Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu này nhằm đổi mới phương pháp dạy học và đa dạng hóa hình thức giảng dạy, tập trung vào việc chuyển giao nhiệm vụ học tập cho học sinh Mục tiêu là phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, đồng thời trang bị cho họ các kỹ năng cần thiết để ứng phó với những tình huống phức tạp trong cuộc sống Chúng tôi hướng tới việc thay đổi phương pháp dạy học truyền thống sang phương pháp hiện đại, tăng cường hoạt động trải nghiệm và khả năng thực hành, từ đó phát triển toàn diện năng lực của người học Điều này sẽ giúp biến những tiết học lý thuyết khô khan thành quá trình học tập sinh động, gắn liền với thực tiễn.
Phương pháp giáo dục này khuyến khích sự chủ động và sáng tạo của học sinh, đồng thời nâng cao năng lực thực hành, thực hiện nguyên lý "học đi đôi với hành" Qua đó, học sinh có cơ hội phát hiện và giải quyết vấn đề, thuyết trình và bảo vệ sản phẩm, từ đó khẳng định bản thân, tự tin và có trách nhiệm với tập thể Điều này góp phần đào tạo những công dân hữu ích và phát triển toàn diện cho xã hội.
Nghiên cứu này giúp tôi hiểu rõ hơn về đề án đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo Dục và Đào tạo, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực cho học sinh.
Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện sáng kiến kinh nghiệm, tôi đã sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết:
+Lựa chọn, thu thập, phân tích, tổng hợp các tài liệu về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học, về mô hình lớp học đảo ngược
+ Phân tích đặc điểm bài “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” để vận dụng dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược phù hợp và hiệu quả
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Điều tra thực trạng vận dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học văn ở trường THPT Thường Xuân 2.
+ Phương pháp so sánh: So sánh điểm khác nhau giữa lớp học truyền thống và lớp học đảo ngược.
+ Điều tra những điều kiện để thực hiện mô hình lớp học đảo ngược tại trường THPT Thường Xuân 2.
Phương pháp thực nghiệm sư phạm là một cách tiếp cận dạy học hiệu quả, trong đó việc áp dụng mô hình lớp học đảo ngược được đánh giá qua bài học "Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn" Mô hình này không chỉ giúp học sinh luyện tập kỹ năng phỏng vấn mà còn nâng cao khả năng phản hồi trong quá trình học tập Việc sử dụng phương pháp này đã chứng minh tính hiệu quả trong việc cải thiện kết quả học tập của học sinh, tạo ra môi trường học tập tích cực và chủ động hơn.
Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm 1 Cơ sở lí luận
Thực trạng của vấn đề
Việc áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong giảng dạy Ngữ văn hiện nay là cần thiết và mang lại hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực cho học sinh Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai phương pháp này không phải lúc nào cũng dễ dàng và đạt được kết quả như mong đợi.
Vận hành lớp học đảo ngược gia tăng khối lượng công việc cho giáo viên, yêu cầu sự tích hợp cẩn thận để duy trì và phát triển lớp học Các nhiệm vụ như ghi âm, đóng gói và đăng tải bài giảng tiêu tốn thời gian và kỹ năng, bên cạnh việc giáo viên cần giới thiệu các hoạt động liên quan đến bộ môn trong video nhằm thúc đẩy sự tham gia của học sinh và chuẩn bị cho buổi học.
Mô hình lớp học đảo ngược yêu cầu sự hợp tác tích cực từ học sinh, đồng thời học sinh cũng cần có máy tính, điện thoại thông minh và kết nối internet tại nhà để tham gia hiệu quả.
Mặc dù vẫn còn một số vấn đề tồn tại, mô hình lớp học này vẫn được coi là một phương pháp hiệu quả và trực quan, giúp nâng cao thành tích học tập của học sinh và khuyến khích sự chủ động trong quá trình học.
