Mục đích nghiên cứu
Để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở tiểu học, cần đề xuất một số biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh lớp 4 Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, khuyến khích học sinh tham gia thảo luận và làm việc nhóm sẽ giúp các em phát triển tư duy phản biện Đồng thời, giáo viên nên thiết kế các bài tập thực tiễn, liên quan đến cuộc sống hàng ngày, nhằm kích thích sự sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh Hơn nữa, việc sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy cũng là một yếu tố quan trọng, giúp tạo ra môi trường học tập sinh động và hấp dẫn hơn.
Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Nghiên cứu được cơ sở lí luận về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cùng với chương trình môn Toán lớp 4
Đánh giá thực trạng giáo dục hiện nay cho thấy việc hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 4 đang gặp nhiều thách thức Cần có những phương pháp giảng dạy đổi mới nhằm khuyến khích sự sáng tạo và khả năng tư duy phản biện của học sinh Việc áp dụng các hoạt động học tập tích cực sẽ giúp học sinh lớp 4 phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề hiệu quả hơn Hơn nữa, việc đào tạo giáo viên cũng cần được chú trọng để họ có thể truyền đạt kiến thức một cách sinh động và hấp dẫn.
3.3 Đề xuất một số biện pháp năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 4
Để đánh giá tính hiệu quả và khả thi của các biện pháp nâng cao năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học môn Toán cho học sinh lớp 4, cần tổ chức thực nghiệm cụ thể Qua đó, các phương pháp giảng dạy sẽ được áp dụng và theo dõi để xác định mức độ cải thiện trong khả năng tư duy và giải quyết vấn đề của học sinh Việc này không chỉ giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy học mà còn nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán cho học sinh lớp 4.
Giả thiết khoa học
Dựa trên lý luận và thực tiễn, việc đề xuất các biện pháp sư phạm hiệu quả trong dạy học toán lớp 4 không chỉ giúp phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sự sáng tạo của học sinh, mà còn nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán tại trường tiểu học.
Phương pháp nghiên cứu
6.1 Phương pháp nghiên cứu lí luận
6.2 Phương pháp điều tra, khảo sát
6.3 Phương pháp thực nghiệm xin ý kiến chuyên gia
Đóng góp mới của đề tài
Luận văn này đóng vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt là trong việc phát triển năng lực nói chung và NLGQVĐ&ST Đây là kết quả của nghiên cứu tiên phong, nhằm triển khai và tổ chức dạy học hiệu quả cho các trường tiểu học trong bối cảnh thực hiện Chương trình GDPT năm 2018.
Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài được bố cục thành 5 chương như sau:
TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Lịch sử nghiên cứu vấn đề của đề tài
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học
1.2.1 Về đặc điểm quá trình nhận thức của HSTH
1.2.2 Về đặc điểm nhân cách của HSTH
Mục tiêu và vai trò dạy học môn Toán ở tiểu học
1.3.1 Mục tiêu dạy học môn Toán ở tiểu học
1.3.2 Vai trò dạy học môn Toán ở tiểu học
Cấu trúc nội dung chương trình môn Toán lớp 4
1.5 Một số phương pháp và dạy học tích cực trong dạy học toán ở tiểu học
1.5.1 Một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học toán ở tiểu học
1.5.2 Một số kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học toán ở tiểu học
1.6 Đổi mới nhiệm vụ dạy học trong các trường tiểu học hiện nay
CHƯƠNG 2: NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO
CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC
2.1.1 Khái niệm về năng lực
2.1.2 Tiếp cận năng lực trong dạy học toán
2.2 Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.1 Khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.2 Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.3 Khung đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HSTH
2.4 Phương pháp đánh giá NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HSTH
2.5 Vai trò của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho HSTH
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN
3.3.1 Nội dung khảo sát giáo viên
3.3.2 Nội dung khảo sát học sinh
