BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM KHOA NGÂN HÀNG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ TRONG LIÊN KẾT GIỮA NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ CÔNG TY FINTECH Giảng viên hướng dẫn TS Phạm Phú Quốc Sinh viên thực hiện Võ Thị Ngọc Hiền MSSV 31181023684 Khóa – Hệ 44 – Chính quy Chuyên ngành Ngân hàng Thông tin liên hệ hienvo05052000gmail com – 0342228090 Niên khóa 2018 – 2022 mailto hienvo05052000gmail com ii iii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM KH.
GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI “GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ TRONG LIÊN KẾT GIỮA NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ CÔNG TY FINTECH”
Xác định vấn đề đề tài
Trong bối cảnh hiện đại, Công nghệ tài chính (Fintech) đang phát triển mạnh mẽ và thu hút sự chú ý lớn từ công chúng, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống và sự phát triển của các quốc gia, trong đó có Việt Nam Ngành Ngân hàng cũng đang có những cải tiến toàn diện về chất lượng, quy mô và sản phẩm để đáp ứng nhu cầu thị trường, hoàn thành các mục tiêu đề ra và đứng vững trước sự cạnh tranh khốc liệt.
Chất lượng cuộc sống ngày càng được nâng cao, khiến người dân chú trọng hơn đến các giao dịch nhanh chóng và thuận tiện Để đáp ứng nhu cầu này, các ngân hàng đã hợp tác chặt chẽ với các công ty Fintech, giúp khách hàng tiếp cận dịch vụ tài chính dễ dàng hơn Trong bối cảnh công nghệ bùng nổ và cạnh tranh gia tăng trong lĩnh vực tài chính, Fintech tại Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng phát triển mạnh mẽ.
Xuất phát từ vị trí tiềm năng và nhu cầu của khách hàng, việc nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng là rất quan trọng Tuy nhiên, sự hợp tác này vẫn tồn tại một số vấn đề cần giải quyết Do đó, tôi đã chọn đề tài “Giải quyết các vấn đề trong liên kết giữa ngân hàng” để tìm hiểu và đưa ra giải pháp phù hợp.
HÀNG VIỆT NAM VÀ CÔNG TY FINTECH”.
Lý do chọn đề tài
Tại Việt Nam, các công ty Fintech đang phát triển mạnh mẽ, cung cấp sản phẩm tài chính dựa trên công nghệ, tạo ra sự cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng Nhận thức được tầm quan trọng của Fintech, các ngân hàng cũng đang điều chỉnh chiến lược để cải thiện dịch vụ khách hàng, từ đó thúc đẩy sự hợp tác giữa ngân hàng và các công ty Fintech.
2 ty Fintech là cần thiết và có vai trò quan trọng đối với việc nâng cao tiện ích phục vụ khách hàng
Liên kết giữa ngân hàng và các công ty Fintech mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức Fintech, với việc ứng dụng công nghệ sáng tạo trong dịch vụ tài chính, đặt ra câu hỏi về khả năng bảo mật thông tin của ngân hàng và khách hàng Bên cạnh đó, các vấn đề pháp lý và khác biệt trong quản trị văn hóa giữa ngân hàng và Fintech cũng cần được xem xét Do đó, việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp cho sự liên kết này là cần thiết, nhằm nâng cao vị thế và hình ảnh của cả ngân hàng và Fintech tại Việt Nam.
Đối tượng và phạm vi đề tài
Đối tượng của đề tài: Ngân hàng Việt Nam và các công ty Fintech
Phạm vi của đề tài:
Về không gian: Ngân hàng Việt Nam và các công ty Fintech
Về thời gian: Từ 2016 đến năm 2021.
Phương diện tiếp cận
Phương pháp thu thập thông tin bao gồm việc tìm kiếm và tổng hợp tài liệu liên quan đến Fintech và Ngân hàng Việt Nam thông qua quá trình học tập, cũng như các nguồn tin tức trên Internet, báo chí và các bài báo cáo khoa học.
Phương pháp phân tích bao gồm việc đánh giá thông tin thu thập được nhằm đưa ra các giải pháp hiệu quả, từ đó nâng cao sự liên kết giữa Ngân hàng và các công ty Fintech.
Ý nghĩa đề tài
Bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan về những hạn chế và vấn đề trong mối liên kết giữa Ngân hàng và các công ty Fintech Cần có các giải pháp cải thiện để nâng cao khả năng hợp tác, từ đó tạo ra những tiện ích tốt hơn cho khách hàng trong tương lai Việc này không chỉ nâng cao đời sống khách hàng mà còn góp phần phát triển nền kinh tế đất nước.
TỔNG KẾT CHƯƠNG 1 Đứng trước CMCN 4.0 Ngân hàng và các tổ chức tài chính khác trong đó có
Fintech đang ngày càng trở thành yếu tố then chốt trong việc cung cấp dịch vụ tài chính cho khách hàng Bài khóa luận này sẽ phân tích xu hướng hợp tác giữa fintech và các tổ chức tài chính truyền thống, đồng thời chỉ ra những thách thức mà cả hai bên đang phải đối mặt trong quá trình liên kết Từ đó, bài viết sẽ đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện mối quan hệ này, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế đất nước.
