hoàn tới mối quan hệ, thành phần hệ thống khác Song song với quan điểm mô hình, quan điểm cân vật chất lại mang tới cho ta nhìn theo ph-ơng diện bảo toàn vật chất Nhiệt động học Quan điểm đ-ợc biểu thị ph-ơng trình đặc tr-ng: R = W = Wr + Wp + Wc Trong ®ã: R Tổng l-ợng tài nguyên đ-ợc khai thác W Tổng l-ợng chất thải Wr Các chất d- thừa khai thác tài nguyên thiên nhiên Wp Các chất d- thừa trình sản xuất Wc Các chất d- thừa trình tiêu dùng Những trở ngại chủ yếu cho tình hình môi tr-ờng giới thời đại Theo báo cáo môi tr-ờng toàn cầu Ch-ơng trình Môi tr-ờng Liên hợp quốc (UNEP) năm 2000, gọi tắt GEO-2000, hai xu h-ớng môi tr-ờng sau cần đ-ợc l-u tâm: -9- Phan Minh Đức Nhật K42G – KTNT ➢ Thø nhÊt, c¸c hƯ sinh th¸i sinh thái nhân văn toàn cầu bị đe dọa cân sâu sắc suất phân bố hàng hóa dịch vụ Sự phân hóa hai thái cực phồn thịnh cực đe dọa ổn định toàn hệ thống nhân văn với môi tr-ờng toàn cầu Thứ hai, hợp tác quản lí môi tr-ờng quy mô giới bị tụt hËu so víi sù ph¸t triĨn kinh tÕ x· héi nói chung Hai xu h-ớng đ-ợc làm rõ tiến hành xem xét khía cạnh thách thức sau: 4.1 Khí hậu toàn cầu biến đổi số l-ợng thiên tai ngày gia tăng Cuối năm 1990, hàm l-ợng CO2 (Điôxit Cácbon) đ-ợc loài ng-ời thải môi tr-ờng hàng năm cao gấp lần năm 1950, hàm l-ợng CO2 đà đạt tới mức cao năm trở lại Việc đ-ợc nhà khoa học đánh giá tác nhân gây ảnh h-ởng lớn rõ rệt mà ng-ời gây với môi tr-ờng sống Trong vòng kỉ gần đây, Trái Đất đà nóng lên khoảng 0,50C kỉ tăng thêm 1,50C đến 4,50C so với kỉ 20 Trái Đất nóng lên góp phần gây điều đáng lo ngại sau: - Mực n-ớc biển dâng cao 25-140cm, gây tan băng hai cực Trái Đất khiến mảnh đất ven biển nhằm phục vụ cho mục đích sinh hoạt, canh tác ng-ời dân bị Điều đặc biệt nghiêm trọng với quốc gia phát triển, nơi mà phận dân nghèo, đói nhiều - Việc khí hậu thời tiết có biến đổi có nguy dẫn đến Hành trình phát triển bền vững 1972 1992 2002 , Cục Môi tr-ờng – NXB CTQG – 2002 - 10 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT thËp kû 80 kỷ tr-ớc với ch-ơng trình đề tài cấp Nhà n-ớc, không kể tới nghiên cứu lẻ tẻ tr-ờng đại học, viện nghiên cứu tr-ớc Rồi khuôn khổ dự án có tài trợ n-ớc ngoài, khoảng từ thập kỷ 80, đà có thử nghiệm đ-a nội dung giáo dục môi tr-ờng vào số tr-ờng, lớp học, kể việc biên soạn áp dụng thử ch-ơng trình, nội dung, tài liệu ph-ơng pháp giảng dạy Trong đó, việc tuyên truyền giáo dục truyền thông môi tr-ờng xà hội d-ới hình thức ngày phong phú đà đ-ợc triển khai thập kỷ 80, từ năm 1992-1993, với kết Hội nghị Rio, thành lập Bộ Khoa học Công nghệ Môi tr-ờng việc Quốc hội thông qua Luật Bảo vệ môi tr-ờng Tuy nhiên đến năm 2001, Chính phủ có định đ-a nội dung giáo dục môi tr-ờng vào hệ thống giáo dục quốc dân Bên cạnh đó, thông tin đại chúng (sau đây, để ngắn gọn, tạm gọi chung báo chí) có vai trò quan trọng công tác giáo dục, truyền thông môi tr-ờng n-ớc ta Vì thông qua ph-ơng tiện đại, nh- báo chí, phát thanh, truyền hình, để