3.5.1 Kết quả khảo sát giáo viên
3.5.1.1 Mức độ hiểu biết của GV về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo và quy trình dạy học phát triển NL GQVĐ&ST cho học sinh trong môn Toán 3.5.1.2 Nhận xét của GV về thực trạng giáo dục phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh trong môn Toán lớp 4
3.5.1.3 Nhận xét của GV về mức độ cần thiết của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho học sinh lớp 4
3.5.1.4 Các biện pháp kiến nghị của GV để phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho học sinh lớp 4
3.5.2 Nội dung khảo sát học sinh:
3.5.2.1 Đánh giá mức độ yêu thích của HS đối với môn Toán
3.5.2.2 Đánh giá NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HS
CHƯƠNG 4: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ
SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4
4.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
4.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
4.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
CHƯƠNG 5: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
5.4 Phân tích kết quả sau khi thực nghiệm
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề của đề tài
Xu hướng dạy học hiện nay trên thế giới tập trung vào việc phát triển năng lực cho người học, thay vì chỉ cung cấp kiến thức và kỹ năng Nhiều quốc gia trong giảng dạy toán học đã giảm bớt lý thuyết hàn lâm, tăng cường thực hành và áp dụng toán vào các tình huống thực tiễn Việc bồi dưỡng năng lực và kỹ năng trong dạy học toán luôn là mối quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu Đặc biệt, trong những năm đầu thế kỷ XXI, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã triển khai chương trình đánh giá phổ thông Quốc tế (PISA) nhằm đánh giá khả năng vận dụng tri thức của học sinh 15 tuổi trong các tình huống thực tiễn.
Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã tập trung vào việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh Điển hình là đề tài của Hoàng Thị Thanh từ Trường Đại học Tây Bắc, nghiên cứu phát triển năng lực này thông qua các bài toán hình học gắn liền với thực tiễn, đặc biệt cho học sinh trung học cơ sở miền núi phía Bắc Bên cạnh đó, Trần Thị Huế từ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cũng đã đề xuất phương pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua các bài tập trong chương nhóm Nitơ.
Hội thảo khoa học quốc tế tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã thảo luận về việc phát triển năng lực sư phạm cho giáo viên khoa học tự nhiên, trong đó có đề tài nghiên cứu thực trạng năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh trung học phổ thông miền Núi Tây Bắc Nhóm tác giả Nguyễn Thị Sửu và Nguyễn Ngọc Duy (2017) đã đưa ra các biện pháp phát triển phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
Nghiên cứu cho thấy, việc dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo đang nhận được sự quan tâm ngày càng cao từ các nhà giáo dục Tuy nhiên, nghiên cứu về phát triển năng lực này trong dạy học Toán ở tiểu học, đặc biệt là cho học sinh lớp 4, vẫn còn hạn chế Thực tế, việc dạy học Toán cho học sinh lớp 4 chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo Vì vậy, đề tài này được thực hiện nhằm góp phần hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh, từ đó nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại trường tiểu học.
1.2 Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học
1.2.1 Về đặc điểm quá trình nhận thức của HSTH
Tri giác của hệ thống hình thái (HSTH) thường mang tính chất đại thể và toàn bộ, ít chú trọng đến chi tiết Tuy nhiên, trẻ em bắt đầu phát triển khả năng phân tích và nhận diện các dấu hiệu, chi tiết nhỏ của một đối tượng Nhờ vào sự hướng dẫn từ các hoạt động nhận thức khác, tri giác của trẻ ngày càng chính xác và phong phú hơn theo thời gian.
Trẻ mới đến trường thường có tư duy cụ thể và hình thức, chủ yếu dựa vào những đặc điểm bên ngoài Tuy nhiên, thông qua hoạt động học tập, tư duy của trẻ sẽ dần trở nên khái quát hơn.
Chú ý của học sinh tiểu học thường phân tán và dễ bị thu hút bởi các yếu tố trực quan, gợi cảm Điều này khiến các em thường tập trung vào hành động bên ngoài hơn là vào tư duy nội tâm.
