KHÁI NIỆM HÌNH PHẠT
Điều 30 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 có quy định:
Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm ngặt nhất của Nhà nước, được quy định trong Bộ luật, và do Toà án quyết định áp dụng đối với cá nhân hoặc tổ chức thương mại vi phạm pháp luật, nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền lợi của họ.
ĐẶC ĐIỂM CỦA HÌNH PHẠT
Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của nhà nước
Hình phạt là công cụ quan trọng mà Nhà nước áp dụng để ngăn chặn tội phạm, nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, xã hội và quyền lợi hợp pháp của công dân.
Hình phạt nghiêm khắc đối với người bị kết án có thể dẫn đến việc tước bỏ hoặc hạn chế quyền tự do, quyền tài sản, quyền chính trị, thậm chí quyền sống Đối với pháp nhân thương mại, hình phạt thể hiện qua việc bị phạt tiền, đình chỉ hoạt động tạm thời, hoặc trong trường hợp đặc biệt, có thể bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn Hơn nữa, hình phạt còn tạo ra hậu quả pháp lý dưới dạng án tích cho cá nhân hoặc pháp nhân thương mại bị kết án, theo quy định của pháp luật trong một thời gian nhất định.
Theo Quốc triều hình luật, bộ luật quan trọng nhất của triều đại nhà Lê, hình phạt được quy định mang tính chất dã man và hà khắc, với nhiều hình thức nhục hình gây đau đớn và làm giảm sút phẩm giá của con người.
Hình phạt được quy định trong Bộ luật hình sự
Bộ luật hình sự là văn bản pháp lý quy định về tội phạm và hình phạt, bao gồm các loại hình phạt, nội dung và điều kiện áp dụng Hệ thống hình phạt trong bộ luật này được phân chia thành nhiều loại, được quy định trong phần chung và phần các tội phạm cụ thể.
Phần chung của Bộ Luật Hình Sự 2015 quy định những vấn đề có tính nguyên tắc liên quan đến hình phạt như mục đích của hình phạt (Điều
Các hình phạt đối với người phạm tội được quy định tại Điều 32, trong khi Điều 33 nêu rõ hình phạt đối với pháp nhân thương mại vi phạm Căn cứ để quyết định hình phạt được đề cập trong Điều 50 và Điều 83 Trường hợp phạm nhiều tội sẽ được xử lý theo Điều 55 và Điều 86, và tổng hợp hình phạt từ nhiều bản án được quy định tại Điều 56 và Điều 87.
Phần các tội phạm trong Bộ Luật Hình Sự 2015 quy định rõ ràng các loại hình phạt và mức hình phạt cho từng tội phạm cụ thể Các yếu tố như tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi, tính trái pháp luật hình sự và tính có lỗi của người phạm tội luôn liên quan mật thiết đến việc chịu hình phạt Do đó, việc xác định hành vi nguy hiểm cho xã hội là tội phạm đồng thời yêu cầu phải quy định trong luật loại và mức hình phạt áp dụng cho cá nhân hoặc pháp nhân thương mại có hành vi phạm tội.
Mức độ nghiêm khắc của hình phạt phụ thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của tội phạm; tội phạm càng nghiêm trọng thì hình phạt càng nặng Cá nhân hoặc pháp nhân vi phạm chỉ chịu hình phạt theo quy định trong Bộ luật hình sự.
Hình phạt do Tòa án áp dụng
Theo Điều 30 Bộ Luật Hình Sự 2015, Toà án là cơ quan duy nhất có quyền quyết định hình phạt đối với cá nhân hoặc pháp nhân thương mại phạm tội thông qua hoạt động xét xử Đồng thời, Điều 102 Hiến pháp 2013 quy định Toà án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp và bao gồm Toà án nhân dân tối cao cùng các toà án khác theo luật định Nhiệm vụ của Toà án nhân dân là bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, cũng như bảo vệ lợi ích của Nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Hình phạt chỉ có thể áp dụng đối với cá nhân, pháp nhân thương mại phạm tội
Trong luật hình sự Việt Nam, trách nhiệm hình sự chỉ áp dụng cho cá nhân hoặc pháp nhân thương mại phạm tội, nghĩa là hình phạt chỉ được áp dụng cho những đối tượng đã thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội Do đó, các thành viên trong gia đình hoặc người thân của người phạm tội không bị chịu hình phạt, ngay cả khi người phạm tội cố tình trốn tránh sự trừng phạt Hơn nữa, luật không cho phép việc chấp hành hình phạt thay cho người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội, dù việc này có được thực hiện hoàn toàn tự nguyện.
Hình phạt tịch thu tài sản chỉ áp dụng cho tài sản thuộc quyền sở hữu của người phạm tội, không được phép tịch thu tài sản của các thành viên trong gia đình hoặc những người thân thích của họ.
Hình phạt có nội dung giai cấp
Nội dung của bài viết nhấn mạnh rằng bản chất giai cấp của Nhà nước quyết định cách thức sử dụng hình phạt như một công cụ để bảo vệ lợi ích của xã hội Các Mác và Ph Ăngghen đã chỉ ra rằng hình phạt thực chất là phương tiện giúp xã hội tự bảo vệ trước những vi phạm làm tổn hại đến các điều kiện tồn tại của nó.
Dưới chế độ bóc lột, hình phạt được áp dụng chủ yếu để bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị, đồng thời đàn áp các quyền lợi của nhân dân lao động Ngày nay, trong hệ thống luật hình sự Việt Nam, hình phạt đã chuyển mình thành công cụ bảo vệ chủ quyền quốc gia, an ninh đất nước, cũng như bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền con người, quyền công dân.