XU HƯỚNG HỢP TÁC GIỮA NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ CÔNG TY
Tổng quan về hệ thống Ngân hàng Việt Nam và công ty Fintech
2.1.1 Tổng quan về hệ thống Ngân hàng Việt Nam
Sau 70 năm hình thành và phát triển, ngành Ngân hàng Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn đổi mới, hiện nay hệ thống ngân hàng thương mại bao gồm 4 ngân hàng nhà nước, 31 ngân hàng cổ phần, 9 ngân hàng 100% vốn nước ngoài và 2 ngân hàng liên doanh.
Ngành Ngân hàng Việt Nam đang nỗ lực nâng cao vị thế và duy trì niềm tin vững chắc trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân Với lịch sử phát triển mạnh mẽ, hệ thống Ngân hàng luôn tích cực đổi mới để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế Đóng vai trò huyết mạch của nền kinh tế, ngành Ngân hàng không chỉ là trụ cột mà còn là niềm tự hào trong công cuộc bảo vệ và phát triển đất nước.
Trong bối cảnh hiện nay, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và hệ thống ngân hàng đang đối mặt với nhiều vướng mắc và trách nhiệm cần giải quyết Một trong những thách thức lớn nhất là sự chuyển mình của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, đặc biệt là việc áp dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo Sự phát triển này mang lại nhiều cơ hội, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro trong việc ứng dụng công nghệ cho các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng.
2.1.2 Tổng quan về công ty Fintech
Công nghệ tài chính, hay còn gọi là Fintech, là một xu hướng nổi bật thu hút sự chú ý của nhiều start-up và các nhà đầu tư, cũng như sự quan tâm từ Chính phủ và cơ quan quản lý trên toàn cầu.
Mục tiêu chính của Fintech hiện nay là đổi mới công nghệ để phục vụ phân khúc khách hàng cá nhân, thay thế các kênh truyền thống bằng kênh điện tử trực tuyến, đồng thời giảm chi phí và nâng cao trải nghiệm tiện ích cho khách hàng.
Ngành Tài chính, đặc biệt là lĩnh vực Ngân hàng, đang trải qua những thay đổi mạnh mẽ do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ Sự chuyển mình này không chỉ ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của các ngân hàng mà còn định hình lại mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng.
Fintech là lĩnh vực kết hợp giữa công nghệ và dịch vụ tài chính, nơi các công ty Fintech đã khai thác sức mạnh công nghệ để cải tiến và đổi mới các sản phẩm dịch vụ truyền thống Sự giao thoa này đã mang đến cho khách hàng những trải nghiệm hoàn toàn mới và đột phá trong việc sử dụng dịch vụ tài chính.
Tại Việt Nam, theo NHNN năm 2020 số lượng các công ty Fintech đã tăng gấp
Tính đến năm 2019, Việt Nam đã có hơn 150 công ty trong lĩnh vực Fintech, gấp 4 lần so với năm 2016 Theo Phó Trưởng ban chỉ đạo Fintech NHNN, ông Nghiêm Thanh Sơn, phần lớn các công ty Fintech hoạt động trong lĩnh vực thanh toán, với chỉ 26 doanh nghiệp được NHNN cấp phép cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán Hiện tại, 78 ngân hàng đã triển khai dịch vụ thanh toán qua Internet và 41 ngân hàng cung cấp dịch vụ thanh toán qua điện thoại di động.
Hình 2.1: Các công ty Fintech trong năm 2020
Nguồn: Fintech Vietnam Ecosystem – Tháng 1/2020
Để đạt được mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng tiền mặt xuống dưới 10% trong nền kinh tế, sự phát triển của ngành Fintech tại Việt Nam là điều tất yếu Hệ sinh thái Fintech bao gồm nhiều lĩnh vực như cho vay ngang hàng (P2P Lending), ngân hàng số, công nghệ bảo hiểm (Insurtech), thanh toán, tài chính cá nhân và gọi vốn cộng đồng Trong đó, cho vay ngang hàng và thanh toán là hai lĩnh vực mạnh nhất, đóng vai trò quan trọng trong sự chuyển mình của nền kinh tế số.
Lợi thế của Ngân hàng Việt Nam trước khi hợp tác với công ty Fintech
Hệ thống Ngân hàng Việt Nam, với hơn 70 năm hình thành và phát triển, đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển của thị trường tài chính, đồng thời sở hữu nhiều lợi thế cạnh tranh sẵn có.
Ngân hàng có uy tín cao và tính ổn định vững chắc nhờ vào tiềm lực tài chính mạnh mẽ, từ đó tạo ra lòng tin cho các nhà đầu tư khi chọn ngân hàng là kênh đầu tư an toàn Hoạt động kinh doanh tiền tệ trong ngành diễn ra hiệu quả, đảm bảo sự tin tưởng từ phía các nhà đầu tư.
