Văn chương là dòng chảy vô tận không bao giờ ngưng bồi đắp phù sa cho cuộc đời, là mạch nước ngầm tinh khiết của những giá trị đạo lí nhân văn cao đẹp. Do đó các tác phẩm văn chương tiêu biểu đều có giá trị lâu dài trong đời sống tình cảm của dân tộc và nhân loại. Thông qua việc giảng dạy trong nhà trường cũng như hoạt động phê bình văn học, các tác phẩm văn học đi vào lòng thế hệ người đọc và phát huy tác dụng bền lâu có khi đến hết cuộc đời. Đọc và hiểu các tác phẩm văn học trở thành một nhu cầu không thể thiếu của con người trong xã hội ngày nay. Tuy nhiên việc hiểu được các tác phẩm văn học lại là một vấn đề không đơn giản. Cơ sở lí luận văn học đã chỉ ra rằng mỗi thể loại văn học lại là một kiểu kết hợp nội dung và hình thức khác nhau, mỗi tác phẩm văn học lại là một kiểu khám phá và thể hiện đời sống khác nhau, mỗi bài văn là một kiểu giao tiếp nghệ thuật độc đáo từ tác giả. Ngay từ khi còn nhỏ, hầu hết chúng ta đều thích nghe ông bà, cha mẹ hoặc người thân kể chuyện, đọc thơ. Bước chân tới trường Tiểu học, được tiếp xúc với những câu thơ, bài văn hay trong sách giáo khoa Tiếng Việt, học sinh Tiểu học bước đầu được tiếp xúc, có những rung cảm đầu đời trước vẻ đẹp của ngôn ngữ văn học (đẹp, gợi cảm, gợi hình,…) để từ đó có những nhận thức, tình cảm, thái độ đúng đắn trong cuộc sống. Chương trình môn học Tiếng Việt ở Tiểu học nói chung luôn coi nhiệm vụ bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học, bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen gìn giữ sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa cho học sinh là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Cảm thụ văn học là một khả năng thông qua việc đọc văn bản, tác phẩm văn học mà các em có thể cảm nhận được cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Những rung động tình cảm ấy sẽ nảy nở những ước mơ tốt đẹp, khơi dậy được năng lực hành động và sức mạnh sáng tạo cũng như bồi dưỡng tâm hồn trẻ thơ của các em học sinh. Năng lực cảm thụ văn học ở các em học sinh Tiểu học chủ yếu được hình thành ở giai đoạn lớp 4 khi các em đã có sự nhận thức rõ rệt về môn học Tiếng Việt qua quá trình làm quen ở các lớp dưới. Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh ở giai đoạn này là vấn đề khó đối với cả giáo viên và học sinh nhưng lại là công việc thực sự cần thiết trong suốt quá trình học tập môn học Tiếng Việt của các em ở nhà trường Tiểu học. Vậy làm thế nào để bồi dưỡng, nâng cao năng lực cảm thụ văn học trong giờ học Tiếng Việt cho các em học sinh Tiểu học lớp 4? Điều trăn trở đó đã thôi thúc tôi lựa chọn chủ đề: “Xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 4” làm đề tài nghiên cứu.
NỘI DUNG
1.1.1 Quan niệm về tiếp nhận và cảm thụ văn học
1.1.1.1 Quan niệm về tiếp nhận văn học
Tiếp nhận văn học là quá trình mà người đọc đắm chìm trong tác phẩm, cảm nhận sâu sắc thế giới nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn từ Qua đó, người đọc lắng nghe tiếng nói của tác giả và thưởng thức vẻ đẹp cùng tài năng của nghệ sĩ sáng tạo.
