Lịch sử nghiên cứu
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã chú trọng phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện nhằm xây dựng hệ thống an sinh xã hội bền vững Chính sách BHXH tự nguyện đóng vai trò quan trọng trong hệ thống an sinh, dẫn đến nhiều nghiên cứu như đề tài của Trần Quốc Toàn và Lê Trường Giang năm 2001, phân tích các giải pháp thực hiện BHXH tự nguyện cho lao động nông, ngư và tiểu thủ công nghiệp Nghiên cứu này đã hệ thống hóa lý luận về nguyên tắc đoàn kết và vai trò của Nhà nước trong việc bảo toàn quỹ BHXH tự nguyện Bên cạnh đó, đề tài của Đổng Quốc Đạt năm 2008 đã đánh giá thực trạng BHXH khu vực phi chính thức, chỉ ra nguyên nhân khiến người lao động chưa tham gia như thu nhập thấp và thiếu thông tin Từ đó, tác giả đã đề xuất giải pháp cải cách thủ tục hành chính và tăng cường công tác tuyên truyền để mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.
Nâng cao nhận thức của người lao động về khu vực phi chính thức và lực lượng lao động là rất quan trọng Đề tài “An sinh xã hội khu vực phi chính thức: Cần xác định bảo hiểm xã hội là lưới quan trọng” của tác giả Bùi Sỹ Tuấn và Đỗ Minh Hải từ Viện Khoa học nhấn mạnh vai trò thiết yếu của bảo hiểm xã hội trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động trong khu vực này.
Theo nghiên cứu năm 2012 của Lao động và Xã hội, khu vực phi chính thức tại Việt Nam không chịu sự điều chỉnh của các Bộ Luật liên quan đến tổ chức và lao động Mặc dù nhu cầu tham gia BHXH tự nguyện rất lớn, nhưng số lượng người lao động tham gia vẫn thấp do một số nguyên nhân như thu nhập thấp, thời gian đóng kéo dài, trình độ học vấn hạn chế, và công tác tuyên truyền chưa hiệu quả Thêm vào đó, truyền thống người già được con cháu chăm sóc cũng khiến họ ít quan tâm đến BHXH cho bản thân Để khắc phục tình trạng này, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện, với đề tài: “Giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện của lao động khu vực phi chính thức trên địa bàn thành phố Cần Thơ” do Trần Văn Minh thực hiện.
Năm 2016, BHXH thành phố Cần Thơ và các cộng sự đã tiến hành nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện Nghiên cứu này khảo sát và đánh giá thực trạng thực hiện BHXH tự nguyện tại địa bàn thành phố, từ đó đề xuất các nhóm giải pháp phát triển đối tượng tham gia Nhóm tác giả cũng đã đưa ra kiến nghị đến các cơ quan có thẩm quyền nhằm hoàn thiện và tổ chức thực hiện tốt chính sách BHXH tự nguyện, hướng tới mục tiêu phát triển BHXH theo Nghị quyết 21-NQ/TW Đồng thời, đề tài “Nghiên cứu các giải pháp nhằm quản lý và phát triển đối tượng tham gia BHXH trong các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội” do Tiến sỹ Phạm Đình Thành, Viện Khoa học bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam làm chủ nhiệm, đã giới thiệu các vấn đề chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc, thuế thu nhập cá nhân và đặc điểm của doanh nghiệp, việc làm, thu nhập.
Bài viết đánh giá thực trạng quản lý bảo hiểm xã hội và thuế thu nhập cá nhân của người lao động tại các doanh nghiệp ở Hà Nội, tập trung vào 5 nhóm lao động Nghiên cứu từ Viện Khoa học Lao động đề xuất giải pháp nhằm nâng cao số lượng người tham gia bảo hiểm xã hội trong các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố.