Hình phạt trong luật hình sự Việt Nam phản ánh bản chất dân chủ xã hội chủ nghĩa, thể hiện sự dân chủ với nhân dân và chuyên chính với kẻ thù của giai cấp công nhân Mục tiêu chính là cải tạo, giáo dục người phạm tội trở thành công dân có ích, góp phần xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân, với mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
HỆ THỐNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI NGƯỜI PHẠM TỘI
Khái niệm hệ thống hình phạt
Hệ thống hình phạt trong luật hình sự là tập hợp các loại hình phạt do Nhà Nước quy định, có mối liên hệ chặt chẽ và được sắp xếp theo trình tự nhất định dựa trên tính chất nghiêm khắc của từng loại hình phạt.
Hệ thống hình phạt là biểu hiện rõ nét của chính sách hình sự do Nhà nước thiết lập Vì vậy, sự khác biệt về hệ thống hình phạt có thể thấy rõ giữa các quốc gia và trong các giai đoạn lịch sử khác nhau của một quốc gia.
Có nhiều loại tội phạm với tính chất và mức độ nguy hiểm khác nhau đối với xã hội Việc đấu tranh và phòng ngừa các loại tội phạm này cần có những biện pháp khác nhau Do đó, cần xây dựng một hệ thống hình phạt đa dạng nhưng vẫn đảm bảo tính thống nhất, phản ánh đầy đủ chính sách hình sự của Nhà nước.
Phân loại
Hình phạt chính là hình phạt được tuyên bố độc lập, với mỗi tội phạm tòa án có thể áp dụng một hình phạt chính
Theo Điều 34, Bộ luật Hình sự 2015:
“Cảnh cáo được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng chưa đến mức miễn hình phạt”
Là sự khiển trách công khai của Nhà Nước do Tòa án tuyên phạt đối với người bị kết án.
Cảnh cáo, mặc dù không gây thiệt hại vật chất hay hạn chế thể chất, vẫn là hình thức khiển trách công khai của Nhà nước đối với người phạm tội Hình thức này có tác động tích cực đến tinh thần của người bị kết án, giúp giáo dục họ Tuy nhiên, thực tế cho thấy tòa án rất ít khi áp dụng hình phạt cảnh cáo.
Gia đình X có một đứa trẻ 15 tuổi thường quấy rối hàng xóm và làm hư hỏng tài sản Chính quyền địa phương đã can thiệp do hành vi này gây ra thiệt hại Sau khi xem xét độ tuổi và nhận thức của đứa trẻ, chính quyền quyết định xử lý bằng cách phạt cảnh cáo và khiển trách công khai, đồng thời yêu cầu gia đình giám sát và giáo dục thường xuyên để cải thiện hành vi của trẻ.
Là hình phạt buộc người hoặc pháp nhân bị kết án phải nộp một khoản tiền nhất định xung công quỹ Nhà nước.
Phạt tiền không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến tài sản và lợi ích vật chất của người vi phạm mà còn tác động đến nhận thức của họ Hình phạt này cũng mang tính răn đe và giáo dục đối với nhiều tổ chức và cá nhân khác.
Theo Điều 35, Bộ luật Hình sự 2015:
Phạt tiền là hình phạt chính áp dụng cho các trường hợp như: người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng theo quy định của Bộ luật; và người phạm tội rất nghiêm trọng liên quan đến xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng, an toàn công cộng, cùng một số tội phạm khác theo quy định của Bộ luật.
2 Hình phạt tiền được áp dụng là hình phạt bổ sung đối với người phạm tội về tham nhũng, ma túy hoặc những tội phạm khác do Bộ luật này quy định.
3 Mức tiền phạt được quyết định căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm, đồng thời có xét đến tình hình tài sản của người phạm tội, sự biến động của giá cả, nhưng không được thấp hơn 1.000.000 đồng.”
Ví dụ: Hành vi chôn, lấp, thải ra môi trường trái pháp luật từ 1000kg đến dưới 3000kg chất thải nguy hại sẽ bị phạt tiền từ 50-500 triệu đồng.
Cmi tạo không giam giữ:
Hình phạt cách ly là biện pháp buộc người hoặc pháp nhân bị kết án phải tách biệt khỏi môi trường sống bình thường, tự cải tạo dưới sự giám sát và giáo dục của các cơ quan, tổ chức, đơn vị quân đội hoặc cơ sở giáo dục, đào tạo Thời gian thực hiện hình phạt này từ 6 tháng đến 3 năm, theo quy định tại Điều 36 của Bộ luật hình sự 2015.
Cải tạo không giam giữ là hình thức xử phạt nặng hơn cảnh cáo và phạt tiền, nhưng nhẹ hơn phạt tù có thời hạn Người bị cải tạo không giam giữ sẽ bị khấu trừ từ 5% đến 20% thu nhập; tuy nhiên, nếu người chấp hành án đang thực hiện nghĩa vụ quân sự thì sẽ không bị khấu trừ thu nhập.
Cải tạo không giam giữ là hình thức áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng, những người có nơi làm việc ổn định hoặc nơi cư trú rõ ràng, và không cần thiết phải cách ly khỏi xã hội.
Hai điều kiện cần thiết để thực hiện cải tạo không giam giữ bao gồm tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm, cùng với việc đảm bảo hiệu quả của hình phạt Thêm vào đó, việc cách ly người phạm tội khỏi xã hội được xem là không cần thiết.