Trí nhớ trực quan phát triển hơn trí nhớ từ ngữ logic Ghi nhớ gắn với mục đích sẽ giúp trẻ nhớ lâu hơn và chính xác hơn
Tưởng tượng của HSTH được hình thành và phát triển trong hoạt động học và các hoạt động khác của các em
Nhu cầu nhận thức của học sinh tiểu học đã tiến triển rõ rệt từ việc hiểu biết các sự vật riêng lẻ ở lớp 1 và 2, đến việc khám phá nguyên nhân, quy luật, cũng như mối quan hệ phụ thuộc giữa các hiện tượng ở lớp 3, 4 và 5.
1.2.2 Về đặc điểm nhân cách của HSTH
Tình cảm của học sinh tiểu học đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tâm lý và nhân cách của các em, kết nối nhận thức với hành động Tình cảm tích cực không chỉ kích thích sự nhận thức mà còn thúc đẩy hoạt động học tập, do đó, việc phát triển trí tuệ song song với giáo dục tình cảm là cần thiết để đảm bảo sự phát triển toàn diện Mối quan hệ với bạn học, dù là về sở thích hay hợp tác trong học tập, được các em coi trọng Tuy nhiên, ý chí của học sinh tiểu học chưa phát triển đầy đủ, khiến các em khó theo đuổi mục tiêu lâu dài và dễ mất niềm tin khi gặp thất bại Các em thường trông chờ vào sự giúp đỡ từ người khác và có xu hướng bắt chước hành động của người khác, với tính bộc phát và ngẫu nhiên thể hiện trong hành động ý chí.
Tri thức và phương pháp học của học sinh tiểu học được hình thành qua quá trình học tập, trở thành công cụ tiếp thu kiến thức khoa học ở các bậc học sau Phương pháp học không thể chỉ dựa vào khuyên răn hay trừng phạt, mà cần sự khám phá tự nhiên từ chính học sinh Hoạt động học bắt đầu xuất hiện ở lớp 1, lớp 2, và dần được hình thành rõ rệt ở lớp 3, lớp 4 Đến lớp 5, hoạt động học phát triển đầy đủ và bắt đầu định hình, hoàn thiện hơn nữa.
Elconin, Đavưđôp, và Hồ Ngọc Đại đều nhấn mạnh rằng hoạt động học là trọng tâm chính của học sinh tiểu học Tiền đề cơ sở cho hoạt động học của học sinh tiểu học phát triển từ những hoạt động vui chơi và giao lưu giữa các em.
Tóm lại, dựa trên các nghiên cứu về tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, tôi nhận định rằng hoạt động học là hoạt động chính trong hệ thống giáo dục trung học Do đó, các hoạt động học tập của học sinh cần được tích hợp theo phương pháp "chơi mà học" để nâng cao hiệu quả giáo dục.
Dạy học theo hướng STEM kết hợp với phần mềm Scratch là phương pháp phù hợp với tâm lý và lứa tuổi học sinh tiểu học Phương pháp này không chỉ tăng tính hấp dẫn trong học tập mà còn tạo niềm vui và hứng thú cho học sinh, khơi dậy sự tò mò về khoa học, kỹ thuật và công nghệ Đồng thời, nó giúp học sinh hiểu sâu hơn về các vấn đề, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
1.3 Mục tiêu và vai trò dạy học môn Toán ở tiểu học
1.3.1 Mục tiêu chung dạy học môn Toán ở tiểu học
NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO CỦA HỌC
Năng lực
2.1.1 Khái niệm về năng lực
2.1.2 Tiếp cận năng lực trong dạy học toán
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.1 Khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.2 Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
Vai trò của NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho HSTH
CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC
2.1.1 Khái niệm về năng lực
2.1.2 Tiếp cận năng lực trong dạy học toán
2.2 Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.1 Khái niệm về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.2.2 Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo
2.3 Khung đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HSTH
2.4 Phương pháp đánh giá NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HSTH
2.5 Vai trò của năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho HSTH
THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4
Nội dung khảo sát
3.3.1 Nội dung khảo sát giáo viên
3.3.2 Nội dung khảo sát học sinh
Kết quả khảo sát
3.5.1 Kết quả khảo sát giáo viên
3.5.1.1 Mức độ hiểu biết của GV về năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo và quy trình dạy học phát triển NL GQVĐ&ST cho học sinh trong môn Toán 3.5.1.2 Nhận xét của GV về thực trạng giáo dục phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh trong môn Toán lớp 4
3.5.1.3 Nhận xét của GV về mức độ cần thiết của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho học sinh lớp 4
3.5.1.4 Các biện pháp kiến nghị của GV để phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học toán cho học sinh lớp 4
3.5.2 Nội dung khảo sát học sinh:
3.5.2.1 Đánh giá mức độ yêu thích của HS đối với môn Toán
3.5.2.2 Đánh giá NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong môn Toán của HS.