Lao động phi chính thức, chiếm một phần lớn trong tổng lực lượng lao động, có đặc điểm đa dạng và nhạy cảm trước biến động kinh tế, xã hội Tình trạng việc làm của nhóm này thường dễ bị tổn thương, với thu nhập bấp bênh, điều kiện làm việc kém, và thiếu bảo vệ pháp lý do không có hợp đồng lao động Họ cũng không được tham gia bảo hiểm xã hội, dẫn đến rủi ro về việc làm và thu nhập, đặc biệt là khi hết tuổi lao động Đáng chú ý, lao động cao tuổi, phụ nữ và người có chuyên môn kỹ thuật thấp chiếm tỷ lệ cao trong nhóm lao động phi chính thức Do đó, cần có chính sách bình đẳng trong lao động, việc làm và an sinh xã hội cho nhóm này Nghiên cứu chỉ khảo sát tại Hà Nội và Nghệ An, chọn mẫu đại diện cho khu vực thành thị và nông thôn, nhưng chưa giải thích lý do lựa chọn địa phương.
Hiện nay, nhiều nghiên cứu về BHXH tự nguyện đã được thực hiện tại Việt Nam, nhưng vẫn còn thiếu các giải pháp cụ thể để thu hút người tham gia, đặc biệt là tại tỉnh Hưng Yên Các bài viết chưa đi sâu vào các yếu tố đặc thù của Hưng Yên như dân cư, tình hình kinh tế xã hội, mức sống, thu nhập trung bình, cũng như truyền thống sản xuất nông sản và các làng nghề truyền thống như mây tre đan, sản xuất long nhãn và mật ong Những yếu tố này là cơ sở quan trọng để phát triển và thu hút người tham gia BHXH tự nguyện.
Đề tài “Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên” là một nghiên cứu mới, chưa từng được khai thác trước đây Việc tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia của người dân vào BHXH tự nguyện sẽ giúp đưa ra những giải pháp hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức và số lượng người tham gia trong khu vực.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu về tình hình tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên, nhằm phân tích số lượng người tham gia, quỹ thu được và hiệu quả thu hút BHXH tự nguyện trong khu vực.
Nghiên cứu đề tài này nhằm phân tích những ưu và nhược điểm trong công tác thu hút người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên, đồng thời chỉ ra nguyên nhân dẫn đến những ưu, nhược điểm đó.
Để thu hút đông đảo người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên, cần đề xuất các giải pháp và khuyến nghị phù hợp cho các cấp, ngành liên quan.
Giả thuyết và nhiệm vụ nghiên cứu
Tại Hưng Yên, việc thu hút bảo hiểm xã hội tự nguyện vẫn gặp nhiều khó khăn do thu nhập của người dân còn thấp Hơn nữa, nhận thức của cộng đồng về lợi ích và vai trò của bảo hiểm xã hội tự nguyện chưa đầy đủ, điều này ảnh hưởng đến sự tham gia của họ vào hệ thống bảo hiểm này.
BHXH tự nguyện ở Hưng Yên có tiềm năng phát triển mạnh mẽ nhờ vào các đặc điểm nổi bật của tỉnh, bao gồm mật độ dân cư đông đúc và sự hiện diện của nhiều khu công nghiệp lớn Người dân tại đây có thu nhập ổn định nhờ vào sự đa dạng trong cơ hội việc làm từ các khu công nghiệp, làng nghề truyền thống và sản xuất nông nghiệp hiệu quả Hơn nữa, họ cũng có nhiều cơ hội việc làm thời vụ, mang lại thu nhập cao và ổn định.
Bên cạnh BHXH tự nguyện, sự cạnh tranh từ các hình thức đầu tư khác như bảo hiểm nhân thọ, tích trữ vàng và gửi tiết kiệm ngân hàng ngày càng gay gắt Do đó, BHXH tự nguyện cần tăng cường đầu tư cho công tác truyền thông và tuyên truyền về lợi ích và vai trò của mình để thu hút sự tham gia của người dân.