Ví dụ: tội chiếm đoạt tài sản, tội hiếp dâm
Theo Điều 37, Bộ luật Hình sự 2015:
“Trục xuất là buộc người nước ngoài bị kết án phải rời khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam."
Trục xuất là hình phạt áp dụng cho người nước ngoài, dựa vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội Khi quyết định hình phạt, toà án xem xét các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cùng với nhân thân của người vi phạm để xác định trục xuất là hình phạt chính hay bổ sung.
Theo Điều 38, Bộ luật Hình sự 2015:
“1 Tù có thời hạn là buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tại cơ sở giam giữ trong một thời hạn nhất định.
Tù có thời hạn đối với người phạm một tội có mức tối thiểu là 03 tháng và mức tối đa là 20 năm.
Thời gian tạm giữ, tạm giam được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù, cứ 01 ngày tạm giữ, tạm giam bằng 01 ngày tù.
2 Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý và có nơi cư trú rõ ràng."
Trong trường hợp người phạm tội phạm nhiều tội thì mức tối đa của hình phạt này là 30 năm (Điều 55, Bộ luật Hình sự 2015).
Ví dụ: Tội vi phạm quy định về quản lý, tội cản trở giao thông đường bộ,
Theo Điều 39, Bộ luật Hình sự 2015:
Tù chung thân là hình phạt không có thời hạn dành cho những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đủ nghiêm trọng để bị xử án tử hình Hình phạt này không được áp dụng cho những người dưới 18 tuổi phạm tội.
Tù chung thân là hình phạt nghiêm khắc, chỉ nhẹ hơn tử hình, tước đoạt hoàn toàn tự do của người phạm tội trong suốt phần đời còn lại Phạm nhân sẽ phải sống trong trại giam và chịu sự quản chế Tuy nhiên, nếu trong thời gian chấp hành án, người bị kết án có cải tạo tốt, họ có thể được giảm thời gian thụ án, với khả năng giảm xuống còn 30 năm nếu cải tạo tốt sau 12 năm.
Ví dụ: Tội lôi kéo người khác sử dụng trái phép chất ma túy, tội cưỡng bức,
Theo Điều 40, Bộ luật Hình sự 2015:
Tử hình là hình phạt nghiêm khắc áp dụng cho những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, bao gồm các tội xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, tội phạm ma túy, tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt khác theo quy định của Bộ luật.
2 Không áp dụng hình phạt tử hình đối với người dưới 18 tuổi khi phạm tội, phụ nữ có thai, phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi hoặc người đủ 75 tuổi trở lên khi phạm tội hoặc khi xét xử.
HỆ THỐNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI PHÁP NHÂN THƯƠNG MẠI
Khái niệm pháp nhân thương mại phạm tội
Tội phạm pháp nhân thương mại trong tội phạm học đề cập đến các hành vi phạm tội do công ty thực hiện, bao gồm cả những cá nhân đại diện cho doanh nghiệp Những hành vi này có thể gây hại cho nền kinh tế và an toàn của cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, hoặc chính phủ Các hoạt động tội phạm thường thấy bao gồm lũng đoạn giá cả, trốn thuế, và sản xuất sản phẩm gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.
Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS) đã gây ra vụ việc nghiêm trọng khi xả thải chất độc hại ra môi trường biển Việt Nam, dẫn đến tình trạng hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, đặc biệt là ở tầng đáy Hành động này đã khiến dư luận trong nước phẫn nộ và thu hút sự chú ý của quốc tế.
Doanh nghiệp tư nhân, mặc dù đã được cấp Giấy chứng nhận Đăng ký kinh doanh từ Sở Kế hoạch đầu tư theo quy định, nhưng không được công nhận là pháp nhân theo Luật Doanh nghiệp do chưa đáp ứng các quy định trong bộ luật Dân sự.
2 Phân loại: a Hình phạt chính:
Phạt tiền đối với pháp nhân thương mại là hình phạt tước một khoản tiền của pháp nhân thương mại phạm tội để nộp vào ngân sách Nhà nước
Theo Điều 77 Bộ luật Hình sự, mức tiền phạt được xác định dựa trên tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm, đồng thời xem xét tình hình tài chính của pháp nhân thương mại vi phạm, cũng như sự biến động của giá cả Tuy nhiên, mức phạt không được thấp hơn 50 triệu đồng.
Theo Điều 33, hình phạt tiền có thể được áp dụng như hình phạt chính hoặc bổ sung khi không có hình phạt chính khác Đối với mỗi tội phạm, pháp nhân thương mại chỉ bị áp dụng một hình phạt chính, cùng với khả năng bị áp dụng một hoặc một số hình phạt bổ sung Các hình phạt này chủ yếu ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế và tài chính của pháp nhân.
Công ty A bị kết án trốn thuế theo khoản 2 Điều 200 BLHS năm 2015, với mức phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.500.000.000 đồng Tòa án đã quyết định áp dụng hình phạt 700.000.000 đồng dựa trên tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội, cùng với các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự Nếu Công ty A có nhiều tình tiết giảm nhẹ và không có tình tiết tăng nặng, hình phạt có thể dưới 500.000.000 đồng hoặc thậm chí dưới 100.000.000 đồng, nhưng không được thấp hơn 50.000.000 đồng.