chuyển tải kịp thời thông tin cho xà hội góp phần to lớn việc tạo nên tác động tới công luận Mặt khác, báo chí có điều kiện sát sống để phản ánh tình hình ý kiến xà hội tới quan có thẩm quyền Đảng Nhà n-ớc Trong năm vừa qua, mặt bảo vệ môi tr-ờng, báo chí đà có tác dụng tích cực Với lợi khác cách truyền đạt thông tin, báo chí đà góp phần nâng cao nhận thức hiểu biết thiên nhiên môi tr-ờng, sách Nhà n-ớc ta hoạt động công tác bảo vệ môi tr-ờng Điều bật có tác dụng rõ rệt báo chí đà nêu nhiều vấn đề cụ thĨ - 77 - Phan Minh §øc – NhËt K42G KTNT xúc, có tính phản ánh thực tiễn, kể tr-ờng hợp nghiêm trọng, nhcác vụ phá rừng, bọn lâm tặc chống trả liệt lực l-ợng kiểm lâm, hành vi bao che tòng phạm số ng-ời có chức có quyền địa ph-ơng, nh- vụ phá rừng Tánh Linh năm tr-ớc đây, gần nhất, việc hàng trăm rừng ngập mặn vành đai sú vẹt bị xóa sổ để trở thành đầm nuôi tôm Thái Bình, Ninh Bình, Quảng Bình, Ngoài báo hàng ngày tạp chí chuyên ngành, đà bắt đầu xuất số ấn phẩm định kỳ chuyên môi tr-ờng tổ chức xà hội-nghề nghiệp thành lập, nh- tạp chí "Con đ-ờng xanh" Hội Bảo vệ Môi tr-ờng giao thông vận tải, "Nhà báo Môi tr-ờng", quan ngôn luận Diễn đàn nhà báo môi tr-ờng Việt Nam Đó dấu hiệu đáng mừng, điều làm đa dạng hóa báo chí viết môi tr-ờng, giúp cho độc giả nhìn nhận vấn đề môi tr-ờng d-ới góc độ khác tăng c-ờng mối quan hệ báo chí công chúng, báo chí quan nhà n-ớc có thẩm quyền 2.2 Tham gia các hoạt động môi tr-ờng quốc tế Vấn đề môi tr-ờng vấn đề có tính liên ngành, liên vùng liên quốc gia, vấn đề rừng đầu nguồn, sông biển mối quan tâm chung n-íc khu vùc ChÝnh v× vËy, ViƯt Nam coi trọng việc hợp tác với n-ớc láng giềng n-ớc khác toàn giới để bảo vệ cải thiện môi tr-ờng Trong thời gian qua Việt Nam đà đẩy mạnh hoạt động hợp tác quốc tế theo nhiều hình thức nh- họp tác đa ph-ơng, hợp tác song ph-ơng, hợp tác khu vực hợp tác toàn cầu Quan hệ hợp tác Việt Nam víi c¸c tỉ chøc qc tÕ nh- UNEP, UNIDO, UNDP, UNICEF, WWF, IUCN, WB, ADB, GEF vv ngµy - 78 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT phát triển có ý nghĩa quan trọng nghiệp bảo vệ môi tr-ờng Việt Nam Quan hệ hợp tác Việt Nam với n-ớc khu vực đà b-ớc sang giai đoạn mới, đ-ợc tăng c-ờng mở rộng Hiện nay, Việt Nam thành viên thức tổ chức quan cao cÊp vỊ m«i tr-êng cđa ASEAN (ASOEN) Quan hƯ song ph-ơng Chính phủ Việt Nam Chính phủ n-ớc nh- Thuỵ Điển, Canada, Ôxtrtâylia, Đan Mạch, Hà Lan, Nhật Bản, Pháp ngày đ-ợc củng cố phát triển nhằm thực cam kết Chính phủ Việt Nam bên hữu quan, tranh thủ trợ giúp tài nh- kinh nghiệm lĩnh vực bảo vệ môi tr-ờng Cùng với thời điểm đó, nhiều dự án môi tr-ờng đà đ-ợc thực có hiệu quả, đặc biệt dự án SIDA/IUCN tăng c-ờng lực quản lý môi tr-ờng cho môi tr-ờng, dự án VCEP ch-ơng trình môi tr-ờng Việt Nam Canada, dự án bảo vệ đa dạng sinh học với GEF, dự án UNEP/COBSEA môi tr-ờng biển Sự hợp tác phối hợp hoạt động với n-ớc tổ chức quốc tế ®· gióp ®ì ViƯt Nam rÊt nhiỊu qu¶n lý môi tr-ờng