KHÁI NIỆM TÍNH THỜI VỤ TRONG DU LỊCH, THỜI VỤ DU LỊCH
Một số khái niệm
1.1.1 Khái niệm tính thời vụ trong du lịch
Tính thời vụ trong du lịch đề cập đến sự biến động định kỳ của cung và cầu đối với dịch vụ và hàng hóa du lịch, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau.
Tính thời vụ trong du lịch không chỉ đơn thuần là sự thay đổi theo mùa mà còn được hiểu theo nhiều khía cạnh khác nhau R W Butler đã định nghĩa tính thời vụ vào năm 1994, mô tả nó như là “sự mất cân bằng thời gian trong hiện tượng du lịch”, thể hiện qua các yếu tố như số lượng khách truy cập, chi tiêu của du khách, giao thông, việc làm và hoạt động tại các điểm tham quan.
Một số định nghĩa khác về tính thời vụ trong du lịch:
Tính thời vụ, theo định nghĩa của Moore (1989), là những biến động trong một chuỗi thời gian diễn ra trong một khoảng thời gian nhất định trong năm và lặp lại tương tự qua các năm.
Tính thời vụ là sự biến động có hệ thống trong năm, được gây ra bởi các yếu tố như thời tiết, lịch và thời điểm quyết định của các tác nhân kinh tế Những quyết định này không chỉ bị ảnh hưởng bởi tiền quyên trợ mà còn bởi kỳ vọng, sở thích của các đại lý và các kỹ thuật sản xuất hiện có trong nền kinh tế.
Tính thời vụ là 'xu hướng của các luồng khách du lịch trở nên tập trung vào những khoảng thời gian tương đối ngắn trong năm '.
Tính thời vụ là 'những biến động có hệ thống trong các hiện tượng du lịch suốt cả năm'.
1.1.2 Khái niệm thời vụ du lịch
Thời vụ du lịch là giai đoạn trong chu kỳ kinh doanh khi nhu cầu và cung cấp dịch vụ du lịch đạt mức cao nhất.
1.1.3 Khái niệm quy luật thời vụ trong du lịch
Lượng du khách thay đổi theo mùa trong năm, với sự biến động mạnh mẽ giữa các tháng Tuy nhiên, sự thay đổi này không diễn ra một cách ngẫu nhiên mà tuân theo một trật tự phổ biến và ổn định, được gọi là quy luật thời vụ.
Nghiên cứu tính thời vụ trong du lịch
1.2.1 Phương pháp nghiên cứu tính thời vụ trong du lịch Để phân tích tính thời vụ, trước hết chúng ta phải có khả năng định lượng nó Để làm được điều này, chúng ta cần có dữ liệu và một số kỹ thuật đo lường
Theo giáo trình Kinh tế Du lịch của Nguyễn Văn Đính, tính thời vụ trong ngành du lịch có thể được minh họa qua chỉ số tổng số ngày lưu trú của khách du lịch Công thức tính toán cho chỉ số này giúp xác định sự biến động của lượng khách theo mùa.
VD: Theo số liệu thống kê du lịch của Cổng thông tin Du lịch Khánh Hoà:
- Số ngày khách 08/2021 của tỉnh Khánh Hoà là 58265 ngày
- Số ngày khách 09/2021 của tỉnh Khánh Hoà là 37570 ngày
- Số ngày khách 10/2021 của tỉnh Khánh Hoà là 45983 ngày
Dựa theo công thức trong Giáo trình Kinh tế Du lịch – Nguyễn Văn Đính, ta tính được số ngày khách trung bình của 3 tháng 08,09,10/2021 là 47273,67.
Từ đó ta tính được chỉ số ngày khách tính cho 3 tháng lần lượt là:
ĐẶC ĐIỂM CỦA TÍNH THỜI VỤ TRONG DU LỊCH
Tính thời vụ trong du lịch mang tính phổ biến ở tất cả các nước và các vùng có hoạt động du lịch
Tính thời vụ không xuất hiện khi một khu vực du lịch đa dạng các loại hình như du lịch tham quan, nghỉ dưỡng, văn hóa và lịch sử, đồng thời duy trì cường độ hoạt động ổn định trong suốt năm, đảm bảo lượng khách và doanh thu ổn định.
Hoạt động kinh doanh du lịch thường bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như nhiệt độ và khí hậu, dẫn đến sự không ổn định trong cường độ hoạt động trong suốt cả năm Do đó, tính thời vụ là một đặc điểm nổi bật trong ngành du lịch.
Một nước hoặc một vùng du lịch có thể có một hoặc nhiều thời vụ du lịch tùy thuộc vào các thể loại du lịch phát triển ở đó
Một vùng chỉ phát triển một loại hình du lịch như nghỉ biển hoặc nghỉ núi thường chỉ có một mùa du lịch chính, như Hokkaido, Nhật Bản, thu hút du khách vào mùa đông để trượt tuyết và leo núi Ngược lại, biển Hawaii, Hoa Kỳ, lại đông khách vào mùa hè khi thời tiết ấm áp và nắng đẹp.
Khu nghỉ mát biển có nguồn nước khoáng quý giá sẽ phát triển mạnh hai mùa du lịch khác nhau: mùa hè cho du lịch nghỉ biển và mùa đông cho du lịch nghỉ dưỡng chữa bệnh Chẳng hạn, Quảng Ninh với vùng biển Cát Bà thu hút du khách vào mùa hè (tháng 6, 7, 8), trong khi vùng suối nước nóng Quanh Hanh phát triển du lịch chữa bệnh vào mùa đông (tháng 10, 11, 12).