Trong dạy học môn Ngữ văn tại trường THPT Thường Xuân 2, giáo viên chủ yếu áp dụng mô hình lớp học truyền thống, trong đó giáo viên chuẩn bị bài giảng và giao bài tập cho học sinh Mặc dù đây là phương pháp phổ biến hiện nay, giáo viên có thể linh hoạt lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp với từng bài học Việc áp dụng mô hình lớp học đảo ngược trong dạy học Ngữ văn nhằm phát triển các năng lực như sáng tạo, số và ngôn ngữ của học sinh đang trở thành xu hướng tích cực Tuy nhiên, không phải tất cả nội dung đều phù hợp với phương pháp này; những bài học yêu cầu học sinh nghiên cứu và chuẩn bị nhiều sẽ thích hợp hơn với mô hình lớp học đảo ngược.
Bài học "Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn" được dạy trong 2 tiết theo chương trình giáo dục đã được phê duyệt, nhưng nếu chỉ áp dụng hình thức dạy học truyền thống, học sinh sẽ thiếu thời gian thực hành và không thể tiến hành các cuộc phỏng vấn một cách hiệu quả Mục tiêu quan trọng của bài học là học sinh cần có khả năng thực hiện phỏng vấn đơn giản, nhưng nếu giáo viên không tổ chức hoạt động này trên lớp, việc đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ của học sinh sẽ trở nên khó khăn, đồng thời bài học sẽ trở nên nhàm chán và nặng về lý thuyết Việc giao nhiệm vụ phỏng vấn về nhà cũng làm giảm tính tương tác giữa các học sinh Đây là một bài học thực hành trong phân môn Làm văn, nên nếu không được hướng dẫn chuẩn bị kỹ lưỡng, học sinh sẽ khó đạt được mục tiêu đề ra Nếu tổ chức dạy học như thông thường, học sinh chỉ có thể xem phỏng vấn qua truyền hình hoặc internet mà không có sự chuẩn bị cần thiết.
Kiến thức và kỹ năng phỏng vấn là rất quan trọng đối với học sinh THPT, nhưng nội dung bài học lại khô khan và thường không được đưa vào đề thi học kỳ, khiến học sinh có tâm lý xem nhẹ Do đó, giáo viên cần tìm ra phương pháp dạy học phù hợp để tạo hứng thú cho học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
Bài học “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn - Luyện tập Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” có thể được cải thiện đáng kể bằng cách áp dụng mô hình lớp học đảo ngược và công nghệ thông tin, giúp giải quyết hiệu quả các vấn đề hiện tại.
Giải pháp được đề xuất để giải quyết vấn đề
2.3.1 Rà soát điều kiện để tiến hành dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược
2.3.1.1 Điều kiện để thực hiện Để sử dụng mô hình lớp học đảo ngược có hiệu quả thì đòi hỏi giáo viên phải thành thạo về công nghệ thông tin và vững về phương pháp Mô hình này đòi hỏi GV phải là nhà sư phạm chuyên nghiệp so với lớp học truyền thống GV liên tục quan sát HS, cung cấp cho các em những phản hồi thích hợp vào đúng thời điểm cần thiết, đánh giá kết quả làm việc của HS GV kết nối mỗi thành viên trong lớp để nâng cao việc học tập Điều kiện cần có đối với học sinh là có các thiết bị phục vụ học tập Cụ thể, đó là điện thoại thông minh hoặc máy tính có kết nối internet Đây được xem là trở ngại đầu tiên và là trở ngại lớn nhất đối với HS bởi vì không phải tất cả gia đình các em đều có cơ sở hạ tầng về truyền thông đồng đều Nhiều HS khó khăn không có máy tính, điện thoại thông minh và mạng internet để lấy bài giảng của GV
Dựa trên các điều kiện đã nêu, tôi nhận thấy mình có khả năng thực hiện bài giảng “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn - Luyện tập phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” theo mô hình lớp học đảo ngược cho lớp 11 B3 tại trường THPT Thường Xuân 2.