Cùng quan niệm về tiếp nhận văn học, sách giáo khoa Ngữ văn 12 - Tập 2
Tiếp nhận văn học là một quá trình giao tiếp, diễn ra như một cuộc đối thoại giữa bạn đọc và nhà văn thông qua tác phẩm Theo chương trình Nâng cao, tiếp nhận được định nghĩa là hoạt động nắm bắt thông tin trong giao tiếp Cuốn "Từ điển thuật ngữ văn học" cũng nhấn mạnh rằng tiếp nhận văn học liên quan đến việc chiếm lĩnh các giá trị tư tưởng và thẩm mỹ của tác phẩm, từ cảm thụ văn bản đến những thông điệp nghệ thuật mà tác giả gửi gắm Để thực hiện cuộc đối thoại này, bạn đọc cần vận dụng tri giác, cảm giác và năng lực cảm thụ của bản thân, giúp tác phẩm trở nên có giá trị khi thông điệp thẩm mỹ được đón nhận.
Theo cuốn Sách giáo khoa Ngữ văn 12 - tập 2, việc tiếp nhận văn học được coi là một quá trình đồng sáng tạo giữa tác giả và người đọc Văn bản văn học không chỉ đơn thuần truyền đạt thông tin mà còn tạo ra một cấu trúc ý nghĩa mời gọi, yêu cầu người đọc tự hoàn thiện tác phẩm Để hiểu và chiếm lĩnh thế giới hình tượng qua ngôn từ, người đọc cần chủ động, tích cực, nắm bắt nghĩa của từ ngữ, hình ảnh, và ghi nhớ những gì đã đọc để phát hiện mối liên kết trong tác phẩm.
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC CẢM THỤ VĂN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4
Cơ sở lí luận của việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 4
1.1.1 Quan niệm về tiếp nhận và cảm thụ văn học
1.1.1.1 Quan niệm về tiếp nhận văn học
Tiếp nhận văn học là quá trình mà người đọc hòa mình vào tác phẩm, cảm nhận và trải nghiệm sâu sắc thế giới nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn từ Qua đó, người đọc lắng nghe tiếng nói của tác giả và thưởng thức vẻ đẹp, tài năng sáng tạo của nghệ sĩ.
Cùng quan niệm về tiếp nhận văn học, sách giáo khoa Ngữ văn 12 - Tập 2
Tiếp nhận văn học là một hoạt động quan trọng trong quá trình giao tiếp, nơi người đọc nắm bắt thông tin và chiếm lĩnh các giá trị tư tưởng, thẩm mỹ của tác phẩm Theo NXB Giáo dục, tiếp nhận văn học bắt đầu từ việc cảm thụ văn bản, hình tượng nghệ thuật và tư tưởng của tác giả Đây thực chất là một cuộc đối thoại giữa bạn đọc và nhà văn, yêu cầu người đọc vận dụng tri giác, cảm giác và năng lực cảm thụ của mình Tác phẩm văn học chỉ trở nên đích thực khi bạn đọc có thể đón nhận thông điệp thẩm mỹ mà tác giả gửi gắm.
Theo cuốn Sách giáo khoa Ngữ văn 12 - tập 2, tiếp nhận văn học là một quá trình đồng sáng tạo giữa tác giả và người đọc Văn bản văn học không chỉ đơn thuần truyền đạt thông tin mà còn tạo ra một cấu trúc mở, khuyến khích người đọc tự hoàn thiện tác phẩm Để nắm bắt thế giới hình tượng qua ngôn từ, người đọc cần chủ động, hiểu nghĩa từ ngữ, hình ảnh, và nhận ra mối liên hệ giữa các phần của tác phẩm Quá trình này dẫn đến việc người đọc sống cùng nhân vật, khám phá và hiểu ý nghĩa tác phẩm Khi tác phẩm của nhà văn hòa quyện với tư tưởng và cảm xúc của người đọc, đó chính là lúc họ hoàn thành quá trình đồng sáng tạo.
1.1.1.2 Quan niệm về cảm thụ văn học
Có rất nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm “Cảm thụ văn học”, điển hình có các quan điểm dưới đây:
Theo cuốn "Phương pháp dạy học Tiếng Việt ở Tiểu học" (NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội, 1999), cảm thụ văn học được định nghĩa là quá trình tiếp nhận và cảm nhận văn chương, bao gồm tính hình tượng, đặc trưng ngôn ngữ nghệ thuật và đặc trưng phản ánh nghệ thuật của tác phẩm.