Mạng lưới ngân hàng hoạt động rộng khắp trên toàn quốc với số lượng lớn các tổ chức tài chính Hệ thống ngân hàng được giám sát chặt chẽ, đảm bảo vận hành ổn định Các rủi ro và vấn đề bảo mật của khách hàng luôn được kiểm soát hiệu quả.
Ngân hàng sở hữu một nguồn vốn lớn, cho phép đầu tư mạnh mẽ vào các dự án công nghệ và hỗ trợ các dự án mới cho các start-up.
Ngân hàng là một chuyên gia dày dạn kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, với đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp và am hiểu sâu sắc về Tài chính – Ngân hàng Bên cạnh đó, ngân hàng còn sở hữu mạng lưới khách hàng rộng lớn cùng với cơ sở dữ liệu khách hàng phong phú, giúp nâng cao hiệu quả phục vụ và phát triển kinh doanh.
Lợi thế của công ty Fintech trước khi hợp tác với Ngân hàng
Mặc dù ra đời sau hệ thống ngân hàng, công nghệ ứng dụng trong quản lý tài chính đã mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho ngành tài chính, đáp ứng nhu cầu phát triển của thời đại.
Ví điện tử, một sản phẩm của các công ty Fintech, là phương thức thanh toán hiện đại cho phép người dùng lưu trữ thông tin tài chính trên điện thoại di động Nó không chỉ thay thế các hình thức thanh toán truyền thống như thẻ và tiền mặt mà còn mang lại sự tiện lợi và nhanh chóng trong giao dịch.
Hình 2.3: Các Ví điển tử phổ biến tại Việt Nam hiện nay
Công ty Fintech đã ứng dụng công nghệ vào các sản phẩm tài chính, tạo ra nhiều đột phá so với sản phẩm truyền thống của ngân hàng Những đổi mới này bao gồm thanh toán ngang hàng (Peer to peer payment), công nghệ Mobile Tech with a Twist giúp người dùng quản lý dòng tiền cá nhân hiệu quả hơn, và trí tuệ nhân tạo (AI) Nhờ đó, khách hàng đã có những trải nghiệm thú vị và tiện ích khi sử dụng các sản phẩm mới này.
Giải pháp này giúp khách hàng tiết kiệm chi phí và thời gian bằng cách loại bỏ các khâu trung gian phức tạp Chỉ với vài thao tác trên điện thoại thông minh, khách hàng có thể thực hiện các giao dịch như vay vốn, thanh toán mà không cần đến quầy giao dịch của ngân hàng.
Các công ty Fintech với khẩu vị rủi ro cao hơn đã mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường tài chính cho nhiều đối tượng, đặc biệt là các khách hàng dưới chuẩn mà ngân hàng truyền thống thường bỏ qua.
Xu hướng hợp tác giữa Ngân hàng Việt Nam và công ty Fintech hiện nay
Các ngân hàng với lịch sử lâu dài, nguồn tài chính dồi dào và mạng lưới rộng khắp, kết hợp với các công ty Fintech sở hữu công nghệ tiên tiến và ý tưởng sáng tạo, đang hợp tác để phát triển ngành tài chính – ngân hàng Sự kết hợp này tận dụng những lợi thế của cả hai bên, nhằm đáp ứng xu hướng hiện đại và tạo ra những giải pháp tài chính hiệu quả hơn.
Hình 2.4: Mô hình hợp tác Ngân hàng - Fintech
Nguồn: Future.ueh.edu.vn
Xu hướng hợp tác giữa các công ty Fintech và ngân hàng đang gia tăng, với khoảng 72% công ty Fintech liên kết để cung cấp dịch vụ, 14% phát triển sản phẩm mới và 14% cạnh tranh trực tiếp với ngân hàng Tại Việt Nam, phần lớn sự hợp tác này tập trung vào các dịch vụ thanh toán và chuyển tiền Ví dụ, vào năm 2017, công ty Fintech Weezi Digital đã hợp tác với VIB để ra mắt ứng dụng MyVIB Social Keyboard, cho phép người dùng chuyển tiền qua mạng xã hội Doanh nhân Marc Djandji cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chia sẻ trong lĩnh vực này trong một cuộc phỏng vấn với Thời báo Kinh tế Việt Nam vào năm 2019.
Hợp tác giữa ngân hàng và Fintech ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vào năm 2020, khi Fintech giúp ngân hàng số phát triển nhanh chóng và thương mại điện tử bùng nổ tại Việt Nam Nhiều ngân hàng trong nước đã chọn hợp tác với các công ty Fintech quốc tế, như sự kết hợp giữa Opportunity Network (Anh) và VietinBank, nhằm cung cấp nền tảng cho khách hàng doanh nghiệp, mở rộng thị trường thương hiệu cho doanh nghiệp trong nước Các ví dụ khác bao gồm sự hợp tác giữa Toss (Hàn Quốc) và CIMB Bank của Việt Nam.