Khái quát chung cơ sở lý luận, cơ sơ pháp lý về BHXH tự nguyện;
Nghiên cứu thực trạng thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên;
Bài viết phân tích thực trạng công tác thu hút người tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên, chỉ ra những ưu, nhược điểm hiện có Đồng thời, bài viết xác định nguyên nhân của các hạn chế và tác động của chúng đến việc thu hút số lượng người tham gia Cuối cùng, tác giả đề xuất các giải pháp và khuyến nghị nhằm tăng cường tính cạnh tranh và thu hút thêm người tham gia BHXH tự nguyện trong khu vực.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp tổng hợp số liệu:
Tác giả đã thu thập và xử lý số liệu từ nhiều nguồn khác nhau để phục vụ cho nghiên cứu và thống kê về BHXH tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên Các số liệu được tổ chức thành bảng biểu giúp phân tích và đánh giá tình hình thực tiễn, cung cấp con số chính xác về số lượng người tham gia, quỹ thu được và số người tăng mới qua các năm.
Phương pháp so sánh được áp dụng để xác định xu hướng và mức biến động của các hoạt động, chỉ tiêu trong nghiên cứu, từ đó giúp phân tích tài liệu một cách khoa học, khách quan và chính xác Cụ thể, phương pháp này được sử dụng để so sánh mức độ biến động số lượng người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên Qua số liệu so sánh, chúng ta có thể thấy sự tăng giảm của số người tham gia BHXH tự nguyện qua các năm từ 2019 đến nay.
- Phương pháp thống kê tài liệu:
Phương pháp thống kê chi tiết số liệu thu được từ nghiên cứu thực trạng tại địa bàn điều tra giúp đánh giá, phân tích và đề xuất giải pháp phù hợp cho đề tài “Thực trạng và giải pháp thu hút số lượng người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên” Việc này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình nghiên cứu mà còn cung cấp số liệu rõ ràng, chân thực và chính xác, tăng cường tính thuyết phục của khóa luận.
Phương pháp nghiên cứu đối tượng bao gồm việc dự đoán bản chất của đối tượng và tìm cách chứng minh những dự đoán đó Việc đề ra giả thuyết không chỉ tăng tính thuyết phục cho nghiên cứu mà còn giúp xây dựng các giải thuyết dựa trên thực tế Điều này rất quan trọng trong quá trình thực hiện khóa luận.
Việc đưa ra giả thuyết về tình hình tham gia BHXH tự nguyện tại tỉnh Hưng Yên đã cung cấp cho tác giả một cơ sở thực tiễn quan trọng, từ đó nâng cao hiệu quả nghiên cứu và phục vụ tốt hơn cho mục tiêu đề ra.
Kết cấu khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của khóa luận bao gồm 3 chương:
Chương 1 Cơ sở lý luận và quy định pháp lý về Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Chương 2 Thực trạng tình hình tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên
Chương 3 Một số giải pháp thu hút người tham gia Bảo hiểm xã hội tự nguyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN
Một số khái niệm cơ bản
1.1.1 Khái niệm an sinh xã hội
An sinh xã hội là hệ thống các cơ chế và chính sách của xã hội nhằm hỗ trợ các thành viên đối phó với rủi ro và cú sốc kinh tế, xã hội Hệ thống này giúp người dân duy trì thu nhập khi gặp phải các vấn đề như ốm đau, thai sản, tai nạn, bệnh nghề nghiệp, hay khi già yếu không còn khả năng lao động Ngoài ra, an sinh xã hội còn cung cấp dịch vụ sức khỏe cho cộng đồng thông qua mạng lưới bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và các hình thức trợ giúp xã hội khác.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), an toàn xã hội được định nghĩa là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua nhiều biện pháp công cộng Những biện pháp này nhằm giúp người dân đối phó với những khó khăn về kinh tế xã hội, bao gồm việc giảm hoặc ngừng thu nhập do ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già, và tử vong, cũng như việc cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con.
