Lí do ch năđ tài
Theo l i c a nguyên Tổng th kỦ Liên Hi p Quốc Ban-Ki_Mon: “Không có sức khỏe nếu không có sức khỏe tâm thần [6]
Việc hỗ trợ nâng cao sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội cho trẻ em và thanh niên là vô cùng cần thiết Để trẻ phát triển toàn diện, cần chăm sóc sức khỏe thể chất và tâm thần Chăm sóc sức khỏe thể chất giúp trẻ phát triển về mặt thể lực, chiều cao, cân nặng và giảm nguy cơ mắc các vấn đề bệnh tật Trong khi đó, chăm sóc sức khỏe tâm thần đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển về trí tuệ và xã hội, tạo ra sự cân bằng về tâm lý, tình cảm, phát triển tính tự lập, sự tự tin và các giá trị đạo đức, từ đó giúp hình thành một nhân cách lành mạnh, sáng tạo và năng động.
Theo khảo sát của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 20% học sinh tiểu học và trung học cơ sở tại Việt Nam trong độ tuổi 10-16 gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần Tự tử được xem là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở thanh thiếu niên trên toàn cầu Trầm cảm thường khởi phát trong giai đoạn vị thành niên và có mối liên hệ với việc lạm dụng chất và nguy cơ tự sát.
Theo nghiên cứu của Quỹ Nhi Đồng Liên Hợp Quốc UNICEF, từ 8% đến 29% trẻ em vị thành niên tại Việt Nam gặp phải các vấn đề về sức khỏe tâm thần Một báo cáo cho thấy 87% trẻ em trong mẫu nghiên cứu có vấn đề tâm lý Cụ thể, trong số 202 trẻ em được khảo sát, có 22,8% trẻ mắc chứng trầm cảm, 23,7% có ý định tự tử, 10,4% gặp rối loạn tâm thần, 4% mắc chứng tự kỷ và 2,5% bị lo âu.
Theo nghiên cứu của tác giả Đặng Hoàng Minh, giám đốc dự án thông tin Việt Nam, có khoảng 12% trẻ em vị thành niên ở Việt Nam cần điều trị tâm lý, tức là khoảng 2 triệu trẻ em Việc phát hiện muộn các vấn đề tâm lý ở trẻ em dẫn đến nhiều người không nhận thức được rối loạn tâm thần, gây khó khăn trong cuộc sống Đặc biệt, giai đoạn học sinh trung học cơ sở là thời kỳ chuyển tiếp quan trọng, nơi các em đối mặt với nhiều thách thức trong học tập và quan hệ xã hội Nếu không được giải quyết kịp thời, những khó khăn này có thể dẫn đến rối loạn cảm xúc và hành vi Nghiên cứu của Tiến sĩ Nguyễn Thị Trâm Anh trên 1065 học sinh cho thấy 24% bị trầm cảm, trong đó 13% nhẹ, 7% vừa và 4% nặng Đáng chú ý, 94% học sinh mong muốn có chuyên gia tư vấn tâm lý và 91,7% cho rằng cần thiết có phòng tư vấn tại trường.
Nghiên cứu của Thị Thoa trên 516 học sinh THPT huyện Đan Phượng (Hà Nội) cho thấy 54,5% học sinh rất mong muốn có phòng tư vấn tâm lý trong trường học Tương tự, nghiên cứu của Bùi Thị Thanh Diệu tại Đà Nẵng năm 2014 chỉ ra rằng 61,6% khách hàng cũng mong muốn có chuyên gia tư vấn tâm lý trong trường học Ngoài ra, nghiên cứu của Lê Quang Sơn và cộng sự cho thấy 71,1% học sinh trong mẫu nghiên cứu cảm thấy rất cần thiết có sự tư vấn trong học tập, trong đó 35,8% muốn tư vấn về bản thân và 29,2% về mối quan hệ với bạn bè Cùng nhóm nghiên cứu, Lê Quang Sơn ghi nhận rằng 56,7% học sinh mong muốn thường xuyên xin ý kiến chuyên gia về các vấn đề của mình.
Tỉ lệ học sinh mắc rối loạn tâm thần hiện đang dao động từ 10-30%, cho thấy nhu cầu tham vấn tâm lý của các em là rất cao Tuy nhiên, thực tế cho thấy hầu hết các trường học chưa có cán bộ tâm lý và phòng tư vấn tâm lý chuyên nghiệp Do đó, cần thiết phải trang bị cho học sinh những kiến thức và kỹ năng để kiểm soát cảm xúc, rèn luyện khả năng đối phó với các vấn đề gây căng thẳng trong cuộc sống, học tập, gia đình, cũng như trong các mối quan hệ bạn bè và xã hội.