Việt Nam Môi tr-ờng nhân tạo Vấn đề xây dựng hệ thống sở vật chất Việt Nam môi quan tâm hàng đầu Nhà n-ớc nhân dân, đ-ợc đặt lên vai chủ quản Bộ Xây Dựng ban ngành có liên quan khác Trên thực tế, sở vật chất có quy mô lớn đại n-ớc th-ờng tập trung khu đô thị lớn nh-: Hà Nội, Tp.Hồ Chí Minh, Đà Nẵngvà khu kinh tế, du lịch trọng điểm: Nha Trang (Khánh Hòa), Hạ Long (Quảng Ninh), Đà Lạt (Lâm - 79 - Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT Đồng),Vì khu vực cung cấp môi tr-ờng kinh doanh, đầu t- nh- nguồn nhân lực có đủ trình độ phục vụ hoạt động phát triển kinh tế nói chung đất n-ớc Có thể thấy, môi tr-ờng nhân tạo sức hút có chất l-ợng với nhà đầu t-, du khách từ n-ớc tới với Việt Nam, đầu t- hội họp, từ giúp đẩy mạnh hội hợp tác, giao l-u kinh tÕ víi thÕ giíi cđa ®Êt n-íc ta Tuy nhiên, trình tạo lập xây dựng địa điểm đủ phẩm chất nhằm thu hút phát triển kinh tế đó, hầu hết theo tâm lí nóng vội bệnh thành tích ch-a ý thức đ-ợc tác động mặt môi tr-ờng dự án Vì vậy, Nghị định số 80/2006/NĐ-CP đời quy định chi tiết, h-ớng dẫn thi hành số điều Luật bảo vệ môi tr-ờng, ban hành ngày 09/8/2006, đà loại dự án phải lập báo cáo đánh giá tác động môi tr-ờng nh-: Dự án công trình trọng điểm quốc gia, dự án xây dựng sở viễn thông, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng khu đô thị, khu dân c-, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng khu th-ơng mại, khu kinh tế, dự án xây dựng khu du lịch, vui chơi giải trí, dự án xây dựng sân golf từ 18 lỗ trở lên Nghị định phân định thẩm quyền, thẩm định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi tr-ờng Bộ Tài nguyên Môi tr-ờng đôí với dự án liên ngành, liên tỉnh Trong có 12 dự án quan trọng nh-: Dự án nhà máy điện nguyên tử, dự án nuôi trồng thuỷ sản đất cát có diện tích từ 100 trở lên, dự án tái chế chất thải nguy hại dự án phải lập báo cáo đánh giá tác động môi tr-ờng nằm địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc Trung -ơng thuộc trách nhiệm thẩm định phê duyệt Bộ Tài nguyên Môi tr-ờng - 80 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT Cịng theo ®ã, sở sản xuất, dịch vụ thân thiện với môi tr-ờng sở chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật bảo vệ môi tr-ờng đ-ợc chứng nhận đạt tiêu chuẩn môi tr-ờng; có sách quản lý sản phẩm suốt trình tồn chúng quản lý chất thải quy định, tái chế, tái sử dụng 70% tổng l-ợng chất thải; đ-ợc cấp chứng ISO 14001 quản lý môi tr-ờng; tiết kiệm đ-ợc 10% nguyên liệu, l-ợng, nhiên liệu, l-ợng n-ớc sử dụng so với mức tiêu thụ chung; tham gia đóng góp tích cực ch-ơng trình nâng cao nhận thức cộng đồng bảo vệ môi tr-ờng công cộng; không bị cộng đồng dân c- nơi thực sản xuất, dịch vụ phản đối việc đ-ợc công nhận sở thân thiện với môi tr-ờng Bằng sách quy định pháp luật, môi tr-ờng nhân tạo Việt Nam dần đ-ợc mang lên hình dáng mới, có thêm biến đổi mang nhiểu hi vọng có tầm lớn định Tuy nhiên, khía cạnh môi tr-ờng, ngành