NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN TRONG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN
Các khái niệm cơ bản
Tất cả các khoản thu và chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian xác định, theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước.
Ngân sách nhà nước gồm 2 loại đó là:
Ngân sách địa phương bao gồm các khoản thu từ ngân sách nhà nước phân cấp cho các cấp địa phương, các khoản thu bổ sung từ ngân sách cấp trên và các khoản chi thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương.
Ngân sách trung ương: là các khoản thu NSNN phân cấp cho cấp trung ương hưởng và các khoản chi NSNN thuộc nhiệm vụ chi của cấp trung ương
1.1.1.1 Vốn ngân sách nhà nước
Vốn NSNN là tổng hợp các nguồn vốn dựa trên các khoản thu, chi của Nhà nước, bao gồm ngân sách từ cấp địa phương đến cấp trung ương, liên quan đến các tổ chức chính trị, xã hội và cá nhân được ngân sách nhà nước hỗ trợ Nguồn vốn này do cơ quan có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm tài chính, phục vụ các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước Các nguồn thu chủ yếu của NSNN bao gồm thuế, phát hành tiền, lệ phí, viện trợ, bán tài sản và đóng góp tự nguyện.
1.1.1.2 Vốn ngoài ngân sách nhà nước
Theo Nghị định 59/2015/NĐ-CP, "Vốn ngoài ngân sách nhà nước" được định nghĩa là nguồn vốn thuộc về Nhà nước nhưng không nằm trong các nguồn ngân sách nhà nước.
1.1.2 Đầu tư xây dựng cơ bản
Tại Điều 3 Luật Đầu tư số 67/2014/QH13 ngày 26/11/2014 của Quốc hội,
Đầu tư là quá trình mà nhà đầu tư sử dụng vốn từ các loại tài sản hữu hình hoặc vô hình nhằm tạo ra tài sản mới và thực hiện các hoạt động đầu tư.
Xây dựng là quá trình sử dụng vốn hiện có để tạo ra các công trình phục vụ cho các hoạt động kinh tế - xã hội, bao gồm cầu, đường, cơ sở vật chất cho khu công nghiệp, công trình thủy lợi, cơ quan, trường học và bệnh viện Các công trình xây dựng là kết quả của hoạt động xây lắp gắn liền với đất đai, bao gồm không gian, mặt nước và thềm lục địa, được hình thành từ vật liệu xây dựng, thiết bị và lao động, đồng thời phản ánh việc sử dụng vốn đầu tư cho xây dựng.
Xây dựng cơ bản là một hoạt động thiết yếu tại tất cả các quốc gia, với mục tiêu tạo ra các công trình phục vụ lợi ích cộng đồng và các lĩnh vực trong xã hội Nguồn vốn đầu tư chủ yếu đến từ ngân sách nhà nước (NSNN), nhằm ổn định an sinh xã hội và thúc đẩy kinh tế quốc gia Bên cạnh đó, đầu tư từ tư nhân và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các công trình công cộng và phúc lợi Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là việc sử dụng vốn để thực hiện các hoạt động xây dựng, nhằm tạo ra tài sản cố định phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội trong một khoảng thời gian nhất định.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội, không chỉ cho nền kinh tế mà còn cho các cơ sở sản xuất kinh doanh Đầu tư XDCB bao gồm nhiều hình thức như xây mới, làm mới, mở rộng, hiện đại hóa và khôi phục tài sản cố định, góp phần nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
1.1.2.2 Đặc điểm của đầu tư XDCB Đầu tư XDCB có những điểm đặc trưng cụ thể, đòi hỏi nhà quản lý phải hiểu rõ bản chất để đưa ra các quyết định quản lý nhằm đáp ứng được nhu cầu Bao gồm các đặc điểm sau: Đầu tư XDCB là quá trình công việc yêu cầu lượng vốn lớn và nằm đọng lại trong suốt thời gian thực hiện đầu tư Do đó, quản lý và cấp vốn đầu tư XDCB phải xây dựng các phương án nhằm đáp ứng đảm bảo vốn đầu tư được sử dụng đúng phương pháp, tránh tồn đọng và sử dụng sai mục đích dẫn đến không hiệu quả, cam kết cho quá trình đầu tư xây dựng các công trình được thực hiện đúng theo kế hoạch và tiến độ đã được xác định Đầu tư XDCB có đặc thù cần thời gian đủ lâu để tiến hành một quá trình đầu tư cho đến khi kết quả của nó phát huy tác dụng, vì thường đòi hỏi công cuộc đầu tư lâu dài với nhiều biến động xảy ra Do đó, các nhân tố biến chuyển theo thời gian sẽ có tác động không nhỏ đến quản lý đầu tư XDCB, chẳng hạn: giá cả, lạm phát, lãi suất
Kết quả đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là các công trình gắn liền với đất tại khu vực dự án, chịu ảnh hưởng bởi điều kiện địa lý, địa chất, thủy văn, môi trường, khí hậu và thời tiết Mỗi công trình có vị trí cụ thể và khu vực này cũng là nơi đưa công trình vào khai thác, sử dụng Việc thực hiện dự án XDCB dựa trên nhu cầu thực tế, do đó, kiểm soát vốn đầu tư phải dựa trên dự toán chi phí được xác định và phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền trước khi tiến hành đầu tư.