Các thể loại du lịch khác nhau có độ dài thời gian và cường độ thời vụ du lịch khác nhau
Du lịch chữa bệnh thường kéo dài hơn và có cường độ thấp hơn trong mùa cao điểm, trong khi du lịch nghỉ biển vào mùa hè và nghỉ núi vào mùa đông lại có mùa ngắn hơn nhưng cường độ mạnh mẽ hơn, do phụ thuộc nhiều vào yếu tố thiên nhiên.
Cường độ của thời vụ du lịch không bằng nhau theo thời gian của chu kỳ kinh doanh
Thời vụ chính (mùa chính) là khoảng thời gian có cường độ du lịch lớn nhất, trong khi thời vụ trước mùa là giai đoạn có cường độ nhỏ hơn ngay trước mùa chính, và thời vụ sau mùa là thời kỳ ngay sau mùa chính Thời gian còn lại trong năm được gọi là ngoài mùa, và ở một số quốc gia chuyên kinh doanh du lịch nghỉ biển, thời gian này thường được gọi là “mùa chết”.
Fansipan là điểm đến lý tưởng với hai mùa du lịch chính: mùa hoa đỗ quyên từ tháng 2 đến tháng 4 âm lịch và mùa lúa chín từ tháng 9 đến tháng 11 Vào thời gian này, thời tiết tại "nóc nhà Đông Dương" rất đẹp, giúp du khách tận hưởng không khí trong lành và chiêm ngưỡng cảnh sắc Tây Bắc rực rỡ Từ tháng 12 đến tháng 2, Fansipan bước vào mùa đông lạnh giá, có thể gặp mưa phùn và nhiệt độ giảm khi leo lên đỉnh, thu hút những ai muốn trải nghiệm tuyết Tháng 5 đến tháng 8 là mùa hè với mưa nhiều và bão, được xem là thời điểm không thuận lợi cho du lịch.
Độ dài và cường độ của thời vụ du lịch phụ thuộc vào mức độ phát triển, kinh nghiệm của các quốc gia, vùng du lịch và các nhà kinh doanh du lịch
Trong ngành du lịch, những quốc gia và vùng có điều kiện tài nguyên du lịch tương tự nhau nhưng có kinh nghiệm kinh doanh tốt hơn sẽ có thời vụ du lịch kéo dài hơn và cường độ mùa du lịch nhẹ nhàng hơn.
Các quốc gia và khu vực du lịch mới phát triển thường thiếu kinh nghiệm trong kinh doanh, dẫn đến việc chính sách tiếp thị và quảng cáo chưa hiệu quả Hệ quả là mùa du lịch của họ thường ngắn hơn, trong khi cường độ của mùa du lịch chính lại thể hiện rõ rệt hơn.
Pháp là quốc gia dẫn đầu trong ngành du lịch với nhiều công trình văn hóa nổi tiếng như Paris, Lyon, Strasbourg, và dãy núi Alpine Du khách có thể khám phá các khu nghỉ mát trượt tuyết, bãi biển tuyệt đẹp, cùng những vùng quê như tranh vẽ và các công viên xinh đẹp Đất nước này sở hữu 37 di sản thế giới được UNESCO công nhận, và hình ảnh biểu tượng như tháp Eiffel, đấu trường La Mã, và các pháo đài cổ được bày bán và quảng bá rộng rãi trên toàn cầu.
Cường độ và độ dài của thời vụ du lịch phụ thuộc vào cơ cấu của khách đến vùng du lịch
Các trung tâm du lịch dành cho thanh, thiếu niên thường có mùa hoạt động ngắn hơn và cường độ mạnh hơn so với các trung tâm phục vụ khách trung niên Nguyên nhân chủ yếu là do thanh, thiếu niên thường du lịch theo đoàn vào các dịp nghỉ hè và nghỉ Tết ngắn hạn.
Cường độ và độ dài của thời vụ du lịch phụ thuộc vào số lượng các cơ sở lưu trú chính
Các nước và vùng du lịch chủ yếu có các cơ sở lưu trú như khách sạn, motel, nhà nghỉ và khu điều dưỡng Mùa du lịch ở đây thường kéo dài hơn với cường độ thấp hơn so với những nơi sử dụng nhiều nhà trọ và cắm trại, nơi mà mùa du lịch thường ngắn nhưng cường độ lại mạnh hơn Sự khác biệt này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Các khu vực chủ yếu có cơ sở lưu trú chính thường phải đối mặt với chi phí đầu tư và bảo trì cao hơn Điều này buộc các nhà kinh doanh phải tìm kiếm nhiều giải pháp để kéo dài thời gian hoạt động của mình.
Những khu vực có thời vụ du lịch ngắn thường có nhu cầu đầu tư và xây dựng cơ sở lưu trú chính thấp hơn Trong bối cảnh này, nhà trọ và dịch vụ cắm trại trở thành lựa chọn linh hoạt và tiết kiệm chi phí cho du khách.
Khu du lịch Vinpearl Phú Quốc có khí hậu ấm áp quanh năm, thúc đẩy sự phát triển đa dạng các loại hình du lịch như nghỉ dưỡng, vui chơi và tham quan, với nhiều lựa chọn lưu trú từ khách sạn lớn đến homestay và motel Ngược lại, Sapa thu hút du khách chủ yếu vào mùa đông với thời tiết lạnh, khiến cho các chuyến du lịch thường ngắn ngày và lựa chọn lưu trú chủ yếu là các khách sạn nhỏ, nhà nghỉ và nhà trọ.
CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG TỚI THỜI VỤ TRONG DU LỊCH
Nhân tố tự nhiên
Khí hậu đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tính thời vụ của du lịch, ảnh hưởng đến cả cung và cầu Tùy thuộc vào từng khu vực, tác động của khí hậu sẽ khác nhau, đặc biệt đối với các loại hình du lịch nghỉ biển và nghỉ núi.
