Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Hiện nay, có nhiều công trình nghiên cứu và bài viết về tôn giáo, cùng với ảnh hưởng của nó đối với các lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội Một số tài liệu tiêu biểu bao gồm luận văn, luận án và các bài viết trên tạp chí chuyên ngành.
PGS TS Vũ Hoàng Công (2016), Chính sách tôn giáo trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tạp chí Lý luận chính trị, Số 5 năm
Bài viết trên trang 27-32 năm 2016 khẳng định rằng tôn giáo có thể song hành cùng nhà nước pháp quyền, đồng thời nhấn mạnh rằng Nhà nước Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách tôn giáo tiến bộ Ngoài ra, bài viết cũng đưa ra những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách tôn giáo đúng đắn của Đảng và Nhà nước.
Nguyễn Hồng Dương (2006) đã nghiên cứu về hoạt động truyền Công giáo trong vùng dân tộc thiểu số ở giáo phận Kon Tum, chỉ ra những biểu hiện đặc thù của hoạt động này Nghiên cứu cho thấy, hoạt động truyền đạo tại giáo phận Kon Tum có hiệu quả cao, đặc biệt trong cộng đồng dân tộc thiểu số.
Nguyễn Hồng Dương (2016) trong tác phẩm "Công giáo Việt Nam đối với phát triển bền vững đất nước" đã phân tích mối quan hệ giữa Công giáo và sự phát triển bền vững tại Việt Nam Tác giả nhấn mạnh rằng quan điểm và chính sách của Đảng, Nhà nước Việt Nam về tôn giáo là nền tảng quan trọng để Công giáo có thể tham gia tích cực vào quá trình phát triển bền vững của đất nước.
Ba yếu tố của Vatican ảnh hưởng đến sự tham gia của Công giáo vào phát triển bền vững tại Việt Nam, bao gồm: mối quan hệ giữa Công giáo và chính trị, sự hội nhập văn hóa, tôn giáo và tín ngưỡng truyền thống, cùng với tác động của Công giáo đến đời sống xã hội thông qua lối sống của cá nhân, gia đình và cộng đồng Tác giả nhấn mạnh vai trò kép của Công giáo trong đạo và đời, cũng như các hoạt động an sinh xã hội Bên cạnh đó, tác giả cũng chỉ ra những vấn đề cần được chú ý trong nghiên cứu về vai trò của Công giáo đối với phát triển bền vững tại Việt Nam, đồng thời cho rằng tiến trình này không diễn ra một cách suôn sẻ.
Phật giáo mà đa dạng và khó khăn hơn
Hoàng Minh Đô (2006) đã thực hiện đề tài khoa học cấp bộ về "Dòng tu Công giáo ở nước ta hiện nay và những vấn đề đặt ra cho công tác QLNN", nhằm làm rõ thực trạng các dòng tu Công giáo tại những tỉnh có đông đồng bào Công giáo và sự phát triển mạnh mẽ của chúng, đồng thời chỉ ra những bất cập trong công tác quản lý nhà nước đối với các dòng tu này Đề tài cũng đưa ra giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước Bên cạnh đó, Đỗ Lan Hiền và Vũ Thị Mai Hiên (2020) đã xuất bản bốn cuốn sách về các chủ đề tôn giáo liên quan đến phát triển bền vững, an ninh và chính sách nhà nước, giúp người đọc hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa đức tin, hành vi, con người và chính sách, cũng như giữa tính bền vững và ổn định trong đời sống tôn giáo đương đại Các bài viết trong những cuốn sách này mang ý nghĩa thiết thực và phù hợp với chuyên môn quản lý nhà nước về tôn giáo.