Đình chỉ hoạt động có thời hạn:
Theo Điều 78 Bộ luật Hình sự, đình chỉ hoạt động có thời hạn là việc tạm dừng hoạt động của pháp nhân thương mại trong các lĩnh vực mà pháp nhân này vi phạm pháp luật, gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe con người, môi trường hoặc an ninh, trật tự, an toàn xã hội Thời gian đình chỉ hoạt động có thể kéo dài từ 06 tháng đến 03 năm, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm và khả năng khắc phục hậu quả.
Theo quy định, Tòa án có quyền đình chỉ hoạt động của pháp nhân thương mại trong một hoặc một số lĩnh vực cụ thể, thay vì đình chỉ toàn bộ hoạt động Điều này cho phép pháp nhân thương mại có cơ hội khắc phục những vấn đề trong các lĩnh vực bị đình chỉ.
Việc đánh giá khả năng khắc phục của pháp nhân thương mại khi phạm tội là một thách thức lớn Thường thì, những pháp nhân này sẽ đưa ra lý do để chứng minh khả năng khắc phục hậu quả nhằm tránh bị Tòa án áp dụng hình phạt đình chỉ hoạt động vĩnh viễn Tuy nhiên, một câu hỏi quan trọng đặt ra là liệu pháp nhân thương mại có nhiều tình tiết giảm nhẹ có được áp dụng thời hạn đình chỉ dưới 6 tháng hay không, vấn đề này hiện chưa được quy định trong Bộ luật Hình sự.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự, nếu một người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, họ có thể được áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt hoặc chuyển sang hình phạt nhẹ hơn Do đó, đối với pháp nhân thương mại phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, cũng không có lý do gì để không được áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất hoặc chuyển sang loại hình phạt nhẹ hơn.
Để khắc phục hậu quả về môi trường, pháp nhân cần chấm dứt hành vi phạm tội và tìm hiểu nguyên nhân gây thiệt hại Tùy thuộc vào nguyên nhân, các hành động khắc phục sẽ được thực hiện, bao gồm thu gom rác và hóa chất, xử lý nguồn nước thải và chất thải, cũng như thả và phát tán các loại vi sinh vật và hóa chất có khả năng khôi phục môi trường.
Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn:
Theo Điều 79 Bộ luật Hình sự, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn là việc chấm dứt hoạt động của pháp nhân thương mại trong một hoặc nhiều lĩnh vực mà pháp nhân này đã phạm tội, gây thiệt hại đến tính mạng con người, gây ra sự cố môi trường, hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, và không thể khắc phục được hậu quả đã gây ra.
Pháp nhân thương mại bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn trong một hoặc một số lĩnh vực vẫn có quyền tiếp tục hoạt động trong các lĩnh vực khác không bị đình chỉ Nếu pháp nhân chỉ đăng ký hoạt động trong các lĩnh vực bị đình chỉ, sau khi bị Tòa án áp dụng hình phạt đình chỉ hoặc cấm kinh doanh, họ có thể đăng ký với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để tiếp tục hoạt động trong các lĩnh vực còn lại mà không cần phải giải thể.
Nếu một pháp nhân thương mại được thành lập chỉ nhằm mục đích thực hiện tội phạm, toàn bộ hoạt động của pháp nhân đó sẽ bị đình chỉ vĩnh viễn, dẫn đến việc giải thể pháp nhân thương mại này.
Pháp nhân được thành lập với mục đích thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như buôn lậu, trốn thuế, và in ấn, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ liên quan đến ngân sách nhà nước Hình phạt bổ sung sẽ được áp dụng cho những hành vi này.
Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định:
CÁC BIỆN PHÁP TƯ PHÁP
Các biện pháp tư pháp đối với pháp nhân thương mại phạm tội
Tòa án có thể áp dụng các biện pháp tư pháp đối với pháp nhân thương mại vi phạm pháp luật, bao gồm những quyết định cụ thể nhằm xử lý các hành vi phạm tội của tổ chức này.
82 BLHS 2015) a Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm:
Việc tịch thu sung vào ngân sách nhà nước hoặc tịch thu tiêu hủy được áp dụng đối với:
+ Công cụ, phương tiện dùng vào việc phạm tội;
+ Vật hoặc tiền do phạm tội hoặc do mua bán, đổi chác những thứ ấy mà có; khoản thu lợi bất chính từ việc phạm tội;
Các vật phẩm thuộc loại Nhà nước cấm lưu hành sẽ bị xử lý theo quy định pháp luật Đối với những tài sản hoặc tiền bạc bị người phạm tội chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép, cơ quan chức năng sẽ không tiến hành tịch thu mà sẽ trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp.
Nếu một cá nhân để tài sản của mình, như vật hoặc tiền, cho người khác sử dụng vào mục đích phạm tội, thì tài sản đó có thể bị tịch thu.
Khi cơ quan công an phát hiện đường dây mua bán ma túy trong xe container của chủ sở hữu, cả số ma túy và chiếc xe container đều sẽ bị tịch thu Ngoài ra, có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại, sửa chữa tài sản hoặc buộc công khai xin lỗi.
Người phạm tội có trách nhiệm hoàn trả tài sản đã chiếm đoạt cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp Họ cũng phải sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại vật chất đã gây ra do hành vi phạm tội của mình.
Trong trường hợp gây thiệt hại về tinh thần, Tòa án có quyền yêu cầu người phạm tội bồi thường vật chất và công khai xin lỗi nạn nhân.