Vào mùa hè, các khu du lịch và nhà kinh doanh du lịch sẽ tập trung cung cấp dịch vụ nghỉ dưỡng, khi thời tiết thuận lợi cho du lịch biển Đồng thời, nhu cầu du lịch của du khách cũng tăng cao nhất trong mùa này.
Du lịch nghỉ biển là loại hình du lịch chịu ảnh hưởng lớn từ yếu tố thời tiết Các yếu tố như ánh nắng, độ ẩm, hướng gió, nhiệt độ, và kích thước của bãi tắm đều quyết định đến nhu cầu của khách du lịch Để thu hút du khách, bãi biển cần có nước biển sạch, trong xanh, gió nhẹ và sóng êm, cùng với bãi tắm rộng rãi.
Thời điểm lý tưởng để du lịch biển tại Việt Nam là từ tháng 5 đến tháng 8, khi nhiệt độ dao động từ 35-38°C, biển trong và lặng sóng Ngược lại, từ tháng 2 đến tháng 4, thời tiết mát mẻ và có mưa nhỏ, dẫn đến lượng du khách giảm Đối với các loại hình du lịch khác như du lịch chữa bệnh, văn hóa hay công vụ, thời tiết cũng ảnh hưởng đến sự lựa chọn của du khách, thường chọn đi vào mùa xuân, mùa thu hoặc mùa khô, khiến lượng khách tập trung vào một số thời điểm nhất định trong năm.
Nhân tố mang tính kinh tế xã hội
Thu nhập của người dân có ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu du lịch, khi thu nhập cao hơn thì nhu cầu đi du lịch cũng tăng Ví dụ, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, du lịch ở nhiều quốc gia bị suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến thu nhập giảm và hạn chế khả năng đi du lịch của người dân Ở các quốc gia phát triển, người dân thường thực hiện nhiều chuyến du lịch trong năm, tuy nhiên, nhu cầu du lịch vào mùa cao điểm lại giảm, ảnh hưởng đến cường độ du lịch trong thời vụ chính.
3.2.2 Thời gian rảnh rỗi Ảnh hưởng đến sự phân bố không đều của nhu cầu du lịch Cùng 1 thời điểm trong năm, nhiều người có cùng 1 thời gian rảnh rỗi Tác động của thời gian rỗi lên tính thời vụ trong kinh doanh du lịch thường được xét từ 2 phía:
Thời gian nghỉ phép trong năm ảnh hưởng lớn đến mùa vụ du lịch, với việc nghỉ phép ngắn khiến du khách thường chỉ đi du lịch một lần, tập trung vào mùa cao điểm Ngược lại, khi có thời gian nghỉ dài hơn, du khách có xu hướng đi du lịch nhiều lần, làm giảm nhu cầu vào mùa chính và tăng cường sức hút cho mùa thấp điểm Sự gia tăng thời gian nhàn rỗi cũng góp phần giảm cường độ tập trung nhu cầu vào các mùa du lịch truyền thống.
Thời gian nghỉ học của học sinh và sinh viên ảnh hưởng đến thời gian rỗi của cả học sinh lẫn phụ huynh, từ đó tác động đến quyết định du lịch của các bậc cha mẹ Tại Việt Nam, kỳ nghỉ hè trùng với mùa du lịch biển, làm tăng cường độ của mùa du lịch chính Ở những quốc gia có mùa đông dài, kỳ nghỉ đông cũng được tận dụng để gia đình có thể cùng nhau đi du lịch và thư giãn.
Phong tục tập quán ảnh hưởng trực tiếp đến cầu du lịch, thường mang tính lịch sử và hình thành dưới tác động của các điều kiện kinh tế - xã hội Mặc dù các điều kiện này có thể thay đổi và tạo ra phong tục mới, nhưng phong tục cũ thường khó thay đổi Tại Việt Nam, phong tục có tác động mạnh mẽ, như lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn vào mùng 9 tháng 8 âm lịch hàng năm, thu hút du khách từ khắp nơi về Hải Phòng Tương tự, lễ hội cà chua tại Bunol, Tây Ban Nha, diễn ra vào thứ 4 cuối cùng của tháng 8, cũng thu hút hàng chục nghìn du khách quốc tế.
3.2.4 Điều kiện về tài nguyên du lịch Điều kiện tài nguyên du lịch phát triển sẽ tác động đến tính thời vụ của loại hình du lịch tại nơi đó Ví dụ những nơi có suối nước khoáng sẽ tạo điều kiện cho du lịch chữa bệnh phát triển, những nơi có nhiều di tích lịch sử, thắng cảnh nổi tiếng sẽ phát triển du lịch tham quan Điều kiện tài nguyên du lịch tác động đến cả cung và cầu du lịch Độ dài của thời vụ du lịch phụ thuộc vào sự đa dạng các loại hình du lịch của điểm đến đó Như một nơi chỉ phát triển du lịch biển sẽ có thời vụ ngắn hơn so với một nơi phát triển cả du lịch biển và du lịch tham quan.
Nhân tố mang tính tổ chức - kỹ thuật
Sự sẵn sàng đón tiếp du khách là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thời vụ du lịch, thể hiện qua điều kiện cơ sở vật chất và hạ tầng Những cơ sở kỹ thuật và hạ tầng đồng bộ, chất lượng cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành du lịch và kéo dài thời vụ Chẳng hạn, Phú Quốc United Center với tổ hợp dịch vụ đa dạng như Vinpearl Resort & Spa, Vinpearl Safari và Grand World sẽ có thời vụ dài hơn so với các khu du lịch chỉ cung cấp dịch vụ biển và nghỉ dưỡng như Six Senses Ninh Vân Bay Nha Trang.
