QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG, TỈNH ĐẮK NÔNG.QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG, TỈNH ĐẮK NÔNG.QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG, TỈNH ĐẮK NÔNG.QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG, TỈNH ĐẮK NÔNG.QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG, TỈNH ĐẮK NÔNG.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH
Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Hiện nay, nhiều công trình nghiên cứu đã được thực hiện về giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm, với các góc độ tiếp cận đa dạng như đề tài khoa học, giáo trình, bài báo và bài đăng tạp chí Một số công trình tiêu biểu có thể được khái quát dưới những khía cạnh này.
1.1.1 Các nghiên cứu về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
Nguyễn Ngọc Quang (1989),“ Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục”, Trường quản lý giáo dục Trung ương I, Hà Nội [29].
Nguyễn Thanh Bình, Nguyễn Kim Dung, Lưu Thu Thủy, Vũ Thị Sơn (2003),
Những nghiên cứu và thực hiện chương trình giáo dục kỹ năng sống ở Việt Nam, Viện chiến lược và Chương trình giáo dục, Hà Nội [5].
Nguyễn Thanh Bình (2008) trong "Giáo trình giáo dục kỹ năng sống" nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới nội dung chương trình và phương pháp dạy học Tác giả khẳng định rằng, "cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là hướng vào học tập chủ động, chống thói quen thụ động," và coi việc dạy học thông qua tổ chức hoạt động học của học sinh là đặc trưng quan trọng nhất của phương pháp dạy học tích cực.
Nguyễn Thị Mỹ Lộc (chủ biên) (2010), Giáo dục Giá trị sống và Kỹ năng sống cho học sinh, Hà Nội [24].
Ngô Thị Tuyên trong cuốn "Cẩm nang giáo dục cho học sinh tiểu học" nhấn mạnh rằng kỹ năng sống là yếu tố thiết yếu trong giáo dục nhà trường Tác giả định nghĩa và phân loại các kỹ năng sống, đồng thời nêu rõ vai trò của chúng trong việc hình thành giá trị sống Bên cạnh đó, Ngô Thị Tuyên cũng trình bày phương pháp giáo dục kỹ năng sống, nguyên tắc lựa chọn nội dung, và hướng dẫn giáo viên áp dụng phương pháp giáo dục thông qua hành động để phát triển kỹ năng sống cho học sinh Thiếu kỹ năng sống sẽ dẫn đến sự thiếu hụt nền tảng giá trị sống ở con người.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khái niệm kỹ năng sống và các loại kỹ năng sống đóng vai trò quan trọng trong giáo dục nhà trường Việc giáo dục kỹ năng sống không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện mà còn phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Mối quan hệ giữa việc hình thành kỹ năng sống và giáo dục toàn diện cho học sinh là rất rõ ràng và cần được chú trọng.
1.1.2 Các nghiên cứu về quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm
Nghiên cứu của Đỗ Ngọc Thống (2015) trong bài viết “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo từ kinh nghiệm giáo dục quốc tế và vấn đề của Việt Nam” đăng trên Tạp chí Khoa học Giáo dục (Số 115/2015) đã phân tích những yếu tố quan trọng của hoạt động trải nghiệm trong giáo dục Bài viết nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng những kinh nghiệm quốc tế vào thực tiễn giáo dục Việt Nam, đồng thời chỉ ra những thách thức mà hệ thống giáo dục nước nhà đang phải đối mặt.
Bài viết của Đỗ Ngọc Thống, mang tiêu đề “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo từ kinh nghiệm giáo dục quốc tế và vấn đề của Việt Nam”, phân tích kinh nghiệm giáo dục hoạt động trải nghiệm sáng tạo từ các nước như Anh và Hàn Quốc, và liên hệ đến thực trạng tại Việt Nam Tác giả nhấn mạnh rằng giáo dục sáng tạo là yêu cầu thiết yếu trong chương trình giáo dục phổ thông ở nhiều quốc gia, đòi hỏi mỗi cá nhân phải nỗ lực, năng động và có tư duy độc lập Ngoài ra, tác giả cũng trình bày những lý luận chung về trải nghiệm, sáng tạo, hoạt động trải nghiệm sáng tạo, cũng như nội dung và phương pháp tổ chức các hoạt động này.