nh- công nghiệp dịch vụ ch-a đ-ợc coi trọng ngày nguyên nhân lớn gây nguy suy thoái môi tr-ờng sống hoạt động kinh tế n-ớc ta IV số kiến nghị công tác bảo vệ môi tr-ờng gắn liền với phát triển kinh tế Việt Nam dựa học từ mô hình Singapore N-ớc Singapore có diện tích 660 km2, xấp xỉ diện tích Hà Nội; dân số gần triệu ng-ời, xấp xỉ dân số Tp Hồ Chí Minh Tài nguyên thiên nhiên hoàn toàn Chỉ có ng-ời, đất để Năm 1960, GDP - 81 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT cđa Singapore 0,7 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu ng-ời 427 USD/ năm Tới năm 2005, GDP Singapore đà 116 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu ng-ời 26,892 USD/năm N-ớc Singapore n-ớc có thu nhập bình quân đầu ng-ời lớn thứ Châu á, sau Nhật Bản nằm hàng n-ớc tiên tiến, văn minh, giàu có giới Vị n-ớc Singapore nhá bÐ cịng rÊt lín trªn tr-êng qc tÕ Singapore n-ớc sáng lập khối ASEAN Năm 2007, n-ớc Singapore giữ chức Chủ tịch ASEAN Trong ®ã, ViƯt Nam ta cã diƯn tÝch gÊp 50 lần n-ớc Singapore, dân số gấp gần 20 lần, tài nguyên thiên nhiên phong phú, dồi Singapore nhiều, nh-ng GDP ta năm 2005 xấp xỉ 60 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu ng-ời khoảng 500 USD/năm Trong trình nghiên cứu tình hình thực sách môi tr-ờng Singapore, thấy để có đ-ợc tăng tr-ởng phát triển thần kì, tạo dựng nên n-ớc Singapore nh- ngày nay, đất n-ớc ng-ời xứ sở đà phải thực nhiều biện pháp tổng hợp kinh tế xà hội để chấn h-ng đất n-ớc D-ới ph-ơng diện kinh tÕ m«i tr-êng, theo thiĨn nghÜ cđa ng-êi viÕt, ViƯt Nam cần để tâm tới học lớn sau từ mô hình Singapore đại: Bài học đối nội: Các công cụ kinh tế đ-ợc Chính phủ Singapore sử dụng triệt để hiệu tiến trình phát triển kinh tế bảo vệ môi tr-ờng xanh, sạch, đẹp nhchúng ta đà nghiên cứu Thiết nghĩ, Việt Nam nên nhìn nhận - 82 - Phan Minh §øc – NhËt K42G KTNT lại việc ch-a làm đ-ợc mặt công cụ quản lí kinh tế môi tr-ờng, bên cạnh sách hỗ trợ doanh nghiệp, giáo dục tuyên truyền dân chúngphù hợp với điều kiện hoàn cảnh kinh tế xà hội đặc thù n-ớc ta 1.1 Vai trò công cụ tài chính: Việc sử dụng nh- tuyên truyền vai trò công cụ tài để bảo vệ môi tr-ờng Singapore tốt Việt Nam việc dừng mức khiêm tốn Nguồn thu để bảo vệ môi tr-ờng dồi nh-ng ch-a tổ chức đ-ợc loại thuế phí cách có hệ thống Những đánh giá cần thiết lĩnh vực ch-a đầy đủ Lâu coi nhẹ vấn đề đầu t- bảo vệ môi tr-ờng từ phía ngân sách Nhà n-ớc Luật bảo vệ môi tr-ờng Nghị định 175/C.P (h-ớng dẫn thi hành Luật này) đà cã hiƯu lùc thi hµnh nh-ng ch-a cã h-íng dÉn chế độ tài thực Ngân sách Nhà n-ớc có nhiều khoản chi cho môi tr-ờng, nh-ng nằm rải rác nhiều khoản chi tiêu ngành, địa ph-ơng ch-ơng trình Nhà n-ớc khác nhau; lồng ghép chi hoạt động chung khoa học, công nghệ môi tr-ờng, quy mô thấp, có tăng nh-ng chậm; hoạt động khắc phục cố môi tr-ờng thiên tai gây tiêu tốn nhiỊu tiỊn, lÏ cã thĨ tèn Ýt h¬n nÕu tổ chức phòng ngừa hơn; chi ngân sách Nhà n-ớc cho ch-ơng trình