Các nhân tố khác
Tâm lý du khách đóng vai trò quan trọng trong quyết định du lịch Nhiều người có mong muốn khám phá những địa điểm mới nhưng lại thiếu thông tin cụ thể về điều kiện tại đó Do đó, họ thường dựa vào thời gian du lịch của những người có kinh nghiệm hoặc người nổi tiếng để lựa chọn thời điểm phù hợp cho chuyến đi của mình.
Hawaii là điểm đến du lịch phổ biến, thu hút nhiều người bởi sự lãng mạn và cảnh đẹp Mặc dù nhiều du khách chưa tìm hiểu kỹ về chi phí ăn uống, nghỉ ngơi, nhưng họ vẫn bị cuốn hút bởi các khách sạn và spa sang trọng, lý tưởng cho các cặp đôi trong kỳ trăng mật.
Vào tháng 3 và tháng 4 năm nay, lượng khách du lịch đến Phú Quốc đã tăng đột biến, một phần do ảnh hưởng từ mạng xã hội Sự lan tỏa hình ảnh du lịch trên Facebook và TikTok đã kích thích nhu cầu du lịch của nhiều người, dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ trong lượng khách đến Phú Quốc trong thời gian này.
Các nhân tố đặc biệt
Nhiều khách sạn chuyên phục vụ khách công vụ có thời gian hoạt động chủ yếu phụ thuộc vào lịch họp tổng kết của các doanh nghiệp.
CÁC TÁC ĐỘNG BẤT LỢI CỦA THỜI VỤ DU LỊCH VÀ GIẢI PHÁP.10 4.1 Các tác động bất lợi của tính thời vụ trong du lịch
Các tác động bất lợi đến dân cư sở tại
Vào mùa du lịch cao điểm, lượng khách du lịch tập trung lớn tại các khu vực du lịch dẫn đến mất cân đối và bất ổn cho hệ thống giao thông công cộng và các dịch vụ xã hội như điện, nước Sự gia tăng này ảnh hưởng đáng kể đến đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân địa phương.
Vào mùa hè từ tháng 6 đến tháng 8, biển Cửa Lò, thuộc thành phố Vinh, thu hút đông đảo du khách, dẫn đến tình trạng ách tắc giao thông và gây khó khăn cho việc di chuyển của người dân địa phương.
Vào mùa trái du lịch, lượng khách du lịch giảm mạnh, dẫn đến việc những người làm hợp đồng theo mùa mất việc, buộc họ phải tìm kiếm công việc khác, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống và thu nhập Ngoài ra, ngay cả nhân viên lâu dài tại các doanh nghiệp du lịch cũng có thể chịu giảm thu nhập do doanh thu giảm sút trong thời gian này.
Các tác động bất lợi đến chính quyền địa phương
Chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì an ninh, trật tự và an toàn xã hội, đặc biệt trong mùa du lịch cao điểm khi lượng khách đông đảo Sự phức tạp trong thành phần khách du lịch cùng với một số cá nhân lợi dụng tình huống để gây rối đã tạo ra những thách thức lớn cho công tác quản lý an ninh của chính quyền.
Khi cầu du lịch giảm xuống và đạt mức không, các khoản thu nhập từ thuế và lệ phí mà du lịch mang lại cũng sẽ giảm theo.
Năm 2019, dịch Covid-19 đã tác động mạnh mẽ đến ngành du lịch, khiến cầu du lịch giảm đáng kể Nhiều cơ sở kinh doanh như nhà hàng và khách sạn phải ngừng hoạt động, dẫn đến doanh thu sụt giảm nghiêm trọng ở các địa phương Cụ thể, Khánh Hòa giảm 38,2%, TP Hồ Chí Minh giảm 30,3% và Đà Nẵng giảm 23,7%.
Các tác động bất lợi đến khách du lịch
Khách du lịch thường gặp khó khăn trong việc tìm chỗ nghỉ phù hợp do lượng khách tập trung quá lớn tại các điểm du lịch Tình trạng đông đúc tại nhà ga, sân bay, bến tàu và các cơ sở lưu trú gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của du khách, làm giảm sự thoải mái trong di chuyển và dẫn đến mệt mỏi Việc sử dụng các cơ sở lưu trú không thoải mái cũng ảnh hưởng đến trải nghiệm và cảm nhận giá trị của tài nguyên du lịch, từ đó giảm chất lượng phục vụ khách.
Tác động bất lợi đến nhà kinh doanh du lịch
Doanh nghiệp kinh doanh du lịch, dù vào mùa chính hay mùa trái, đều chịu ảnh hưởng đến hoạt động của mình Trong mùa cao điểm, nhu cầu du lịch tăng cao, các cơ sở kinh doanh thường khai thác tối đa công suất, dẫn đến doanh thu lớn và lợi nhuận cao Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo những tác động tiêu cực lâu dài đối với hoạt động kinh doanh.
Chất lượng phục vụ du lịch sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu các cơ sở kinh doanh hoạt động quá tải, dẫn đến việc không thể đáp ứng nhu cầu của du khách một cách chu đáo Khi đó, tâm lý khách hàng sẽ cho rằng dịch vụ không đảm bảo, từ đó họ sẽ ngần ngại quay lại sử dụng dịch vụ trong tương lai Hệ quả là uy tín của doanh nghiệp sẽ bị suy giảm trong mắt cả khách hàng hiện tại lẫn tiềm năng.
Doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tổ chức và sử dụng nhân lực khi phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực phục vụ du khách Việc sử dụng lao động quá mức không chỉ ảnh hưởng đến nguồn nhân lực mà còn dẫn đến việc phải thuê nhân viên thời vụ, điều này có thể tác động tiêu cực đến chất lượng dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp cho khách hàng.