BE Group (Thụy Điển) hợp tác với VPBank, trong khi RippleNet (Mỹ) kết nối với OCB và Backbase (Hà Lan) làm việc với VPBank Bên cạnh đó, một số công ty Fintech đã thực hiện việc thâu tóm các công ty con của ngân hàng, điển hình là Techcom Finance, công ty con của Techcombank Việt Nam, được tập đoàn Lotte Hàn Quốc mua lại nhằm mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng tại Việt Nam.
Xu hướng chuyển đổi công nghệ số đang diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, với khảo sát của McKinsey cho thấy khoảng 50% người dân sẵn sàng sử dụng công nghệ tài chính thay thế cho ngân hàng truyền thống trong 10 đến 15 năm tới Do đó, mô hình ngân hàng số trở thành mục tiêu chính của ngành ngân hàng Việt Nam để thích ứng với xu thế toàn cầu Trong quá trình chuyển đổi này, ngân hàng sẽ số hóa tài sản và trang bị công nghệ mới, đồng thời cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các công ty Fintech và ngân hàng để phát triển sản phẩm hiệu quả.
Mối quan hệ hợp tác giữa ngân hàng và công ty Fintech cần lưu ý đến một số rủi ro khi số hóa dịch vụ tài chính, có thể tạo ra những lỗ hổng mới Để đảm bảo cân bằng giữa rủi ro và lợi ích của công nghệ dữ liệu, sự can thiệp nhanh chóng từ ngân hàng, các công ty Fintech và chính phủ là rất cần thiết, bao gồm việc thiết lập các chuẩn mực đạo đức dựa trên dữ liệu Hơn nữa, sự khác biệt về văn hóa, tổ chức và hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện là những trở ngại cần được giải quyết để thúc đẩy sự hợp tác hiệu quả giữa ngân hàng và Fintech.
Chương 2 đã nói về Ngân hàng có những ưu thế về uy tín, nguồn tài chính dồi dào, mạng lưới tổ chức trải khắp cả nước hay có bề dày kinh nghiệm Còn đối với công ty Fintech lại có những ưu thế khi biết áp dụng những sáng tạo kỹ thuật vào trong các sản phẩm của mình như ví điện tử, trí tuệ nhân tạo giúp người dùng tiết kiệm thời gian hơn Cả hai đều có những ưu thế riêng mà mỗi tổ chức đều không có vì thế hai tổ chức đã bắt tay nhau cùng hợp tác với xu hướng cùng nhau phát triển và xu hướng chuyển đổi công nghệ số Nhưng việc hợp tác này có vấp phải những vấn đề nào không? chi tiết sẽ được đề cập kỹ hơn ở các chương sau
CÁC VẤN ĐỀ CÒN ĐANG GẶP PHẢI TRONG LIÊN KẾT GIỮA NGÂN HÀNG VIỆT NAM VÀ CÔNG TY FINTECH
Các vấn đề còn đang gặp phải trong liên kết giữa Ngân hàng Việt Nam và công
Mặc dù Fintech mang lại nhiều lợi thế vượt trội nhờ ứng dụng công nghệ, giúp phát triển ngành Tài chính Ngân hàng, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế đối với các công ty Fintech.
Sự xuất hiện và phát triển nhanh chóng của lĩnh vực Fintech đã đặt ra nhiều thách thức cho các quốc gia, bao gồm rủi ro về an ninh, bảo mật thông tin cá nhân, cũng như nguy cơ rửa tiền và tài trợ khủng bố.
3.1.1 Vấn đề an ninh công nghệ thông tin
Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ và sự gia tăng của thiết bị IoT, mọi giao dịch và thông tin liên lạc đều được số hóa, khiến an toàn thông tin trở thành một vấn đề cấp bách Đặc biệt, trong ngành Ngân hàng, việc bảo mật thông tin là vô cùng quan trọng, vì những lỗ hổng có thể dẫn đến thiệt hại lớn về tài chính và uy tín.
Trong những năm gần đây, tấn công an ninh mạng vào ngân hàng đã gia tăng mạnh mẽ, điển hình là vụ việc ngày 21/11/2019 khi khoảng 2 triệu khách hàng của ngân hàng Việt Nam bị lộ thông tin trên các diễn đàn hacker Ông Nguyễn Đức Tuân, Quyền giám đốc Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam, cảnh báo rằng các sự cố thường gặp bao gồm dữ liệu không được mã hóa, phần mềm độc hại và dịch vụ bên thứ ba không an toàn Đặc biệt, xu hướng tấn công chủ đích (APT) ngày càng gia tăng cả về số lượng lẫn mức độ tinh vi.
Trong năm 2020, các cuộc tấn công an ninh mạng đã khiến hacker đánh cắp hàng trăm tỷ đồng từ ngân hàng, với phần lớn các vụ việc liên quan đến việc bị tấn công.