Mỗi hạng mục đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) đều có tính chất riêng biệt, với bản vẽ và dự toán được thiết kế tùy thuộc vào mong muốn của nhà đầu tư và các điều kiện tự nhiên như địa hình, địa chất, và khí hậu Những yếu tố này ảnh hưởng đến quy hoạch, kiến trúc, quy mô, và công nghệ thi công, từ đó tác động đến khái toán chi phí đầu tư Việc kiểm soát chi ngân sách nhà nước trong đầu tư XDCB cần liên kết chặt chẽ với từng phân đoạn dự án để đảm bảo hiệu quả và vốn đầu tư Đầu tư XDCB diễn ra trong nhiều lĩnh vực kinh tế nhà nước, đòi hỏi các mô hình dự án phải phù hợp với đặc thù kinh tế kỹ thuật riêng Đồng thời, việc quản lý và cấp vốn đầu tư cần nhanh chóng tổ chức các yếu tố về nhân lực và thiết bị thi công nhằm giảm thiểu lãng phí và hư hỏng vật tư trong quá trình xây dựng.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) có tính đa dạng và phức tạp, đòi hỏi thiết kế quản lý và phân bổ vốn hợp lý để đảm bảo hiệu quả Do đó, việc quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư XDCB cần có các chính sách, biện pháp và quy trình cụ thể, tuân thủ nguyên tắc quản lý chi NSNN chung và phù hợp với đặc điểm của đầu tư XDCB.
1.1.2.3 Các giai đoạn đầu tư xây dựng cơ bản
Do tính chất đặc thù của sản phẩm và quy trình sản xuất trong lĩnh vực xây dựng, việc đầu tư và xây dựng cần tuân thủ nghiêm ngặt các bước trong từng giai đoạn Việc vi phạm quy định có thể dẫn đến lãng phí và thất thoát, tạo ra cơ hội cho các hành vi tiêu cực trong đầu tư và xây dựng Dựa trên quy hoạch đã được phê duyệt, quy trình thực hiện dự án đầu tư được chia thành 3 giai đoạn với các bước cụ thể cần thực hiện.
Sơ đồ 1.1: Các giai đoạn của một dự án
Từ sơ đồ trên chúng ta thấy:
Bước trước là cơ sở cho bước tiếp theo trong quá trình thực hiện dự án Tùy thuộc vào loại hình và quy mô dự án, các bước có thể được rút ngắn Đối với các dự án quy mô vừa và nhỏ, giai đoạn chuẩn bị đầu tư có thể không cần nghiên cứu cơ hội và nghiên cứu tiền khả thi, mà chỉ cần lập dự án khả thi hoặc báo cáo kinh tế kỹ thuật cho các công trình đã có thiết kế mẫu.
Trước khi tiến hành bước tiếp theo, cần đánh giá toàn diện các khía cạnh kinh tế, tài chính và kỹ thuật của bước trước Nếu các quy định và tiêu chuẩn liên quan đã được cơ quan có thẩm quyền chấp nhận, thì mới được tiếp tục thực hiện Việc tuân thủ trình tự các giai đoạn như chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và chạy thử phải được kiểm tra và phê duyệt nghiêm túc bởi cơ quan có thẩm quyền.
Giai đoạn này bao gồm các bước như sau:
- Nghiên cứu nhu cầu đầu tư và mô hình đầu tư
Giai đoạn 1 chuẩn bị đầu tư
Nghiên cứu cơ hội đầu tư Nghiên cứu tiền khả thi
Thẩm định và phê duyệt dự án
Giai đoạn II thực hiện đầu tư
Thiết kế lập tổng dự toán, dự toán Ký kết hợp đồng, xây dựng thiết bị
Thi công xây lắp công trình Chạy thử, nghiệm thu và quyết toán
Giai đoạn III đưa vào khai thác sử dụng
Chi ngân sách
Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại các nguồn lực tài chính đã được tập trung trong ngân sách, nhằm mục đích sử dụng hiệu quả cho các hoạt động và công việc thuộc chức năng của nhà nước Quá trình này dựa trên phương hướng phân bổ cụ thể cho từng mục tiêu và hoạt động.
1.2.1 Chi NSNN trong đầu tư XDCB
Chi NSNN, đặc biệt là chi đầu tư XDCB, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và giải quyết các vấn đề xã hội Nghiên cứu cho thấy, quản lý đầu tư công kém hiệu quả có thể dẫn đến tình trạng dư nợ nước ngoài Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã tiến hành đánh giá thực trạng đầu tư công ở nhiều quốc gia và đề xuất các phương pháp quản lý đầu tư công hiệu quả nhất.
Chi NSNN trong đầu tư XDCB là một khoản chi quan trọng, do đó, việc nâng cao quản lý chi tiêu này là cần thiết, đặc biệt khi ngân sách hạn chế nhưng cần phải chi tiêu hiệu quả để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội Chính vì vậy, quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB đã trở thành chủ đề nghiên cứu phổ biến trong các công trình khoa học.