Tại Đà Nẵng và trên toàn quốc, hiện chưa có nghiên cứu nào về việc áp dụng liệu pháp giải quyết vấn đề hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở.
Chúng tôi đã chọn đề tài nghiên cứu "Ứng dụng liệu pháp giải quyết vấn đề tâm lý cho học sinh trung học cơ sở" tại quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng, dựa trên các vấn đề thực tiễn hiện nay.
M c đích nghiên c u
Nghiên cứu ứng dụng liệu pháp GQVĐ trong hỗ trợ tâm lý cho học sinh giúp nâng cao sức khỏe tâm thần, trang bị cho các em kỹ năng đối phó với những khó khăn cá nhân và giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây ra vấn đề về sức khỏe tâm thần.
Đ iăt ng và khách th nghiên c u
Đối t ng nghiên c u: Kh năng ng d ng li u pháp GQVĐ trong hỗ tr tâm lý cho học sinh trung học cơ s
Khách th nghiên c u: 167 học sinh lớp 6 và lớp 7 c a hai tr ng THCS trên địa bàn quận Liên Chi u
B ng 1.1: B ng khách th nghiên c u
Tr ng Lớp 6 Lớp 7 Tổng
Gi thuy t khoa h c
Học sinh trung học cơ sở đang đối mặt với nguy cơ cao về rối loạn sức khỏe tâm thần, ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi, và mối quan hệ xã hội Những rối loạn này có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ sự thay đổi trong hành vi đến khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ bạn bè.
Liệu pháp Giải quyết Vấn đề (GQVĐ) đã được áp dụng hiệu quả trong hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở Theo bảng SDQ 25, các chỉ số tâm lý của học sinh có sự cải thiện rõ rệt theo hướng tích cực sau khi tham gia lớp thực nghiệm ứng dụng liệu pháp GQVĐ.
Nhi m v nghiên c u
Nghiên c u cơ s lý luận c a ng d ng li u pháp gi i quyết v n đ hỗ tr tâm lý cho học sinh trung học cơ s
Tổ chức thực nghiệm áp dụng liệu pháp giải quyết vấn đề nhằm hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở Đánh giá kết quả sử dụng thang đo SDQ 25 trước và sau thực nghiệm cho thấy hiệu quả tích cực Đề xuất hướng áp dụng liệu pháp giải quyết vấn đề trong hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở.
Ph m vi nghiên c u
Đ tài nghiên c u trên 167 học sinh lớp 6 và lớp 7 c a hai tr ng Trung học cơ s
- Địa bàn nghiên c u: 2 tr ng Trung học cơ s trên địa bàn quận Liên Chi u:
- Tr ng Trung học cơ s Đàm Quang Trung
- Tr ng Trung học cơ s Nguy n L ơng Bằng
Nghiên cứu này tập trung vào việc ứng dụng liệu pháp giải quyết vấn đề nhằm hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở Kết quả được đo lường bằng thang đo SDQ 25 trước và sau can thiệp, phản ánh các lĩnh vực như cảm xúc, hành vi, tăng động, quan hệ bạn bè và quan hệ xã hội Kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh được đánh giá thông qua bảng hỏi SSPI.
7 Ph ngăphápănghiênăc u: Đ tài sử d ng các nhóm ph ơng pháp sau:
- Nhóm ph ơng pháp nghiên c u lý thuyết: Phân tích, tổng h p và h thống hóa lý thuyết
- Nhóm ph ơng pháp thực ti n:
+ Ph ơng pháp đi u tra bằng b ng hỏi: Nhằm kh o sát các v n đ v s c khỏe tâm thần học sinh tr ớc và sau thực nghi m ng d ng li u pháp gi i quyết v n đ
Phương pháp thực nghiệm giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, từ đó nâng cao khả năng đối phó với những tình huống căng thẳng Qua các buổi thực nghiệm, học sinh sẽ hiểu và nhận diện các yếu tố gây căng thẳng dẫn đến cảm xúc tiêu cực như buồn, lo lắng và tức giận Thay vì trốn tránh vấn đề, các em cần có kế hoạch và cách tiếp cận hệ thống hơn trong việc giải quyết vấn đề Điều này giúp học sinh chấp nhận những tình huống không thể giải quyết, đồng thời khuyến khích tư duy lạc quan và phát triển khả năng vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
Phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng để phỏng vấn một số giáo viên tại trường Trung học cơ sở Nguyễn Lương Bằng và trường Trung học cơ sở Đàm Quang Trung nhằm tìm hiểu tình hình hỗ trợ tâm lý của nhà trường dành cho học sinh Nghiên cứu sẽ xem xét sự hiện diện của cán bộ tâm lý hay phòng tư vấn tâm lý trong trường và mức độ hiệu quả sử dụng (nếu có).
