NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC LẬP DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI DOANH NGHIỆP
Một số vấn đề về dự án đầu tư
1.1.1 Khái niệm về đầu tư phát triển Đầu tư là một yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; một bộ phận của hoạt động sản xuất kinh doanh Các tổ chức, cá nhân đều có quyền tham gia hoạt động đầu tư nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của mình. Đầu tư tạo ra tài sản mới cho nền kinh tế, làm tăng tiềm lực sản xuất kinh doanh và mọi hoạt động xã hội khác, là điều kiện chủ yếu để tạo việc làm, nâng cao đời sống mọi người dân trong xã hội. Đầu tư phát triển là một phương thức của đầu tư trực tiếp Hoạt động đầu tư này nhằm duy trì và tạo ra năng lực mới trong sản xuất kinh doanh dịch vụ và sinh hoạt đời sống của xã hội [31].
1.1.2 Đặc điểm hoạt động đầu tư phát triển
Quy mô vốn, vật tư và lao động cần thiết cho hoạt động đầu tư phát triển thường rất lớn, dẫn đến việc vốn này bị tồn đọng và không sinh lời trong suốt quá trình đầu tư.
Vốn là yếu tố quan trọng trong quá trình đầu tư, sản xuất và kinh doanh, đặc biệt đối với các dự án phát triển Nó bao gồm số tiền cần thiết để xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm tài sản cố định, máy móc, thiết bị, cũng như đào tạo và tuyển dụng nhân lực Vốn còn được sử dụng để bổ sung vốn lưu động, thực hiện sửa chữa lớn cho tài sản cố định và hạ tầng, cùng với việc mua sắm thiết bị và vật tư dự phòng, từ đó tạo ra tiềm lực mới cho nền kinh tế xã hội.
Thời kỳ đầu tư của một dự án bắt đầu từ khi lập kế hoạch và khởi công cho đến khi hoàn thành và đi vào hoạt động Thời gian này có thể kéo dài từ 2-3 năm cho đến hàng chục năm, tùy thuộc vào tính chất và quy mô của dự án Thời gian đầu tư dài ảnh hưởng đáng kể đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập hiện nay.
Thời gian vận hành các kết quả đầu tư bắt đầu từ khi dự án đi vào hoạt động cho đến khi hoàn tất quyết toán và thanh lý tài sản Trong suốt giai đoạn này, các kết quả đầu tư phát triển sẽ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố tự nhiên, chính trị, kinh tế và xã hội, tạo ra cả tác động tích cực lẫn tiêu cực.
Các thành quả từ hoạt động đầu tư phát triển, như các công trình xây dựng, thường mang lại lợi ích ngay tại địa phương nơi chúng được thực hiện Do đó, quá trình đầu tư chịu ảnh hưởng đáng kể từ các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội của vùng.
Đầu tư phát triển thường mang mức độ rủi ro cao do quy mô vốn lớn, thời gian đầu tư kéo dài và thời gian vận hành kết quả cũng lâu Những vấn đề phát sinh ngoài dự kiến yêu cầu các nhà quản lý và chủ đầu tư phải có khả năng nhận diện rủi ro và thực hiện biện pháp khắc phục kịp thời.
1.1.3.1 Khái niệm: Theo Luật đầu tư năm 2005 thì dự án đầu tư là “tập hợp các đề xuất bỏ vốn trung và dài hạn để tiến hành các hoạt động đầu tư trên địa bàn cụ thể, dự án cụ thể trong khoảng thời gian xác định” [31].
1.1.3.2 Đặc trưng của dự án đầu tư phát triển Đầu tư phát triển có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của một quốc gia, là một lĩnh vực hoạt động nhằm tạo ra và duy trì sự hoạt động của các cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế.
- Hoạt động đầu tư phát triển có những đặc điểm khác biệt với các loại hình đầu tư khác đó là:
- Hoạt động đầu tư phát triển đòi hỏi một số vốn lớn và vốn này nằm khê đọng trong suốt quá trình thực hiện đầu tư.