Nguyễn Thị Liên và các tác giả (2016) đã biên soạn cuốn sách "Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ thông", xuất bản bởi NXB Giáo dục Việt Nam Bên cạnh đó, Đinh Thị Kim Thoa (2019) cũng đã chủ biên tài liệu "Tìm hiểu về chương trình hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018", nhằm hỗ trợ giáo viên trong quá trình tập huấn, do Bộ Giáo dục và Đào tạo phát hành.
* Nghiên cứu về quản lý giáo dục hoạt động trải nghiệm Các nghiên cứu mới được triển khai tiến hành ở địa bàn nhỏ.
Có thể kể đến một số nghiên cứu sau:
Hoàng Thị Hiền (2014) đã tiến hành nghiên cứu lý luận về quản lý giáo dục Kỹ năng sống (KNS) thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (GDNGLL) Nghiên cứu này không chỉ đánh giá thực trạng quản lý mà còn đề xuất các biện pháp hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng GDNGLL tại các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) và trường trung học cơ sở (THCS) ở Tuyên Quang.
Tác giả Đoàn Thị Duyến nghiên cứu về việc quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua các hoạt động trải nghiệm dành cho học sinh tiểu học tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai Nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các phương pháp học tập thực tiễn.
Các nghiên cứu đã chỉ ra những mặt tích cực và hạn chế trong phát triển giáo dục kỹ năng sống, đồng thời phân tích nguyên nhân của những hạn chế này trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Nghiên cứu cũng đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm Tuy nhiên, hiện chưa có nghiên cứu nào về kỹ năng sống qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh tại huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông Do đó, nghiên cứu "Quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh THCS huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông" là công trình nghiên cứu đầu tiên tại địa phương này.
Một số khái niệm cơ bản của đề tài
Quản lý là một khái niệm rộng lớn, xuất hiện từ khi xã hội loài người hình thành và phát triển Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công lao động trong xã hội, với mục tiêu nâng cao hiệu quả công việc.
Quản lý được định nghĩa là việc trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định, đồng thời tổ chức và điều khiển các hoạt động trong những điều kiện cụ thể Chủ thể quản lý hướng đến đối tượng quản lý để khai thác hiệu quả các tiềm năng và cơ hội của hệ thống, nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra trong bối cảnh môi trường biến động.
Theo tác giả Phan Văn Kha, quản lý là quá trình bao gồm lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên trong một hệ thống Quản lý cũng liên quan đến việc sử dụng các nguồn lực phù hợp nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Quản lý là quá trình tác động có tổ chức và định hướng từ chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, bao gồm nhiều giải pháp khác nhau Mục tiêu của quản lý là sử dụng hiệu quả các tiềm năng và cơ hội của hệ thống để đạt được các mục tiêu đã đề ra, đặc biệt trong bối cảnh môi trường có sự biến động.
Quản lý giáo dục là hình thức quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo, bao gồm sự tác động có tổ chức và điều chỉnh từ quyền lực nhà nước đối với các hoạt động giáo dục Các cơ quan quản lý giáo dục từ Trung ương đến địa phương thực hiện chức năng và nhiệm vụ được nhà nước ủy quyền nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo, duy trì trật tự kỷ cương, và đáp ứng nhu cầu giáo dục của nhân dân.
Có những khái niệm khác nhau về quản lý GD nhưng cơ bản đều thống nhất về nội dung và bản chất.
Quản lý giáo dục, theo nghĩa hẹp, chủ yếu tập trung vào việc quản lý giáo dục cho thế hệ trẻ, bao gồm giáo dục trong nhà trường và trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Quản lý giáo dục, theo Nguyễn Ngọc Quang, là một hệ thống tác động có mục đích và kế hoạch, nhằm điều chỉnh sự vận hành của giáo dục theo đường lối của Đảng Nó tập trung vào việc phát triển nhà trường XHCN, đặc biệt là trong quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ Quản lý giáo dục không chỉ là tổ chức và điều khiển, mà còn là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý, nhằm đạt được các mục tiêu giáo dục đã đề ra.
1.2.2 Giáo dục kỹ năng sống
Kỹ năng là khả năng đặc biệt của mỗi cá nhân trong việc giải quyết các tình huống hoặc công việc cụ thể trong cuộc sống.