Theo cuốn “Luyện tập về cảm thụ văn học”, NXB Giáo dục, 2003, thì
Cảm thụ văn học là khả năng nhận biết và đánh giá những giá trị sâu sắc, tinh tế và đẹp đẽ trong các tác phẩm văn học, bao gồm sách, bài thơ, hay các đoạn văn Điều này có thể diễn ra không chỉ qua toàn bộ tác phẩm mà còn qua những phần nhỏ như một câu thơ, đoạn văn, hoặc thậm chí là một từ có ý nghĩa đặc biệt trong văn bản.
Theo cuốn “Giáo trình cảm thụ văn học” của Dương Thị Hương, cảm thụ văn học không chỉ đơn thuần là đọc hiểu tác phẩm, mà còn yêu cầu người đọc thẩm thấu thông tin, phân tích và đánh giá khả năng sử dụng ngôn từ của tác giả Điều này tạo ra một mối giao cảm đặc biệt giữa tác giả và bạn đọc, đồng thời cho phép người đọc truyền đạt cách hiểu của mình cho người khác.
Theo cuốn “Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn chương cho học sinh Tiểu học”, cảm thụ văn học là một khái niệm đa dạng và phong phú, khó có thể tổng quát trong một cuốn sách Cảm thụ văn học bao gồm khả năng nhận thức và rung cảm trước nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, với các hoạt động tâm lý mang tính chủ quan và cảm tính.
Cảm thụ văn học là hoạt động thâm nhập vào thế giới nghệ thuật của các tác phẩm thông qua các năng lực tinh thần như tri giác, xúc cảm, liên tưởng và tưởng tượng Hoạt động này giúp người đọc khám phá và chiếm lĩnh bản chất thẩm mỹ của văn chương, đồng thời tạo ra mối giao cảm đặc biệt giữa tác giả và bạn đọc.
Cảm thụ văn học là một quá trình phức tạp, bao gồm các yếu tố như tri giác, lí giác, xúc cảm, liên tưởng và tưởng tượng, nhằm giúp độc giả cảm nhận và khám phá bản chất thẩm mỹ của văn chương Mục tiêu của cảm thụ văn học là bồi dưỡng mĩ cảm phong phú và tinh tế cho người đọc Đặc điểm này phụ thuộc vào đối tượng nhận thức tác phẩm văn học, và để hiểu rõ hơn, chúng ta có thể tham khảo những tâm sự của các nhà văn, nhà thơ khi họ tiếp xúc với văn học từ thuở nhỏ, như khi họ đọc những câu ca dao.
Giã ơn cái cối cái chày, Nửa đêm gà gáy có mày có tao.
Giã ơn cái cọc bờ ao, Nửa đêm gà gáy có tao có mày.
Nhà thơ Hữu Thỉnh đã bày tỏ nỗi xúc động khi nhớ lại ký ức tuổi thơ, nơi trái tim non nớt của ông cảm nhận được vị đắng của cuộc đời Dù chưa hiểu hết ý nghĩa của câu ca, ông vẫn thấy nó gần gũi và quen thuộc với những hình ảnh như cái cối, cái chày hay cái cọc bờ ao Những vật dụng giản dị ấy dường như mang theo nỗi buồn tủi, khiến ông cảm thấy thương xót và đồng cảm Trí tưởng tượng của ông vẽ nên hình ảnh một con người cô độc, kiệt sức, bị loại ra khỏi thế giới, chỉ còn lại một mình thổ lộ tâm tư với những vật vô tri.
Cảm thụ văn học không chỉ đơn thuần là hiểu nội dung của một câu chuyện hay bài thơ, mà còn là quá trình trải nghiệm cảm xúc, tưởng tượng và tạo sự kết nối sâu sắc với những gì được đọc.
Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã hồi tưởng về tuổi thơ của mình và chia sẻ rằng "Dế Mèn phiêu lưu ký" đã giúp ông nhận ra sức mạnh kỳ diệu của tình bạn Ông cảm động khi nhớ lại khoảnh khắc Dế Trũi sẵn sàng hy sinh để cứu Dế Mèn trong lúc nguy cấp Chính những nhân vật này đã chạm đến trái tim ông, khiến ông không khỏi rơi nước mắt.
Đọc không chỉ đơn thuần là việc tiếp nhận thông tin, mà còn là quá trình suy ngẫm, tưởng tượng và cảm nhận sâu sắc, giúp chúng ta hiểu và thưởng thức văn học một cách trọn vẹn hơn Như nhà văn Anh Đức đã chia sẻ, việc này đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng cảm thụ văn chương.
Khi đọc sách, tôi không chỉ tiếp nhận những dòng chữ mà còn hình dung ra những bối cảnh sống động ẩn sau chúng Trí tưởng tượng của tôi thường đưa tôi đến những nơi xa xôi, mở ra nhiều điều thú vị và mới mẻ.
Quá trình cảm thụ văn học là một trải nghiệm cá nhân và không giống nhau ở mỗi người, phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vốn sống, kiến thức, tình cảm và thái độ khi tiếp xúc với văn học Ngay cả trong một cá nhân, cảm nhận về một tác phẩm cũng có thể thay đổi theo thời gian Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã chia sẻ rằng bài ca dao "Con cò mà đi ăn đêm" mang đến cho ông những cảm nhận khác nhau ở mỗi độ tuổi, và ông vẫn cảm thấy chưa khám phá hết vẻ đẹp của tác phẩm này từ thuở nhỏ.
1.1.1.3 Mối quan hệ giữa đọc hiểu, tiếp nhận và cảm thụ văn học
Thứ nhất, xét mối quan hệ giữa tiếp nhận văn học và cảm thụ văn học:
Cơ sở thực tiễn của việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 4
1.2.1 Khảo sát văn bản nghệ thuật
1.2.1.1 Khảo sát văn bản nghệ thuật trong phân môn Tập đọc lớp 4
Thể loại Tuần Chủ điểm Tên văn bản
1 Văn xuôi 1 Thương người như thể thương thân
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu
2 Thơ 1 Thương người như Mẹ ốm thể thương thân
3 Văn xuôi 2 Thương người như thể thương thân
Dế Mèn bênh vực kẻ yếu (tiếp theo)
4 Thơ 2 Thương người như thể thương thân
5 Văn xuôi 3 Thương người như thể thương thân
6 Văn xuôi 3 Thương người như thể thương thân
7 Văn xuôi 4 Măng mọc thẳng Một người chính trực
8 Thơ 4 Măng mọc thẳng Tre Việt Nam
9 Văn xuôi 5 Măng mọc thẳng Những hạt thóc giống
10 Thơ 5 Măng mọc thẳng Gà trống và Cáo
11 Văn xuôi 6 Măng mọc thẳng Nỗi dằn vặt của An-đrây-ca
12 Văn xuôi 6 Măng mọc thẳng Chị em tôi
13 Văn xuôi 7 Trên đôi cánh ước mơ
14 Kịch 7 Trên đôi cánh ước mơ Ở Vương quốc tương lai
15 Thơ 8 Trên đôi cánh ước mơ
Nếu chúng mình có phép lạ
16 Văn xuôi 8 Trên đôi cánh ước mơ Đôi giày ba ta màu xanh
17 Văn xuôi 9 Trên đôi cánh ước Thưa chuyện với mẹ mơ