1.2.2 Đặc điểm chi NSNN trong đầu tư XDCB
Thứ nhất là, chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản là một khoản chi quan trọng của ngân sách nhà nước, nhưng bản chất không ổn định
Chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) là yếu tố quan trọng để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia và địa phương Khoản chi này không chỉ nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng kỹ thuật, mà còn nhằm tăng cường năng lực sản xuất dịch vụ phục vụ cho sự phát triển bền vững Hơn nữa, đầu tư XDCB từ NSNN tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi, định hướng cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn cụ thể Mức chi cho đầu tư XDCB được xác định dựa trên kế hoạch và chủ trương phát triển kinh tế - xã hội của cả nước và địa phương trong từng niên độ thực hiện.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước là một khoản chi thiết yếu, chiếm tỷ lệ lớn trong tổng mức đầu tư phát triển của ngân sách nhà nước Vốn luân chuyển được sử dụng để bù đắp chi phí cho đầu tư XDCB, và điều này chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các đặc điểm của vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
Chi NSNN trong đầu tư XDCB có những đặc điểm riêng biệt, bao gồm sự tách rời giữa người quản lý chi vốn và kết quả đầu tư, điều này có thể làm giảm chất lượng công trình và gây khó khăn trong quản lý Việc phân cấp quản lý phức tạp qua nhiều cơ quan cũng làm cho việc xác định thất thoát trở nên khó khăn Do đó, cần thiết phải có quy trình quản lý rõ ràng và xác định trách nhiệm cụ thể cho từng cấp trong việc quản lý chi đầu tư XDCB bằng vốn NSNN.
1.2.3 Nội dung chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản
Chi NSNN trong đầu tư XDCB trên địa bàn địa phương bao gồm:
Chi NSNN cho các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội và quốc phòng - an ninh do địa phương quản lý có khả năng thu hồi vốn, bao gồm các lĩnh vực như giao thông, thủy lợi, giáo dục và đào tạo, y tế, trồng rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ, khu bảo tồn thiên nhiên, các trạm thú y, nghiên cứu và cải tạo giống, công trình văn hóa xã hội, thể dục thể thao, phúc lợi công cộng, quản lý nhà nước, cũng như khoa học và công nghệ.
Các dự án đầu tư của công ty phải tuân thủ quy định pháp luật về việc có sự tham gia của nhà nước, và sẽ nhận được sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước (NSNN).
Các đồ án quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của địa phương bao gồm quy hoạch khu công nghiệp, quy hoạch đô thị chung, và quy hoạch nông thôn, cùng với quy hoạch chi tiết cho các đô thị, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và đồng bộ trong khu vực.
- Các dự án đầu tư XDCB khác trong khuôn khổ quyết định của Trung ương, chính quyền địa phương
1.2.4 Vai trò của chi NSNNtrong đầu tư XDCB
Cơ chế thị trường có hạn chế khi các cá nhân và tổ chức kinh tế thường không đầu tư vào các lĩnh vực phi lợi nhuận hoặc thu nhập thấp Tuy nhiên, đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là rất cần thiết để phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội Chỉ có chi ngân sách nhà nước cho đầu tư XDCB mới có thể thực hiện nhiệm vụ quan trọng này Đầu tư XDCB đóng vai trò then chốt đối với mọi mặt của nền kinh tế, chính trị, xã hội và an ninh quốc phòng của mỗi quốc gia.
Đầu tư XDCB là cần thiết để xây dựng nhà máy, trang bị công nghệ và dây chuyền sản xuất hiện đại, cũng như cải tạo các cơ sở cũ Việc này không chỉ tăng năng suất lao động mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và gia tăng sản lượng tiêu thụ Do đó, nâng cao hiệu quả sản xuất tại các cơ sở sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế địa phương.
Xây dựng và đầu tư XDCB đóng vai trò quan trọng trong việc tác động đến tổng cầu và tổng cung của xã hội, từ đó ảnh hưởng đến sự bền vững và phát triển kinh tế Đầu tư chiếm phần lớn trong tổng cầu của nhiều nền kinh tế, góp phần làm tăng nhu cầu kinh tế tổng thể Chính phủ đã sử dụng đầu tư như một biện pháp kích cầu hiệu quả Khi các khoản đầu tư thành công, năng lực sản xuất và dịch vụ sẽ được cải thiện, dẫn đến sự gia tăng nhu cầu xã hội Sự gia tăng tổng cầu sẽ kéo theo tổng cung tăng, giúp tăng sản lượng cân bằng và GDP, qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Chi NSNN cho đầu tư XDCB sẽ xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - kỹ thuật như điện, đường giao thông, sân bay và cảng biển Điều này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh mà còn giúp hạ giá thành sản phẩm, từ đó thu hút thêm đầu tư và thúc đẩy sự phát triển kinh tế.
* Về mặt chính trị, xã hội
Chi NSNN cho đầu tư XDCB nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng tại các vùng kinh tế - xã hội khó khăn, như đường giao thông miền núi, nông thôn, điện và trường học, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và cải thiện mức sống của người dân Đầu tư này cũng chú trọng đến các công trình văn hóa để bảo tồn truyền thống và văn hóa địa phương, cùng với việc phát triển truyền thông nhằm thông tin chính sách của Nhà nước, góp phần ổn định chính trị Thêm vào đó, đầu tư XDCB trong lĩnh vực y tế giúp nâng cao sức khỏe cộng đồng và cải thiện các dịch vụ công khác.
