TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 9
1 1 Khái quát về tình hình nghiên cứu đề tài
1 1 1 Tình hình nghiên cứu lý luận về các tội xâm phạm sở hữu trí tuệ
Các nghiên cứu lý luận về tội xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) rất phong phú và đa dạng, thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau và ở các cấp độ khác nhau Những nghiên cứu này có thể được phân loại thành nhiều nhóm khác nhau.
Thứ nhất, nhóm các công trình có nội dung nghiên cứu về khái niệm, đặc điểm và các yếu tố của SHTT, quyền SHTT
In international literature, the theory of intellectual property (IP) has garnered significant attention from scholars Notably, Justin Hughes' article "The Philosophy of Intellectual Property," published in the Georgetown Law Journal, Volume 77, Issue 2 in December 1988, explores this subject Additionally, the book "Introduction to Intellectual Property Theory" further contributes to the discourse on IP.
In 1997, the World Intellectual Property Organization (WIPO) introduced the concept of "Practice," which emphasizes the importance of both theory and practical application in the realm of intellectual property Additionally, the book "The Economic Structure of Intellectual Property" by William M Landes and Richard Posner explores the economic implications and frameworks surrounding intellectual property rights.
A Posner, nhà xuất bản Belknap của Đại học Harvard năm 2003; cuốn “Intellectual property law” (tạm dịch: Luật sở hữu trí tuệ) của tác giả L Bently và B Sherman
Cuốn sách “Luật sở hữu trí tuệ: văn bản, các vụ việc và tài liệu” (tái bản lần thứ 3) của Tanya Aplin và Jennifer Davis, xuất bản bởi Đại học Oxford năm 2017, cùng với các tài liệu khác, đã thể hiện sự phức tạp và đa dạng trong quan điểm về khái niệm sở hữu trí tuệ (SHTT) Nhiều nghiên cứu đồng thuận rằng SHTT là sản phẩm của trí tuệ con người hoặc là một loại tài sản đặc biệt Các công trình này cũng chỉ ra các lý thuyết về sự hình thành và phát triển quyền SHTT, như lập luận về sự làm giàu bất chính, quyền tự nhiên theo John Locke, và mối quan hệ giữa luật và kinh tế Tại Việt Nam, những công trình nghiên cứu lý luận về SHTT đáng chú ý bao gồm “Giáo trình Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam” của Trường Đại học Luật Hà Nội và “Giáo trình Pháp luật sở hữu trí tuệ” của Khoa Luật, Đại học Huế.
TS Đoàn Đức Lương là chủ biên của cuốn "Giáo trình Luật Sở hữu trí tuệ" được xuất bản bởi nhà xuất bản Chính trị quốc gia vào năm 2012 Cuốn sách này thuộc Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội và cũng được phát hành bởi nhà xuất bản Đại học quốc gia cùng năm Ngoài ra, cuốn "Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam" cũng đóng góp vào việc nghiên cứu và hiểu biết về lĩnh vực này tại Việt Nam.
Những vấn đề lý luận và thực tiễn” của Viện Khoa học Pháp lý – Bộ Tư pháp do
PGS TS Lê Hồng Hạnh và ThS Đinh Thị Mai Phương chủ biên, nhà xuất bản
Năm 2004, nhiều công trình nghiên cứu về sở hữu trí tuệ (SHTT) đã được xuất bản, trong đó có cuốn “Đổi mới và hoàn thiện pháp luật về sở hữu trí tuệ” của TS Lê Xuân Thảo và “Bình luận về quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam” của Vụ pháp luật quốc tế Các tác phẩm này đã làm rõ các khái niệm, đặc điểm và nguyên tắc bảo hộ quyền SHTT, từ quyền tác giả đến quyền sở hữu công nghiệp Đặc biệt, “Giáo trình Luật Sở hữu trí tuệ” do TS Lê Đình Nghị và TS Vũ Thị Hải Yến biên soạn được đánh giá cao về nghiên cứu lý luận và quan điểm đa dạng về SHTT Tất cả các nghiên cứu này khẳng định quyền của chủ thể sáng tạo đối với tài sản trí tuệ mà họ tạo ra, nhấn mạnh rằng SHTT là tài sản vô hình với những đặc trưng riêng Quyền SHTT bao gồm quyền tác giả, quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng, vật nuôi Hơn nữa, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng SHTT có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội, và việc bảo hộ quyền SHTT cần cân nhắc dựa trên sự khác biệt về quan điểm lập pháp giữa các hệ thống pháp luật khác nhau.
Thứ hai, nhóm các công trình có nội dung nghiên cứu khái niệm, đặc điểm của các tội xâm phạm SHTT
Lý luận về các tội xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) không thể tách rời khỏi lý luận về tội phạm nói chung Nhiều nhà khoa học đã nghiên cứu và cho ra đời các công trình chất lượng, tiêu biểu như cuốn “Luật hình sự Việt Nam – phần chung” của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam do GS TS Võ Khánh Vinh chủ biên (2014), “Giáo trình Luật hình sự - phần chung” của Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội (2017), và “Tội phạm và cấu thành tội phạm” của GS TS Nguyễn Ngọc Hòa (2015) Những tài liệu này đóng góp quan trọng vào việc hiểu biết và nghiên cứu về tội phạm trong lĩnh vực luật hình sự.