Việc xác định mức bồi thường vật chất cho nạn nhân hiếp dâm là một vấn đề phức tạp, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi và hoàn cảnh gia đình của nạn nhân Kể từ khi Bộ luật dân sự được ban hành, quy định về bồi thường thiệt hại tinh thần cho nạn nhân đã được đưa ra, nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan có thẩm quyền Điều này dẫn đến sự khác biệt trong thực tiễn xét xử giữa các Tòa án, với mức bồi thường tinh thần dao động từ 3 triệu đến 10 triệu đồng.
Toà án có quyền áp dụng biện pháp tư pháp nhằm buộc pháp nhân thương mại vi phạm pháp luật khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do hành vi phạm tội của họ.
Khôi phục lại tình trạng ban đầu là biện pháp tư pháp nhằm buộc pháp nhân thương mại trả lại nguyên trạng môi trường, công trình thủy lợi, đê điều, công trình phòng chống thiên tai, hệ sinh thái, cảnh quan rừng và khu bảo tồn thiên nhiên khi hành vi phạm tội đã làm biến đổi các đối tượng này Đồng thời, cần thực hiện các biện pháp khắc phục và ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra.
Buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây dựng không đúng với giấy phép.
Buộc khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh.
Hàng hóa, vật phẩm và phương tiện nhập khẩu vào lãnh thổ Việt Nam trái quy định pháp luật sẽ bị buộc phải đưa ra khỏi lãnh thổ hoặc tái xuất Điều này bao gồm cả hàng hóa tạm nhập nhưng không tái xuất đúng quy định, hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng giả và nguyên liệu chủ yếu dùng để sản xuất hàng giả Sau khi loại bỏ các yếu tố vi phạm, các sản phẩm này vẫn phải tuân thủ quy định của pháp luật.
Hàng hóa và vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng và môi trường, cũng như văn hóa phẩm có nội dung độc hại, sẽ bị buộc tiêu hủy theo quy định của pháp luật.
Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hóa, bao bì hàng hóa, phương tiện kinh doanh, vật phẩm.
Buộc thu hồi sản phẩm, hàng hóa vi phạm đang lưu thông trên thị trường.
Các biện pháp tư pháp đối với người phạm tội
Vật và tiền liên quan trực tiếp đến tội phạm có thể bị tịch thu, bao gồm công cụ, phương tiện sử dụng trong việc phạm tội hoặc có được từ hành vi phạm tội, cũng như những vật thuộc loại Nhà nước cấm lưu hành Nếu tài sản là công cụ, phương tiện phạm tội thuộc sở hữu của người phạm tội, nó sẽ bị tịch thu Trong trường hợp tài sản thuộc sở hữu của người khác và bị chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép, tài sản đó phải được trả lại cho chủ sở hữu hoặc người quản lý, trừ khi họ có lỗi trong việc để người phạm tội sử dụng tài sản vào mục đích phạm tội (Điều 47, Bộ luật Hình sự 2015).
Trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại, và buộc công khai xin lỗi là những biện pháp tư pháp quan trọng nhằm bảo vệ lợi ích vật chất và tinh thần của cá nhân khi bị xâm phạm Người phạm tội phải hoàn trả tài sản cho chủ sở hữu hoặc người quản lý; nếu tài sản bị hư hỏng, họ phải tiến hành sửa chữa Trong trường hợp không thể hoàn trả hoặc gây thiệt hại, họ phải bồi thường thiệt hại Đặc biệt, nếu thiệt hại về tinh thần xảy ra, tòa án sẽ yêu cầu người phạm tội công khai xin lỗi để khôi phục giá trị tinh thần cho nạn nhân, theo quy định tại Điều 48, Bộ luật Hình sự 2015.
Bắt buộc chữa bệnh là biện pháp tư pháp được áp dụng bởi Tòa án và Viện kiểm sát đối với những người mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh lý làm mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi khi thực hiện tội phạm Quyết định này được dựa trên kết luận của hội đồng giám định pháp y và dẫn đến việc đưa người bệnh vào cơ sở điều trị chuyên khoa để thực hiện việc chữa bệnh, theo quy định tại Điều 49, Bộ luật Hình sự 2015.
QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
Quyết định hình phạt đối với người phạm tội
Theo quy định tại Điều 50, BLHS 2015, khi quyết định hình phạt, tòa án bắt buộc phải dựa vào các căn cứ sau:
+ Các quy định trong phần chung và phần các tội phạm cụ thể của BLHS
+ Tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi + Nhân thân người phạm tội
Theo Bộ luật Hình sự, các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự được quy định tại Điều 51, trong khi Điều 52 quy định các tình tiết tăng nặng Tòa án cũng xem xét tình hình tài sản và khả năng thi hành hình phạt tiền của người phạm tội Đặc biệt, theo Điều 54, trong những trường hợp cụ thể, tòa án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất hoặc chuyển sang hình phạt nhẹ hơn Cuối cùng, việc tổng hợp hình phạt cũng là một yếu tố quan trọng trong quá trình xét xử.
Thực tiễn xét xử có trường hợp một người phạm nhiều tội hoặc có nhiều bản án, thì hình phạt chung đối với họ được giải quyết như sau:
Trường hợp phạm nhiều tội xảy ra khi người phạm tội đã thực hiện nhiều hành vi phạm tội khác nhau mà chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự và chưa bị xét xử hay kết án trước đó Trong tình huống này, tòa án sẽ tiến hành xét xử tất cả các tội cùng một lúc và quyết định hình phạt cho từng tội, sau đó tổng hợp thành hình phạt chung theo nguyên tắc quy định tại Điều 55 Bộ luật Hình sự 2015.
