NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức công bố kì thi THPT Quốc gia với nhiều điểm mới, tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29-NQTW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Những thay đổi này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội.
Năm 2017, môn Giáo dục công dân (GDCD) đã được đưa vào hình thức thi tổ hợp xã hội theo Thông tư 04/2017-BGDĐT Môn học này không chỉ cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông cơ bản mà còn giúp hình thành thế giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng Học sinh được trang bị kiến thức về triết học, đạo đức, kinh tế, chính sách xã hội và giáo dục pháp luật, đặc biệt trong chương trình lớp 12 Qua đó, GDCD góp phần phát triển phẩm chất, năng lực và tình cảm, giúp học sinh trở thành công dân tốt cho xã hội.
Về tư tưởng: Có tư tưởng và lập trường vững vàng , đúng đắn, có ý thức tự chủ, độc lập trong quan hệ giao tiếp.
Về tình cảm, đạo đức: Có lòng khoan dung , độ lượng, tương thân, tương ái, có lòng tin yêu vào con người.
Về kĩ năng: Học sinh có kĩ năng ứng xử khôn khéo, năng động, hòa nhập.
Việc trang bị kiến thức pháp luật cho học sinh lớp 12 không chỉ giúp các em hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của công dân mà còn góp phần xây dựng một con người mới phát triển toàn diện về trí tuệ, nhân cách và đạo đức Khi có kiến thức cơ bản về pháp luật, các em sẽ biết cách tự bảo vệ quyền lợi của mình và trở thành những công dân có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.
Nhiều trường cao đẳng và đại học hiện nay đã đưa môn Giáo dục Công dân vào danh sách xét tuyển cho các khối thi như C14, C19, C20, D66, tạo động lực cho giáo viên và học sinh nỗ lực nâng cao vai trò và chất lượng của môn học này.
Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Trường THPT Cầm Bá Thước là một trong những trường lớn tại khu vực miền núi tỉnh Thanh Hoá, nổi bật với bề dày lịch sử trong công tác dạy và học.
Trường THPT Cầm Bá Thước, với 60 năm hình thành và phát triển, là ngôi trường lớn nhất huyện Thường Xuân, nằm ở trung tâm kinh tế, chính trị và văn hóa Trường có cơ sở vật chất đầy đủ, hỗ trợ việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy Đa số học sinh tại đây yêu thích môn GDCD và quyết tâm chọn tổ hợp xã hội Qua các kỳ thi tốt nghiệp THPT từ 2017 đến 2022, có 8/10 lớp của trường lựa chọn tổ hợp này.
Nhóm giáo viên Giáo dục Công dân có trình độ chuẩn và đam mê nghề nghiệp, luôn nhiệt huyết trong việc hình thành nhân cách và giáo dục tri thức, đạo đức cho học sinh Tất cả giáo viên đều tích cực tự học để nâng cao trình độ chuyên môn của mình.
Sự phát triển của công nghệ thông tin và Internet đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc tìm kiếm và tiếp cận tài liệu, góp phần nâng cao hiệu quả trong quá trình dạy và học.
Ban chuyên môn nhà trường đã lập kế hoạch ôn tập sớm và lịch khảo sát định kỳ cho khối 12 Đồng thời, ban cũng linh hoạt tham khảo tài liệu và đề thi khảo sát từ các trường khác trong tỉnh, nhằm động viên và hỗ trợ giáo viên trong việc tìm kiếm tài liệu phục vụ cho công tác ôn thi.
Mặc dù có những thuận lợi cơ bản, nhưng do đặc thù của trường THPT ở huyện miền núi, phần lớn học sinh phải sống xa nhà và ở trọ, dẫn đến sự quan tâm và theo dõi của phụ huynh đối với học sinh chưa thường xuyên và hiệu quả.
Tài liệu tham khảo đặc thù dành cho bộ môn chưa nhiều, chưa phong phú, chưa phổ biến như các môn học khác
Chương trình lớp 12 tập trung chủ yếu vào pháp luật, với các bài học thường dài và khó hiểu, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống Hầu hết học sinh đều thiếu kiến thức và hiểu biết về pháp luật, trong khi thời gian lên lớp chỉ có 1 tiết mỗi tuần, dẫn đến việc khó tiếp thu nội dung.