Có nhiều quan niệm, cách tiếp cận khác nhau về kỹ năng sống:
Theo nghiên cứu của Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF), Kỹ năng sống (KNS) là phương pháp hiệu quả trong việc thay đổi và hình thành hành vi mới Phương pháp này chú trọng đến việc cân bằng giữa việc tiếp thu kiến thức, phát triển thái độ và rèn luyện kỹ năng, nhằm giúp người học có khả năng ứng phó với các vấn đề trong cuộc sống và tự hoàn thiện bản thân.
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) định nghĩa kỹ năng sống là năng lực cá nhân cần thiết để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày Kỹ năng này giúp cá nhân điều chỉnh hành vi và thay đổi theo hướng tích cực, từ đó kiểm soát và quản lý hiệu quả các nhu cầu cũng như thách thức trong cuộc sống.
Trong nghiên cứu này, chúng tôi định nghĩa Kỹ năng sống (KNS) là năng lực giúp cá nhân điều chỉnh hành vi và thay đổi theo hướng tích cực KNS cho phép con người kiểm soát và quản lý hiệu quả các nhu cầu cũng như thách thức trong cuộc sống hàng ngày, từ đó đạt được thành công và hiệu quả trong cuộc sống.
* Giáo dục kỹ năng sống
Có nhiều cách hiểu về giáo dục kỹ năng sống (GD KNS), mỗi cách nhấn mạnh đến các khía cạnh khác nhau GD KNS không chỉ thực hành và củng cố các kỹ năng tâm lý trong một nền văn hóa mà còn phát triển một cách phù hợp Nó đóng góp vào sự phát triển cá nhân và xã hội, đồng thời giúp phòng chống các vấn đề y tế, xã hội và bảo vệ quyền con người.
Theo tác giả Nguyễn Thanh Bình, giáo dục kỹ năng sống (GD KNS) đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành lối sống tích cực trong xã hội hiện đại Nó không chỉ giúp xây dựng những hành vi lành mạnh mà còn góp phần thay đổi các thói quen tiêu cực GD KNS cung cấp cho người học kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng cần thiết để phát triển bản thân và thích ứng tốt với môi trường xung quanh.
Như vậy, cả WHO và tác giả Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh đến mục đích thực hiện GD KNS.
Giáo dục kỹ năng sống là quá trình do giáo viên dẫn dắt, nhằm trang bị cho người học kiến thức, thái độ và giá trị cần thiết Quá trình này cũng tạo cơ hội cho học sinh rèn luyện và trải nghiệm trong cuộc sống thực, giúp họ làm chủ bản thân và ứng xử tích cực với mọi người, đồng thời giải quyết hiệu quả các tình huống và vấn đề trong thực tiễn.
1.2.3 Hoạt động trải nghiệm trong giáo dục
Hoạt động trải nghiệm trong nhà trường là một quá trình có mục đích, nhằm phát triển kỹ năng cho học sinh thông qua các hoạt động cụ thể Những hoạt động này được tổ chức và thực hiện trong thực tế, dưới sự định hướng và hướng dẫn của nhà trường.
Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lứa tuổi trung học cơ sở
Giáo dục Kỹ Năng Sống (KNS) trong trường học là rất quan trọng để trang bị cho học sinh những kỹ năng cơ bản và cần thiết, giúp hình thành thói quen tốt cho cuộc sống hiện đại Việc giáo dục KNS cần bắt đầu từ khi còn nhỏ, với nội dung phù hợp theo từng độ tuổi và được rèn luyện liên tục theo mức độ tăng dần.
Theo công văn số 463/CV-BGDĐT ngày 28/1/2015 của Bộ Giáo dục Đào tạo, nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh được triển khai tại các cơ sở giáo dục mầm non và tiểu học, nhằm hình thành các kỹ năng cơ bản như tự tin, tự lực, và kỹ năng giao tiếp Ở cấp trung học cơ sở, việc giáo dục tiếp tục tập trung vào những kỹ năng cốt lõi thiết thực, bao gồm: (1) kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề; (2) kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo; (3) kỹ năng giao tiếp và hợp tác; (4) kỹ năng tự nhận thức và cảm thông; (5) kỹ năng quản lý cảm xúc và đối phó với áp lực; (6) kỹ năng tự học.