* Về mặt an ninh, quốc phòng
Nền kinh tế ổn định và phát triển, cùng với việc củng cố các mặt chính trị - xã hội, là yếu tố quan trọng để đảm bảo an ninh và quốc phòng Đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước không chỉ tạo ra các công trình như nhà ga và kho tàng quốc phòng, mà còn đáp ứng nhu cầu an ninh quốc phòng Việc thực hiện đầu tư này cần có đủ vốn và công nghệ cao, cho thấy vai trò thiết yếu của ngân sách nhà nước trong việc hỗ trợ các dự án phục vụ an ninh quốc phòng.
Quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư XDCB
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là quá trình phân phối và sử dụng vốn từ quỹ NSNN để đầu tư vào tài sản cố định Mục tiêu của việc này là củng cố, hoàn thiện và hiện đại hóa cơ sở vật chất - kỹ thuật, nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế, từ đó đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.
1.3.2 Nguyên tắc quản lý và cấp phát vốn đầu tư XDCB của NSNN
- Thực hiện đúng trình tự đầu tư và xây dựng, có đầy đủ hồ sơ dự án và dự toán được duyệt
- Đúng mục đích, đúng kế hoạch
- Căn cứ vào mức khối lượng thực tế để hoàn thành kế hoạch và chỉ trong khoảng giá dự toán được duyệt
- Giám đốc bằng đồng tiền
1.3.3 Bộ máy quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB ở địa phương
Theo Hiến pháp, quản lý giám sát tài chính quốc gia thuộc về Quốc hội và Chính phủ, trong khi ở cấp địa phương là trách nhiệm của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Cơ quan thuế, bao gồm sở tài chính và kho bạc nhà nước, chịu trách nhiệm chính trong quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản Mỗi bộ phận trong hệ thống quản lý ngân sách có những chức năng cụ thể trong việc đảm bảo hiệu quả chi tiêu cho đầu tư XDCB tại địa phương.
• Ủy ban nhân dân các cấp
Các chủ đầu tư cần được chỉ đạo, kiểm tra và đôn đốc thực hiện kế hoạch đầu tư, đảm bảo việc tiếp nhận và sử dụng vốn đầu tư đúng mục đích và theo quy định của Nhà nước.
- Thực hiện quản lý hành chính trong giới hạn quyền hạn được giao, chịu trách nhiệm về quyết định của mình trước Chính phủ và pháp luật Nhà nước
• Cơ quan tài chính các cấp
- Đảm bảo nguồn vốn theo quy định của Bộ Tài chính để Kho bạc nhà nước thanh toán cho dự án
- Thực hiện việc thanh quyết toán vốn đầu tư theo đúng quy định của Luật NSNN
Để đảm bảo dự án được thực hiện đúng quy định pháp luật và chính sách tài chính, cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, nhà đầu tư, KBNN và các nhà thầu Việc quản lý, thu chi các khoản và chi phí phải tuân thủ các quy định hiện hành nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển.
Cơ quan có quyền yêu cầu kho bạc nhà nước và chủ đầu tư cung cấp tài liệu, thông tin cần thiết để phục vụ công tác quản lý nhà nước về tài chính đầu tư, bao gồm hồ sơ thẩm định dự án đầu tư Việc này cần được thực hiện công bằng và tuân thủ các quy tắc liên quan đến hệ thống thông tin, báo cáo và tài liệu, nhằm phục vụ cho việc kiểm toán và quyết toán các khoản đầu tư.
• Kho bạc nhà nước các cấp
- Ban hành trình tự thanh toán vốn đầu tư nhằm tiến hành thống nhất trong cả nước
- Hướng dẫn chủ tài khoản đầu tư mở tài khoản để tạm ứng và thanh toán vốn
- Giám sát, bố trí giải ngân vốn kịp thời, đầy đủ cho dự án khi đã có đủ điều kiện và đúng thời gian quy định
Chúng tôi sẽ cung cấp phản hồi bằng văn bản cụ thể cho nhà thầu và nhà đầu tư về các khoản giảm thanh toán, đồng thời giải đáp những thắc mắc của chủ đầu tư liên quan đến việc thanh toán vốn.
Khi quyết định của cơ quan có thẩm quyền không phù hợp với quy định hiện hành, cần phải gửi văn bản yêu cầu phúc khảo và giải trình rõ ràng kiến nghị Nếu câu trả lời không thỏa đáng, quyết định vẫn sẽ được thực hiện sau khi nhận được ý kiến từ cơ quan có thẩm quyền Đồng thời, cần thông báo cho cơ quan cấp trên và trung tâm tài chính để xem xét và điều hành.
- Yêu cầu chủ đầu tư trả hết nợ khi dự án được quyết toán và tất toán tài khoản
Thực hiện chế độ thông tin và báo cáo, đồng thời chấm dứt việc sử dụng vốn đầu tư và vốn sự nghiệp có tính chất đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, cần tuân thủ các quy định của Luật Ngân sách nhà nước và hướng dẫn của Bộ Tài chính.