Quan niệm xã hội về môn học này còn lệch lạc, khiến phụ huynh và học sinh thường coi đây là môn học phụ và không chú trọng Điều này dẫn đến tư tưởng chủ quan, lười biếng và thiếu động lực trong học tập Hơn nữa, hầu hết học sinh ở các lớp thi tổ hợp xã hội có học lực trung bình, chủ yếu chỉ tập trung vào việc thi tốt nghiệp, do đó quyết tâm học tập chưa cao.
Số liệu khảo sát trước khi áp dụng kinh nghiệm ôn thi tại các lớp tôi được phân công ở học kì 1 năm học 2021- 2022.
Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
SL % SL % SL % SL % SL %
Qua số liệu trên ta thấy :
Chất lượng học sinh hiện tại chưa đạt yêu cầu, với số lượng học sinh khá giỏi còn hạn chế Phần lớn học sinh chỉ đạt mức trung bình hoặc yếu, điều này tạo ra khó khăn trong quá trình ôn tập và nâng cao kiến thức cho các em.
Trong quá trình ôn thi, giáo viên cần linh hoạt để đối phó với những thuận lợi và khó khăn trong giảng dạy Dựa trên kinh nghiệm dạy học và ôn thi tốt nghiệp, tôi xin chia sẻ một số phương pháp hiệu quả để hướng dẫn học sinh ôn thi Tốt nghiệp THPT môn GDCD lớp 12, đặc biệt qua bài 2 “Thực hiện pháp luật” tại trường THPT Cầm Bá Thước Tài liệu này sẽ là nguồn thông tin hữu ích cho giáo viên trong việc áp dụng vào các bài ôn tập khác của chương trình GDCD 12.
Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh ôn thi Tốt nghiệp THPT môn
2.3.1 Những yêu cầu cơ bản đối với giáo viên và học sinh khi ôn thi tốt nghiệp THPT môn GDCD lớp 12.
Trong những năm qua, học sinh trường THPT Cầm Bá Thước thể hiện sự yêu thích đối với môn GDCD và quyết định chọn tổ hợp xã hội, với 8/10 lớp tham gia trong các kỳ thi Tốt nghiệp THPT từ năm 2017 đến 2022 Đối tượng chủ yếu là học sinh từ các lớp cơ bản, có lực học trung bình, trong đó chỉ một số ít từ lớp C hoặc D thi để xét đại học Để đạt kết quả tốt, cả giáo viên và học sinh cần đáp ứng các yêu cầu cơ bản.
Để đảm bảo hiệu quả giảng dạy, giáo viên cần nắm vững kiến thức và kỹ năng của bộ môn cùng với các văn bản pháp luật liên quan đến chương trình học Việc sử dụng sách giáo khoa hiện hành làm tài liệu chuẩn chính cũng là điều cần thiết để đảm bảo tính chính xác và đồng bộ trong quá trình giảng dạy.
Để đạt hiệu quả cao trong việc ôn tập, cần bám sát vào đề minh họa của Bộ GD & ĐT hàng năm, phân tích kỹ lưỡng đề thi, tìm ra những điểm mới, đồng thời xác định đúng cấu trúc, nội dung và các cấp độ nhận thức cần thiết.
Dựa trên kế hoạch ôn thi Tốt nghiệp chung của nhà trường, giáo viên sẽ xây dựng kế hoạch ôn thi và khung chương trình phù hợp Việc chuẩn bị nội dung kỹ lưỡng trước khi lên lớp là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả trong quá trình ôn tập.
GV có thể khai thác hiệu quả các nguồn tài liệu trực tuyến như thi247.com hoặc thuvienhoclieu.com để tìm kiếm tài liệu ôn tập phong phú Bên cạnh đó, việc tham khảo đề thi của các sở và trường bạn cũng giúp tăng thêm nguồn tài liệu quý giá Đặc biệt, GV còn có thể ứng dụng công nghệ thông tin để trộn đề và chấm bài tự động, giúp tăng hiệu quả công việc và độ chính xác cao.
Thường xuyên kiểm tra và đánh giá học sinh theo tinh thần đổi mới là rất quan trọng Việc đa dạng hóa các hình thức kiểm tra và đánh giá giúp phân loại đối tượng học sinh hiệu quả hơn, từ đó áp dụng phương pháp dạy học phù hợp nhất cho từng nhóm học sinh.
Có đầy đủ sách giáo khoa và các đồ dùng học tập cần thiết phục vụ cho việc học.
Có tinh thần, ý thức tự giác trong học tập và hợp tác với giáo viên.
Thường xuyên cập nhật thông tin liên quan đến thi cử, nội dung chương trình thi, các tài liệu mà GV hướng đẫn thông qua các trang Wed.