1.3.1 Đặc điểm học sinh lứa tuổi trung học cơ sở
Học sinh THCS, trong độ tuổi từ 11 đến 15, đang trải qua giai đoạn chuyển tiếp quan trọng từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành Đây là thời kỳ mà trẻ em có những bước nhảy vọt về thể chất và tinh thần, tách dần khỏi tuổi thơ để phát triển thành người lớn Các em thể hiện nhu cầu tự đánh giá, so sánh bản thân với người khác và muốn thể hiện cá tính riêng Ở lứa tuổi này, cảm xúc thường dễ bị chi phối, vui buồn đan xen, và tâm lý có thể bồng bột Hiểu rõ vị trí và ý nghĩa của giai đoạn phát triển tâm lý thiếu niên sẽ giúp chúng ta có phương pháp giáo dục phù hợp, nhằm hình thành một nhân cách toàn diện cho các em.
1.3.2 Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học cơ sở
Mục đích chính của giáo dục kỹ năng cho học sinh là giúp các em có cuộc sống an toàn và tốt đẹp hơn, đồng thời hướng đến những hành vi tích cực Quá trình giáo dục kỹ năng sống (GDKNS) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) đã được triển khai từ các cấp học thấp hơn và tiếp tục được củng cố, phát triển ở các cấp học cao hơn Tại cấp THCS, nội dung GDKNS tập trung vào những vấn đề cơ bản nhằm trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
(1) Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
Giải quyết vấn đề là một kỹ năng thiết yếu trong học tập và cuộc sống, đặc biệt đối với học sinh trung học cơ sở đang trải qua nhiều thay đổi về tâm sinh lý Việc giáo dục "Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề" giúp các em biết cách lựa chọn phương án tối ưu khi đối mặt với các vấn đề trong cuộc sống, đồng thời rèn luyện khả năng đưa ra quyết định đúng đắn và kịp thời phù hợp với từng tình huống cụ thể.
Để đạt được mục tiêu giáo dục, các nhà trường cần xác định các phương pháp và hình thức giảng dạy phù hợp Việc khuyến khích học sinh tìm ra nhiều giải pháp cho các vấn đề cụ thể và nhận phản hồi từ những quan điểm khác nhau sẽ giúp mở rộng tầm nhìn Từ đó, học sinh có thể chọn ra giải pháp tối ưu nhất cho từng tình huống.
(2) Kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo
Trong thời đại hiện nay, con người phải đối mặt với nhiều thách thức và xử lý thông tin đa dạng, phức tạp Để đưa ra những quyết định đúng đắn, khả năng phân tích phê phán trở thành yếu tố quan trọng.
Tư duy phê phán thể hiện qua việc xem xét và đánh giá tri thức cũng như kinh nghiệm hiện có Khi tiếp cận các nguồn thông tin, con người cần có cái nhìn phê phán để xác định thông tin nào là chứng cứ hỗ trợ cho lập luận của mình Tính phê phán không chỉ thể hiện trong việc tự đánh giá tư tưởng cá nhân mà còn ở thái độ phê phán đối với ý kiến và quan điểm của người khác.
Người có tư duy phê phán có khả năng đưa ra và bảo vệ các luận cứ về một vấn đề, nhưng cũng linh hoạt thay đổi quan điểm khi gặp bằng chứng và lập luận hợp lý Họ có năng lực nhận diện và chống lại các thành kiến, đồng thời dám đưa ra quyết định một cách kiên định.
Tư duy sáng tạo là một kỹ năng sống thiết yếu, giúp chúng ta ứng phó hiệu quả với những tình huống bất ngờ và ngẫu nhiên Khi đối mặt với những hoàn cảnh như vậy, tư duy sáng tạo cho phép chúng ta tìm ra những giải pháp phù hợp Những người sở hữu tư duy sáng tạo không chỉ chấp nhận các phương pháp giải quyết vấn đề hiện có, mà còn luôn tìm kiếm nhiều cách tiếp cận khác nhau để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.
Hoạt động học tập của học sinh THCS yêu cầu tính năng động và độc lập cao hơn so với học sinh tiểu học Ở độ tuổi này, các kỹ năng trí tuệ như phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa và khái quát hóa được phát triển mạnh mẽ Học sinh cũng có sự phát triển đáng kể về tự trọng và tự ý thức, giúp họ tự đánh giá bản thân một cách toàn diện hơn Khả năng tư duy lý luận và trừu tượng là điều kiện cần thiết để rèn luyện tư duy phản biện và sáng tạo.