- Để yêu cầu nhà đầu tư, để đáp ứng các tài liệu, tài liệu và thông tin theo hệ thống để hoàn thành kiểm soát và thanh toán vốn
Giám sát thường xuyên các nhà đầu tư là cần thiết để đảm bảo việc thực hiện dự án và tuân thủ các quy định về tài chính đầu tư Cơ quan quản lý có quyền tạm ngừng thanh toán hoặc thu hồi vốn nếu phát hiện nhà đầu tư sử dụng vốn không đúng mục đích hoặc vi phạm quy định tài chính của Nhà nước, đồng thời phải thông báo cho Bộ Tài chính.
- Không trong thành phần Hội đồng nghiệm thu ở các công trình, dự án
Tổ chức kiểm soát và giải ngân vốn theo quy trình thống nhất, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đồng thời đảm bảo quản lý vốn chặt chẽ Điều này giúp thanh toán kịp thời, đầy đủ và thuận tiện cho nhà đầu tư.
Vào cuối năm kế hoạch, cần xác nhận tổng số tiền thanh toán trong năm và lũy kế số tiền thanh toán từ đầu năm đến cuối năm ngân sách nhà nước cho từng dự án Đồng thời, cũng cần đánh giá kết quả thực hiện các quy định, quy chế quản lý hành chính, đơn giá, nội quy và hướng dẫn theo quy định.
- Hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, sử dụng vốn đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả
Chịu trách nhiệm đảm bảo chất lượng công việc và tính hợp pháp của khối lượng công trình tại thời điểm thanh toán; cam kết tính chính xác, trung thực của các số liệu và tài liệu trong hồ sơ gửi đến KBNN và các cơ quan nhà nước.
Khi khối lượng công việc đạt yêu cầu theo hợp đồng, cần thực hiện nghiệm thu đúng hạn, lập biên lai thanh toán và yêu cầu nhà thầu thực hiện thanh toán đúng thời gian quy định.
Báo cáo đầy đủ và kịp thời cho các cơ quan có thẩm quyền về quyết định đầu tư là rất quan trọng Cần bàn giao hồ sơ và tài liệu liên quan đến tình hình thực hiện cho KNN và cơ quan tài chính để đảm bảo quản lý và giải ngân vốn hiệu quả Đồng thời, việc sử dụng vốn đầu tư phải tuân thủ sự kiểm soát của cơ quan thuế và các quy định về tài trợ đầu tư phát triển của Nhà nước.
- Thực hiện ghi sổ kế toán đơn vị đầu tư; thanh lý vốn đầu tư theo đơn vị hiện tại
- Có nghĩa vụ thanh toán vốn nếu đủ điều kiện và xin ý kiến, giải trình của KBNN
1.3.4 Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư XDCB
Nội dung của quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB ở địa phương được xử lý theo chu trình ngân sách bao gồm:
- Lập dự toán chi NSNN trong đầu tư XDCB
- Chấp hành dự toán chi NSNN trong đầu tư XDCB
- Quyết toán chi NSNN trong đầu tư XDCB a Lập dự toán chi NSNN trong đầu tư XDCB ở địa phương
Lập dự toán chi ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại địa phương được thực hiện đồng thời với lập dự toán chi ngân sách chung Quá trình này đảm bảo tính đồng đều trong tổng quan chi NSNN của địa phương Do đó, việc lập dự toán chi NSNN ở địa phương có thể áp dụng các phương pháp đa dạng để đạt hiệu quả cao nhất.
• Phương pháp lập ngân sách theo khoản mục
Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý NSNN trong đầu tư XDCB
1.4.1 Nhóm nhân tố bên trong
Nhóm yếu tố bên trong ảnh hưởng đến quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm năng lực kiểm tra, giám sát và quản lý của lãnh đạo các đơn vị trong hệ thống Sự thành công còn phụ thuộc vào khả năng nghiệp vụ chuyên ngành của đội ngũ cán bộ cũng như tổ chức bộ máy quản lý chi NSNN Hơn nữa, quy trình nghiệp vụ và công nghệ quản lý chi NSNN tại địa phương cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả đầu tư XDCB.
Năng lực kiểm tra, giám sát và quản lý của lãnh đạo hệ thống sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) rất quan trọng Họ cần có khả năng kiến nghị chiến lược ngân sách hợp lý, nhận định rõ các chủ trương triển khai công việc, và xây dựng cơ cấu tổ chức hiệu quả với sự phân cấp quyền hạn và nghĩa vụ hợp lý Nếu năng lực lãnh đạo yếu kém, hệ thống tổ chức không hợp lý và chiến lược thiếu tính thực tiễn, sẽ dẫn đến kiểm soát chi NSNN không hiệu quả, chi vượt thu, và phân bổ đầu tư không hợp lý Điều này có thể gây ra thất thoát, lãng phí ngân sách, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế và các vấn đề xã hội Năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý chi đầu tư XDCB từ nguồn NSNN cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng ngân sách.
Năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) ở địa phương là yếu tố quyết định đến hiệu quả chi đầu tư Khi người quản lý có kỹ thuật cao, họ có thể giảm thiểu sai sót và cung cấp thông tin chính xác về trạng thái nguồn vốn NSNN Năng lực này được thể hiện qua khả năng phân tích, xử lý thông tin, kiểm soát nội dung chi, nguyên tắc chi và giám sát theo quy trình của nhà nước Việc tuân thủ các quy định về quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB là rất quan trọng để đảm bảo thực hiện theo dự toán đã đề ra; nếu thiếu khả năng này, sẽ dẫn đến thất thoát và lãng phí.