Do tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp vào cuối năm 2021, nhà trường đã chuẩn bị phương án chuyển từ học trực tiếp sang học trực tuyến Giáo viên chủ nhiệm đã rà soát thông tin học sinh và kết quả cho thấy 89% học sinh toàn trường đủ điều kiện học trực tuyến với thiết bị kết nối Đặc biệt, lớp 11 B3 có 42/43 học sinh đủ điều kiện, chiếm 97,7% Một học sinh không có thiết bị được giáo viên hướng dẫn sang học cùng bạn gần nhà.
2.3.1.2 Chuẩn bị của giáo viên và học sinh a Chuẩn bị của giáo viên
Giáo viên cần xác định rõ mục tiêu bài học, bao gồm các kiến thức chuẩn của môn Ngữ văn, để kết nối và mở rộng kiến thức liên quan đến các bộ môn khác Trong giờ thực hành Làm văn, giáo viên phải hướng dẫn học sinh áp dụng lý thuyết đã học vào thực tiễn, giúp học sinh chuyển từ giai đoạn "biết" sang "làm" một cách thuần thục.
Giáo viên cần xây dựng bảng mô tả các mức độ đánh giá bài học, bao gồm 4 mức: Nhận biết, Thông hiểu, Vận dụng thấp và Vận dụng cao, theo cả trục dọc và trục ngang Bảng này sẽ làm cơ sở quan trọng để đánh giá năng lực học sinh một cách hiệu quả.
- Giáo viên phải xác định được ý nghĩa của bài học trước khi tổ chức dạy học theo mô hình lớp học đảo ngược;
Giáo viên phải chuẩn bị học liệu, thiết bị dạy học, cụ thể:
+ Video về các nội dung, vấn đề liên quan.
+ Giáo án word, giáo án điện tử, video bài giảng.
+ Bản kế hoạch phân công, tổ chức nhiệm vụ cho học sinh.
+ Phiếu học tập để học sinh thảo luận nhóm.
Giáo viên cần hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài tại nhà bằng cách cho phép các em tự chọn đề tài thảo luận nhóm Học sinh cũng nên chuẩn bị bài phỏng vấn và luyện tập trả lời phỏng vấn để có thể trình bày một cách tự tin trước lớp.
- Chuẩn bị điện thoại thông minh hoặc máy tính có kết nối mạng internet
- Thực hiện các nhiệm vụ mà giáo viên giao
- Chuẩn bị tài liệu báo cáo theo các nhóm.
2.3.2 Tổ chức dạy học bài “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn - Luyện tập phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” theo mô hình lớp học đảo ngược
2.3.2.1 Trước giờ học trên lớp: Soạn bài giảng, tìm tài liệu và gửi bài giảng, tài liệu cho học sinh
Mô hình lớp học đảo ngược đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước giờ lên lớp, điều này quyết định đến thành công của bài học Để triển khai hiệu quả mô hình này, giáo viên và học sinh cần thực hiện một số hoạt động nhất định.
* Hoạt động của giáo viên
Soạn bài và tạo video giảng dạy, sau đó đưa lên hệ thống quản lý học tập trực tuyến của lớp Bài giảng cần được gửi cho học sinh ít nhất một tuần trước để các em có thời gian học tập và nghiên cứu.
Học sinh được yêu cầu tìm hiểu bài học, trong đó tôi đã xây dựng video để cung cấp kiến thức về phỏng vấn và cách trả lời phỏng vấn trong tiết học đầu tiên.
Trước khi tiến hành phỏng vấn, giáo viên nên gửi tài liệu tham khảo cho học sinh, bao gồm các bài viết từ báo chí và internet về yêu cầu và kỹ năng cần thiết khi thực hiện phỏng vấn Ngoài ra, việc lựa chọn một số cuộc phỏng vấn tiêu biểu từ truyền hình và báo chí cũng giúp học sinh có thêm nguồn tư liệu để tham khảo và chuẩn bị tốt hơn.