(3) Kỹ năng giao tiếp và hợp tác
Học sinh THCS cần phát triển các kỹ năng giao tiếp cơ bản bao gồm lắng nghe, nói, đọc, viết, tự thể hiện bản thân và đánh giá giao tiếp với người khác Họ cũng cần thích ứng hiệu quả với các tình huống giao tiếp, chia sẻ ý kiến với gia đình, bạn bè, và thể hiện tình cảm một cách cởi mở mà không gây tổn thương cho người khác.
Mỗi cá nhân cần biết cách giao tiếp phù hợp trong từng mối quan hệ để phát huy tối đa tiềm năng của mình Giao tiếp là quá trình trao đổi thông tin và hiểu biết giữa người nói và người nghe nhằm đạt được mục tiêu mong muốn Qua sự hợp tác, học sinh có thể chia sẻ ý tưởng, hỗ trợ nhau trong việc tiếp thu kiến thức, phát triển kỹ năng và tự tìm kiếm tri thức thông qua hành động của chính mình.
(4) Kỹ năng tự nhận thức và cảm thông
Sự nhận thức về năng lực tiềm tàng và vị trí trong cộng đồng giúp nâng cao lòng tự trọng của con người Điều này thể hiện qua việc nhận diện những điểm mạnh của bản thân và giá trị cá nhân, đồng thời kiên định bảo vệ những giá trị quan trọng trong các tình huống lựa chọn.
- Nếu con người có lòng tự trọng cao hay tích cực:
+ Người đó sẽ cảm nhận tốt về bản thân
+ Người đó tự tin và quý trọng bản thân
+ Người đó cảm thấy mình còn có giá trị đối với người khác
+ Người đó sẽ cư xử tốt và cảm thấy mạnh mẽ
Người có lòng tự trọng thấp thường cảm thấy thiếu tự hào về bản thân, dẫn đến những hành động không lành mạnh và tiêu cực trong cuộc sống Họ có thể trải qua cảm giác vô dụng và thiếu sức mạnh, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mình.
Quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh
1.5.1 Khoa học về quản lý giáo dục nói chung, quản lý hoạt động giáo dục trong các nhà trường THCS nói riêng đều có thể tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau với những phương pháp luận khác nhau Ở góc độ tiếp cận theo chức năng quản lý thì nhà quản lý giáo dục trong các nhà trường thường thực hiện bốn chức năng cơ bản
1.5.3 gồm: Lập kế hoạch hoạt động, tổ chức thực hiện, chỉ đạo điều hành và kiểm tra – đánh giá hoạt động Cụ thể các chức năng khi tiến hành quản lý giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh cụ thể như sau:
1.5.4 Lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm 1.5.5 Lập kế hoạch là chức năng quan trọng của hiệu trưởng nhà trường trong mọi hoạt động quản lý vì nó gắn liền với việc lựa chọn mục tiêu và chương trình hành động của tổ chức, định hướng cho việc xác định các chức năng quản lý còn lại Trong mỗi kế hoạch thường bao gồm các nội dung như: mục tiêu, nội dung, các điều kiện, nguồn lực của tổ chức để đạt được mục tiêu và các biện pháp cần thiết để đạt đượcmục tiêu đặt ra Đối với nhiệm vụ quản lý giáo dục KNS cho học sinh trong các nhà trường THCS, khi thực hiện xây dựng kế hoạch GD KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm các nhà trường cần dựa trên những nội dung cơ sở sau:
1.5.6 Thực hiện điều tra, khảo sát để nắm thực trạng kỹ năng sống của học sinh theo từng lứa tuổi, nhóm lớp và các điều kiện sống và học tập của các em để làm cơ sở cho việc xác định và xây mục tiêu GD KNS cụ thể cần hướng tới. Đồng thời BGH nhà trường cũng cần thiết xem xét lại quá trình thực hiện GD KNS cho học sinh của nhà trường trong những năm học trước để từ đó để thấy được ưu điểm và nhược điểm của công tác GD KNS, những vấn đề gì còn tồn tại, từ đó xếp ưu tiên từng vấn đề cần giải quyết.
1.5.7 Để lập kế hoạch GD KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, BGH nhà trường nhất thiết cần phải nghiên cứu các kế hoạch giáo dục của ngành, của địa phương, đã được cụ thể hóa trong nhiệm vụ năm học và cần đặc biệt chú ý tới đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương nơi nhà trường đóng để có thể lên kế hoạch phù hợp cho việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm.