Hệ thống quản lý giám sát chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả của quy trình quản lý Sự thành công trong quản lý chi NSNN phụ thuộc vào cấu trúc bộ máy quản lý và quy trình nghiệp vụ, bao gồm quyền hạn và nghĩa vụ của từng bộ phận trong các giai đoạn lập, thực thi, quyết toán và kiểm toán Một hệ thống quản lý hợp lý không chỉ cải thiện chất lượng quản lý mà còn khắc phục các khuyết điểm hiện có Sắp xếp hệ thống quản lý một cách khoa học sẽ cung cấp thông tin chính xác cho các cấp thẩm quyền, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB tại địa phương Công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN trong lĩnh vực này.
Việc áp dụng công nghệ tin học, đặc biệt là hệ thống TABMIS, vào công việc và cuộc sống hàng ngày đã trở thành yếu tố thiết yếu Hiện nay, công nghệ tin học trong quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) và giám sát chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) giúp tăng tốc độ thanh toán, rút ngắn thời gian xử lý công việc, và đảm bảo tính xác thực dữ liệu một cách nhanh chóng và đồng bộ Điều này tạo nền tảng cho các thủ tục cải cách nghiệp vụ hiệu quả hơn, từ đó nâng cao chất lượng quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB tại địa phương.
1.4.2 Nhóm nhân tố bên ngoài
Nhóm tác nhân bên ngoài bao gồm các tiêu chuẩn về nguồn lực ngân sách nhà nước (NSNN), các chủ trương chính sách, tiêu chí quản lý giám sát đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), và quản lý chi đầu tư từ nguồn NSNN, cũng như môi trường tự nhiên và nền kinh tế - xã hội Thủ tục sử dụng NSNN cho các hoạt động phục vụ mục đích của Nhà nước chỉ được thực hiện khi đáp ứng các yêu cầu cấp thiết Yếu tố quan trọng nhất để xác định kế hoạch hoạt động là nguồn vốn NSNN được cấp, điều này phụ thuộc vào từng nhiệm vụ phát triển kinh tế được đề ra.
XH đã tiến hành rà soát và nghiên cứu kỹ thuật, xác định rằng cần có một lượng vốn ngân sách nhà nước nhất định Nhà nước, với vai trò chủ thể, đánh giá các tiêu chuẩn cho phép liên quan đến nguồn vốn ngân sách để cấp phát và cam kết thực hiện các nhiệm vụ đã đề ra.
Khó khăn trong công tác chi ngân sách thường xuất phát từ tình hình kinh tế khủng hoảng, dẫn đến nguồn thu ngân sách không ổn định và gây ra sự bị động trong chi tiêu Khi ngân sách chưa được đảm bảo, việc chi tiêu cho các mục đích trở nên không rõ ràng và thiếu nhất quán Các cấp có thẩm quyền đóng vai trò quan trọng trong quản lý ngân sách nhà nước, với pháp luật trở thành công cụ thiết yếu để Nhà nước điều tiết và quản lý chi tiêu Hệ thống pháp luật hướng dẫn và tạo điều kiện cho các nhân lực kinh tế hoạt động trong khuôn khổ pháp luật, đảm bảo an toàn và chất lượng Bộ máy pháp luật liên quan đến chi đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước bao gồm Luật ngân sách nhà nước, Nghị định của Chính phủ về quản lý dự án đầu tư và xây dựng, cùng các Thông tư của Bộ Tài chính về quản lý thanh toán và quyết toán vốn đầu tư.
Các sản phẩm xây dựng cơ bản (XDCB) bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi điều kiện địa chất, khí hậu và địa hình của từng khu vực đầu tư Những yếu tố này quyết định quy hoạch, kiến trúc, quy mô và kết cấu của công trình, từ đó ảnh hưởng đến tiêu chuẩn và giải pháp công nghệ áp dụng Việc quản lý và phân bổ vốn đầu tư xây dựng cần phải gắn liền với từng hạng mục công trình để đảm bảo chất lượng và hiệu quả đầu tư Đặc biệt, trong việc quản lý chi đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước, cần có các giải pháp tài chính nhằm rà soát việc sử dụng và quản lý vốn ngay từ giai đoạn lập chủ trương đầu tư và lựa chọn địa điểm, nhằm đảm bảo tính khả thi và sinh lời cao cho dự án.
Môi trường kinh tế - xã hội có ảnh hưởng lớn đến đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) Khi môi trường kinh tế ổn định, đầu tư có thể bù lỗ, nhưng nếu kinh tế không ổn định và tăng trưởng chậm, nhà nước sẽ thắt chặt vốn vay để kiềm chế lạm phát, dẫn đến việc điều chỉnh cơ cấu đầu tư và giảm lượng vốn đầu tư Sự tăng giá nguyên vật liệu và chi phí xây dựng sẽ làm trì hoãn triển khai dự án do thiếu vốn Do đó, các yếu tố kinh tế - xã hội đóng vai trò quan trọng trong quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB tại vùng.