18 Văn xuôi 9 Trên đôi cánh ước mơ Điều ước của vua Mi-đát
19 Văn xuôi 11 Có chí thì nên Ông Trạng thả diều
20 Tục ngữ 11 Có chí thì nên Có chí thì nên
21 Văn xuôi 12 Có chí thì nên “Vua tàu thủy” Bạch Thái
22 Văn xuôi 12 Có chí thì nên Vẽ trứng
23 Văn xuôi 13 Có chí thì nên Người tìm đường lên các vì sao
24 Văn xuôi 13 Có chí thì nên Văn hay chữ tốt
25 Văn xuôi 14 Tiếng sáo diều Chú đất Nung
26 Văn xuôi 14 Tiếng sáo diều Chú đất Nung (tiếp theo)
27 Văn xuôi 15 Tiếng sáo diều Cánh diều tuổi thơ
28 Thơ 15 Tiếng sáo diều Tuổi Ngựa
29 Văn xuôi 16 Tiếng sáo diều Kéo co
30 Văn xuôi 16 Tiếng sáo diều Trong quán ăn “Ba cá bống”
31 Văn xuôi 17 Tiếng sáo diều Rất nhiều mặt trăng
32 Văn xuôi 17 Tiếng sáo diều Rất nhiều mặt trăng (tiếp theo)
33 Văn xuôi 19 Người ta là hoa đất Bốn anh tài
34 Thơ 19 Người ta là hoa đất Chuyện cổ tích về loài người
35 Văn xuôi 20 Người ta là hoa đất Bốn anh tài (tiếp theo)
36 Văn xuôi 20 Người ta là hoa đất Trống đồng Đông Sơn
37 Văn xuôi 21 Người ta là hoa đất Anh hùng lao động Trần Đại Nghĩa
38 Thơ 21 Người ta là hoa đất Bè xuôi sông La
39 Văn xuôi 22 Vẻ đẹp muôn màu Sầu riêng
40 Thơ 22 Vẻ đẹp muôn màu Chợ Tết
41 Văn xuôi 23 Vẻ đẹp muôn màu Hoa học trò
42 Thơ 23 Vẻ đẹp muôn màu Khúc hát ra những em bé lớn trên lưng mẹ
43 Văn xuôi 24 Vẻ đẹp muôn màu Vẽ về cuộc sống an toàn
44 Thơ 24 Vẻ đẹp muôn màu Đoàn thuyền đánh cá
45 Văn xuôi 25 Những người quả cảm
Khuất phục tên cướp biển
46 Thơ 25 Những người quả cảm
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
47 Văn xuôi 26 Những người quả cảm
48 Văn xuôi 26 Những người quả cảm
Ga-vrốt ngoài chiến lũy
49 Văn xuôi 27 Những người quả cảm
Dù sao Trái đất vẫn quay
50 Văn xuôi 27 Những người quả cảm
51 Văn xuôi 29 Khám phá thế giới Đường đi Sa Pa
52 Thơ 29 Khám phá thế giới Trăng ơi từ đâu đến
53 Văn xuôi 30 Khám phá thế giới Hơn một nghìn ngày vòng quay trái đất
54 Thơ 30 Khám phá thế giới Dòng sông mặc áo
55 Văn xuôi 31 Khám phá thế giới Ăng-co Vát
56 Văn xuôi 31 Khám phá thế giới Con chuồn chuồn nước
57 Văn xuôi 32 Tình yêu cuộc sống Vương quốc vắng nụ cười
58 Thơ 32 Tình yêu cuộc sống Ngắm trăng Không đề
59 Văn xuôi 33 Tình yêu cuộc sống Vương quốc vắng nụ cười
60 Thơ 33 Tình yêu cuộc sống Con chim chiền chiện
61 Văn xuôi 34 Tình yêu cuộc sống Tiếng cười là liều thuốc bổ
62 Văn xuôi 34 Tình yêu cuộc sống Ăn “mầm đá”
* Nhận xét về phân môn Tập đọc:
Bài viết này bao gồm 62 bài tập đọc thuộc nhiều thể loại văn bản khác nhau, bao gồm văn học nghệ thuật, báo chí và khoa học Trong số đó, có 45 bài văn xuôi, 1 vở kịch và 17 bài thơ, trong đó có 2 bài thơ ngắn được giảng dạy trong cùng một tiết học.