1.5.8 Kế hoạch giáo dục KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm phải thể hiện được tính khoa học, kế thừa, toàn diện, cụ thể và trọng tâm trong từng hoạt
1.5.10 động giáo dục Đồng thời kế hoạch phải mô tả rõ việc tích hợp mục tiêu, nội dung giáo dục KNS với mục tiêu, nội dung hoạt động trải nghiệm.
1.5.11 Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm 1.5.12 Tổ chức thực hiện kế hoạch GD KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm là sự xếp đặt những hoạt động khoa học, hợp lý, phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ phận để tạo ra sự cộng hưởng trong thực hiện nhiệm vụ Để thực hiện tốt chức năng này Hiệu trưởng phải thực hiện các công việc cụ thể như:
1.5.13 Thông báo kế hoạch, chương trình hành động phối hợp giáo dục KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm đến các thành viên có liên quan trong và ngoài nhà trường sao cho mỗi thành viên đều có thể nắm vững và thực hiện đúng kế hoạch.
1.5.14 Dựa trên kế hoạch đã xây dựng, BGH nhà trường thực hiện phân bổ công việc phải quy định đúng chức năng, quyền hạn cho từng thành viên và tính đến năng lực, hiệu quả cho từng hoạt động, xác lập cơ chế phối hợp giữa các bộ phận và các thành viên liên quan hướng tới phát huy tối đa năng lực và tiềm lực của bộ phận và thành viên tham gia vào quá trình GD KNS cho học sinh nói riêng, thực hiện tốt mục tiêu giáo dục nói chung.
1.5.15 Quá trình tổ chức thực hiện kế hoạch gồm:
1.5.16 Hiệu trưởng thành lập Ban chỉ đạo tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường do Hiệu trưởng làm trưởng ban Xác định các nhiệm vụ cụ thể cho ban chỉ đạo với các công việc cụ thể có thể kể đến như sau: (1) Xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động cụ thể cho hoạt động trải nghiệm của từng khối lớp theo kế hoạch tổng thể; (2) Xác định các bên tham gia vào quá trình GD KNS cho HS thông qua hoạt động trải nghiệm theo chương trình và kế hoạch đã xây dựng; (3)Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các bên liên quan đã xác định trong và ngoài nhà trường trong thực hiện triển khai kế hoạch giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm; (4) Xây dựng và thống nhất cơ chế phối hợp thực hiện trong toàn bộ quá trình thực hiện GD KNS thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh với các bên liên quan; (5)
1.5.18 Xây dựng và thống nhất phương thức đánh giá kết quả giáo dục KNS cho học sinh đồng thời xây dựng và thống nhất phương thức đánh giá kết quả thực hiện quản lý giáo dục KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm.
1.5.19 Chỉ đạo thực hiện kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm 1.5.20 Khi BGH nhà trường đã có sự thống nhất về phương thức, biện pháp thực hiện kế hoạch GD KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm thì công việc cần tiến hành tiếp theo chính là việc chủ thể quản lý thực hiện các biện pháp chỉ đạo để kế hoạch GD thực hiện được đúng theo tiến trình, tiến độ đã xây dựng.
1.5.21 Trong việc chỉ đạo thực hiện, Hiệu trưởng cần tạo điều kiện cho người tham gia tổ chức giáo dục KNS thông qua HĐTN phát huy tinh thần tự giác, tích cực, phối hợp cùng nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ Các công việc cụ thể có thể kể đến như sau: (1) Chỉ đạo các tổ chuyên môn, các tổ chức có liên quan triển khai thực hiện phân dã kế hoạch giáo dục theo từng nội dung, chủ đề đã xây dựng; (2) Phân công công việc cụ thể cho đội ngũ giáo viên dựa trên sự đánh giá về năng lực thực hiện và năng lực giáo dục của từng thành viên có thể đáp ứng đối với yêu cầu cụ thể của từng chủ đề, từng hoạt động GD KNS thông qua hoạt động trải nghiệm
1.5.22 đã được xây dựng trong kế hoạch; (3) Huy động các tổ chức, cá nhân ngoài nhà trường cùng tham gia để thực hiện KH giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh Bởi hoạt động này có thể diễn ra trong nhà trường và ngoài nhà trường Các lực lượng tham gia phối hợp bao gồm: Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Đội TNTP Hồ Chí Minh, GVCN, GVBM, nhân viên, Hội cha mẹ HS, các tổ chức xã hội: Đoàn xã, Công an, Phụ nữ, các đơn vị kết nghĩa Tổ chức tốt giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm chính là thực hiện tốt tốt công tác XHH giáo dục, tạo môi trường giáo dục tốt nhất cho HS; (4) Huy động tối đa các nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất phục vụ cho trải nghiệm.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm
1.6.1 Cũng như sự hình thành và phát triển tâm lý nói chung, sự hình thành và phát triển của mỗi cá nhân là kết quả tác động của yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan mà tác động đến kết quả của việc quản lý có hiệu quả và phát huy được những lợi
1.6.3 ích của hoạt động giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm hay không Một số yếu tố tác động như:
1.6.4 Các yếu tố chủ quan 1.6.5 Nhận thức của đội ngủ CBQL và các lực lượng giáo dục
Trong tổ chức giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm, vai trò của cán bộ quản lý nhà trường, đặc biệt là hiệu trưởng, là rất quan trọng để đảm bảo thành công trong giáo dục KNS Đội ngũ cán bộ quản lý cần nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng của giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm, từ đó xây dựng kế hoạch giáo dục KNS phù hợp với mục tiêu đào tạo cấp trung học cơ sở và đề xuất các hoạt động trải nghiệm thực tiễn khả thi.