Hoạt động đầu tư phát triển là quá trình dài hạn, bao gồm thời gian xây dựng và thời gian hoàn vốn cho các cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất kinh doanh, thường kéo dài nhiều năm Trong quá trình này, các yếu tố tự nhiên, xã hội, chính trị và kinh tế có thể tác động tích cực hoặc tiêu cực, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.
Kết quả và hiệu quả của quá trình đầu tư bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các yếu tố không ổn định theo thời gian và điều kiện địa lý của khu vực.
Các thành quả từ hoạt động đầu tư phát triển có giá trị sử dụng lâu dài, có thể kéo dài hàng trăm, hàng ngàn năm, và thậm chí tồn tại vĩnh viễn, như các công trình kiến trúc nổi tiếng thế giới như Kim tự tháp cổ Ai Cập và Angkor Wat ở Campuchia Điều này khẳng định giá trị to lớn của các thành quả đầu tư phát triển.
Các thành quả từ hoạt động đầu tư, như các công trình xây dựng, sẽ hoạt động ngay tại vị trí được xây dựng Vì vậy, điều kiện địa lý và địa hình tại khu vực đó ảnh hưởng đáng kể đến cả quá trình thực hiện đầu tư và việc vận hành các kết quả đầu tư sau này.
Dự án cần có mục đích và mục tiêu rõ ràng để triển khai hiệu quả Các dự án đầu tư phát triển hiện nay chủ yếu hướng đến việc tạo ra sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu sinh hoạt và làm việc của con người Bên cạnh đó, mục tiêu cũng bao gồm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp, đồng thời tạo ra việc làm cho người lao động.
Mỗi dự án đều có chu kỳ phát triển riêng và thời gian tồn tại hữu hạn, với thời gian thực hiện có thể chỉ kéo dài từ vài tháng đến hàng chục năm, tùy thuộc vào tính chất của từng dự án Tuy nhiên, tất cả các dự án đều có một khoảng thời gian tồn tại xác định.
Công tác lập dự án đầu tư trong doanh nghiệp
1.2.1 Mục đích và yêu cầu của công tác lập dự án
1.2.1.1 Khái niệm lập dự án đầu tư
Lập dự án đầu tư là quá trình tổng hợp các hoạt động nhằm xem xét và chuẩn bị các yếu tố kinh tế - kỹ thuật, điều kiện tự nhiên và môi trường pháp lý Dựa trên những phân tích này, một kế hoạch đầu tư phù hợp sẽ được xây dựng để thực hiện dự án một cách hiệu quả.
1.2.1.2 Mục đích của công tác lập dự án đầu tư trong doanh nghiệp
Công tác lập dự án đầu tư trong doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lịch trình khoa học và cụ thể về kỹ thuật, tài chính và thời gian quản lý dự án Qua đó, doanh nghiệp có thể đánh giá tính phù hợp của dự án với chiến lược và mục tiêu phát triển, đồng thời xác định khả năng đạt hiệu quả của các dự án tương lai, từ đó đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn.
1.2.1.3 Yêu cầu của công tác lập dự án đầu tư trong doanh nghiệp
Để đảm bảo tính hợp pháp và chất lượng của dự án, cần phải lập kế hoạch phù hợp với các quy định pháp luật, tiêu chuẩn và quy phạm của Nhà nước, cũng như các thông lệ quốc tế liên quan.
Đảm bảo độ tin cậy trong việc sử dụng và tính toán các thông số kinh tế, kỹ thuật của dự án là rất quan trọng trong từng giai đoạn nghiên cứu.
Đánh giá tính khả thi của dự án từ nhiều khía cạnh khác nhau là bước quan trọng, giúp xác định và so sánh các phương án đầu tư Dựa trên những tiêu chí đánh giá chất lượng công tác lập dự án, chúng ta có thể đưa ra lựa chọn phương án tối ưu nhất cho sự phát triển bền vững.