Môi trường pháp lý đóng vai trò quan trọng trong quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước Quy tắc chi tiêu của chính phủ là cơ sở thiết yếu để xây dựng dự toán, phân bổ dự án và kiểm soát chi phí, góp phần nâng cao chất lượng quản lý ngân sách Việc thông qua quy chế chi tiêu một cách khoa học và kịp thời sẽ giúp quản lý hiệu quả chi ngân sách cho đầu tư xây dựng Sự phân công trách nhiệm và quyền hạn rõ ràng giữa các cơ quan là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý Khả năng về nguồn lực ngân sách cũng cần được xem xét, với dự toán chi tiêu đầu tư xây dựng cơ bản phải dựa trên thu nhập thực tế của hộ gia đình và không vượt quá thu ngân sách, đồng thời phải phù hợp với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của cộng đồng Các cộng đồng có nguồn thu nhập lớn không phụ thuộc vào ngân sách trung ương có thể chủ động hơn trong việc lập dự toán và quản lý chi đầu tư.
Kinh nghiệm quản lý NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản có hiệu quả
1.5.1.1 Kinh nghiệm quản lý NSNN trong đầu tư XDCB tại thành phố Đà Nẵng:
Thành phố Đà Nẵng nổi bật với những cải cách trong thủ tục hành chính và nâng cao năng lực quản lý trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong công tác quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản.
Để nâng cao cải cách hành chính và năng lực bộ máy nhà nước, UBND thành phố Đà Nẵng đã cụ thể hóa các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) Điều này bao gồm việc phân cấp quản lý hợp lý và hướng dẫn chi tiết về trình tự triển khai đầu tư, đảm bảo các chủ thể quản lý thụ lý hồ sơ một cách có trách nhiệm theo thẩm quyền của mình.
UBND thành phố Đà Nẵng đã triển khai quy định chi tiết về công tác đền bù và giải phóng mặt bằng, theo nguyên tắc “Nhà nước và nhân dân cùng làm” Để đảm bảo tính dân chủ, cơ chế tham gia của cộng đồng được thực hiện, đồng thời áp dụng chính sách khen thưởng cho những cá nhân và tổ chức hoàn thành giải phóng mặt bằng vượt tiến độ Bên cạnh đó, các biện pháp cưỡng chế sẽ được thực hiện kịp thời đối với những trường hợp cố tình chống đối.
Con người là yếu tố quyết định mọi thành công trong quản lý, đặc biệt là vai trò của những lãnh đạo chủ chốt Trách nhiệm cá nhân của họ có ảnh hưởng lớn đến niềm tin của nhân dân vào sự quan tâm của nhà nước Đồng thời, điều này cũng gia tăng áp lực về trách nhiệm đối với bộ máy quản lý nhà nước, buộc công chức và viên chức phải không ngừng nâng cao chuyên môn và bản lĩnh nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu công việc.
1.5.1.2 Kinh nghiệm quản lý NSNN trong đầu tư XDCB tại KBNN tỉnh Đồng Nai:
Công tác kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước của ngành Tài chính tỉnh Đồng Nai đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế vượt bậc của tỉnh Việc quản lý chặt chẽ nguồn vốn không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn tối ưu hóa hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần nâng cao chất lượng các dự án đầu tư và phát triển hạ tầng.
- xã hội đáng ghi nhận, có thể rút ra một số kinh nghiệm sau:
Một là, con người là nhân tố quyết định trong quá trình thực thi nhiệm vụ
Để đảm bảo hiệu quả trong công tác kiểm soát thanh toán vốn, cần thiết phải có chính sách đào tạo và bồi dưỡng thường xuyên về nghiệp vụ, ngoại ngữ và tin học cho đội ngũ cán bộ Đồng thời, việc nâng cao trình độ lý luận chính trị và phẩm chất đạo đức cũng rất quan trọng, giúp cán bộ có tư tưởng vững vàng và dũng cảm đối phó với các biểu hiện tiêu cực trong lĩnh vực kiểm soát thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản, một lĩnh vực nhạy cảm và dễ xảy ra sai phạm.
Hiện đại hóa chương trình quản lý và kiểm soát thanh toán vốn đầu tư là cần thiết Việc kết nối cơ sở dữ liệu với các sở, ban, ngành giúp trao đổi và cung cấp thông tin nhanh chóng, kịp thời, hỗ trợ các cấp trong quản lý và điều hành kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước.
Thực hiện phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan để kiểm soát bố trí và thanh toán vốn, nhằm kịp thời trao đổi thông tin và giải quyết khó khăn trong thực thi nhiệm vụ Đồng thời, cần tham mưu cho chính quyền địa phương trong đầu tư xây dựng cơ bản, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, tránh tồn đọng và lãng phí ngân sách nhà nước.
Ngành tỉnh Đồng Nai đã thực hiện phân cấp nhiệm vụ kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB một cách hợp lý dựa trên mức vốn, nguồn vốn và khả năng đáp ứng nhiệm vụ của cán bộ cho Kho bạc Nhà nước (KBNN) cấp huyện Việc phân cấp này giúp tăng cường hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư công, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá trình thực hiện dự án.