Kết luận chương 3
CHƯƠNG 4: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ
SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4
4.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
4.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
4.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
CHƯƠNG 5: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
5.4 Phân tích kết quả sau khi thực nghiệm
BIỆN PHÁP SƯ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ VÀ SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 4
Nguyên tắc
4.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
4.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
4.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi
Một số biện pháp
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
4.2.1.1 Mục đích của biện pháp
4.2.1.2 Cơ sở khoa học của biện pháp
4.2.1.3 Nội dung và cách thực hiện
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
Tiểu kết chương 5
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề của đề tài
Xu hướng dạy học hiện nay trên thế giới tập trung vào việc phát triển năng lực người học, không chỉ đơn thuần cung cấp kiến thức và kỹ năng Nhiều quốc gia trong giảng dạy toán đã giảm bớt lý thuyết hàn lâm, tăng cường thực hành và ứng dụng toán học vào thực tiễn Chủ đề dạy học toán theo hướng bồi dưỡng năng lực và kỹ năng luôn thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu Đặc biệt, trong những năm đầu thế kỷ XXI, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã triển khai chương trình đánh giá phổ thông Quốc tế (PISA), nhằm đánh giá khả năng vận dụng tri thức của học sinh 15 tuổi trong việc giải quyết các tình huống thực tiễn.
Trong những năm gần đây, nghiên cứu về phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh đã trở thành một chủ đề quan trọng Các đề tài như "Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh trung học cơ sở miền núi phía Bắc thông qua các bài toán hình học gắn với thực tiễn" của tác giả Hoàng Thị Thanh từ Trường Đại học Tây Bắc, và "Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua một số bài tập chương nhóm Nitơ" của tác giả Trần Thị Huế từ Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, đã góp phần làm phong phú thêm nghiên cứu trong lĩnh vực này.
Hội thảo khoa học quốc tế tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã thảo luận về việc phát triển năng lực sư phạm cho giáo viên khoa học tự nhiên, đồng thời đề cập đến nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Thị Sửu và Nguyễn Ngọc Duy (2017) về thực trạng năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh trung học phổ thông miền Núi Tây Bắc, cùng với các biện pháp phát triển phù hợp.
Nghiên cứu cho thấy, dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo đang thu hút sự quan tâm của nhiều nhà giáo dục Tuy nhiên, việc nghiên cứu về phát triển năng lực này trong dạy học Toán ở tiểu học, đặc biệt là cho học sinh lớp 4, vẫn còn hạn chế Dạy học Toán cho học sinh lớp 4 chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo Vì vậy, tôi thực hiện đề tài này nhằm góp phần hình thành và phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh, từ đó nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại trường tiểu học.