Phân môn Tập đọc lớp 4 không chỉ củng cố và nâng cao kỹ năng đọc trơn, đọc thầm đã được hình
Phân môn Tập đọc đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao kỹ năng đọc - hiểu văn bản của học sinh Thông qua phân môn này, học sinh sẽ được rèn luyện khả năng nhận biết đề tài và cấu trúc của bài, cũng như biết cách tóm tắt nội dung chính của bài Ngoài ra, học sinh còn được làm quen với thao tác đọc lướt để nhanh chóng nắm bắt ý chính của văn bản, giúp nâng cao hiệu quả đọc hiểu.
+ Mở rộng vốn hiểu biết, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, nhân cách cho học sinh.
Nội dung bài tập đọc trong sách giáo khoa không chỉ phản ánh các vấn đề cơ bản về đạo đức, phẩm chất và sở thích lành mạnh của con người, mà còn sử dụng ngôn ngữ văn học và hình tượng thẩm mỹ để mở rộng tầm hiểu biết về tự nhiên, xã hội và đời sống Điều này góp phần bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và nhân cách cho học sinh, giúp các em phát triển toàn diện hơn.
1.2.1.2 Khảo sát văn bản nghệ thuật trong phân môn Chính tả lớp 4
Thể loại Tuần Chủ điểm Tên văn bản
1 Văn xuôi 2 Thương người như thể thương thân
Mười năm cõng bạn đi học
2 Thơ 3 Thương người như thể thương thân
Cháu nghe câu chuyện của bà
3 Thơ 4 Măng mọc thẳng Truyện cổ nước mình
4 Văn xuôi 5 Măng mọc thẳng Những hạt thóc giống
5 Văn xuôi 6 Măng mọc thẳng Người viết truyện thật thà
6 Thơ 7 Trên đôi cánh ước mơ
7 Văn xuôi 8 Trên đôi cánh ước mơ
8 Thơ 9 Trên đôi cánh ước mơ
9 Thơ 11 Có chí thì nên Nếu chúng mình có phép lạ
10 Văn xuôi 12 Có chí thì nên Người chiến sĩ giàu nghị lực
11 Văn xuôi 13 Có chí thì nên Người tìm đường lên các vì sao
12 Văn xuôi 14 Tiếng sáo diều Chiếc áo búp bê
13 Văn xuôi 15 Tiếng sáo diều Cánh diều tuổi thơ
14 Văn xuôi 16 Tiếng sáo diều Kéo co
15 Văn xuôi 17 Tiếng sáo diều Mùa đông trên rẻo cao
16 Văn xuôi 19 Người ta là hoa đất Kim tự tháp Ai Cập
17 Văn xuôi 20 Người ta là hoa đất Cha đẻ của chiếc lốp xe đạp
18 Thơ 21 Người ta là hoa đất Chuyện cổ tích về loài người
19 Văn xuôi 22 Vẻ đẹp muôn màu Sầu riêng
20 Thơ 23 Vẻ đẹp muôn màu Chợ Tết
21 Văn xuôi 24 Vẻ đẹp muôn màu Họa sĩ Tô Ngọc Vân
22 Văn xuôi 25 Những người quả cảm
Khuất phục tên cướp biển
23 Văn xuôi 26 Những người quả cảm
24 Thơ 27 Những người quả cảm
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
25 Văn xuôi 29 Khám phá thế giới Ai đã nghĩ ra các chữ số 1, 2,
26 Văn xuôi 30 Khám phá thế giới Đường đi Sa Pa
27 Thơ 31 Khám phá thế giới Nghe lời chim nói
28 Văn xuôi 32 Tình yêu cuộc sống
Vương quốc vắng nụ cười
29 Thơ 33 Tình yêu cuộc sống
30 Thơ 34 Tình yêu cuộc sống
* Nhận xét về phân môn Chính tả:
Nghe và viết là kỹ năng quan trọng giúp học sinh ghi nhớ và nắm bắt nội dung từ các bài tập đọc hoặc văn bản liên quan đến chủ đề học tập hàng tuần Việc này không chỉ nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng viết và tư duy phản biện Học sinh nên thường xuyên luyện tập để cải thiện khả năng nghe hiểu và ghi chép chính xác thông tin từ các nguồn tài liệu khác nhau.