Trong bối cảnh dịch bệnh, nhu cầu mua sắm trực tuyến gia tăng đã dẫn đến việc xuất hiện các trang web giả mạo thương mại điện tử tại Việt Nam, như ebanking-shopee.vn và ibanking-shopee.vn Những đối tượng lừa đảo này gửi liên kết đến các trang web giả mạo qua SMS và email, nhằm đánh lừa khách hàng cung cấp thông tin tài khoản và mật khẩu ngân hàng Theo hệ thống giám sát của Bkav, trung bình mỗi tháng phát hiện khoảng 15.000 phần mềm gián điệp giả danh ngân hàng VN84App, một phần mềm thu thập tin nhắn OTP, đã gây thiệt hại hàng tỷ đồng và lây nhiễm cho hàng nghìn điện thoại thông minh tại Việt Nam.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho biết rằng quá trình chuyển đổi số trong ngành ngân hàng đối mặt với nhiều rủi ro, đặc biệt là vấn đề an ninh mạng Điều này trở thành một trong những trở ngại lớn cho sự phát triển của thương mại điện tử và ngân hàng số Nguyên nhân chính là do cấu trúc mở của Internet, khiến các giao dịch tài chính dễ bị đe dọa về bảo mật.
3.1.2 Vấn đề khung pháp lý cho các công ty Fintech
Khung pháp lý đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết và định hướng thị trường, hỗ trợ sự vận hành trơn tru, minh bạch và hiệu quả Nó không chỉ tạo ra một môi trường ổn định và có trật tự mà còn có tính ràng buộc Tuy nhiên, Brett King (2018) đã chỉ ra rằng một nghịch lý tồn tại: hệ thống pháp lý hiện tại, mặc dù đã đảm bảo an toàn tài chính trong quá khứ, lại có những đặc điểm khiến nó không còn phù hợp để đối mặt với các thách thức trong tương lai.
Sự xuất hiện của các công ty Fintech tại Việt Nam đã tạo ra nhiều thách thức trong công tác quản lý nhà nước, đặc biệt trong các lĩnh vực cho vay ngang hàng, chuyển tiền xuyên biên giới, hình thức thanh toán mới, tiền ảo, phát hành tiền ảo lần đầu ra công chúng (ICOs) và kinh doanh đa dạng.
Vào đầu tháng 5/2021, nhiều nghệ sĩ nổi tiếng tại Việt Nam đã quảng cáo cho các đồng tiền ảo và coin rác, lợi dụng sự thiếu hiểu biết và lòng tham của công chúng Họ đã thu hút một lượng lớn người tham gia bằng cách hứa hẹn lãi suất cao, dẫn đến nhiều vụ mất tiền và đổ nợ do đầu tư vào tiền ảo.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo rằng sự phát triển nhanh chóng của các công ty Fintech có thể gây ra rủi ro cho hệ thống Tài chính – Ngân hàng, đặc biệt khi các mô hình Fintech chưa được chuẩn hóa có thể dẫn đến thiệt hại cho khách hàng và nguy cơ đổ vỡ hàng loạt Đặc biệt trong lĩnh vực cho vay ngang hàng, nhà đầu tư có thể mất tiền không chỉ do hồ sơ giả mạo mà còn do tội phạm công nghệ chiếm quyền quản lý ứng dụng và thực hiện rút tiền trái phép Hiện tại, Việt Nam có khoảng 100 công ty P2P, chủ yếu là từ nước ngoài, nhưng nhiều công ty chưa được cấp phép hoạt động chính thức, dẫn đến việc giám sát và xử lý rủi ro còn hạn chế Điều này tạo điều kiện cho các hành vi phạm tội như tín dụng đen và cho vay nặng lãi, gây ảnh hưởng tiêu cực đến khách hàng và hệ thống tài chính Sự thất bại của các công ty cho vay ngang hàng tại Trung Quốc là minh chứng rõ nét cho những rủi ro này khi thiếu sự quản lý và kiểm soát từ cơ quan chức năng.
Trong lĩnh vực thanh toán, các công ty Fintech hoạt động như những trung gian cung cấp dịch vụ thanh toán và được Ngân hàng Nhà nước cấp phép Các hoạt động này được quy định tại khoản 1 điều 2 Thông tư số 39/2014/TT-NHNN.
Dịch vụ ví điện tử và cổng thanh toán điện tử hiện nay chưa được quy định rõ ràng về hình thức thanh toán qua trung gian, dẫn đến việc các ứng dụng thanh toán không có tiêu chuẩn hóa Khi rủi ro xảy ra, không có cơ chế bảo vệ người tiêu dùng rõ ràng, gây khó khăn cho người dùng và các bên liên quan trong việc tiếp cận và sử dụng các phương thức thanh toán di động.
Chuyên gia Tài chính - Ngân hàng Cấn Văn Lực nhấn mạnh rằng việc xây dựng nghị định về cơ chế kiểm soát hoạt động Fintech sẽ làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan trong các giao dịch thanh toán, cho vay và dịch vụ tư vấn Điều này đảm bảo rằng khi người dùng gặp rủi ro như mất tiền, các đơn vị sẽ phải chịu trách nhiệm rõ ràng Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần phối hợp hiệu quả trong việc định danh cá nhân và rút ra kinh nghiệm để hoàn thiện nghị định trong tương lai, nhằm theo kịp sự phát triển nhanh chóng của công nghệ.