1.1.2 Khái niệm bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm là một phương pháp lâu đời mà con người sử dụng để đối phó với rủi ro, bên cạnh các biện pháp phổ biến như phòng ngừa và cứu trợ Ngày nay, bảo hiểm ngày càng được công nhận là một công cụ hữu ích, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp con người phòng ngừa và vượt qua những khó khăn trong cuộc sống Với khả năng tài chính vững mạnh và khả năng đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của con người, bảo hiểm trở thành giải pháp hiệu quả để đối phó với các rủi ro.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ lực lượng lao động trong quá trình cách mạng và xây dựng đất nước Hiện tại, cơ chế thực hiện BHXH được thiết lập theo mô hình ba bên, bao gồm Nhà nước, người lao động và người sử dụng lao động.
Người sử dụng lao động và người lao động cùng cam kết đóng góp cho cơ quan nhà nước, cụ thể là Cơ quan Bảo hiểm xã hội, nhằm thực hiện các hoạt động bảo hiểm Bảo hiểm xã hội đóng vai trò quan trọng trong hệ thống an toàn xã hội và an sinh xã hội.
Bảo hiểm xã hội là một hình thức bảo đảm nhằm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ gặp phải tình trạng giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc qua đời Điều này được thực hiện dựa trên việc đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội, theo quy định tại Khoản 1, Điều 3 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.
Bảo hiểm xã hội có hai hình thức cơ bản:
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, yêu cầu cả người lao động và người sử dụng lao động tham gia Điều này được quy định rõ trong Điều 3 của Luật Bảo hiểm xã hội.
Bảo hiểm xã hội năm 2014)
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, cho phép người tham gia lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội, giúp người tham gia hưởng các chế độ hưu trí và tử tuất.
Tổng quan về BHXH tự nguyện
1.2.1 Đặc điểm của BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một phần quan trọng trong chính sách bảo hiểm xã hội, mang những đặc điểm chung của hệ thống BHXH Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của nó, bảo hiểm xã hội tự nguyện còn sở hữu những đặc điểm riêng biệt, phù hợp với nhu cầu và hoàn cảnh của từng cá nhân.
Việc tham gia là hoàn toàn tự nguyện, cho phép người tham gia lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với nhu cầu và khả năng của bản thân.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện có cơ chế hoạt động linh hoạt hơn so với bảo hiểm xã hội bắt buộc, chủ yếu phục vụ cho những người lao động tự do, nông dân và những đối tượng không có quan hệ lao động chính thức Đối tượng này thường chiếm tỷ trọng lớn trong lực lượng lao động, đặc biệt ở các nước đang phát triển, nhưng lại có trình độ học vấn và năng lực chuyên môn thấp, thu nhập bấp bênh Để giúp họ tiếp cận chính sách BHXH tự nguyện, Nhà nước cần xây dựng các chính sách hỗ trợ, bao gồm việc trợ cấp một phần phí bảo hiểm trong giai đoạn đầu triển khai, cùng với các chương trình tuyên truyền để nâng cao nhận thức Mục tiêu ban đầu là tăng số lượng người tham gia, từ đó đảm bảo mức an sinh cơ bản và tiếp tục nâng cao chất lượng của BHXH tự nguyện.
Quỹ BHXH tự nguyện chủ yếu được hình thành từ sự đóng góp của người tham gia, thường là những người có thu nhập thấp Số lượng người tham gia ban đầu còn hạn chế, dẫn đến quỹ gặp khó khăn về tài chính Để đảm bảo nguồn quỹ đủ đáp ứng nhu cầu hoạt động, cần triển khai nhiều biện pháp tích cực nhằm thu hút thêm người tham gia.
- Hình thức tuyên truyền phong phú, linh hoạt
Để thu hút sự ủng hộ từ các tổ chức kinh tế, xã hội và cá nhân hảo tâm, cần giải thích rõ ràng và chi tiết về mục đích và hoạt động của quỹ Đồng thời, việc kêu gọi các nguồn tài trợ khác và sự hỗ trợ từ Nhà nước khi cần thiết cũng rất quan trọng để đảm bảo quỹ hoạt động hiệu quả.
- Nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội tự nguyện chủ yếu bao gồm hai chế độ: chế độ tử tuất và hưu trí, nhằm phục vụ nhu cầu thực tế và khả năng tài chính của người tham gia Để lựa chọn các chế độ phù hợp, các quốc gia thường tiến hành khảo sát nhu cầu từ chính đối tượng và xem xét khả năng hỗ trợ từ Nhà nước Điều này là yếu tố quan trọng, tạo nền tảng cho việc xây dựng và ban hành chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện thường được triển khai sau bảo hiểm xã hội bắt buộc, nhằm mở rộng đối tượng tham gia Những người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thường là cán bộ, công nhân viên chức Nhà nước và người lao động trong các doanh nghiệp, với trình độ học vấn và dân trí cao, công việc và thu nhập ổn định Vì vậy, họ có điều kiện tham gia dễ dàng hơn Trong giai đoạn đầu, các quốc gia thường áp dụng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho nhóm đối tượng này trước, sau đó mới mở rộng sang các nhóm lao động khác thông qua hình thức bảo hiểm xã hội tự nguyện.
1.2.2 So sánh sự giống và khác nhau cơ bản giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc
Bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm xã hội bắt buộc đều đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cuộc sống của người dân, góp phần vào an sinh xã hội và an toàn xã hội Cả hai hình thức bảo hiểm này đều được Nhà nước điều tiết, định hướng, hỗ trợ và quản lý nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng.
* Sự khác nhau cơ bản:
Bảng 1.1 So sánh sự khác biệt cơ bản về BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc
Tiêu chí BHXH tự nguyện BHXH bắt buộc
Khái niệm BHXH tự nguyện là loại hình
BHXH do Nhà nước tổ chức mà
BHXH bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ
14 người tham gia có quyền lựa chọn mức đóng và phương thức đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) phù hợp với thu nhập cá nhân Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH nhằm giúp người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất Đây là trách nhiệm mà cả người lao động và người sử dụng lao động cần thực hiện.
Tính chất Tự nguyện Bắt buộc Đối tượng tham gia
Người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên và không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động;
- Cán bộ, công chức, sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân, quân đội nhân dân;
- Người hoạt động không chuyên trách ở xã phường, thị trấn;
- Người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng
Người lao động đóng 22% mức thu nhập tháng do người lao động lựa chọn, tối đa không quá 20% mức lương cơ sở
- Người lao động đóng 10,5% mức lương đóng BHXH vào Quỹ BHXH, Quỹ bảo hiểm thất nghiệp và Quỹ bảo hiểm y tế;
- Người sử dụng lao động đóng 21,5% mức lương đóng BHXH vào Quỹ BHXH, Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Quỹ bảo hiểm y tế,
Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp và Quỹ ốm đau thai sản
Chế độ hưởng khi tham gia
- Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp;
Người tham gia BHXH tự nguyện - Người lao động;
- Người sử dụng lao động
Người tham gia BHXH tự nguyện có thể lựa chọn một trong các phương thức đóng dưới đây:
- Đóng một lần cho nhiều năm về sau nhưng không quá 05 năm một lần;
- Đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người tham gia BHXH
Người sử dụng lao động:
- 3 tháng, 06 tháng, 12 tháng một lần hoặc đóng trước một lần theo thời hạn ghi trong hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài
Người lao động đủ 16 tuổi và đáp ứng điều kiện hưởng lương hưu nhưng có thời gian đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) có thể được phép đóng thêm để đủ 20 năm, từ đó đủ điều kiện nhận lương hưu.
1.2.3 Bản chất và vai trò của BHXH tự nguyện a Bản chất của BHXH tự nguyện
Bản chất kinh tế của BHXH tự nguyện:
Bản chất kinh tế của bảo hiểm xã hội (BHXH), đặc biệt là BHXH tự nguyện, thể hiện qua việc người tham gia đóng góp một phần thu nhập của mình để tạo ra quỹ dự trữ Khoản đóng góp này được sử dụng cho các nhu cầu tối thiểu và thiết yếu, không làm ảnh hưởng lớn đến đời sống và hoạt động sản xuất – kinh doanh cá nhân Mục tiêu chính của quỹ này là cung cấp trợ cấp cho những người tham gia BHXH tự nguyện khi họ gặp rủi ro dẫn đến giảm hoặc mất thu nhập.
BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm xã hội được xây dựng dựa trên sự huy động các nguồn tài chính, nhằm tạo lập và sử dụng quỹ bảo hiểm này Mục tiêu chính của BHXH tự nguyện là hỗ trợ ổn định cuộc sống cho người tham gia và gia đình họ khi gặp rủi ro, dẫn đến giảm hoặc mất khả năng thu nhập từ lao động.
Bản chất xã hội của BHXH tự nguyện:
Bản chất xã hội của bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện thể hiện qua mục tiêu không vì lợi nhuận, mà hướng đến sự hỗ trợ xã hội Hệ thống BHXH nhằm đảm bảo chi trả chế độ cho những người tham gia, giúp họ bù đắp phần thu nhập khi gặp khó khăn trong khả năng lao động Sự chia sẻ rủi ro giữa các thành viên tham gia BHXH tự nguyện tạo ra một mạng lưới an toàn, mặc dù mỗi người chỉ đóng góp một phần nhỏ.
Quỹ BHXH tự nguyện cho phép người lao động đóng góp thu nhập của mình để nhận bồi hoàn khi gặp khó khăn, giúp họ trang trải cuộc sống và xử lý rủi ro Nguyên tắc "lấy của số đông, bù cho số ít" thể hiện tính chất xã hội của quỹ, đảm bảo đời sống cho những người có thu nhập bị giảm hoặc mất Từ góc độ vĩ mô, BHXH tự nguyện góp phần ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và hỗ trợ công tác xóa đói giảm nghèo.
Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện không nhằm mục tiêu lợi nhuận, mà hướng đến việc đảm bảo sự phát triển bền vững cho nền kinh tế và góp phần ổn định, thúc đẩy tiến bộ xã hội Chính vì lý do này, BHXH luôn được xem là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ phát triển của mỗi quốc gia.
Quy định của pháp luật Việt Nam về BHXH tự nguyện
1.3.1 Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật
Hệ thống pháp luật về bảo hiểm xã hội (BHXH) ở Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, gắn liền với tình hình kinh tế và nhu cầu an sinh của người dân Khởi đầu là sắc lệnh số 29/SL ngày 12/3/1947, Chính phủ đã thiết lập các chế độ BHXH cho công nhân BHXH luôn là ưu tiên hàng đầu của Đảng và Nhà nước, được xem là một trụ cột quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, điều này được thể hiện rõ qua các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến BHXH.
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về BHXH tại Việt Nam:
- Luật số: 58/2014/QH13, ngày 20 tháng 11 năm 2014, luật BHXH năm 2014;
Nghị quyết số 18-NQ/TW ban hành ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương nhấn mạnh việc tiếp tục đổi mới và sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị nhằm tạo ra một cơ cấu tinh gọn, hoạt động hiệu lực và hiệu quả.
- Nghị quyết số 102/NQ-CP ngày 03/8/2018 của Chính phủ về việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH;
Nghị quyết số 28-NQ/TW, được ban hành ngày 23 tháng 5 năm 2018, đã được thông qua tại Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, nhằm mục tiêu cải cách chính sách bảo hiểm xã hội Nghị quyết này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng và hiệu quả của hệ thống bảo hiểm xã hội, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho người lao động và đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Nghị quyết số 125/NQ-CP, ban hành ngày 08 tháng 10 năm 2018, của Chính phủ đã triển khai Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW, ngày 23 tháng 5 năm 2018, của Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XII Chương trình này tập trung vào việc cải cách chính sách bảo hiểm xã hội nhằm nâng cao hiệu quả và tính bền vững của hệ thống bảo hiểm xã hội tại Việt Nam.