Để tổ chức hiệu quả các hoạt động cung ứng trong ngành dịch vụ du lịch, doanh nghiệp cần thiết lập liên kết với các đơn vị thuộc các ngành nghề khác và dịch vụ công cộng Trong mùa cao điểm, nhu cầu dịch vụ du lịch thường tăng cao, dẫn đến khả năng thiếu hụt dịch vụ cung ứng Do đó, doanh nghiệp cần điều chỉnh phương thức và quy trình cung ứng để đáp ứng nhu cầu khách hàng, điều này có thể ảnh hưởng đến tính kỷ luật lao động và tạo áp lực cho các đơn vị liên quan trong thời gian cao điểm.
- Đối với việc tổ chức hạch toán: Thường xảy ra nhiều sai sót hơn.
Tài nguyên du lịch và cơ sở vật chất kỹ thuật đang bị khai thác quá mức để đáp ứng nhu cầu tham quan của khách du lịch, dẫn đến việc thiếu thời gian kiểm tra và tu bổ, từ đó làm giảm giá trị của tài nguyên Ý thức chưa tốt của một bộ phận khách du lịch cũng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, làm giảm giá trị của các tài nguyên nhân tạo.
Vào mùa trái, cầu du lịch giảm xuống gây ra các tác động bất lợi sau:
Vào những thời điểm vắng khách, doanh nghiệp thường có xu hướng chủ quan và có thể cắt giảm các dịch vụ, điều này dẫn đến việc ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng phục vụ khách hàng.
Giảm lượng khách hàng dẫn đến nguồn doanh thu sụt giảm mạnh, trong khi doanh nghiệp vẫn phải gánh chịu các chi phí cố định lớn như khấu hao và lương nhân viên Hệ quả là lợi nhuận trở nên rất thấp hoặc thậm chí không có, khiến cho các chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh đều ở mức thấp trong giai đoạn này.
Việc tổ chức và sử dụng nhân lực trong doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn khi có ít hoặc không có khách hàng Nếu doanh nghiệp cho nhân viên nghỉ việc tạm thời, điều này có thể dẫn đến sự mất ổn định trong công việc, khiến nhân viên tìm kiếm cơ hội khác Ngược lại, nếu giữ nguyên đội ngũ nhân sự như trong mùa cao điểm, doanh nghiệp sẽ đối mặt với áp lực tài chính không đủ để chi trả lương cho nhân viên.
Doanh thu và lợi nhuận giảm ảnh hưởng trực tiếp đến việc tổ chức hạch toán của doanh nghiệp Điều này yêu cầu doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng trong việc hạch toán các khoản thu, chi và trích lập các quỹ, nhằm đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và phù hợp với đặc điểm hoạt động của mình.
Khi lượng khách tham quan du lịch giảm, động lực phát triển tài nguyên du lịch cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến sự trì trệ trong cơ sở vật chất kỹ thuật Việc bảo trì, bảo dưỡng và thay thế các cơ sở vật chất không được chú trọng thực hiện thường xuyên, làm giảm chất lượng dịch vụ du lịch.
Các phương hướng và giải pháp chính làm giảm những tác động bất lợi do tính thời vụ đem lại
4.2.1 Làm tăng mức độ phù hợp tối ưu giữa cung và cầu
Tổ chức lao động hợp lý là việc quản lý hiệu quả quỹ lao động của doanh nghiệp, bao gồm cả nhân viên chính thức và nhân viên hợp đồng theo mùa vụ Các doanh nghiệp cần xây dựng liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị kinh doanh để hỗ trợ và tối ưu hóa nguồn nhân lực, đảm bảo hiệu suất làm việc cao nhất.
Liên kết giữa Cát Bà và Hạ Long thể hiện sự hợp tác hiệu quả, mang lại nhiều kết quả tích cực và triển vọng Hai tỉnh đang hợp tác trong các lĩnh vực như bảo vệ môi trường sinh thái, bảo vệ môi trường biển đảo, và đặc biệt là phát triển kết nối các tour du lịch.
Hạ Long Cát Bà là một tuyến du lịch hấp dẫn, nơi tập trung vào công tác an ninh trật tự trên biển, đồng thời quảng bá các sản phẩm du lịch độc đáo Để nâng cao hiệu quả du lịch, cần thiết phải có cơ chế phối hợp liên ngành và liên khu vực nhằm phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.
Doanh nghiệp du lịch biển Sầm Sơn - Thanh Hóa có thể tạo thêm cơ hội việc làm cho cán bộ công nhân viên bằng cách mở rộng dịch vụ, chẳng hạn như thêm quán massage và đào tạo nhân viên Điều này giúp duy trì công ăn việc làm trong mùa thấp điểm, bên cạnh dịch vụ ăn uống hiện có.
4.2.2 Làm kéo dài độ dài của thời vụ du lịch
Mỗi loại hình du lịch thường dựa vào nguồn tài nguyên riêng và phục vụ một số thị trường khách cụ thể Để kéo dài mùa vụ du lịch, việc kết hợp giữa các loại hình du lịch khác nhau và cung cấp các dịch vụ bổ sung như thể thao và giải trí là rất quan trọng.
Bên cạnh đó, cần các chính sách khuyến khích, khen thưởng vào ngoài mùa như giảm giá, tặng quà, tiền thưởng, nhằm tác động cầu du lịch.
4.2.3 Tạo điều kiện cho thời vụ thứ hai
Phải xác định được những thể loại du lịch mới có thể phát triển đạt hiệu quả kinh tế. Nhưng phải dựa trên cơ sở những tiêu chuẩn sau:
- Tính hấp dẫn của tài nguyên du lịch chính vào thời gian ngoài mùa du lịch chính.
- Khả năng huy động những tài nguyên du lịch chưa được khai thác và kết hợp các thể loại du lịch có thể phát triển được.