+ Ph ơng pháp thống kê toán học: XửlỦ các thông tin thu đ c từph ơng pháp đi u tra bằng b ng hỏi
8 ụănghƿaăkhoaăh c và th c ti n c aăđ tài: Ý nghĩa thực tiễn:
Nghiên cứu chỉ ra rằng học sinh có nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần tại hai trường tham gia nghiên cứu theo mẫu đã chọn Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp dữ liệu quan trọng, giúp khuyến cáo và cảnh báo về tình hình sức khỏe tâm thần của học sinh trung học cơ sở Đề tài này đóng góp mới cho việc hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe tâm thần của học sinh.
Nghiên cứu áp dụng liệu pháp giải quyết vấn đề nhằm hướng dẫn học sinh kỹ năng giải quyết vấn đề và hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở Mục tiêu là giúp các em phát triển khả năng tự giải quyết các vấn đề trong cuộc sống và học tập, từ đó nâng cao chất lượng học tập Nghiên cứu cũng khẳng định giá trị của liệu pháp giải quyết vấn đề trong việc hỗ trợ tâm lý cho học sinh trung học cơ sở và học sinh ở các cấp học khác.
Ch ơng 1: Cơ s lý luận v ng d ng li u pháp gi i quyết v n đ trong hỗ tr tâm lý cho học sinh Trung học cơ s
Ch ơng 2: Ph ơng pháp nghiên c u và tổ ch c nghiên c u
Ch ơng 3: Kết qu và bàn luận
Danh m c tài li u tham kh o
CH NGă1 C ăS LÝ LU N V NG D NG LI U PHÁP GI I QUY T V N Đ TRONG H TR TÂM LÝ CHO H C SINH TRUNG H CăC ăS
T ng quan các công trình nghiên c u v s c kh e tâm th n
Tìm kiếm trên Google với từ khóa "Child mental health" có 339 triệu kết quả, trong khi "Student mental health" có 235 triệu kết quả, cho thấy sức khỏe tâm thần học sinh là một vấn đề lớn trong xã hội hiện nay, không chỉ riêng ở Việt Nam Nhiều bài báo đã phản ánh tình trạng trầm cảm, bạo lực học đường, lo âu, tự sát và rối loạn hành vi ở học sinh, đặc biệt là học sinh trung học Ngoài sự quan tâm từ truyền thông, các nghiên cứu khoa học về sức khỏe tâm thần ở lứa tuổi học sinh cũng cung cấp những minh chứng sâu sắc và chính xác hơn về vấn đề này.
Theo báo cáo của WHO, 10-20% trẻ em và vị thành niên gặp phải vấn đề về tâm thần, với tỷ lệ này khác nhau giữa các quốc gia do các yếu tố kinh tế, xã hội và phương pháp đo lường khác nhau Nghiên cứu của Rescorla và cộng sự (2007) cùng Achenbach (2012) đã tổng hợp các dữ liệu về hành vi và cảm xúc của trẻ em và vị thành niên toàn cầu, sử dụng công cụ đánh giá như Đánh giá Phát triển và Sự Lành mạnh (DAWBA) và Bảng phỏng vấn chẩn đoán có cấu trúc cho Trẻ em (DISC) Kết quả từ các nghiên cứu sử dụng DAWBA cho thấy tỷ lệ trẻ em có ít nhất một rối loạn tâm thần dao động từ 1,8% đến 12,7% Trong khi đó, các nghiên cứu sử dụng DISC cho thấy tỷ lệ trẻ em mắc rối loạn tâm thần từ 8,8% ở New Zealand (trẻ 11 tuổi) đến 50,6% ở trẻ từ 9-17 tuổi tại ba vùng của Hoa Kỳ và Puerto Rico.
Tại Hoa Kỳ, vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em và thanh niên đang trở nên phổ biến Ước tính có một trong năm trẻ em và thanh niên gặp phải các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần Theo báo cáo mới nhất của Trung tâm Kiểm Soát và Phòng ngừa Bệnh (CDC), gần 20% trẻ em Mỹ bị rối loạn tâm thần, với tỷ lệ này ngày càng gia tăng trong hơn một thập kỷ qua, đặc biệt là ở nhóm trẻ từ 3 đến 17 tuổi.