Quyết định số 856/QĐ-TTg ngày 10/7/2019 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của Bảo hiểm xã hội Việt Nam” Mục tiêu của đề án là hướng tới một hệ thống tinh gọn, hoạt động hiệu lực và hiệu quả hơn.
- Quyết định số 1676/QĐ-TTg ngày 21/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ về vận động triển khai BHXH toàn dân;
- Nghị định số 89/2020/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của BHXH Việt Nam;
- Chỉ thị số 34/CT-TTg ngày 26/12/2016 của Thủ tướng Chính phủ tăng cường thực hiện đồng bộ nhóm giải pháp phát triển đối tượng tham gia BHXH;
- Thông tư số 01/2016/TT-BLĐTBXH ngày 18/2/2016 của Bộ LĐTBXH quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH tự nguyện;
- Nghị định 134/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Bảo hiểm xã hội về BHXH tự nguyện;
- Kế hoạch 2276/KH -LĐTBXH ngày 10 tháng 06 năm 2019 về kế hoạch phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện năm 2019;
- Công văn 1564/BHXH-BT Hướng dẫn về thu BHXH tự nguyện theo quy trình của Luật BHXH
Tỉnh Hưng Yên đã ban hành các văn bản liên quan đến bảo hiểm xã hội (BHXH) nói chung và BHXH tự nguyện nói riêng, dựa trên chức năng nhiệm vụ và tình hình kinh tế xã hội thực tế của địa phương.
- Nghị quyết 340/NQ-HĐND Nghị quyết về Phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025;
- Nghị quyết 393/NQ-HĐQL, Nghị quyết Ban hành quy định chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng Hội đồng quản lý Bảo hiểm xã hội;
- Văn bản Số 442/BHXH-CĐBHXH về việc Hướng dẫn thực hiện Nghị định số 153/2003/NĐ-CP
Tại Việt Nam, theo Nghị định số 134/2015/NĐ-CP, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện bao gồm công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên.
60 tuổi đối với nam và từ đủ 15 tuổi đến đủ 55 tuổi đối với nữ, không thuộc đối tượng áp dụng của pháp luật về BHXH bắt buộc bao gồm:
NLĐ làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 3 tháng;
Cán bộ không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn và tổ dân phố;
Người tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ;
Xã viên không hưởng tiền lương, tiền công làm việc trong các hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã;
NLĐ tự tạo việc làm, bao gồm những người tự tổ chức hoạt động lao động để có thu nhập cho bản thân;
1.3.3 Tài chính của quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện
Quỹ bảo hiểm xã hội tự nguyện là quỹ tài chính độc lập, được hình thành từ sự đóng góp của người lao động cùng với sự hỗ trợ từ Nhà nước Nguồn tài chính của quỹ này hoàn toàn dựa vào các khoản đóng góp của cá nhân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, đảm bảo tính độc lập với ngân sách nhà nước.
Mức đóng và phương thức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện
Mức đóng bảo hiểm xã hội hàng tháng cho quỹ hưu trí và tử tuất là 22% thu nhập mà người lao động tự chọn, với mức thu nhập tối thiểu dựa trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn và tối đa là 20 lần mức lương cơ sở.
Dựa trên điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng ngân sách nhà nước trong từng giai đoạn, chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ được quy định cụ thể về mức hỗ trợ, đối tượng thụ hưởng và thời điểm thực hiện.
Người tham gia có quyền lựa chọn phương thức đóng phù hợp với khả năng tài chính cá nhân từ danh mục các phương thức đã được cung cấp.
Bạn có thể lựa chọn đóng một lần cho nhiều năm về sau với mức phí thấp hơn mức đóng hàng tháng, hoặc đóng một lần cho những năm còn thiếu với mức phí cao hơn mức đóng hàng tháng.