- Giao nhiệm vụ cho học sinh:
+ Đọc bài học trong sách giáo khoa
+ Vào lớp học trực tuyến để xem trước video bài giảng và các tài liệu tham khảo
+ Tóm tắt các ý chính, ghi chép những nội dung quan trọng của bài giảng online
Chia sẻ ý kiến và câu hỏi của bạn trên mục thảo luận của lớp học trực tuyến để tăng cường sự tương tác Mỗi nhóm sẽ được giao nhiệm vụ tìm hiểu một cuộc phỏng vấn mẫu sau khi hoàn thành bài học qua video, nhằm phân tích những điểm mạnh, điểm yếu và những bài học rút ra từ cuộc phỏng vấn đó.
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài học tại nhà bằng cách cho phép các em tự chọn đề tài thảo luận nhóm Học sinh sẽ chuẩn bị cho bài phỏng vấn và thực hiện các cuộc phỏng vấn giả định, có thể là phỏng vấn người nổi tiếng như diễn viên, ca sĩ, cầu thủ bóng đá, doanh nhân thành đạt, hoặc nhà văn, nhà thơ Ngoài ra, các em cũng có thể phỏng vấn thầy cô giáo và bạn bè về những vấn đề đang được giới trẻ quan tâm.
GV chỉ gợi ý các chủ đề, còn việc lựa chọn là của học sinh
* Hoạt động của học sinh:
- Xem, nghiên cứu bài giảng, tài liệu ở nhà
- Hoàn thành các nhiệm vụ học tập được giao
Học sinh trong lớp được chia thành 4 nhóm, mỗi nhóm có một kênh giao tiếp riêng trên Zalo hoặc Facebook Qua nền tảng mạng xã hội, các thành viên có thể lên kế hoạch, sắp xếp thời gian để thảo luận về nhiệm vụ học tập Nhóm sẽ thống nhất chủ đề phỏng vấn, phân công công việc cho từng thành viên và cùng nhau chuẩn bị cho cuộc phỏng vấn.
Giáo viên định hướng cho học sinh trong việc phân chia nhiệm vụ trong nhóm như sau:
Học sinh có năng lực học tập trung bình và yếu thường cần hỗ trợ qua các bài phỏng vấn và trả lời phỏng vấn trên báo chí, truyền hình Họ cũng có thể tham gia vào việc tìm kiếm thông tin trên internet để cải thiện kiến thức và kỹ năng học tập của mình.
Học sinh có năng lực học tập khá: tham gia tìm kiếm thông tin trên mạng internet, tóm tắt các nội dung tìm kiếm được.
Học sinh có năng lực học tập tốt: Tập hợp, tóm tắt, chắt lọc và chỉnh sửa các thông tin tìm kiếm được.
Học sinh có năng lực ngôn ngữ tốt, tự tin trước đám đông: Tiến hành phỏng vấn và trả lời phỏng vấn.
2.3.2.2 Tổ chức học tại lớp
Bước 1: Khái quát kiến thức của bài học phỏng vấn và trả lời phỏng vấn và nhận xét đánh giá việc tự học của học sinh.
Học sinh đã chuẩn bị bài học tại nhà thông qua video và tài liệu từ giáo viên Trên lớp, giáo viên chỉ cần khoảng 20 phút để đánh giá việc tự học, hệ thống lại kiến thức, kiểm tra mức độ hiểu bài và giải đáp thắc mắc cho học sinh.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Việc áp dụng mô hình lớp học đảo ngược kết hợp với công nghệ thông tin trong giảng dạy bài “Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn – Luyện tập phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” tại lớp 11 B3 đã mang lại hiệu quả tích cực Học sinh trở nên chủ động và tích cực hơn trong giờ học, tiếp thu kiến thức tốt hơn mà không cảm thấy gò bó hay nặng nề về lý thuyết Các em hứng thú khi nhập vai MC, nhà tuyển dụng, hay nhân vật nổi tiếng, giúp nâng cao khả năng giao tiếp, sự tự tin và kỹ năng làm việc nhóm Đặc biệt, mô hình này cũng giúp học sinh cải thiện khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thiết bị điện tử để trao đổi, thảo luận, tìm kiếm tài liệu và tạo ra các sản phẩm công nghệ như văn bản điện tử và video.