phủ xanh đất trống đồi núi trọc đ-ợc tiến hành vào thập kỷ gần Ch-ơng trình trồng triệu hécta rừng gặp nhiều khó khăn triển khai 1.2 Quü m«i tr-êng quèc gia Quü m«i tr-êng quèc gia ch-a đ-ợc hình thành Các quỹ môi tr-ờng địa ph-ơng ngành hoạt động ch-a đủ tích cực để đạt hiệu - 83 - Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT cần thiết Trên thực tế vấn đề quỹ môi tr-ờng đà đ-ợc đặt từ đầu năm 90 nh-ng đến có đ-ợc quỹ môi tr-ờng thử nghiệm Hà Nội, ngành than, quỹ giảm thiểu ô nhiễm thành phố Hồ Chí Minh Hỗ trợ quốc tế (viện trợ không hoàn lại, ODA ) cho bảo vệ môi tr-ờng phân tán, quản lý không thống quy mô nhỏ Nợ n-ớc n-ớc ta ch-a có vận động hoán đổi cách có hệ thống để trở thành nguồn vốn bảo vệ môi tr-ờng Các doanh nghiệp ch-a có đủ điều kiện nh- ph-ơng tiện tài cần thiết cho việc tự đánh giá tác động môi tr-ờng nhiều doanh nghiệp sản xuất kinh doanh Hoạt động công ty môi tr-ờng đô thị ch-a t-ơng xứng với nhiệm vụ đặt 1.3 Các công cụ thuế, phí, lệ phí môi tr-ờng Các công cụ thuế phí giai đoạn hình thành hệ thống lẻ tẻ phát huy tác dụng nh- thuế tài nguyên, thuế xăng dầu, phí cầu đ-ờng, vé vào cửa khu du lịch, tiền phạt vi phạm môi tr-ờng Nguyên tắc gây ô nhiễm phải trả tiền (PPP) đ-ợc h-ởng lợi phải trả tiền (BPP) ch-a đ-ợc áp dụng rộng r·i ë ViƯt Nam, ngn thu cho m«i tr-êng tõ mở mang hoạt động du lịch dừng mức thí điểm, ch-a đánh thuế tài nguyên n-ớc Pháp lệnh phí lệ phí đ-ợc ban hành vào tháng 8/2001 ch-a vào sống cách đầy đủ Trong số 72 loại phí có khoảng 16 loại phí liên quan đến công tác bảo vệ môi tr-ờng; số 42 loại lệ phí có khoảng 10 lệ phí liên quan đến quản lý bảo vệ môi tr-ờng Tất cần đ-ợc khẩn tr-ơng h-ớng dẫn thi hành Tr-ớc hết văn pháp lý h-ớng dẫn thi hành cần đ-ợc khẩn tr-ơng soạn thảo đ-a thực thi đồng để hạn chế, ngăn ngừa hành vi gây ô nhiễm hay bù đắp chi phí Nhà n-ớc đà bỏ để bảo vệ môi tr-ờng Đó phí n-ớc thải, rác thải, phí gây ô nhiễm không khí, phí gây tiếng ồn, phí đánh vào đối - 84 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT t-ợng thụ h-ởng, phí đánh vào sản phẩm trình sản xuất, sử dụng sau sử dụng gây ô nhiễm Số thu đ-ợc từ phí cần quy định nguồn thu quỹ môi tr-ờng để hỗ trợ hoạt động cải thiện môi tr-ờng Về thuế, Nhà n-ớc cần áp dụng sách miễn giảm thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập doanh nghiệp số năm định cho dự án đầu t- cải thiện môi tr-ờng sản xuất doanh nghiệp sau dự án hoàn thành giai đoạn đầu t- vào hoạt động Đó đầu t- vào công nghệ sản xuất hơn, vào thiết bị ngăn ngừa xử lý ô nhiễm môi tr-ờng Khoảng thời gian áp dụng cần đủ dài để sở doanh nghiệp có đủ điều kiện thu hồi vốn đầu t- khuyến khích đầu t- mạnh vào bảo vệ môi tr-ờng Đồng thời miễn giảm thuế phần lợi nhuận hay chi phí mà doanh nghiệp dành để đào tạo cán khoa học công nghệ cán chịu trách nhiệm sản xuất bảo vệ môi tr-ờng liên quan đến sản xuất lÃnh thổ doanh nghiệp Đối với doanh nghiệp tiểu thủ công nghiệp, hoạt ®éng ë