Trong một cuộc kh o sát quốc gia vào năm 2007 v lĩnh vực SKTT, tác gi Jorm và
Nghiên cứu của Reacley tại Úc cho thấy khả năng nhận diện các rối loạn tâm thần trong cộng đồng là chưa cao, với khoảng 75% trường hợp trầm cảm được xác định đúng tên Tuy nhiên, chỉ có một phần ba trong số này được nhận diện chính xác là tâm thần phân liệt và rối loạn stress sau sang chấn Đặc biệt, trong cộng đồng nói chung, 9% người trả lời sai tên rối loạn ám ảnh xã hội, trong khi con số này ở giới trẻ chỉ là 3%.
Các công trình nghiên c u v li uăphápăGQVĐ:
Liệu pháp giải quyết vấn đề giúp bệnh nhân học tập và kích hoạt lại các kỹ năng giải quyết vấn đề, có thể áp dụng cho các vấn đề trong cuộc sống liên quan đến triệu chứng tâm lý và soma Phương pháp này hiệu quả trong điều trị các tình trạng sức khỏe tâm thần, đặc biệt là trầm cảm, và có thể được sử dụng trong thực hành chung Bác sĩ lâm sàng hỗ trợ bệnh nhân phát triển kỹ năng mới và thực hiện các giai đoạn trị liệu đã xác định Nhiều bác sĩ có kinh nghiệm sẽ xác định các kỹ năng giải quyết vấn đề hiện có của bệnh nhân Liệu pháp này không chỉ thực tiễn và hiệu quả mà còn dễ học, không cần nhiều năm đào tạo, và có thể thực hiện trong khoảng 15 đến 30 phút Nghiên cứu cho thấy liệu pháp giải quyết vấn đề có hiệu quả tương đương với thuốc chống trầm cảm và các liệu pháp tâm lý xã hội khác, thậm chí còn hiệu quả hơn so với việc không điều trị.
Trẻ vị thành niên thường đối mặt với nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần, bao gồm khó khăn trong cảm xúc, hành vi, học tập, định hướng nghề nghiệp và các mối quan hệ xã hội với thầy cô, bạn bè và gia đình Những khó khăn này không chỉ đơn thuần là triệu chứng của một rối loạn mà thường xuất hiện đồng thời với nhiều rối loạn khác Ví dụ, một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy thanh thiếu niên có thể gặp phải từ hai rối loạn trở lên trong cùng một thời điểm.
Theo nghiên cứu của Cicchetti và cộng sự (1998), rối loạn trầm cảm thường xảy ra đồng thời với các rối loạn khác, đặc biệt là rối loạn lo âu và lạm dụng chất gây nghiện Hơn nữa, trầm cảm còn có mối liên hệ với nguy cơ phát triển các rối loạn tâm thần khác như sử dụng ma túy và xu hướng tự tử.
Nghiên cứu phân tích tổng hợp của John M Malouff với 2895 người tham gia cho thấy liệu pháp giải quyết vấn đề hiệu quả hơn đáng kể so với không điều trị (d=1,37), điều trị thông thường (d=0,54) và giải thích (d=0,54) trong việc cải thiện sức khỏe tâm thần và sức khỏe thể chất.
Nghiên cứu của David Pierce năm 2012 cho thấy rằng thuốc chống trầm cảm có hiệu quả đối với bệnh nhân trầm cảm lớn, cung cấp một lựa chọn điều trị bổ sung cho những người đang trải qua các vấn đề sức khỏe tâm thần khác, bao gồm cả trầm cảm và lo âu.
Nghiên cứu của John Maddoux trên 285 phụ nữ bị bạo hành cho thấy liệu pháp giải quyết vấn đề có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng sức khỏe tâm thần Kết quả nghiên cứu cho thấy các biện pháp can thiệp giúp nâng cao khả năng giải quyết vấn đề và giảm căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày, từ đó có tác động tích cực đến sức khỏe tâm thần của mẹ và hành vi của trẻ Các can thiệp hiệu quả bao gồm liệu pháp giải quyết vấn đề, liệu pháp xử lý nhận thức (CPT) và các phương pháp tiếp cận hành vi nhận thức khác, đã được chứng minh là giúp giảm triệu chứng sức khỏe tâm thần thông qua việc nâng cao khả năng giải quyết vấn đề và các kỹ năng nhận thức khác.