Giáo viên, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm và những giáo viên được giao nhiệm vụ, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục Họ cần nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng của giáo dục Kỹ năng sống (KNS) trong việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh cấp trung học cơ sở.
Các lực lượng giáo dục, bao gồm cả ban đại diện cha mẹ học sinh, cần được tuyên truyền về ý nghĩa và tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống (KNS) Đặc biệt, các phương pháp giáo dục thông qua trải nghiệm sẽ hỗ trợ hiệu quả cho nhà trường trong việc triển khai kế hoạch định hướng giáo dục KNS.
1.6.6 Trình độ năng lực của lãnh đạo và của đội ngũ giáo viên
- Về năng lực quản lý của hiệu trưởng
1.6.7 Để quản lý tốt công tác GD KNS cho học sinh thì đội ngũ lãnh đạo của nhà trường đặc biệt là hiệu trưởng vô cùng quan trọng Muốn quản lý tốt hoạt động này, hiệu trưởng phải thực hiện tốt các các chức năng quản lý và không ngừng trau dồi, học hỏi để nâng cao năng lực quản lý của bản thân, phải có kế hoạch cụ thể, chỉ đạo phân công người phụ trách, dự trù các hoạt động chính trong kỳ, trong năm, hoàn toàn chủ động, chỉ đạo và điều hành các hoạt động của nhà trường; xây dựng cơ chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tổ chức có hiệu quả hoạt động trải nghiệm và hoạt động giáo dục KNS cho học sinh.
Trình độ năng lực của giáo viên, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện hiệu quả kế hoạch giáo dục kỹ năng sống (KNS) Đội ngũ giáo viên chủ nhiệm cần được thường xuyên tập huấn về tổ chức và phương pháp giáo dục KNS, thiết kế kế hoạch giáo dục qua hoạt động trải nghiệm, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, cũng như đánh giá kết quả để rút kinh nghiệm và điều chỉnh hoạt động Hơn nữa, giáo viên cần có khả năng diễn đạt tốt, sáng tạo và thuyết trình hấp dẫn để thu hút học sinh tham gia vào các hoạt động giáo dục.
1.6.9 Điều kiện CSVC, kỹ thuật, tài chính phục vụ cho hoạt động trải nghiệm của cơ sở giáo dục
1.6.10 Để tổ chức tốt các hoạt động trên thì ngoài nhân tố con người ra thì yếu tố CSVC, tài chính có vai trò vô cùng quan trọng Đây cũng là yếu tố có ảnh hưởng nhất định đến hiệu quả quản lý của Hiệu trưởng trường THCS.
1.6.11 Cơ sở vật chất đáp ứng công tác GDKNS cho học sinh như phòng học, phòng chức năng có đủ ánh sáng, đảm bảo các yêu cầu vệ sinh trường học theo quy định; thiết bị dạy học phải đảm bảo an toàn, phù hợp với nội dung dạy học, hoạt động và tâm lý lứa tuổi người học Việc xây dựng mục tiêu, nội dung, cách tiếp cận của hoạt động GD KNS cho học sinh THCS cũng cần căn cứ điều kiện vật chất của nhà trường, để tính toán, cân nhắc tính khả thi, hiệu quả trong triển khai hoạt động.