3.1.3 Vấn đề khác biệt về quản trị và văn hóa
Theo khảo sát của PwC, các công ty Fintech đang đối mặt với ba thách thức hàng đầu trong ngành ngân hàng, bao gồm sự khác biệt về văn hóa và quản trị (54%), quy trình hoạt động (47%) và quy định không rõ ràng (43%).
Phân tích nguyên nhân hình thành lên các vấn đề còn gặp phải
3.2.1 Nguyên nhân vấn đề an ninh công nghệ thông tin
Nói đến nguyên nhân dẫn đến vấn đề an toàn thông tin thì nguyên nhân được hình thành từ hai phía:
Ngân hàng số đang đối mặt với thách thức lớn do hạ tầng ứng dụng công nghệ thông tin chưa được quản lý và kiểm soát chặt chẽ Điều này có thể dẫn đến việc dễ dàng phát hiện các lỗ hổng bảo mật hoặc các thành phần ngoại lai, gây mất an toàn Hơn nữa, khả năng quản lý yếu kém và sự thiếu hiểu biết về các đặc điểm của mô hình dịch vụ mới càng làm tăng nguy cơ này.
Bảo mật thông tin khách hàng là yếu tố quan trọng trong hệ thống công nghệ thông tin, bất kể sự hiện đại của nó Hệ thống luôn cần thông tin đầu vào và sự tương tác giữa con người và công nghệ Việc không tuân thủ quy trình tương tác hoặc kiểm soát đầu vào kém có thể dẫn đến mất an toàn cho hệ thống thông tin Những yếu tố này phụ thuộc vào hành vi của khách hàng và các tác nhân bên ngoài Trên thực tế, việc hacker đánh cắp tiền trong tài khoản thường xảy ra không chỉ do lỗ hổng bảo mật của ngân hàng mà còn từ thói quen giao dịch trực tuyến của chính người dùng.
3.2.2 Nguyên nhân vấn đề khung pháp lý Đối với vấn đề về khung pháp lý của Fintech thì nguyên nhân là do pháp lý còn sơ khai, chính sách ban hành còn chậm, các hình thức và quy định kinh doanh mới còn lạc hậu Việc áp dụng còn mới và phức tạp trong Fintech đòi hỏi nguời xây dựng, đưa ra khung pháp lý phải hiểu thêm rõ về công nghệ để nhìn ra được bản chất của quan hệ xã hội bất kể lớp vỏ mới là gì
Ông Phạm Xuân Hòe, Phó viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, đã chia sẻ những nhận định quan trọng tại Hội thảo quốc tế về Công nghệ tài chính trong nền kinh tế thông minh.
Các cơ quan xây dựng pháp lý cho ngành Fintech hiện nay vẫn chưa nắm rõ về lĩnh vực này, dẫn đến việc họ gặp khó khăn trong việc điều chỉnh và thích ứng với những mô hình sáng tạo mới.
Tại Việt Nam, quy trình lập pháp gặp khó khăn trong việc thuyết phục các nhà quản lý nhà nước đồng thuận nhanh chóng Hơn nữa, sự thiếu hụt nhân lực trong các cơ quan chủ quản cũng là một thách thức lớn cho công tác chính sách.
3.2.3 Nguyên nhân khác biệt về quản trị và văn hóa
Sự khác biệt trong quản trị và văn hóa giữa các ngân hàng truyền thống và các công ty Fintech xuất phát từ lịch sử phát triển của mỗi bên Ngân hàng, với bề dày truyền thống, thường có tư duy và khuôn khổ cũ, khiến họ khó tiếp nhận những đổi mới Ngược lại, các công ty Fintech, được thành lập gần đây, dễ dàng thích nghi với xu hướng mới và thể hiện sự cởi mở hơn Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến việc các công ty Fintech chỉ chú trọng vào việc nâng cao tính năng sản phẩm mà bỏ qua sự chuyên nghiệp trong dịch vụ khách hàng Trong khi ngân hàng tập trung vào việc đảm bảo chất lượng dịch vụ và thẩm định khách hàng kỹ lưỡng, thì các công ty Fintech lại có xu hướng cho vay dễ dãi, thậm chí với những khách hàng dưới chuẩn.
Khi Ngân hàng và công ty Fintech hợp tác, họ gặp phải một số thách thức như vấn đề an toàn công nghệ thông tin, khung pháp lý chưa rõ ràng và sự khác biệt về quản trị cũng như văn hóa Chương 3 đã xác định những vấn đề này và tìm ra một số nguyên nhân cốt lõi Để phát triển nền kinh tế và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường tài chính, cần giải quyết những vấn đề này một cách hiệu quả.
Để khắc phục những vấn đề đã nêu, cần đưa ra 17 giải pháp cụ thể Chi tiết về cách thức thực hiện các giải pháp này sẽ được trình bày trong chương tiếp theo.
MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐƯA RA ĐỂ GIÚP LIÊN KẾT GIỮA NGÂN HÀNG VÀ CÁC CÔNG TY FINTECH ĐƯỢC TỐT HƠN
Một số giải pháp đề suất
4.1.1 Giải pháp đối với vấn đề an ninh công nghệ thông tin
4.1.1.1 Đối với các Ngân hàng Việt Nam và công ty Fintech
Để nâng cao bảo mật cho hệ thống CNTT và dịch vụ thanh toán trực tuyến, cần thiết lập lộ trình áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 27001 và PCI DSS Đối với giao dịch điện tử, việc xác thực nên được thực hiện thông qua công nghệ sinh trắc học, chẳng hạn như nhận diện khuôn mặt.
ID, hoặc xác thực thông qua dấu vân tay và cần có mã QR để thanh toán
- Cần đầu tư nhiều giải pháp: chống thất thoát dữ liệu, tường lửa thế hệ mới hay các phần mềm ngăn chặn các mã độc
Trung tâm điều hành an ninh mạng cần được thiết lập để giám sát và ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm nhập vào mạng, sử dụng các công nghệ CMCN 4.0 như Big Data và AI/Machine Learning Cần thực hiện đánh giá định kỳ các lỗ hổng và điểm yếu của hệ thống CNTT từ bên trong ra bên ngoài Đồng thời, xây dựng và triển khai quy trình cùng kịch bản mẫu để ứng phó hiệu quả với các sự cố an toàn thông tin.
Phát triển tiêu chí phần mềm nhằm xác định giao dịch bất thường dựa trên các yếu tố như thời gian, vị trí, tần suất giao dịch, số tiền giao dịch và các lần đăng nhập hoặc ký tự không chính xác.
Cung cấp nguồn tài chính tiêu chuẩn là yếu tố quan trọng để hiện đại hóa cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là trong việc đầu tư vào công nghệ tiên tiến và công nghệ bảo mật.
Không bao giờ cung cấp thông tin tài khoản ngân hàng như tên đăng nhập, mật khẩu, địa chỉ email, đặc biệt là mã OTP cho bất kỳ ai, dưới bất kỳ hình thức nào như trả lời điện thoại, trực tiếp hay qua tin nhắn Chỉ nên cung cấp thông tin khi bạn chủ động gọi vào hotline của ngân hàng để nhận trợ giúp hoặc cung cấp thông tin cần thiết.
Để bảo vệ thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng, bạn nên tránh truy cập vào các đường link lạ và các trang web không đáng tin cậy Hãy cẩn trọng khi được yêu cầu cung cấp thông tin nhạy cảm.
19 dụng các thiết bị công cộng hoặc thiết bị dùng chung, cần đăng xuất tài khoản và không lưu lại mật khẩu cho lần sau
Khách hàng nên thường xuyên thay đổi mật khẩu cho các tài khoản ngân hàng điện tử và email, đảm bảo mật khẩu đáp ứng đầy đủ các tiêu chí bảo mật với sự kết hợp của chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt Ngoài ra, việc sử dụng máy tính có cài đặt phần mềm diệt virus là rất quan trọng khi truy cập và sử dụng dịch vụ ngân hàng điện tử.
- Cập nhật phần mềm thường xuyên, hệ điều hành mới do Ngân hàng cung cấp, không cập nhật từ các nguồn không chính thống được cho là giả mạo
4.1.2 Giải pháp đối với vấn đề khung pháp lý các công ty Fintech
Các công ty Fintech, đặc biệt trong lĩnh vực P2P Lending, cần rà soát để đáp ứng các tiêu chí của Nghị định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong hoạt động công nghệ tài chính Việc tham gia chương trình này không chỉ giúp các công ty nâng cao hiệu quả quản lý mà còn thúc đẩy phổ cập tài chính và đảm bảo chất lượng dịch vụ tài chính khi đưa ra thị trường Mục tiêu là trở thành doanh nghiệp hợp lệ ít nhất trong thời gian thử nghiệm.
Cần mở rộng số lượng đơn vị được xét duyệt tham gia cơ chế thử nghiệm Sandbox để tránh những tiêu cực trong cuộc đua xin cấp phép Việc hạn chế này có thể dẫn đến sự bất công cho nhiều đơn vị, ảnh hưởng đến sự phát triển công bằng trong ngành.
Nhà nước cần nhanh chóng ban hành Luật thanh toán để điều chỉnh hoạt động thanh toán hiện tại, vốn chủ yếu do các công ty Fintech thực hiện Việc này sẽ giúp chuẩn hóa các ứng dụng thanh toán và hạ tầng dịch vụ, đồng thời thiết lập các quy định kỹ thuật cụ thể nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng dịch vụ thanh toán từ Fintech.
- Quy định các điều kiện cụ thể về điều kiện thành lập, các loại hình hoạt động của các start – ups Fintech
Cần thiết phải ban hành các quy định pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, đồng thời thiết lập quy định báo cáo cho các giao dịch liên quan để tránh tình trạng người dùng bị mất tiền oan.
Cần thiết phải nâng cao đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực tại các cơ quan pháp lý về công nghệ và kỹ thuật Việc này giúp cán bộ hiểu biết sâu rộng hơn, từ đó xây dựng các quy định rõ ràng và hiệu quả, nhằm đảm bảo quá trình vận hành các quy định này diễn ra một cách trơn tru.