1.5.1.3 Kinh nghiệm, ý kiến của chuyên gia tại hội thảo “GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGUỒN VỐN CHO ĐẦU TƯ, PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU” do Sở Tài chính chủ trì: a) Tham luận của Tiến sĩ Trần Du Lịch - Thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ về “Kinh nghiệm và các giải pháp thu hút vốn đầu tư nhằm phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” Theo đó, Phát triển
Bà Rịa – Vũng Tàu cần có quan điểm phát triển theo trọng tâm khu vực, nhất là
Để phát triển "tứ giác" kinh tế trọng điểm phía Nam, Bà Rịa – Vũng Tàu cần tập trung vào việc cải thiện kết nối giao thông Điều này sẽ giúp khu vực trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư và thu hút nguồn vốn đầu tư cho phát triển kinh tế xã hội Cần chú ý đến bốn yếu tố quan trọng sau đây để đạt được mục tiêu này.
- Thu hút đầu tư phải dựa trên định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế với
5 trụ cột chính và trên quan điểm kinh tế Vùng, bao gồm:
Tận dụng lợi thế của các khu công nghiệp gắn liền với cảng biển nước sâu, cần phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp chế biến nông - lâm - ngư nghiệp tại tỉnh Bên cạnh những ngành công nghiệp hiện có như lọc hóa dầu, cán thép, cơ khí chế tạo và năng lượng, việc thu hút doanh nghiệp chế biến nông - lâm - ngư nghiệp là rất quan trọng Điều này sẽ tạo ra các vùng chuyên canh nông nghiệp và hình thành các “Cụm sản xuất Nông - Công nghiệp” Sự kết hợp giữa các cụm sản xuất này và cảng biển nước sâu Cái Mép - Thị Vải hứa hẹn sẽ mang lại bước đột phá cho thị xã Phú trong thời gian tới.
Mỹ thành Cảng trung chuyển lớn nhất Đông Nam Á
Phát triển du lịch như một "cụm ngành" công nghiệp hóa đòi hỏi sự đồng bộ trong quy hoạch địa điểm và sản phẩm, cùng với đầu tư và quản lý hoạt động trên bốn lĩnh vực chính: lưu trú, bất động sản nghỉ dưỡng, dịch vụ hưởng thụ, ẩm thực và mua sắm Để du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, cần chú trọng phát triển toàn diện và bền vững.
Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, với vị trí là "cửa ngõ quốc tế của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và Tây Nguyên", cần tận dụng tối đa tiềm năng của dịch vụ cảng và logistics để phát triển kinh tế Việc khai thác thế mạnh này sẽ không chỉ nâng cao khả năng kết nối thương mại mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững cho khu vực.
Phát triển Nông - Lâm - Ngư nghiệp cần dựa vào công nghệ cao, chuyển từ số lượng sang chất lượng và giá trị Mặc dù khu vực này không đóng góp lớn vào tốc độ tăng trưởng GRDP và tỷ trọng ngày càng giảm trong cơ cấu kinh tế, nhưng nó vẫn giữ vai trò nền tảng trong phát triển kinh tế - xã hội Ngoài việc cung ứng lương thực thực phẩm, Nông - Lâm - Ngư nghiệp còn cung cấp nguyên liệu cho ngành chế biến, thông qua mô hình “Cụm cứ điểm nông - công nghiệp”.
+ Phát triển kinh tế đô thị gắn với quá trình đô thị hóa
Kết luận chương 1
Chi ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong đầu tư phát triển, điều này đã thúc đẩy nghiên cứu thực trạng quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại các địa phương và toàn quốc Do đó, chương 2 sẽ tập trung giải quyết những vấn đề cơ bản nhằm cung cấp cơ sở khoa học đáng tin cậy cho nghiên cứu này.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một khái niệm quan trọng trong phát triển hạ tầng và kinh tế Đặc điểm của đầu tư XDCB bao gồm tính chất lâu dài, yêu cầu vốn lớn và ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực Quy trình đầu tư XDCB thường trải qua các giai đoạn từ lập dự án, thiết kế, thi công đến bàn giao và vận hành Mỗi giai đoạn đều có những đặc điểm riêng cần chú ý, như việc lập kế hoạch chi tiết, quản lý chất lượng, và giám sát tiến độ, nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư XDCB.
+ Luận giải khái niệm vốn đầu tư XDCB và các nguồn vốn cho đầu tư XDCB
Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là một khái niệm quan trọng, bao gồm các nguyên tắc quản lý và cấp phát vốn đầu tư Nội dung quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB cần được xác định rõ ràng, nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn vốn Để đánh giá hiệu quả của quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB, cần thiết phải đưa ra các chỉ tiêu cụ thể, giúp theo dõi và cải thiện quy trình đầu tư.
+ Phân tích các tác nhân tác động đến quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB nói chung
Nghiên cứu kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) trong đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ các quốc gia trong khu vực và các quốc gia phát triển giúp rút ra bài học quý giá cho việc quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB tại địa phương Những bài học này có thể cải thiện hiệu quả sử dụng ngân sách, tối ưu hóa quy trình đầu tư và nâng cao chất lượng công trình xây dựng.
Bài viết này sẽ áp dụng các vấn đề lý luận đã nêu để phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