Dự án cần được nghiên cứu kỹ lưỡng với các tính toán chính xác, đặc biệt chú trọng đến các yếu tố thị trường, tài chính và công nghệ, kỹ thuật Việc áp dụng các phương pháp tính toán hiện đại và phù hợp với thực tiễn là điều cần thiết để đảm bảo tính khả thi của dự án.
- Công tác lập dự án phải đảm bảo tính hệ thống có quy trình hợp lý, cụ thể để tiến hành công việc.
- Công tác lập dự án phải bám sát nhu cầu thị trường Dự án chỉ có thể thành công khi được thị trường chấp nhận.
Công tác lập dự án cần phải dựa trên thực tiễn và xem xét mọi tình huống có thể xảy ra Việc này giúp đảm bảo rằng dự án được thiết kế một cách toàn diện và phù hợp với các điều kiện thực tế, từ đó nâng cao khả năng thành công của dự án.
- Dự án phải đảm bảo tính khả thi và hiệu quả từ khâu thẩm định, triển khai, cân đối chi phí
- Đánh giá đảm bảo tính khả thi và hiệu quả từ khâu thẩm định, triển khai, cân đối chi phí
Dự án đã mang lại hiệu quả xã hội rõ rệt khi đi vào hoạt động, thu hút một lượng lớn nhân công từ địa phương và tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân Nhờ vào sự phát triển của dự án, cộng đồng địa phương được hưởng lợi từ việc tăng thu nhập, cải thiện đời sống và nâng cao chất lượng sống Sự tham gia của người dân vào dự án không chỉ giúp họ có công ăn việc làm ổn định mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững của khu vực.
- Cuối cùng dự án phải có đầy đủ những nguồn lực cần thiết để thực hiện công tác lập dự án.
1.2.3 Các căn cứ để tiến hành lập dự án
- Xuất phát từ khía cạnh pháp lý: những chủ trương, chính sách phát triển kinh tế xã hội của nhà nước và địa phương.
Xuất phát từ tình hình thực tế của thị trường, việc nắm bắt nhu cầu hiện tại và xu hướng tăng trưởng là rất quan trọng Đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu của thị trường giúp xác định khoảng trống cần khai thác Từ đó, doanh nghiệp có thể cân nhắc năng lực của mình để lập dự án phù hợp và hiệu quả.
Mục tiêu phát triển của doanh nghiệp là nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường bằng cách phát huy thế mạnh và tập trung vào một ngành, lĩnh vực mũi nhọn Điều này không chỉ giúp xác định hướng đi rõ ràng mà còn tạo cơ hội cho doanh nghiệp tìm kiếm các cơ hội đầu tư nhằm đạt được những mục tiêu đã đề ra.
1.2.4 Quy trình lập dự án đầu tư
Lập một dự án đầu tư chỉ là bước sau cùng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, cụ thể:
- Nghiên cứu,đánh giá thị trường đầu tư;
- Xác định thời điểm đầu tư và qui mô đầu tư;
- Lựa chọn hình thức đầu tư;
- Tiến hành các hoạt động khảo sát và lựa chọn địa bàn đầu tư.
Sau khi hoàn tất các công việc cần thiết, nhà đầu tư sẽ tiến hành lập dự án đầu tư, được thể hiện qua hai văn kiện chính.
Báo cáo tiền khả thi cung cấp thông tin tổng quát về dự án, giúp chủ đầu tư đánh giá sơ bộ tính khả thi và lựa chọn phương án đầu tư phù hợp nhất Đây cũng là cơ sở để xây dựng báo cáo khả thi cho dự án.
Báo cáo khả thi là tài liệu tổng hợp các số liệu và dữ liệu phân tích, đánh giá, cùng với những đề xuất chính thức về nội dung dự án dựa trên phương án được chủ đầu tư lựa chọn Đây là căn cứ quan trọng để cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc thẩm tra và quyết định đầu tư cho dự án.
Khi triển khai một dự án đầu tư, chủ đầu tư cần thành lập nhóm soạn thảo dự án, thiết lập quy trình lập dự án và xây dựng lịch trình cụ thể để đảm bảo tiến độ thực hiện hiệu quả.