Tây Nguyên là khu vực giàu tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn, nhưng vẫn chưa được khai thác triệt để Để phát triển du lịch bền vững, Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nguyên đang huy động các nguồn lực và tăng cường liên kết giữa các địa phương, doanh nghiệp trong vùng cũng như với các tỉnh Nam Trung Bộ và Đông Nam Bộ Mục tiêu là kêu gọi đầu tư tập trung vào du lịch, nhằm khai thác tối đa tiềm năng du lịch của Tây Nguyên.
- Quy mô của các luồng khách du lịch đã có và các luồng khách triển vọng.
Chất lượng và cơ cấu của cơ sở vật chất kỹ thuật hiện có cần được đánh giá để xác định khả năng đáp ứng nhu cầu của các đối tượng khách du lịch khác nhau.
- Lượng vốn cần thiết để đầu tư xây dựng thêm trang thiết bị phục vụ cho mùa du lịch thứ hai.
Các hoạt động hỗ trợ Marketing bao gồm các chương trình khuyến khích tiêu dùng ngoài mùa cao điểm, như giảm giá sản phẩm và dịch vụ, cung cấp dịch vụ miễn phí, và các chương trình thưởng Đồng thời, việc thực hiện các chiến dịch tuyên truyền và quảng cáo theo mùa cũng rất quan trọng, nhằm làm nổi bật những điều kiện tự nhiên thuận lợi của từng trung tâm du lịch trong suốt cả năm.
Tóm lại, nếu không đáp ứng đủ các tiêu chuẩn cần thiết, việc tạo điều kiện cho mùa vụ thứ hai và xác định các loại hình du lịch mới sẽ gặp khó khăn, dẫn đến hiệu quả thấp hoặc thậm chí không thể phát triển.
PHÂN TÍCH TÍNH THỜI VỤ DU LỊCH Ở TỈNH QUẢNG NINH
Các loại hình du lịch ở Quảng Ninh
Du lịch Quảng Ninh hiện nay bao gồm bốn dòng sản phẩm chính: du lịch biển đảo, du lịch văn hóa và tâm linh, du lịch cộng đồng sinh thái, và du lịch biên giới.
Du lịch biển đảo: Vịnh Hạ Long, Bán đảo Tuần Châu, Đảo Cô Tô,
Du lịch văn hóa, tâm linh: Chùa Yên Tử, chùa Bà Vàng ở thành phố Uông Bí, đền Cửa Ông ở thị xã Cẩm Phả,
Du lịch cộng đồng sinh thái: Đông Triều, Bình Liêu, đảo Quan Lạn,
Du lịch biên giới: Cửa khẩu Móng Cái (TP Móng Cái), cửa khẩu Hoành Mô (huyệnBình Liêu), cửa khẩu Bắc Phong Sinh (huyện Hải Hà).
Mùa du lịch ở Quảng Ninh
5.2.1 Khoảng thời gian vàng của du lịch Quảng Ninh
Du lịch Quảng Ninh có hai mùa chính:
5.2.1.1 Mùa hè (từ tháng 4 đến tháng 10)
Mùa hè là thời điểm lý tưởng để khám phá các bãi biển tuyệt đẹp ở Quảng Ninh, với thời tiết mát mẻ và nắng nhẹ Du khách có cơ hội tham gia vào nhiều hoạt động văn hóa hấp dẫn như lễ hội Yên Tử, âm nhạc mùa hè và Tuần lễ du lịch Hạ Long Những điểm đến nổi bật như Trà Cổ, đảo Tuần Châu và Vịnh Hạ Long luôn thu hút lượng lớn khách du lịch trong mùa này.
Vịnh Hạ Long Đảo Tuần Châu
5.2.1.2 Mùa đông (từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau)
Mùa đông ở Quảng Ninh thường lạnh với thời tiết nhiều mây và có thể có mưa phùn, nhưng đây lại là thời điểm lý tưởng để tham gia các hoạt động ngoài trời Du khách có thể tham quan các địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng như chùa Ba Vàng, chùa Yên Tử, chùa Cái Bầu, đền Cửa Ông, và đền Cặp Tiên, hoặc thư giãn với trải nghiệm tắm nước nóng Đặc biệt, Vịnh Hạ Long với vẻ đẹp huyền bí trong làn sương mờ và những dãy núi đá vôi hùng vĩ là điểm đến không thể bỏ qua.
Chùa Yên Tử Đền Cửa Ông
Ví dụ, vào mùa đông năm 2019, doanh thu cao nhất tỉnh Quảng Ninh ghi nhận được vào tháng 8 với 6112 tỷ đồng (20,72%) và tháng 3 với 5071 tỷ đồng (17,2%).
5.2.2 Mùa chết của du lịch Quảng Ninh
Vào tháng 6 và tháng 7, du lịch Quảng Ninh thường ít khách do thời tiết mưa bão, dẫn đến nhiều tour bị huỷ Thời gian này trở thành khoảng thời gian chết cho ngành du lịch tại Quảng Ninh, khi lượng du khách giảm đáng kể.
Ví dụ, trong năm 2019, doanh thu thấp nhất của Quảng Ninh rơi vào tháng 6 với906,52 tỷ đồng, chỉ chiếm 3.1% doanh thu cả năm 2019 (29487 tỷ đồng).
Số lượt khách và doanh thu của du lịch Quảng Ninh năm 2019
Năm 2019, ngành Du lịch Quảng Ninh đã tăng cường quản lý dịch vụ, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá và phát triển sản phẩm du lịch, thu hút 14 triệu lượt khách, tăng 14% so với năm 2018 Trong đó, khách quốc tế đạt 5,7 triệu lượt, tăng 15% Tổng thu từ du lịch vượt 29 nghìn tỷ đồng, góp 3.568 tỷ đồng vào ngân sách nội địa, chiếm 10,7% tổng thu ngân sách của tỉnh.