1.2 Đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinh tiểu học
1.2.1 Về đặc điểm quá trình nhận thức của HSTH
Tri giác của trẻ em ở giai đoạn này mang tính chất tổng thể và ít chú trọng vào chi tiết Tuy nhiên, trẻ dần phát triển khả năng phân tích, cho phép tách biệt các dấu hiệu và chi tiết nhỏ của đối tượng Do đó, theo thời gian, các hoạt động tri giác của trẻ sẽ được cải thiện và chính xác hơn nhờ vào sự hướng dẫn từ các hoạt động nhận thức khác.
Trẻ mới đến trường thường có tư duy cụ thể và mang tính hình thức, chủ yếu dựa vào các đặc điểm bên ngoài Tuy nhiên, thông qua quá trình học tập, tư duy của trẻ sẽ dần trở nên khái quát hơn.
Học sinh tiểu học thường có sự chú ý phân tán và dễ bị cuốn hút bởi các yếu tố trực quan, gợi cảm Khả năng tập trung của các em chủ yếu hướng ra bên ngoài vào hành động, trong khi khả năng tự tư duy và hướng nội còn hạn chế.
Trí nhớ trực quan phát triển hơn trí nhớ từ ngữ logic Ghi nhớ gắn với mục đích sẽ giúp trẻ nhớ lâu hơn và chính xác hơn
Tưởng tượng của HSTH được hình thành và phát triển trong hoạt động học và các hoạt động khác của các em
Nhu cầu nhận thức của học sinh tiểu học đã có sự phát triển rõ rệt, bắt đầu từ việc hiểu biết các sự vật riêng lẻ ở lớp 1 và 2, cho đến việc khám phá nguyên nhân, quy luật cũng như mối quan hệ phụ thuộc giữa các hiện tượng ở lớp 3, 4 và 5.
1.2.2 Về đặc điểm nhân cách của HSTH
Tình cảm của học sinh tiểu học đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển tâm lý và nhân cách, liên kết nhận thức với hành động Tình cảm tích cực không chỉ kích thích nhận thức mà còn thúc đẩy hoạt động học tập của các em Do đó, việc phát triển trí tuệ song song với giáo dục tình cảm là cần thiết để đảm bảo sự phát triển toàn diện của học sinh Quan hệ bạn bè ở trường tiểu học được các em rất coi trọng, từ sở thích chung đến hợp tác trong học tập Tuy nhiên, ý chí của học sinh tiểu học chưa phát triển đầy đủ, khiến các em khó kiên trì theo đuổi mục tiêu và dễ mất niềm tin khi gặp thất bại Các em thường trông chờ vào sự giúp đỡ của người khác và dễ bắt chước hành động của người khác, thể hiện tính bộc phát trong hành động ý chí.
Tri thức và phương pháp học của học sinh tiểu học được hình thành qua quá trình học tập, đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu khái niệm khoa học ở các cấp học sau Cách học không chỉ đến từ sự khuyên răn hay trừng phạt, mà chủ yếu thông qua việc học sinh tự khám phá cái mới Hoạt động học bắt đầu từ lớp 1, phát triển ở lớp 2, và dần được hình thành rõ rệt ở lớp 3 và lớp 4 Đến lớp 5, hoạt động học đã phát triển đầy đủ và bắt đầu định hình một cách hoàn thiện.
Elconin, Đavưđôp, và Hồ Ngọc Đại đều nhấn mạnh rằng hoạt động học là trung tâm trong quá trình học tập của học sinh tiểu học Nền tảng cho hoạt động học của các em được hình thành từ những trải nghiệm vui chơi và giao lưu giữa các học sinh.
Tóm lại, dựa trên các kết quả nghiên cứu từ tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, tôi cho rằng hoạt động học là hoạt động chủ đạo trong hệ thống giáo dục tiểu học Do đó, các hoạt động học tập của học sinh nên được kết hợp một cách linh hoạt theo phương pháp "chơi mà học".