1.2.5 Các nội dung nghiên cứu trong quá trình lập dự án
1.2.5.1 Phân tích các điều kiện vĩ mô ảnh hưởng đến việc hình thành và thực hiện dự án
Một dự án mới ra đời chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố vĩ mô, bao gồm môi trường kinh tế, pháp lý, chính trị, văn hóa - xã hội, tự nhiên và nguồn tài nguyên thiên nhiên Những yếu tố này định hình khung cảnh đầu tư, ảnh hưởng đến triển vọng phát triển, quá trình thực hiện và hiệu quả vận hành của dự án.
Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự án đầu tư tại doanh nghiệp
1.3.1 Nhóm các nhân tố khách quan
1.3.1.1 Nguồn thông tin thu thập phục vụ cho công tác lập dự án
Nguồn số liệu và thông tin là yếu tố quan trọng trong quá trình phân tích và đánh giá dự án Công tác lập dự án đóng vai trò then chốt trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư, giúp quyết định tính khả thi của dự án trước khi triển khai thực hiện.
1.3.1.2 Hệ thống chính sách, luật pháp
Cơ chế quản lý đầu tư xây dựng cùng với các chính sách và quy định liên quan đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ quy trình hình thành và thực hiện dự án đầu tư, đặc biệt là trong giai đoạn chuẩn bị Một cơ chế quản lý phù hợp và tiến bộ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và chủ đầu tư trong việc tìm kiếm và lựa chọn cơ hội đầu tư Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến từng công việc và bộ phận tham gia vào công tác chuẩn bị đầu tư.
1.3.1.3 Đặc thù ngành mà dự án hoạt động
Chất lượng công tác lập dự án nông nghiệp chịu ảnh hưởng lớn từ nhiều yếu tố Do đặc thù của lĩnh vực này có độ rủi ro cao và dễ bị tác động bởi các yếu tố tự nhiên, môi trường, nên quá trình lập dự án cần được thực hiện một cách cẩn thận và kỹ lưỡng hơn so với các lĩnh vực khác.
1.3.1.4 Những biến động kinh tế vĩ mô
Sự biến động của kinh tế vĩ mô, như lạm phát và khủng hoảng thị trường tín dụng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế, dẫn đến giá cả leo thang và lãi suất ngân hàng tăng cao, tác động tiêu cực đến chi phí của doanh nghiệp Đồng thời, những biến động này cũng tạo ra rủi ro cho các dự án, làm sai lệch các chỉ tiêu tính toán và giảm sút hoạt động đầu tư.
1.3.2 Nhóm các nhân tố chủ quan
1.3.2.1 Năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ lập dự án
Nhân tố này quyết định chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư và lập dự án Chất lượng lập dự án phụ thuộc vào trình độ, kỹ năng và kinh nghiệm của cán bộ thực hiện Phân tích và đánh giá của đội ngũ cán bộ lập dự án là cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo trong việc lựa chọn và sàng lọc dự án.
1.3.2.2 Các phương tiện hỗ trợ cho công tác lập dự án tại doanh nghiệp
Công tác chuẩn bị đầu tư và lập dự án yêu cầu kỹ năng, trình độ và kinh nghiệm cao từ cán bộ thực hiện, do sản phẩm mang tính chất "tư vấn" và "chất xám" Để thu thập và xử lý thông tin hiệu quả, cần có hệ thống trang thiết bị đầy đủ, đồng bộ và hiện đại.
Chương 1 đã nêu được các lý luận chung về công tác lập dự án đầu tư Đó các khái niệm về đầu tư, công tác lập dự án đầu tư, các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự án đầu tư Công tác lập dự án đầu tư bao gồm các bước: Mục đích và yêu cầu của công tác lập dự án; Các tiêu chí đánh giá chất lượng công tác lập dự án đầu tư, Các căn cứ để tiến hành lập dự án; Quy trình lập dự án đầu tư; Các nội dung nghiên cứu trong quá trình lập dự án Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác lập dự án đầu tư tại doanh nghiệp: nhân tố khách quan và nhân tố chủ quan.