Nguồn: Sở du lịch tỉnh Quảng Ninh
Bảng chỉ số ngày khách cho từng tháng:
(Tính theo công thức trong Giáo trình Kinh tế Du lịch – Nguyễn Văn Đính, dựa theo số lượng khách đến Quảng Ninh năm 2019)
Nguồn: Sở du lịch tỉnh Quảng Ninh
Doanh thu chủ yếu đến từ các hoạt động du lịch tâm linh, ngắm cảnh (64,59%), các dịch vụ nghỉ ngơi (50,12%) và ăn uống (45,56%).
Các dịch vụ vui chơi, đặc biệt là các hoạt động liên quan đến tắm biển có doanh thu ít hơn.
Khách du lịch thường xuyên ghé thăm Chùa Yên Tử và Chùa Ba Vàng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của du lịch tâm linh và các dịch vụ nghỉ dưỡng trong mùa đông.
Trong 6 tháng đầu năm, đặc biệt là 4 tháng đầu, thời tiết lạnh và mùa xuân sau Tết Nguyên Đán đã khiến các hoạt động du lịch tâm linh trở nên hấp dẫn, thu hút đông đảo khách du lịch Bên cạnh đó, dịch vụ ăn uống cũng phát triển mạnh mẽ do 2 tháng đầu là thời điểm thu hoạch hải sản, tạo điều kiện thuận lợi cho ngành du lịch.
Doanh thu chủ yếu đến từ các dịch vụ mua sắm, ăn uống và vui chơi, đặc biệt là các hoạt động liên quan đến nước như tắm biển, công viên nước, Sun World và du lịch đảo Ngược lại, doanh thu từ dịch vụ du lịch tâm linh đã giảm Tháng 8 ghi nhận doanh thu cao nhất, đánh dấu “Khoảng thời gian vàng” cho các dịch vụ giải trí và nghỉ dưỡng, với tổng doanh thu trong 6 tháng cuối năm đạt 15.890 tỷ đồng.
Trong những tháng hè nóng bức, lượng khách du lịch đến các địa điểm hấp dẫn như bãi tắm, đảo Cô Tô, Quan Lạn và Vịnh Hạ Long đã tăng đột biến Nguyên nhân chính là do thời tiết thuận lợi, khiến du khách đổ về các hoạt động du lịch biển Điều này đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các dịch vụ du lịch biển, bao gồm tắm biển và tham quan các quần đảo quanh Quảng Ninh.
Mặc dù các dịch vụ du lịch chỉ đạt doanh thu cao trong 2 - 3 tháng cao điểm, nhưng tỉnh Quảng Ninh đã tổ chức nhiều sự kiện lớn như “Hội xuân di sản” và “Kích cầu du lịch” để thu hút thêm du khách trong những tháng doanh thu thấp.
Các nhân tố tác động đến thời vụ du lịch Quảng Ninh
5 4.1 Khí hậu (Nhân tố tự nhiên)
Quảng Ninh có bốn mùa rõ rệt: mùa hè nóng ẩm và mưa nhiều, mùa đông lạnh và ít mưa, cùng với hai mùa giao mùa xuân và thu Nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng trên 21 độ C, trong khi lượng mưa chủ yếu tập trung từ tháng 5 đến tháng 10 Do nằm ven biển, Quảng Ninh thường xuyên phải đối mặt với bão vào mùa hè và sau mùa hè.
5.4.2 Điều kiện về tài nguyên du lịch (Nhân tố mang tính kinh tế)
Quảng Ninh được coi là một trong những điểm đến du lịch nổi bật nhất Việt Nam với Vịnh Hạ Long - di sản thiên nhiên thế giới, cùng khu di tích Yên Tử nổi tiếng Nơi đây còn sở hữu hơn 600 di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh khác, thu hút hàng triệu du khách mỗi năm Nhờ vào những lợi thế này, ngành du lịch Quảng Ninh đã phát triển mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm du lịch quốc tế và điểm đến hàng đầu của cả nước.
5.4.3.1 Tình trạng “chặt chém” khách du lịch
Nhiều dịch vụ du lịch đã tăng giá mạnh, gây ra sự không hài lòng cho du khách Để khôi phục sự công bằng, Sở Du lịch tỉnh Quảng Ninh đã đưa ra các quyết định và giải pháp cụ thể.
Trong các mùa cao điểm nắng nóng và dịp lễ tết, lượng khách du lịch tăng cao dẫn đến tình trạng xả rác ra môi trường gia tăng Hệ quả là nhiều du khách khác cảm thấy không hài lòng với cảnh quan nơi đây.
Các tác động bất lợi của tính thời vụ đến du lịch Quảng Ninh
5.5.1 Các tác động đến dân cư sở tại
Trong mùa cao điểm từ tháng 4 đến tháng 3 năm sau, Quảng Ninh đã ghi nhận hơn 38.700 lượt khách trong kỳ nghỉ lễ 9/4, dẫn đến tình trạng ách tắc giao thông và gây bất tiện cho người dân địa phương.
Năm 2019, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, lượng khách du lịch đến Quảng Ninh giảm mạnh, dẫn đến việc hơn 126 doanh nghiệp tàu du lịch phải tạm dừng hoạt động Hệ quả là nhiều nhân viên và lao động hợp đồng bị thất nghiệp, ảnh hưởng đến đời sống và việc làm của gần 10.000 lao động trong ngành du lịch.
5.5.2 Tác động bất lợi đến chính quyền địa phương
Sự gia tăng khách du lịch đến Quảng Ninh mang đến cơ hội cho một số đối tượng gây rối trật tự an ninh Điển hình là vào ngày 19/3/2022, 14 thanh thiếu niên cùng các đối tượng liên quan đã tụ tập và gây rối, mang theo hung khí tại TP Hạ Long, buộc chính quyền địa phương phải can thiệp và xử lý tình huống này.