2.3.2 Xây dựng các nguyên tắc ôn thi
Trong quá trình ôn thi, tôi đã xác định một số nguyên tắc cơ bản, trong đó quan trọng nhất là đảm bảo nội dung chương trình dạy học không bị cắt xén Để thực hiện điều này, giáo viên cần nắm vững và bám sát chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình lớp 12 cùng với những nội dung giảm tải mới nhất từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là công văn 3280 BDGĐT-GDTrH ngày 27 tháng 8 năm 2020.
Thứ hai: Xây dựng bầu không khí học tập tích cực, thân thiện.
Để đạt được hiệu quả trong giảng dạy, giáo viên cần hiểu rõ tâm lý học sinh, thể hiện thái độ thân thiện và gần gũi, tránh gây áp lực và căng thẳng Việc học nên được thực hiện một cách từ từ, bền bỉ Tôi luôn lập nhóm Zalo riêng cho từng lớp để thuận tiện trong việc trao đổi, động viên và chia sẻ tài liệu với các em.
Để đảm bảo học sinh tiếp thu kiến thức ở bốn mức độ: Nhận biết, Thông hiểu, Vận dụng và Vận dụng cao, giáo viên cần nắm vững nội dung bài học và các cấp độ nhận thức Điều này yêu cầu giáo viên đưa ra dẫn chứng phù hợp và xây dựng hệ thống câu hỏi tương ứng với từng cấp độ nhận thức.
Để đạt hiệu quả trong giảng dạy, giáo viên cần lựa chọn phương pháp và nội dung phù hợp với từng đối tượng học sinh Việc này yêu cầu giáo viên phải theo dõi sát sao quá trình giảng dạy và thực hiện kiểm tra đánh giá để phân loại học sinh Từ đó, giáo viên có thể điều chỉnh nội dung và phương pháp ôn thi cho phù hợp hơn với nhu cầu của học sinh.
2.3.3 Các kinh nghiệm ôn thi cụ thể được rút ra qua bài 2 “ Thực hiện pháp luật”.
2.3.3.1 Hệ thống hóa kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài.
Giáo viên cần nghiên cứu kỹ đề minh họa của Bộ Giáo dục để xác định cấu trúc, cấp độ nhận thức và nội dung trọng tâm Qua nhiều năm ôn thi, tôi nhận thấy rằng 90% nội dung đề minh họa tập trung vào chương trình lớp 12 (từ bài 1 đến bài 9), chủ yếu vào các bài 2, 4, 6, 7, 8, trong khi các bài khác có nội dung ít hơn Chương trình lớp 11 chỉ chiếm 10% (từ bài 1 đến bài 5) Bài số 2 “Thực hiện pháp luật” là một trong những bài trọng tâm nhất trong chương trình GDCD 12, với nội dung dài, kiến thức rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống, yêu cầu học sinh vận dụng lý thuyết vào thực tiễn.
Qua nghiên cứu các đề minh họa qua các năm, tôi nhận thấy rằng số lượng câu hỏi trong bài số 2 không phải là ngẫu nhiên mà có sự tăng cường rõ rệt trong đề thi.
Bảng số liệu cho thấy số lượng câu hỏi của bài 2 trong đề minh họa của Bộ giáo dục Thông tin này cung cấp cái nhìn tổng quan về cấu trúc và nội dung của bài 2, giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho kỳ thi Việc nắm rõ số câu hỏi sẽ hỗ trợ trong việc phân bổ thời gian ôn tập hiệu quả.
Trong việc hệ thống hóa kiến thức cơ bản, giáo viên có thể áp dụng phương pháp giao nhiệm vụ cho học sinh, phân công từng tổ đảm nhận một nội dung cụ thể Sau đó, giáo viên sẽ gọi ngẫu nhiên một thành viên trong các tổ để trình bày, giúp tăng cường sự tham gia và củng cố kiến thức cho học sinh.
Tổ 1: Khái niệm thực hiện pháp luật, các hình thức thực hiện pháp luật? Ví dụ?
Tổ 2: Vi phạm pháp luật là gì? Các dấu hiệu cơ bản của vi phạm pháp luật?
Tổ 3: Trách nhiệm pháp lí và mục đích của trách nhiệm pháp lí?
Tổ 4: Các loại vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lí?
Sau khi học sinh trình bày, giáo viên sẽ nhận xét và bổ sung, tập trung vào các hình thức thực hiện pháp luật Giáo viên cần nhấn mạnh sự khác biệt giữa bốn hình thức này, đồng thời phân tích các loại vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý tương ứng Để hiểu rõ hơn, học sinh có thể tham khảo nội dung trong giáo án ôn tập trang 9.