nhiỊu ngµnh nghỊ trun thèng hay cung cÊp dịch vụ, cần đ-ợc vay -u đÃi từ Ngân hàng sách (đang đ-ợc xúc tiến thành lập), quỹ hỗ trợ đầu t- phát triển hay quỹ môi tr-ờng Nhờ nguồn vay doanh nghiệp đầu t- mua sắm công nghệ có tác dụng giảm thiểu ô nhiễm, thực tiết kiệm l-ợng hay tái sử dụng tái sinh chất thải, thay nguyên vật liệu truyền thống loại lành tính hơn, ô nhiễm Ví dụ nhờ có đầu t- mà doanh nghiệp dệt nhuộm chuyển từ công nghƯ dïng n-íc tÈy Javen sang c«ng nghƯ dïng thc tẩy H2O2 (peoxit hydro) tránh đ-ợc chất thải clo sinh dùng n-ớc javen Hoặc nơi tái chế đồ nhựa cần đầu t- lắp rơle nhiệt để tự điều chỉnh nhiệt gia công thích hợp với loại chất dẻo, hạn chế việc phân huỷ giảm l-ợng khí thải độc hại, phế phẩm thoát sau công đoạn - 85 - Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT sản xuất Các doanh nghiệp sản xuất gốm sứ đầu t- mở rộng áp dụng công nghệ lò gas thay cho lò than để loại bớt bụi than SO2 thải 1.4 Về hỗ trợ vốn doanh nghiệp Cơ chế hỗ trợ vốn thích hợp cho doanh nghiệp thông qua quỹ môi tr-ờng Do đề nghị sớm thành lập quỹ môi tr-ờng quốc gia hoàn thiện mô hình hoạt động quỹ môi tr-ờng địa ph-ơng Hiện quỹ môi tr-ờng Hà nội đà qua giai đoạn thử nghiệm, nhiều kết có tác dụng tốt cho việc bảo vệ môi tr-ờng doanh nghiệp cần đ-ợc nhân rộng Quỹ giảm thiểu ô nhiễm công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh có nhiều cách cho vay tiên tiến cần đ-ợc phổ biến rộng rÃi 1.5 Về việc hạch toán chi phí liên quan đến môi tr-ờng Về việc hạch toán chi phí liên quan đến môi tr-ờng giá thành sản phẩm sản xuất cần l-u ý tr-ờng hợp nh- sau: Nếu chi phí tính đủ làm đội giá thành sản xuất giai đoạn cần phải bóc tách khoản để tính toán lại sở đánh thuế thu nhập doanh nghiệp hay thuế lợi tức Hoặc đ-a điều kiện ràng buộc cho miễn giảm thuế gắn với việc hợp lý hóa đ-ợc sản xuất, áp dụng công nghệ tiên tiến hay công nghệ doanh nghiệp 1.6 Cơ chế trọng dụng, đÃi ngộ tốt với ng-ời tài Cần có chế trọng dụng, đÃi ngộ tốt với ng-ời tài nhằm xây dựng môi tr-ờng trí có sức sống, đủ lực chèo lái đất n-ớc N-ớc Singapore tìm sử dụng ng-ời tài công dân Singapore, mà thu hút nhân tài từ n-ớc khác đến Ng-ời tài đến Singapore làm việc, đ-ợc định c- lâu dài, đ-ợc gia nhập quốc tịch Singapore dễ dàng Ngoài ra, tư tưởng chui sâu leo - 86 - Phan Minh Đức – NhËt K42G – KTNT cao” cña mét sè bé phËn ng­êi cã chøc cã qun nh»m t­ lỵi riêng cần xóa bỏ triệt để nhằm tránh tham nhũng, thất thoát lÃng phí, xây dựng máy Nhà n-ớc sạch, tài năng, quan tâm tới nhiệm vụ hàng đầu phát triển kinh tế nh-ng có đầy đủ lĩnh kiến thức bảo vệ môi tr-ờng nhằm h-ớng tới phát triển bền vững lâu dài 1.7 Giáo dục môi tr-ờng Những hệ t-ơng lai cần đ-ợc đào tạo, nâng cao nhận thức bảo vệ môi tr-ờng từ nhỏ, bắt đầu có nhận thức Giáo dục môi tr-ờng cần đ-ợc đ-a đến với học sinh tiểu học ph-ơng pháp học mà chơi, chơi mà học, tuyệt đối không giáo điều Về lâu dài, nội dung bảo vệ môi tr-ờng cần phải đ-ợc