Vào tháng 6 và 7 năm 2020, lượng khách du lịch đến Quảng Ninh giảm mạnh, thậm chí xuống mức bằng không, dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong các khoản thu từ thuế và lệ phí liên quan đến du lịch Cụ thể, trong tháng 6, số lượng khách quốc tế ước tính chỉ đạt 8,8 nghìn lượt, giảm 61,3% so với tháng trước và giảm tới 99,3% so với cùng kỳ năm trước, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn thu nhập từ du lịch.
5.5.3 Tác động bất lợi đến khách du lịch
Khách du lịch thường gặp khó khăn khi đến Quảng Ninh vào mùa cao điểm, như vụ việc chặt chém giá vào ngày 14/6/2020 đã gây ra cãi vã trong một đoàn khách và làm họ không hài lòng với dịch vụ Sau sự cố này, cơ quan quản lý nhà nước đã nhanh chóng can thiệp và đình chỉ hoạt động của bên cung cấp dịch vụ vi phạm.
5.5.4 Tác động bất lợi đến nhà kinh doanh du lịch
Khi cầu du lịch quá cao: Ví dụ lượng khách du lịch đến Quảng Ninh 6 tháng đầu năm
Năm 2018, lượng khách du lịch ước đạt 7,5 triệu lượt, tăng 26% so với cùng kỳ năm trước Công suất phòng trung bình trong 6 tháng đầu năm đạt 65,17%, tăng khoảng 0,08% so với cùng kỳ Đặc biệt, công suất phòng của các khách sạn 4 sao đạt mức cao nhất, khoảng 70%.
Du lịch đã ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tại các cơ sở lưu trú địa phương, bao gồm chất lượng buồng phòng, dịch vụ phục vụ và kế toán Điều này gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của các cơ sở này.
Do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19, ngành lưu trú tại Quảng Ninh đã rơi vào tình trạng khủng hoảng, với hầu hết các khách sạn phải đóng cửa từ ngày 28/1/2021 đến 3/3/2021 Nhiều cơ sở cắt giảm nhân sự và chi phí, trong khi nguồn vốn cạn kiệt khiến nhiều chủ sở hữu phải thanh lý tài sản để trả nợ ngân hàng, theo báo cáo của Sở Du lịch Quảng Ninh.
Các phương hướng và giải pháp đề xuất làm giảm những tác động bất lợi
5.6.1 Làm tăng mức độ phù hợp tối ưu giữa cung và cầu
Để quảng bá du lịch Quảng Ninh hiệu quả, cần mở rộng các hoạt động văn hóa, lễ hội và sự kiện mới, đồng thời phát triển các hình thức giải trí đa dạng Việc liên kết để tạo ra các gói dịch vụ hấp dẫn trong mùa thấp điểm cũng rất quan trọng Hơn nữa, việc nghiên cứu thị trường và nhu cầu của du khách sẽ giúp bổ sung các dịch vụ và sản phẩm mới, từ đó thu hút thêm nhiều du khách đến với Quảng Ninh.
5.6.2 Làm kéo dài độ dài của thời vụ du lịch
Để thu hút khách hàng đến tham quan, cần áp dụng chính sách giảm giá cho những người mua sắm hàng hóa và đồ ăn Bên cạnh đó, có thể đề xuất chính phủ xem xét miễn giảm thuế và giá thành cho các yếu tố đầu vào trong sản xuất dịch vụ du lịch.
5.6.3 Tạo điều kiện cho thời vụ thứ hai
Cần thực hiện nghiêm túc các biện pháp xử phạt đối với hành vi gây ô nhiễm môi trường và điều chỉnh tăng giá dịch vụ du lịch, đặc biệt trong các mùa cao điểm.
Tăng cường công tác tuyên truyền, quảng cáo thu hút khách ngoài mùa vụ.
Tính thời vụ trong du lịch là một hiện tượng phổ biến ở hầu hết các quốc gia và khu vực kinh doanh du lịch trên toàn cầu Nhiều yếu tố tác động đến hoạt động du lịch khiến cho việc duy trì sự ổn định trong suốt năm trở nên khó khăn Hơn nữa, độ dài và cường độ của mùa du lịch cũng khác nhau rõ rệt giữa các quốc gia và vùng du lịch khác nhau.
Tính thời vụ của một quốc gia hoặc điểm du lịch chịu ảnh hưởng từ nhiều nhân tố, chủ yếu là yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội, tổ chức - kỹ thuật và một số yếu tố khác Mặc dù tính thời vụ có thể mang lại một số lợi ích, nhưng nhìn chung, nó tác động tiêu cực đến tất cả các khía cạnh của quá trình du lịch và đe dọa sự phát triển bền vững của các điểm đến.
Tính thời vụ trong du lịch đã trở thành một thách thức lớn không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn cầu Gần đây, các tổ chức du lịch quốc gia và quốc tế đã chuyển hướng từ lý thuyết sang nghiên cứu và áp dụng các kế hoạch tổng hợp để giảm thiểu tác động tiêu cực của tính thời vụ, nhằm kéo dài thời gian hoạt động du lịch Đối với nhiều quốc gia, khu vực và trung tâm du lịch, việc này được xem là một trong những yếu tố quyết định hiệu quả kinh tế trong ngành du lịch.
Tính thời vụ trong du lịch có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh Tuy nhiên, nếu áp dụng đúng các phương hướng và giải pháp, các quốc gia và vùng du lịch có thể giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi này Điều này không chỉ giúp tối đa hóa hiệu quả kinh tế trong kinh doanh mà còn hạn chế thiệt hại đối với tự nhiên và tài nguyên du lịch.