4.1.3 Giải pháp đối với vấn đề khác biệt về quản trị và văn hóa
Các công ty Fintech không chỉ cần nâng cấp tính năng mà còn phải thay đổi thói quen của mình bằng cách thực hiện các bước đánh giá khách hàng kỹ lưỡng Điều này giúp họ tránh tình trạng cho vay dưới chuẩn, từ đó hạn chế các vấn đề đã được đề cập ở chương 3.
Ngân hàng và công ty Fintech cần thiết phải trao đổi và tìm hiểu về văn hóa tổ chức của nhau, xác định những yếu tố cần giữ lại và những điều nên loại bỏ, nhằm tạo ra sự kết hợp hoàn hảo nhất giữa hai bên.
Kế hoạch thực hiện giải pháp trên
4.2.1 Vấn đề an ninh công nghệ thông tin
Trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp, nhu cầu sử dụng sản phẩm và giao dịch trực tuyến của người dùng ngày càng gia tăng, đặt ra thách thức lớn cho an ninh công nghệ thông tin tại các ngân hàng Để đảm bảo tính bảo mật cho các giao dịch, bộ phận IT cần khẩn trương đánh giá và khắc phục các lỗ hổng bảo mật hiện có trước khi kết thúc năm 2021, nhằm bảo vệ quyền lợi của người sử dụng.
Trung tâm điều hành an ninh mạng được thành lập với ba bộ phận chính: Ban điều hành mạng lưới, Cơ quan điều phối và các thành viên mạng lưới Ban điều hành mạng lưới do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thành lập, trong khi Cơ quan điều phối sẽ được điều hành bởi Cục CNTT thuộc NHNN Các thành viên mạng lưới bao gồm Cục CNTT (NHNN), các TCTD với bộ phận chuyên trách an toàn thông tin, cùng với các cơ quan và tổ chức khác tham gia tự nguyện.
Trong giai đoạn 2021 – 2025, việc tổ chức các buổi tập huấn và diễn tập cho các tình huống xấu nhất về an toàn thông tin là rất cần thiết, nhằm đưa ra các giải pháp phù hợp Bên cạnh đó, cần nâng cấp cơ sở vật chất và kỹ thuật, đồng thời đào tạo nhân lực có kiến thức vững vàng trong cả lĩnh vực tài chính và công nghệ thông qua các buổi học tập trung diễn ra vào cuối mỗi thứ Tư và thứ Sáu.
21 sáu hàng tuần do chính Ngân hàng mời các chuyên gia Công nghệ tài chính về giảng dạy, chỉ đạo trực tiếp
4.2.2 Vấn đề khung pháp lý
Các công ty tham gia vào cơ chế thử nghiệm Sandbox phải trải qua quá trình thử nghiệm từ 1 đến 2 năm Điều này đảm bảo rằng các doanh nghiệp này có đủ năng lực và kinh nghiệm cần thiết để phát triển và vận hành các dự án một cách hiệu quả.
Trong giai đoạn 2021 – 2022, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ ban hành Nghị định và các thông tư liên quan đến quản lý và giám sát hoạt động thanh toán, bao gồm cả thanh toán xuyên biên giới.
Vào năm 2022, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) sẽ ban hành thông tư hướng dẫn về Open API và công bố báo cáo nghiên cứu nhằm rà soát các quy định cho phép ứng dụng công nghệ số, bao gồm điện toán đám mây, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo, trong các giao dịch ngân hàng.
- Trong giai đoạn 2021 – 2025, NHNN phải thay đổi, bổ sung Luật hóa để để giải quyết thực trạng và xu hướng sử dụng công nghệ trong lĩnh vực Ngân hàng
4.2.3 Vấn đề khác biệt về quản trị văn hóa
Cử nhân viên từ các Ngân hàng tham gia vào các hoạt động văn hóa giúp tìm hiểu về quản trị nhân sự của các công ty Fintech, đồng thời nắm bắt tầm nhìn và chiến lược dài hạn của họ Điều này sẽ hỗ trợ trong việc đề xuất các giải pháp hiệu quả nhằm giải quyết sự khác biệt giữa hai lĩnh vực.
Thành lập bộ phận Văn hóa liên kết giữa Ngân hàng và Fintech, do người có kinh nghiệm từ cả hai lĩnh vực lãnh đạo, sẽ tạo ra tiếng nói chung, xóa bỏ khoảng cách khác biệt giữa Ngân hàng và Fintech.
Chương 4 đã đề xuất một số biện pháp nhằm giải quyết các vấn đề hiện tại, với mỗi vấn đề được xác định sẽ có những giải pháp riêng biệt Những giải pháp này không chỉ giúp nâng cao khả năng liên kết giữa hai tổ chức mà còn bao gồm kế hoạch thực hiện cụ thể để đảm bảo hiệu quả trong quá trình hợp tác.
22 giải pháp trên được thiết kế dựa vào quan điểm cá nhân của chính tác giả dựa vào những bài tham khảo mà được rút ra