+ Đối với hình phạt chính:
Nếu hình phạt tuyên cùng loại, chúng sẽ được cộng lại thành hình phạt chung Hình phạt chung không được vượt quá ba năm đối với hình phạt cải tạo không giam giữ và không quá ba mươi năm đối với hình phạt tù có thời hạn.
Đào Văn T bị kết án 20 năm tù về tội "giết người" theo khoản 1 Điều 123 và 15 năm tù về tội "cướp tài sản" theo khoản 3 Điều 171 Bộ luật Hình sự Mặc dù tổng hình phạt lên đến 35 năm, nhưng theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 55 Bộ luật Hình sự, hình phạt tối đa cho người phạm nhiều tội chỉ là 30 năm Do đó, Tòa án quyết định buộc Đào Văn T chấp hành hình phạt chung là 30 năm tù.
Nếu hình phạt đã tuyên là khác loại thì tổng hợp như sau:
Nếu hình phạt được tuyên là cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn, hình phạt cải tạo không giam giữ sẽ được chuyển thành tù có thời hạn với tỷ lệ ba ngày cải tạo tương đương một ngày tù Tổng hợp hình phạt chung không được vượt quá ba mươi năm tù.
Nếu hình phạt nặng nhất trong số loại hình phạt đã tuyên là tù chung thân thì hình phạt chung là tù chung thân.
Nếu hình phạt nặng nhất trong số các loại hình đã tuyên là tử hình thì hình phạt chung là tử hình.
+ Đối với hình phạt bổ sung:
Nếu hình phạt đã tuyên thuộc cùng loại, hình phạt chung sẽ được xác định trong giới hạn quy định của Bộ Luật Hình sự Đối với các hình phạt tiền, hình phạt chung sẽ là tổng số tiền của các hình phạt đã tuyên.
Nếu hình phạt đã tuyên là khác loại thì người bị kết án phải chấp hành tất cả các hình phạt đó.
Vũ Thị C bị xử phạt 03 năm quản chế theo khoản 5 Điều 255 về tội "tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy" và bị phạt 10.000.000 đồng theo khoản 5 Điều 328 về tội "môi giới mại dâm" Ngoài ra, Vũ Thị C còn bị cấm kinh doanh nhà hàng, khách sạn trong 5 năm kể từ ngày hoàn thành án phạt tù Tòa án yêu cầu Vũ Thị C thực hiện đầy đủ các hình phạt bổ sung đã được tuyên.
Theo Điều 56 Bộ luật Hình sự 2015, khi một người có nhiều bản án kết tội, hình phạt chung sẽ được tổng hợp từ các bản án đó.
Khi một người đang thi hành án mà bị xét xử về tội đã phạm trước đó, tòa án sẽ quyết định hình phạt cho tội danh mới, sau đó tổng hợp hình phạt chung Hình phạt chung được tính dựa trên hình phạt mới và hình phạt của bản án trước theo Điều 55 BLHS 2015 Thời gian thi hành án của bản án trước sẽ được trừ vào thời gian thi hành hình phạt chung.
Ví dụ: Ngày 20/9/2014, Tòa án nhân dân tỉnh H phạt Phạm Quang K
Phạm Quang K bị tuyên án 10 năm tù về tội "nhận hối lộ" kể từ ngày 1/8/2014, bản án không bị kháng cáo Trong thời gian thụ án, K tiếp tục phạm tội "cưỡng dâm" vào ngày 13/7/2014 và bị truy tố Ngày 1/11/2014, Tòa án tỉnh H xét xử K về tội "cưỡng dâm" và tuyên phạt thêm 5 năm tù Tòa án đã tổng hợp hình phạt, buộc K chấp hành tổng cộng 15 năm tù, trừ đi 3 tháng đã thụ án từ bản án trước.
Khi một người đang chấp hành án phạt mà lại phạm tội mới, tòa án sẽ quyết định hình phạt cho tội mới và tổng hợp với hình phạt chưa chấp hành của bản án trước đó để tạo thành hình phạt chung Việc quyết định hình phạt chung này được thực hiện theo quy định tại Điều 55 của Bộ luật Hình sự 2015, và cụ thể được hướng dẫn tại Điều 56.
Khi một cá nhân phải chấp hành nhiều bản án đã có hiệu lực pháp luật mà các hình phạt chưa được tổng hợp, chánh án tòa án sẽ ra quyết định tổng hợp hình phạt Đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, quyết định hình phạt sẽ được xem xét và áp dụng theo quy định riêng để đảm bảo tính nhân đạo và phù hợp với độ tuổi.
Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội theo Điều 91 BLHS 2015 nhấn mạnh rằng việc xử lý đối tượng dưới 18 tuổi phải đặt lợi ích tốt nhất của họ lên hàng đầu Mục tiêu chính là giáo dục và hỗ trợ họ khắc phục sai lầm, phát triển một cách lành mạnh, từ đó trở thành công dân có ích cho xã hội.
Các biện pháp tư pháp áp dụng cho người dưới 18 tuổi phạm tội bao gồm: khiển trách, hòa giải cộng đồng, giáo dục tại xã, phường, thị trấn và đưa vào trường giáo dưỡng.
Hình phạt cho người dưới 18 tuổi chỉ bao gồm cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ và tù có thời hạn Tù chung thân và tử hình không được áp dụng cho đối tượng này khi phạm tội.
Quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm tội
a Căn cứ quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm tội:
Khi quyết định hình phạt đối với pháp nhân thương mại, Tòa án căn cứ vào quy định sau đây:
Quy định của Bộ luật hình sự 2015;
Tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội;
Việc chấp hành pháp luật của pháp nhân thương mại;
Theo Điều 84 Bộ luật Hình sự 2015, các tình tiết giảm nhẹ có thể được áp dụng để giảm mức án cho bị cáo Ngược lại, Điều 85 quy định về việc tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại khi vi phạm pháp luật Trong trường hợp pháp nhân thương mại phạm nhiều tội, cần có quyết định hình phạt cụ thể để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
Khi Tòa án xét xử một pháp nhân thương mại phạm nhiều tội trong cùng một lần, việc quyết định hình phạt cho từng tội và tổng hợp hình phạt sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 86 Bộ luật Hình sự 2015.
+ Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là phạt tiền thì các khoản tiền phạt được cộng lại thành hình phạt chung.
+ Hình phạt đã tuyên là đình chỉ hoạt động có thời hạn đối với từng lĩnh vực cụ thể thì không tổng hợp;
+ Hình phạt tiền không tổng hợp với các loại hình phạt khác. Đối với hình phạt bổ sung:
Nếu các hình phạt đã tuyên là cùng loại, hình phạt chung sẽ được xác định trong phạm vi quy định của Bộ luật; đối với hình phạt tiền, các khoản tiền sẽ được cộng lại để tạo thành hình phạt chung.
Nếu các hình phạt đã tuyên cho pháp nhân thương mại là khác loại, thì pháp nhân đó phải chấp hành tất cả các hình phạt đã được tuyên Điều 87 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về việc tổng hợp hình phạt của nhiều bản án.
Khi một pháp nhân thương mại đang thi hành án mà bị xét xử về tội phạm xảy ra trước đó, Tòa án sẽ quyết định hình phạt cho tội danh đang được xét xử Sau đó, Tòa án sẽ đưa ra quyết định về hình phạt chung theo quy định tại Điều 86 của Bộ luật Hình sự 2015.
Thời gian thực hiện hình phạt của bản án trước liên quan đến đình chỉ hoạt động có thời hạn, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn sẽ được tính vào thời gian chấp hành hình phạt chung.
Khi một pháp nhân thương mại đang thi hành án mà vi phạm pháp luật bằng hành vi mới, Tòa án sẽ quyết định hình phạt cho hành vi mới đó Sau đó, hình phạt này sẽ được tổng hợp với phần hình phạt chưa thi hành của bản án trước, và Tòa án sẽ đưa ra hình phạt chung theo quy định tại Điều 86 Bộ luật Hình sự 2015.
CÁC QUY ĐỊNH LIÊN QUAN ĐẾN CHẤP HÀNH HÌNH PHẠT
Thời hiệu thi hành bmn án
Theo Điều 60 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định thời hiệu thi hành bản án như sau:
1 Thời hiệu thi hành bản án hình sự là thời hạn do Bộ luật Hình sự quy định mà khi hết thời hạn đó người bị kết án, pháp nhân thương mại bị kết án không phải chấp hành bản án đã tuyên.
2 Thời hiệu thi hành bản án hình sự đối với người bị kết án được quy định như sau:
05 năm đối với các trường hợp xử phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc xử phạt tù từ 03 năm trở xuống;
10 năm đối với các trường hợp xử phạt tù từ trên 03 năm đến 15 năm;
15 năm đối với các trường hợp xử phạt tù từ trên 15 năm đến 30 năm;
20 năm đối với các trường hợp xử phạt tù chung thân hoặc tử hình.
3 Thời hiệu thi hành bản án hình sự đối với pháp nhân thương mại là 05 năm.
4 Thời hiệu thi hành bản án hình sự được tính từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật Nếu trong thời hạn quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này, người bị kết án, pháp nhân thương mại bị kết án lại thực hiện hành vi phạm tội mới, thì thời hiệu tính lại kể từ ngày thực hiện hành vi phạm tội mới.
5 Trong thời hạn quy định tại khoản 2 nêu trên, người bị kết án cố tình trốn tránh và đã có quyết định truy nã, thì thời hiệu tính lại kể từ ngày người đó ra trình diện hoặc bị bắt giữ.
Tại bản án hình sự phúc thẩm số 01/2021/HS-PT ngày 10/01/2021, Tòa án nhân dân cấp cao đã bác kháng cáo của bị cáo H và giữ nguyên bản án sơ thẩm số 60/2000/HS-ST ngày 02/9/2020, tuyên bố bị cáo H phạm tội giết người, cố ý gây thương tích và cho vay lãi nặng Bị cáo H bị xử phạt 12 năm tù về tội giết người, 02 năm tù về tội cố ý gây thương tích, cùng 70.000.000 đồng về cho vay lãi nặng, tổng hợp hình phạt là 14 năm tù và 70.000.000 đồng Thời hiệu thi hành bản án phúc thẩm này, theo Điều 60 Bộ luật Hình sự, là 10 năm.
*Không áp dụng thời hiệu thi hành bản án:
Theo Điều 61 Bộ luật Hình sự năm 2015, thời hiệu thi hành bản án không được áp dụng đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội phá hoại hòa bình, tội chống loại người và tội phạm chiến tranh, cũng như các quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 3531, khoản 3 và khoản 4 Điều 3542.