+ Rèn học sinh viết đúng các từ ngữ dễ sai lẫn trong bài chính tả nghe – viết, nhớ - viết.
+ Rèn cách viết tên người, tên địa lí Việt Nam và nước ngoài có trong bài chính tả.
+ Ôn luyện cách viết hoa tên người, tên địa lí Việt Nam và tên người, tên địa lí nước ngoài.
Rèn luyện phát âm và củng cố nghĩa từ vựng là rất quan trọng trong việc nâng cao ngữ pháp tiếng Việt Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ mà còn hỗ trợ trong việc hình thành các thao tác tư duy cơ bản như so sánh, liên tưởng và ghi nhớ, từ đó nâng cao khả năng cảm thụ văn học.
+ Chú trọng các từ dễ viêt sai do ảnh hưởng của cách phát âm địa phương, biết phát hiện và sửa lỗi chính tả trong bài viết.
+ Thông qua nội dung các bài tập chính tả, mở rộng vốn hiểu biết về cuộc sống, con người cho học sinh.
Thông qua các tổ chức thực hiện bài tập chính tả, học sinh được bồi dưỡng những đức tính và thái độ cần thiết trong công việc như sự cẩn thận, chính xác, óc thẩm mỹ, lòng tự trọng và tinh thần trách nhiệm.
1.2.1.3 Khảo sát văn bản nghệ thuật trong phân môn Kể chuyện lớp 4
Thể loại Tuần Chủ điểm Tên văn bản
1 Văn xuôi 1 Thương người như thể thương thân
Sự tích hồ Ba Bể
2 Văn xuôi 4 Măng mọc thẳng Một nhà thơ chân chính
3 Văn xuôi 7 Măng mọc thẳng Lời ước dưới trăng
4 Văn xuôi 11 Có chí thì nên Bàn chân kì diệu
5 Văn xuôi 14 Tiếng sáo diều Búp bê của ai
6 Văn xuôi 17 Tiếng sáo diều Một phát minh nho nhỏ
7 Văn xuôi 19 Người ta là hoa đất Bác đánh cá và gã hung thần
8 Văn xuôi 22 Vẻ đẹp muôn màu Con vịt xấu xí
9 Văn xuôi 25 Những người quả cảm
Những chú bé không chết
10 Văn xuôi 29 Khám phá thế giới Đôi cánh của ngựa trắng
11 Văn xuôi 32 Tình yêu cuộc sống
* Nhận xét về phân môn Kể chuyện:
+ Kể chuyện đã nghe thầy cô trên lớp; kể chuyện đã nghe, đã đọc; đã được chứng kiến, tham gia.
+ Sơ giản về cốt truyện, nhân vật, lời kể chuyện, lời nhân vật.
+ Củng cố kĩ năng kể chuyện đã được hình thành ở các lớp dưới.
+ Hình thành những kĩ năng mới về kể chuyện, rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh, củng cố kĩ năng cảm thụ văn học.
+ Tôn trọng sự thật, không bóp méo sự việc; trong sáng, dễ hiểu khi sử dụng từ ngữ.
Việc sắp xếp bài học theo chủ điểm mang tính khoa học nhưng cũng bộc lộ hạn chế trong việc lựa chọn nội dung ngữ liệu Các văn bản đọc được chọn thường thiếu sự phong phú và đa dạng, gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các văn bản phi nghệ thuật phù hợp Nhiều văn bản chưa được cập nhật, không còn hiện đại, dẫn đến việc không kích thích hứng thú cho cả người dạy và người học.
Hệ thống từ ngữ trong các văn bản theo chủ điểm hiện tại còn hạn chế, chưa đủ khả năng kích thích sự so sánh và liên tưởng của học sinh Đặc biệt, chúng ta chưa có bộ Từ điển giải thích tiếng Việt theo chủ điểm dành riêng cho học sinh Tiểu học, ngoài các Từ điển thông dụng hiện có.