xem nh- môn học khóa hệ thống giáo dục quốc dân Ngoài ra, cần tăng c-ờng biện pháp, chế tài cứng rắn kinh tế pháp luật nhằm răn đe, ngăn chặn kịp thời việc gây ¶nh h-ëng xÊu tíi mét m«i tr-êng mang tÝnh bỊn vững cho việc phát triển kinh tế Để có đ-ợc điều này, công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức cho tầng lớp dân chúng cần đ-ợc đặt lên hàng đầu công tác xà hội ngành môi tr-ờng ban ngành có liên quan Vì việc đời sống sinh hoạt xà hội ng-ời thải loại nhiều chất gây ô nhiễm, doanh nghiệp sản xuất chứa đựng nguy tiềm tàng việc gây nên ô nhiễm môi tr-ờng Do việc bảo vệ môi tr-ờng đà trở thành nhiệm vụ cấp bách nói chung toàn xà hội, ®ã cã céng ®ång doanh nghiƯp n-íc ta 1.8 Quy hoạch tổng thể dài hạn xây dựng Khi đà có hỗ trợ cần thiết cho doanh nghiệp tài chính, kiến thức môi tr-ờng, Singapore đà tận dụng đ-ợc nguồn sức mạnh trí tuệ, sáng tạo - 87 - Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT thành phần kinh tế nhằm xây dựng đ-ợc Singapore với môi tr-ờng tự nhiên đại mà không thiếu nét đẹp thiên nhiên Điều giúp tạo môi tr-ờng sống tốt cho ng-ời nh-ng đồng thời tạo cảnh quan đẹp, tiện nghi, đa dạng hình th-c hấp dẫn khách du lịch từ khắp nơi giới Việt Nam có b-ớc chuyển hoạt động đầu t- xây dựng sở hạ tầng thiết yếu ngành du lịch nh- kinh tế, nh-ng so với Singapore ngành du lịch bộc lộ nhiều hạn chế Do vậy, xây dựng nhthế nào, với sách sao, lấy nguồn vốn từ đâu cho hợp lí lại cần nghiên cứu nghiêm túc với kế hoạch phát triển môi tr-ờng tự nhiên lành mạnh, bền vững dài hạn Bài học đối ngoại Mô hình Singapore cho thấy hợp tác quốc tế môi tr-ờng có ý nghĩa để nâng cao nội lực đất n-ớc tranh thủ đ-ợc giúp đỡ ủng hộ từ nguồn lực bên Với nhiệm vụ môi tr-ờng quốc tế bổn phận Việt Nam việc tham gia thực hiệp định, điều -ớc, song ph-ơng đa ph-ơng, đặc biệt với vai trò thành viên WTO, Việt Nam cần quan tâm: Ban hành quy định cấm nhập sản phẩm đà bị cấm thị tr-ờng n-ớc ngoài, quy định nhÃn hàng hoá thân thiện môi tr-ờng (nhÃn sinh thái ecolabel), quy định cụ thể thuế phí môi tr-ờng quy định sở khoa học áp dụng biện pháp hàng rào xanh phù hợp với quy ®Þnh cđa WTO; ➢ TÝch cùc, chđ ®éng tham gia vòng đàm phán Doha, mạnh dạn sử dụng chế giải tranh chấp công -ớc quốc tế môi - 88 - Phan Minh Đức Nhật K42G KTNT tr-ờng hiệp định môi tr-ờng đa ph-ơng WTO để giải cách bình đẳng tranh chấp th-ơng mại quốc tế; Giải tốt mối quan hệ công -ớc môi tr-ờng mà Việt Nam đà ký kết tham gia với hiệp định th-ơng mại đa ph-ơng WTO Nghiên cứu kỹ có giải pháp sách đồng quản lý th-ơng mại hàng hoá dịch vụ liên quan đến môi tr-ờng; Chuẩn bị tốt nguồn lực để v-ợt qua hàng rào kỹ thuật bảo vệ môi tr-ờng T- vấn, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng chiến l-ợc kinh doanh dài hạn có tính đến quy định môi tr-ờng quy trình sản xuất tiêu dùng sản phẩm, coi đáp ứng tiêu chuẩn môi tr-ờng phận cấu thành hạch toán chi phí sản xuất kinh doanh Ngoài ra, cần thực tốt Nghị