2.3.3.2 Khái quát hóa kiến thức bằng sơ đồ tư duy.
Hiệu quả của Sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục với của bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Sau khi triển khai các biện pháp nghiên cứu trong giảng dạy và ôn tập cho học sinh lớp 12 tại trường THPT Cầm Bá Thước, chúng tôi đã đạt được những kết quả tích cực và đáng khích lệ.
Tạo không khí học tập vui vẻ và phấn khởi giúp học sinh phát huy tính chủ động và tích cực, nâng cao ý thức tự giác trong giờ học Học sinh đã chuyển từ việc học tập thụ động sang chủ động, biết vận dụng kiến thức từ sách vở vào thực tế Kết quả này được thể hiện rõ qua sự tiến bộ trong điểm số của các em trong các lần khảo sát.
+ Nhiều học sinh được tham gia vào phần trình bày kết quả, nhất là nhóm học sinh yếu nên các em có sự chuyển biến, tiến bộ rõ rệt.
Học sinh có khả năng tiếp thu kiến thức nhanh chóng và hiệu quả, giúp họ ghi nhớ lâu dài những gì đã học Điều này không chỉ giúp các em hiểu bài học một cách chắc chắn mà còn biết cách áp dụng kiến thức vào thực tiễn để giải quyết các tình huống khác nhau.
Bảng 2: Bảng số liệu khảo sát ở các lớp sau khi áp dụng kinh nghiệm
Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém
SL % SL % SL % SL % SL %
Giáo viên đã đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi nhận thức về việc sử dụng linh hoạt các phương pháp giảng dạy, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục và nhu cầu của học sinh Điều này giúp tạo ra mối quan hệ gần gũi, thân thiện giữa thầy cô và học sinh.
Môn Giáo dục công dân (GDCD) cùng với các môn xã hội đã trở thành yếu tố quan trọng giúp nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường, đồng thời góp phần tăng tỷ lệ đậu tốt nghiệp THPT cho học sinh.
Bảng 3: Bảng kết quả thi Tốt nghiệp môn GDCD 12 các năm của trường THPT Cầm Bá Thước so với Tỉnh và Cả nước.
Năm học Điểm TBC toàn
Trường Điểm TBC toàn Tỉnh Điểm TBC
Kết quả thi Tốt nghiệp môn GDCD của Trường Cầm Bá Thước nổi bật với điểm số cao hơn mức trung bình của Tỉnh Thanh Hóa và toàn quốc Trong năm học 2020-2021, trường có 37 học sinh đạt điểm 10, đứng thứ 4 trong toàn tỉnh về số lượng học sinh đạt điểm tối đa, cùng với nhiều học sinh đạt 9,75 Những thành tích này rõ ràng minh chứng cho hiệu quả của các phương pháp giảng dạy mà tôi đã áp dụng.
Phiếu khảo sát: 8 GV dạy GDCD Kết quả khảo sát về tính cấp thiết, tính khả thi của SKKN.
Tính cấp thiết (%) Mức độ khả thi
Khả thi Không khả thi
2.3.1 Những yêu cầu cơ bản đối với giáo viên và học sinh khi ôn thi tốt nghiệp môn GDCD lớp 12.
2 2.3.2 Xây dựng các nguyên tắc ôn thi 97,3% 2,7% 0 100% 0
2.3.3 Các kinh nghiệm ôn thi cụ thể cho học sinh qua bài 2.
2.3.3.1 Hệ thống hóa kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài.
2.3.3.2 Khái quát hóa kiến thức bằng sơ đồ tư duy.
2.3.3.3 Xây dựng hệ thống câu hỏi ôn tập.
2.3.3.4 Nâng cao kĩ năng làm bài thi cho học sinh.
Qua đó ta thấy kết quả trả lời của các đối tượng như sau:
- Về tính cần thiết của các biện pháp
Nội dung trả lời: “không cần thiết” là không có phiếu nào.
Nội dung trả lời: “Cần thiết” và “Rất cần thiết” là trên 95%.
Tính cấp thiết của các giải pháp nâng cao chất lượng ôn thi tốt nghiệp môn Giáo dục công dân lớp 12, đặc biệt qua bài số 2 "Thực hiện pháp luật", là điều không thể thiếu.
- Về tính khả thi của các biện pháp.
100% CBGV cho rằng các giải pháp trên là khả thi