Trong giai đoạn trước cải cách giáo dục 1980, việc chọn văn bản dạy Tập đọc có sự thay đổi rõ rệt về thể loại Các sách giáo khoa chủ yếu sử dụng hai loại văn bản: văn bản nghệ thuật, bao gồm ca dao, truyện cổ, và câu chuyện lịch sử, chiếm khoảng 85%, và văn bản khoa học, với các bài viết về lịch sử, địa lý và khoa học tự nhiên Mặc dù có mục tiêu tích hợp trong việc dạy đọc hiểu, các tác giả vẫn chú trọng vào việc dạy văn trong quá trình này.
Chương trình cải cách giáo dục đã có sự thay đổi rõ rệt, với việc phân định rõ ràng kiến thức các môn học, dẫn đến việc vắng bóng các văn bản khoa học, lịch sử và địa lý trong sách giáo khoa Tiếng Việt Hầu hết các văn bản được lựa chọn cho việc dạy học Tập đọc, Chính tả và Kể chuyện đều là văn bản nghệ thuật Mặc dù việc này giúp học sinh làm quen với văn chương, nhưng chưa hoàn toàn phù hợp với mục tiêu dạy đọc hiểu và cảm thụ văn học Ngoài việc phát triển năng lực thụ cảm văn bản nghệ thuật, cần chú trọng đến việc phát triển các kỹ năng và nhận thức xã hội, đời sống cho học sinh.
Chương trình Tiếng Việt hiện hành đã được điều chỉnh theo xu hướng toàn cầu, trong đó sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 kết hợp cả văn bản phi nghệ thuật và văn bản nghệ thuật trong các giờ Tập đọc và Chính tả Tuy nhiên, tỷ lệ văn bản phi nghệ thuật chỉ chiếm 6.78% so với 93.22% văn bản nghệ thuật, điều này chưa thực sự phù hợp với nhu cầu giảng dạy Ở nhiều nước phát triển, văn bản phi nghệ thuật chiếm ưu thế trong giảng dạy đọc hiểu ở Tiểu học, trong khi văn bản nghệ thuật được chọn với tỷ lệ thấp hơn Điều này phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của học sinh lớp 4, vì văn bản phi nghệ thuật dễ hiểu hơn do tính đơn nghĩa của nó Hơn nữa, trong cuộc sống và công việc, trừ những ngành học đặc thù, văn bản cần đọc hiểu chủ yếu là văn bản phi nghệ thuật.
Thứ ba, các giờ học Tập đọc, Chính tả được tổ chức theo quy trình
Phân môn Tập đọc trong chương trình Tiếng Việt thường được dạy theo quy trình “cứng”, bao gồm các bước như Luyện đọc, Tìm hiểu bài và Luyện đọc lại (Học thuộc lòng) Tuy nhiên, phương pháp này hạn chế sự sáng tạo và hứng thú của cả người dạy lẫn người học.
1.2.2 Thực trạng của việc xây dựng hệ thống bài tập bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh lớp 4
Một số giáo viên vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc hướng dẫn học sinh cảm thụ văn học thông qua các bài tập đọc và kể chuyện Điều này dẫn đến việc học sinh chưa phát triển được năng lực cảm thụ nội dung và nghệ thuật của các tác phẩm văn học, bao gồm bài văn, bài thơ, đoạn văn, đoạn thơ và câu văn, câu thơ.
Nhiều giáo viên vẫn chưa áp dụng linh hoạt và sáng tạo các phương pháp dạy học mới, dẫn đến việc chưa tìm ra biện pháp hiệu quả trong việc rèn luyện kĩ năng cảm thụ văn học cho học sinh Thay vì khuyến khích sự độc lập trong cảm thụ, nhiều giáo viên thường áp đặt cách cảm thụ của mình, khiến học sinh chỉ đơn thuần thừa nhận ý kiến của thầy mà không phát triển cảm nhận riêng Điều này đặc biệt quan trọng, vì cảm thụ văn học của người lớn và trẻ nhỏ có những điểm tương đồng nhưng cũng có sự khác biệt đáng kể.