2018; cuốn “Những vấn đề cơ bản trong khoa học Luật hình sự - Phần chung” của
GS TSKH Lê Cảm, trong tác phẩm "Đổi mới nhận thức một số vấn đề lý luận về tội phạm và cấu thành tội phạm" xuất bản bởi Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2019, đã cung cấp những quan điểm mới mẻ và sâu sắc về lý thuyết tội phạm học Cuốn sách này không chỉ làm rõ các khái niệm cơ bản mà còn phân tích sự phát triển của cấu thành tội phạm trong bối cảnh xã hội hiện đại Những luận điểm của tác giả góp phần quan trọng vào việc nâng cao nhận thức và hiểu biết về tội phạm trong hệ thống pháp luật Việt Nam.
Trần Văn Độ trong Tạp chí Nhân lực Khoa học xã hội, số 10/2020, đã trình bày những định nghĩa và đặc điểm khác nhau về tội phạm và cấu thành tội phạm, nhưng đều thống nhất rằng tội phạm mang tính nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong luật hình sự Cấu trúc của tội phạm bao gồm bốn yếu tố cơ bản: khách thể của tội phạm, mặt khách quan của tội phạm, chủ thể của tội phạm và mặt chủ quan của tội phạm.
Nghiên cứu về các tội xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, với rất ít công trình khoa học tập trung vào vấn đề này Một trong những nghiên cứu đáng chú ý là luận án tiến sĩ mang tên “Hoạt động phòng ngừa tội phạm về sở hữu trí tuệ ở Việt Nam theo chức năng của lực lượng cảnh sát nhân dân”.
Luật học của tác giả Lê Hoài Nam (2011) đã định nghĩa tội xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) dựa trên quy định của Bộ luật Hình sự 1999, cho rằng đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được thực hiện bởi người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự với mục đích kinh doanh hoặc vụ lợi, xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, nhãn hiệu hàng hóa, chỉ dẫn địa lý hoặc các đối tượng sở hữu trí tuệ khác đang được bảo hộ tại Việt Nam Định nghĩa này đã nêu rõ các dấu hiệu về nội dung, hình thức và hậu quả pháp lý của tội xâm phạm SHTT, đồng thời phân tích đặc điểm của các tội này, nhấn mạnh tính nguy hiểm cho xã hội và việc xâm phạm quyền SHTT trên quy mô thương mại Tuy nhiên, các phân tích này còn đơn giản và cần được mở rộng hơn.
Các tài liệu quốc tế đã đề cập đến khái niệm tội phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) với những định nghĩa mang tính chất pháp lý khác nhau Interpol mô tả "Tội phạm sở hữu trí tuệ" như một thuật ngữ chung để chỉ các hành vi làm giả nhãn hiệu và vi phạm bản quyền Những tội phạm này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng mà còn đe dọa sức khỏe, an toàn cộng đồng, và gây tổn thất hàng tỷ đô la cho chính phủ, đầu tư nước ngoài và quyền lợi của chủ sở hữu nhãn hiệu, bằng sáng chế và bản quyền.
Nghiên cứu về đặc điểm của tội xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) cho thấy sự kết hợp không rõ ràng giữa lý luận và luật thực định trong hầu hết các công trình Bốn yếu tố của tội xâm phạm SHTT thường được phân tích mà chưa có sự tách bạch rõ ràng Tuy nhiên, vẫn tồn tại những nghiên cứu chú trọng nhiều hơn vào lý luận, như trong các giáo trình chuyên sâu.
Luật Hình sự Việt Nam – phần các tội phạm (quyền 1)” của Trường Đại học Luật
Hà Nội, nhà xuất bản Công an nhân dân năm 2018; “Giáo trình luật hình sự Việt
Nam (phần các tội phạm)” của TS Phạm Mạnh Hùng – Trường Đại học Kiểm sát Hà
Nội dung bài viết đề cập đến các tài liệu quan trọng trong lĩnh vực luật hình sự Việt Nam, bao gồm cuốn "Luật hình sự Việt Nam – phần các tội phạm (giáo trình sau đại học)" do Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam phát hành năm 2014, dưới sự chủ biên của GS TS Võ Khánh Vinh Ngoài ra, còn có cuốn sách của Nhà xuất bản Quốc gia Hà Nội năm 2016, cung cấp kiến thức cần thiết cho sinh viên và nghiên cứu viên trong ngành luật.
TSKH Lê Cảm, chủ biên Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, đã chỉ ra rằng các tội xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) bao gồm tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan, và quyền sở hữu công nghiệp Nhiều nghiên cứu khác cũng xác định rằng tội phạm về hàng giả nằm trong nhóm tội xâm phạm SHTT, như trong cuốn "Đấu tranh với tội phạm xâm phạm SHTT – Thực trạng và giải pháp" của Hồ Thế Hòe và Lê Việt Long, xuất bản năm 2012 bởi nhà xuất bản Công an nhân dân.