Miễn chấp hành hình phạt
Miễn chấp hành hình phạt là không buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt mà tòa án đã tuyên đối với họ.
Trong những trường hợp đặc biệt, nếu cá nhân chưa thực hiện hoặc đang thực hiện hình phạt mà có lý do chính đáng để được khoan hồng, họ có thể được miễn chấp hành hình phạt hoặc miễn phần hình phạt còn lại.
Ví dụ: mắc bệnh hiểm nghèo, lập công lớn, hoàn cảnh gia đình đặc biệt khó khăn, (Điều 62, Bộ luật Hình sự 2015).
Gimm mức hình phạt đã tuyên
* Điều kiện để được xét giảm là:
Trong quá trình chấp hành hình phạt, đã có nhiều tiến bộ đáng ghi nhận, bao gồm việc bồi thường một phần nghĩa vụ dân sự Người chấp hành hình phạt cũng đã thực hiện đủ điều kiện để được xét giảm hình phạt lần đầu, cụ thể là giảm một phần ba thời hạn đối với hình phạt cải tạo không giam giữ và hình phạt tù có thời hạn.
12 năm đối với tù chung thân;
Có đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự có thẩm quyền.
Một người có thể được giảm nhiều lần, nhưng phải bảo đảm chấp hành được một phần hai mức hình phạt đã tuyên.
Người bị kết án tù chung thân có thể được giảm án xuống còn 30 năm, tuy nhiên, dù có được giảm nhiều lần, thời gian thực tế phải chấp hành hình phạt vẫn đảm bảo tối thiểu là 20 năm.
Theo Điều 63, Bộ luật Hình sự 2015, trong trường hợp người bị kết án nhiều tội, bao gồm cả tội bị kết án phạt tù chung thân, Tòa án chỉ xem xét giảm án lần đầu xuống 30 năm tù sau khi đã chấp hành 15 năm Dù có thể được giảm án nhiều lần, thời gian thực tế chấp hành vẫn phải đảm bảo tối thiểu là 25 năm.
Án treo
Án treo là biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện.
Theo Điều 65, Bộ luật Hình sự 2015, điều kiện để được hưởng án treo là: Án đã tuyên không quá ba năm tù;
Nhân thân người bị kết án tương đối tốt;
Có nhiều tình tiết giảm nhẹ;
Xét thấy không cần thiết phải chấp hành hình phạt tù.
Người hưởng án treo không phải thi hành án phạt tù mà phải trải qua thời gian thử thách từ một đến năm năm, do Tòa án quyết định và không được thấp hơn hình phạt tù Trong thời gian này, Tòa án sẽ giao người bị kết án cho cơ quan, tổ chức nơi họ làm việc hoặc chính quyền địa phương để thực hiện giám sát và giáo dục.
Nguyễn Văn C, một tài xế xe ôm, đã gây ra tai nạn nghiêm trọng khi chở vợ đi dự tiệc cưới sau khi uống rượu Trong lúc điều khiển xe, C không làm chủ được tay lái và đâm vào mố cầu, khiến cả hai vợ chồng rơi xuống sông, dẫn đến cái chết của vợ Trước đó, C đã bị xử phạt hành chính vì vi phạm an toàn giao thông và hiện có hai con nhỏ (7 tuổi và 4 tuổi) cùng với gia đình không còn ai Tòa án cấp sơ thẩm nhận định rằng mặc dù C có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng nhân thân không tốt nên đã quyết định xử phạt.
Bị cáo C bị tuyên án 3 năm tù vì vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông theo khoản 2 Điều 202 BLHS năm 1999 Sau khi kháng cáo xin hưởng án treo, Tòa án cấp phúc thẩm đã đồng ý, nhận định rằng không cần thiết phải thi hành án phạt tù để bị cáo có điều kiện nuôi dạy các con nhỏ Quyết định này thể hiện sự quán triệt đúng đắn quy định tại Điều 60 BLHS năm 1999 về điều kiện nhân thân, mặc dù bị cáo có nhân thân không tốt, nhưng vẫn không cần phải chấp hành hình phạt tù theo luật định.
Xóa án tích
Xóa án tích là xóa bỏ việc mang án tích đối với người bị kết án.
Người bị kết án sẽ được công nhận là chưa bị kết án về tội đó sau khi được xóa án tích Để được xóa án tích, cần đáp ứng các điều kiện nhất định.
Theo Điều 70 của Bộ luật Hình sự 2015, đương nhiên được xóa án tích là trường hợp mà cá nhân được coi như chưa bị kết án Trong trường hợp này, người bị kết án sẽ nhận được giấy chứng nhận mà không cần phải trải qua quá trình xem xét và quyết định của tòa án.
Theo Điều 71 của Bộ luật Hình sự 2015, việc xóa án tích không chỉ áp dụng cho các trường hợp đương nhiên mà còn cần sự xem xét và quyết định của tòa án đối với những người phạm tội thuộc Chương XIII “Các tội xâm phạm an ninh quốc gia” và Chương XXVI “Các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh”.
Khi xác định thời hạn xóa án tích cho anh H, chúng ta cần dựa vào hình phạt chính là 10 năm tù giam, không phải hình phạt bổ sung như quản chế 4 năm hay phạt tiền 20 triệu Theo quy định tại điều 70, thời hạn xóa án tích sẽ là 3 năm, trong khi theo điều 71, nếu xóa án tích theo quyết định của Tòa án, thời hạn sẽ là 5 năm.