1.6.12 Các yếu tố khách quan 1.6.13 Đặc điểm về nền tảng văn hóa gia đình người học 1.6.14 Cha mẹ học sinh cần nhận thức đúng về tầm quan trọng và ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm và giáo dục kĩ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm trong việc hình thành nhân cách tốt đẹp cho con em họ, tạo hành trang để vững bước vào tương lai Có nhận thức đúng thì họ sẽ tạo điều kiện tốt nhất cho con em mình tham gia vào hoạt động và có thể ủng hộ cả vật chất cho việc tổ chức các hoạt động của lớp, của trường; còn nếu nhận thức không đúng thì họ sẽ không hoặc không biết cách tạo điều kiện tốt nhất cho con em mình tham gia hoạt động và cũng khó có thể huy động đóng góp về tài chính cũng như CSVC cho HĐTN.
1.6.16 Đặc điểm văn hóa, kinh tế vùng miền 1.6.17 Quản lý về GD KNS thông qua HĐTN cũng cần cân nhắc những khó khăn, những thuận lợi từ đặc điểm tình hình của từng địa phương, một số địa phương hiện nay rất khó khăn về khoảng cách địa lý, đặc biệt là vùng đặc biệt khó khăn thì công tác GD KNS lại càng khó hơn nữa chính vì thế bản thân ban giám hiệu và Hiệu trưởng cũng cần đưa ra những định hướng giải pháp cho các khối lớp liên quan đến điều kiện CSVC của trường trên tinh thần khuyến khích mọi hoạt động giáo dục KNS cho HS Có thể cân nhắc, phối hợp cùng các ban, ngành đoàn thể tại địa phương để tạo điều kiện hỗ trợ hoạt động triển khai các KNS như: Tham quan các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, các cơ sở nghề, tìm hiểu hoạt động của các ngành như công an, cứu hỏa tại địa phương.
1.6.19 Hoạt động giáo dục KNS thông qua HĐTN trong nhà trường cần hiểu là hoạt động được tổ chức bằng các việc làm cụ thể của HS, được thực hiện trong thực tế, có định hướng, hướng dẫn của nhà trường Qua trải nghiệm thực tiễn,
HS có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định.
1.6.20 Hiện nay, quản lí hoạt động GD KNS cho HS tại các trường THCS đã đạt được những kết quả nhất định trong nhận thức và hành động của cán bộ quản lí, giáo viên nhân viên, CMHS và các lực lượng GD khác Tuy nhiên, quản lí hoạt động GD KNS cho HS tại các trường THCS hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế về cơ sở lí luận lẫn thực tiễn, vì vậy cần được tiếp tục nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lí và thực hiện tốt mục tiêu GD KNS đặc biệt thông qua HĐTN cho HS.
1.6.21 Năm học 2021-2022 là năm bắt đầu thực hiện chương trình trải nghiệm để GD KNS cho học sinh, là một nội dung chính, quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới.
1.6.22 Giáo dục kỹ năng sống thông qua HĐTN, một số kỹ năng cần dạy trong nhà trường THCS, với các phương pháp giáo dục kỹ năng sống đó là: Phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp sắm vai, phương pháp làm việc nhóm, phương pháp nêu gương, phương pháp thuyết phục, phương pháp rèn luyện Với các hình thức giáo
1.6.24 dục kỹ năng sống như: hoạt động tham quan, tự nguyện, hoạt động nhân đạo, hoạt động giao lưu, hoạt động CLB, hoạt động thực hành, trong đó quan tâm đến việc người cán bộ quản lý ở trường THCS phải làm tốt việc lên kế hoạch, phân công chuyên môn, triển khai quản lý, kiểm tra, đánh giá, hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế của học sinh Hoạt động giáo dục kỹ năng sống ảnh hưởng bởi các yếu tố: văn bản chỉ đạo của Bộ GD-ĐT, khung chương trình, văn bản chỉ đạo của Sở GD-ĐT, năng lực kinh nghiệm quản lý của các lực lượng tham gia, tính tích cực của học sinh, mối liên hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội, điều kiện CSVC của nhà trường, địa phương Vì vậy cần phải có biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sống các trường THCS một cách hợp lý, phù hợp với khung chương trình giáo dục phổ thông mới, phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường, địa phương để việc giáo dục kỹ năng sống đạt hiệu quả cao nhất.