1.3.4 Các chế độ được hưởng, điều kiện hưởng và mức hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện
Theo quy định tại Khoản 2, Điều 4 của Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và Nghị định 134/2015/NĐ-CP, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sẽ được hưởng hai chế độ chính là chế độ hưu trí và chế độ tử tuất.
Chế độ hưu trí từ BHXH tự nguyện đảm bảo cuộc sống cho người tham gia khi không còn khả năng làm việc Mặc dù quyền lợi của BHXH tự nguyện ít hơn so với BHXH bắt buộc, như không có chế độ ốm đau, thai sản hay tai nạn lao động, nhưng loại hình bảo hiểm này vẫn mang lại nhiều lợi ích thiết thực Người dân nên xem xét tham gia BHXH tự nguyện nếu không thuộc đối tượng BHXH bắt buộc, để đảm bảo an sinh ổn định và nhận được hỗ trợ cho bản thân và gia đình trong những tình huống khó khăn.
27 Điều kiện hưởng và mức hưởng
Để đủ điều kiện hưởng lương hưu, nam giới cần đạt độ tuổi 60 tuổi 6 tháng, trong khi nữ giới cần đủ 55 tuổi 8 tháng Sau đó, độ tuổi nghỉ hưu sẽ tăng thêm 3 tháng mỗi năm đối với nam và 4 tháng đối với nữ, theo quy định tại Điều 219 của Luật Lao động năm 2019.
Thời gian đóng: Đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên
Ý nghĩa của BHXH tự nguyện
Tham gia BHXH tự nguyện mang lại nhiều quyền lợi cho người tham gia, bao gồm nhận lương hưu hàng tháng khi về già, được cấp thẻ bảo hiểm y tế trong suốt thời gian hưởng lương hưu, và nhận hỗ trợ tài chính từ Nhà nước Lương hưu sẽ được điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng, đồng thời người tham gia có quyền lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù hợp với thu nhập cá nhân Ngoài ra, thân nhân của người tham gia còn được hưởng chế độ tử tuất khi người tham gia qua đời.
BHXH tự nguyện là lựa chọn dành cho những người lao động không tham gia BHXH bắt buộc, với hai chế độ chính là hưu trí và tử tuất Vì không có hợp đồng lao động, người lao động sẽ tự chịu trách nhiệm về việc đóng góp.
Chính sách BHXH tự nguyện mang lại lợi ích rõ rệt, tạo cơ hội cho mọi người tiếp cận chính sách hưu trí Đối với những người tham gia BHXH bắt buộc, khi đến tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ thời gian đóng góp, họ có thể tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện Điều này cho phép họ đóng một lần cho những năm còn thiếu, từ đó đủ điều kiện nhận lương hưu ngay.
Người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện có quyền lựa chọn mức thu nhập hàng tháng để đóng BHXH, phù hợp với khả năng tài chính của bản thân Họ cũng có thể chọn phương thức đóng linh hoạt, bao gồm đóng hàng tháng, hàng quý, sáu tháng, hàng năm hoặc đóng một lần cho nhiều năm.
Mức lương hưu hàng tháng của người lao động không chỉ phụ thuộc vào mức đóng và thời gian tham gia, mà còn được điều chỉnh theo chỉ số giá sinh hoạt, tăng trưởng kinh tế và khả năng cân đối quỹ BHXH qua từng giai đoạn.
Trong chương 1, tác giả trình bày cơ sở lý luận về bảo hiểm xã hội (BHXH), bao gồm các khái niệm liên quan và những nội dung cơ bản như bản chất, vai trò, chức năng của BHXH tự nguyện Tác giả so sánh BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc, nhấn mạnh tính ưu việt của BHXH tự nguyện nhằm nâng cao nhận thức cho các đối tượng không tham gia BHXH bắt buộc, từ đó tăng tính cạnh tranh với các hình thức đầu tư khác Bên cạnh đó, tác giả cũng chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến việc thu hút người tham gia BHXH tự nguyện, tạo cơ sở cho việc tìm hiểu và đánh giá thực trạng trong chương 2.