Dạy học theo hướng STEM kết hợp với phần mềm Scratch rất phù hợp với tâm lý và lứa tuổi của học sinh tiểu học Phương pháp này không chỉ tăng tính hấp dẫn và tạo niềm vui trong học tập mà còn kích thích sự ham tìm hiểu về khoa học, kỹ thuật và công nghệ Đồng thời, nó giúp học sinh hiểu sâu hơn về vấn đề, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
1.3 Mục tiêu và vai trò dạy học môn Toán ở tiểu học
1.3.1 Mục tiêu chung dạy học môn Toán ở tiểu học
Mục tiêu dạy học toán tiểu học là trang bị cho học sinh kiến thức và kỹ năng cơ bản, thiết thực và có hệ thống, đồng thời chú trọng đến tính hoàn chỉnh của các kiến thức này Chương trình học không chỉ bao gồm các mạch kiến thức quen thuộc mà còn giới thiệu những yếu tố thống kê có ý nghĩa trong đời sống Bên cạnh đó, việc rèn luyện khả năng diễn đạt, ứng xử và giải quyết tình huống cũng được chú trọng, nhằm phát triển tư duy toán học Phương pháp học tập được xây dựng dựa trên các hoạt động tích cực, khuyến khích sự sáng tạo của học sinh, giúp các em tự tìm ra cách học toán hiệu quả.
1.3.2 Vai trò dạy học môn Toán ở tiểu học
Trong chương trình giáo dục tiểu học, kiến thức và kỹ năng môn Toán không chỉ có ứng dụng thực tiễn trong cuộc sống mà còn rất quan trọng cho người lao động Những kiến thức này cũng hỗ trợ học sinh trong việc học tốt các môn học khác và chuẩn bị cho việc học môn Toán ở bậc trung học.
Một số kết luận và kiến nghị
1.1 Kết luận Đề tài nghiên cứu của nhóm chúng tôi đạt được những kết quả sau:
Để nâng cao hiệu quả học tập của học sinh trong hệ thống giáo dục hiện nay, cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và hiện đại Những phương pháp này không chỉ thu hút sự chú ý của học sinh mà còn tạo ra sự thích thú, giúp các em tập trung hơn trong quá trình học.
Bài viết này nhằm làm rõ cơ sở lý luận liên quan đến các khái niệm năng lực (NL), năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo (NL GQVĐ&ST) Đồng thời, chúng tôi cũng sẽ phân tích các thành tố cấu thành của NL GQVĐ&ST Cuối cùng, bài viết đề xuất một khung đánh giá năng lực GQVĐ&ST với ba mức độ: Tốt, Đạt và Cần cố gắng.
Khảo sát thực trạng vấn đề nghiên cứu tại trường Tiểu học Ngô Sĩ Liên đã được thực hiện với 100 học sinh và 10 giáo viên Kết quả cho thấy, phần lớn giáo viên đã nắm bắt thông tin về vấn đề này.
Mặc dù năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo (NL GQVĐ&ST) là quan trọng, nhưng sự hiểu biết của giáo viên (GV) về lĩnh vực này còn hạn chế và chưa chuyên sâu, dẫn đến nhầm lẫn với năng lực giải quyết vấn đề thực hành (NL GQVĐTH) Việc phát triển NL GQVĐ&ST trong dạy học Toán cho học sinh lớp 4 vẫn chưa đạt hiệu quả cao, với chỉ 60% học sinh được đánh giá ở mức đạt và tốt, trong khi 40% học sinh vẫn chưa hình thành được năng lực này trong môn Toán.
Dựa trên khảo sát thực trạng và lý luận, đề tài đã xác định ba biện pháp sư phạm hiệu quả nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh lớp 4 trong quá trình dạy học toán.
Tiến hành thực nghiệm lấy ý kiến chuyên gia thông qua việc xin ý kiến từ 10 GV dạy Toán lớp 4 trong nhà trường thông qua bảng thực nghiệm
Để hiện thực hóa các biện pháp sư phạm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo trong dạy học Toán cho học sinh lớp 4, cần nâng cao nhận thức của giáo viên và các thành phần giáo dục về tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp giáo dục.