Sau khi dạy học thực nghiệm, tôi nhận thấy một số vấn đề sau:
Học sinh ở lớp đối chứng thiếu sự chuẩn bị bài trước, dẫn đến việc tiếp thu kiến thức chủ yếu từ giáo viên, tạo ra không khí học tập thụ động Ngược lại, lớp thực nghiệm cho thấy học sinh đã chuẩn bị kỹ lưỡng, học tập sôi nổi và chủ động, với không khí lớp học giống như một tòa soạn báo Những nhiệm vụ được giao trước tiết học được hoàn thành nhanh chóng, thể hiện trách nhiệm và hứng thú của học sinh Để đánh giá mức độ tiếp thu bài học, tôi đã thiết kế một đề kiểm tra nhỏ và tiến hành kiểm tra nhanh trong 10 phút Kết quả thu được cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa hai lớp học.
Bảng kết quả kiểm tra học sinh
Lớp Sĩ số Điểm số
Trong tiết “Luyện tập Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn”, học sinh được yêu cầu áp dụng kiến thức để thực hiện các cuộc phỏng vấn tại lớp Kết quả cho thấy, lớp đối chứng gặp khó khăn do thiếu chuẩn bị, dẫn đến việc phân công công việc không hiệu quả và chỉ có 2 nhóm hoàn thành bài phỏng vấn, nhưng vẫn thiếu tự tin và hấp dẫn Ngược lại, lớp thực nghiệm, nhờ vào sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hướng dẫn từ giáo viên, cả 4 nhóm đều hoàn thành tốt nhiệm vụ phỏng vấn và trả lời phỏng vấn.
Nhóm 1: Phỏng vấn ca sĩ Anh Thơ (phỏng vấn đóng vai giả định)
Nhóm 2: Phỏng vấn học sinh trong lớp về vấn đề: Tình bạn, tình yêu tuổi học đường
Nhóm 3: Phỏng vấn cầu thủ bóng đá Quang Hải ((phỏng vấn đóng vai giả định).
Nhóm 4: Phỏng vấn học sinh trong lớp về vấn đề: Lợi ích của việc học môn Ngữ văn
Các bài phỏng vấn đạt chất lượng cao trong không khí lớp học thoải mái, nơi học sinh thể hiện sự hứng thú và tập trung Các em đã tự tin hóa thân thành MC, phóng viên, và người nổi tiếng, cho thấy năng khiếu đặc biệt qua các cuộc phỏng vấn Người phỏng vấn linh hoạt và mềm dẻo trong cách hỏi, trong khi người trả lời tập trung vào trọng tâm, sử dụng từ ngữ khéo léo và hóm hỉnh, tạo nên sự hấp dẫn cho cuộc trò chuyện Cả hai bên đều biết vận dụng yếu tố phi ngôn ngữ như ánh mắt và cử chỉ để nâng cao hiệu quả giao tiếp.
Mô hình lớp học đảo ngược là phương pháp dạy học hiệu quả, phù hợp với nội dung bài học Việc áp dụng mô hình này trong giảng dạy giúp nâng cao hiệu quả học tập và tạo điều kiện cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động hơn.
“Phỏng vấn và trả lời phỏng vấn” là một phương pháp dạy học dựa trên cơ sở khoa học và thực nghiệm, nhằm định hướng cho việc áp dụng các nguyên tắc và biện pháp trong giảng dạy môn Ngữ văn Tôi hy vọng sáng kiến này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học Ngữ văn tại trường THPT Thường Xuân 2 và trong các trường phổ thông nói chung.