định th- Montreal chất làm suy giảm tầng ôzôn, tăng c-ờng phối hợp quốc tế Ch-ơng trình Nghị 21, mở rộng hoạt động bảo vệ môi tr-ờng mối liên hệ với n-ớc láng giềng khu vực ASEAN .nhằm tận dụng tốt giúp đỡ quý báu trình độ quản lí, kĩ thuật công nghệ,của quốc gia tr-ớc phát triển, nhằm với quốc gia phát triển phát triển khác tạo thành khối liên minh phát triển kinh tế đôi với bảo vệ gìn giữ môi tr-ờng cho thịnh v-ợng bền vững chung - 89 - Phan Minh §øc – NhËt K42G KTNT Lời kết Trong tháng ngày cuối năm này, đất n-ớc ta náo nức chờ đợi mức tăng tr-ởng chung kinh tế đ-ợc trì mức 8%/năm, nhmột số báo hiệu ‘con thun’ kinh tÕ ViƯt Nam ®ang ®i ®óng h­íng, với b-ớc tiến có chất l-ợng bền vững Với hi vọng kiến thức cá nhân thu nhân đ-ợc từ điểm khởi đầu nghiên cứu đề tài kinh tế môi tr-ờng học mô hình Singapore, ng-ời viết nhận thấy trình ý thức dân tộc, niềm tự hào xen lẫn chiêm nghiệm riêng điều mà đất n-ớc ta đà làm đ-ợc ch-a làm đ-ợc Điều quan trọng ý thức tổng thể có chiến l-ợc lâu dài, có tầm quy hoạch tính trọng yếu vấn đề môi tr-ờng việc đẩy mạnh phát triển kinh tế đất n-ớc ta d-ới dẫn dắt sáng suốt Đảng Cộng Sản với đ-ờng lối trị kiên định lên chủ nghĩa xà hội Do đó, học, kiến nghị đ-ợc rút phía theo ph-ơng diện đà nói lên đ-ợc công việc phía tr-ớc chờ đợi hệ đặc biệt hệ trẻ phấn đấu thực suốt tiến trình lên dân tộc, đất n-ớc Và mô hình kinh tế phát triển coi trọng việc bảo vệ gìn giữ môi tr-ờng cho hệ sau đ-ợc xây dựng với đặc điểm riêng Việt Nam t-ơng lai điều có nghĩa công việc nghiên cứu đề tài mang lại nhiều điều có ích cho tập thể, chí giúp ng-ời viết nhận thức lại vấn đề đà an ủi lớn lao với ng-ời nghiên cứu Tác giả viết xin chân thành cảm ơn giúp đỡ tận tình ThS Trần Minh Nguyệt Bộ môn Kinh tế Môi tr-ờng - Đại học Ngoại Th-ơng Hà Nội - 90 - Phan Minh §øc – NhËt K42G – KTNT thời gian viết hoàn thành Luận văn tốt nghiệp Đồng thời, tác giả viết xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành với thầy cô giáo, anh chị bạn tr-ờng đà giúp cho trang bị đ-ợc vốn kiến thức cần thiết cho sống công việc phía tr-ớc Bên cạnh đó, xin gửi lời cảm ơn đến cô chú, anh chị Cục Bảo vệ Môi tr-ờng (67 Nguyễn Du Hà Nội) đà giúp đỡ mặt tài liệu cho viết Thiếu tất giúp đỡ ấy, Luận văn tốt nghiệp khó khăn để định hình trở thành nghiên cứu có chất l-ợng Hà Nội, tháng 11/2007 - 91 - ... hội Phát triển kinh tế tăng tr-ởng kinh tế Phát triển kinh tế mục tiêu quan trọng chủ yếu tiến trình phát triển nói chung, nhiên nằm mục đích tự thân ng-ời phải đ-ợc tiến hành nhằm phục vụ cho phát. .. toàn kinh tế nhà chức trách không đ-a đ-ợc kế hoạch phát triển dài hạn, mang tầm chiến l-ợc có gắn với bảo vệ môi tr-ờng Sự tác động qua lại mang tính biện chứng môi tr-ờng phát triển kinh tế thúc... chất phát triển bền vững kết hợp phát triển ba yếu tố kinh tế, xà hội môi tr-ờng hay nói cách khác yếu tố phát triển bền vững quyền phát triển gắn liền với cần thiết phải chăm sóc môi tr-ờng