GS.TS Đỗ Quang Hƣng (2007),“Vấn đề tôn giáo trong cách mạng Việt
Nam, lý luận và thực tiễn”; cuốn sách chỉ rõ quá trình tƣ duy lý luận của
4 Đảng Cộng sản Việt Nam về tôn giáo, trên cơ sở đó, cung cấp những luận cứ khoa học, góp phần hoàn thiện chính sách tôn giáo hiện nay
TS Lê Thị Liên (2018) trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra ảnh hưởng của Công giáo đối với sự phát triển bền vững ở Tây Nguyên, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm tối ưu hóa ảnh hưởng tích cực và hạn chế tác động tiêu cực Bên cạnh đó, Đặng Luận (2012) đã trình bày lịch sử truyền bá Công giáo trong cộng đồng dân tộc thiểu số tại giáo phận Kon Tum, khái quát những đặc điểm và quá trình phát triển của tôn giáo này trong khu vực.
Bùi Đức Luận (2005) trong cuốn sách “Quản lý hoạt động tôn giáo cơ sở lý luận và thực tiễn” đã phân tích những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo tại Việt Nam hiện nay Tác giả cũng trình bày thực tiễn quản lý nhà nước đối với tín ngưỡng tôn giáo và quá trình xây dựng pháp lệnh liên quan đến tín ngưỡng và tôn giáo.
PGS.TS Nguyễn Đức Lữ (2007), “Lý luận về tôn giáo và chính sách tôn giáo ở Việt Nam” Công trình đề cập đến chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh có quan điểm cởi mở về tôn giáo và tín ngưỡng, coi đó là quyền tự do của mỗi cá nhân Trên thế giới, có nhiều tôn giáo lớn như Thiên Chúa giáo, Hồi giáo, Phật giáo và Ấn Độ giáo, mỗi tôn giáo đều có những giá trị và truyền thống riêng Tại Việt Nam, các tôn giáo lớn bao gồm Phật giáo, Công giáo, Cao Đài và Hòa Hảo, đóng góp vào sự đa dạng văn hóa của đất nước Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện chính sách tôn trọng và bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, đồng thời khuyến khích sự hòa hợp giữa các tôn giáo để xây dựng một xã hội đoàn kết và phát triển.
TS Ngô Hữu Thảo (1998) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo trong bối cảnh mở rộng giao lưu quốc tế và phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN tại Việt Nam Bài viết phân tích rõ ràng mối liên hệ này trong thời kỳ mới, đánh giá thực trạng hiện tại và đề xuất một số giải pháp nhằm cải thiện mối quan hệ giữa chính trị và tôn giáo, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và những biến chuyển mạnh mẽ của kinh tế - xã hội.
GS Đặng Nghiêm Vạn (2007),“Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn giáo ở Việt Nam” Nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến tôn giáo ở
Việt Nam hiện nay đang trải qua quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, trong bối cảnh đó, tôn giáo đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa của người dân Các đặc điểm của tôn giáo Việt Nam không chỉ thể hiện sự đa dạng và phong phú mà còn góp phần vào việc duy trì các giá trị văn hóa truyền thống Tôn giáo không chỉ là niềm tin mà còn là yếu tố kết nối cộng đồng, thúc đẩy sự hòa hợp và phát triển xã hội trong thời kỳ đổi mới.
Từ góc độ QLNN, vấn đề tôn giáo ở Việt Nam đƣợc đề cập trong một số công trình nghiên cứu:
PGS.TS Hoàng Văn Chức (2013) trong giáo trình đào tạo cử nhân hành chính đã trình bày khái quát về tôn giáo, bao gồm khái niệm, nguồn gốc, bản chất và vai trò của tôn giáo, cũng như những xu thế hiện nay của các tôn giáo trên thế giới Tác giả nhấn mạnh rằng quản lý nhà nước về tôn giáo bao gồm 10 nội dung chính, góp phần định hướng các hoạt động tôn giáo hiệu quả.
(1) xét duyệt và công nhận pháp nhân, (2) xét duyệt chương trình hành đạo,
Trong bài viết này, chúng ta sẽ xem xét các nhiệm vụ quan trọng trong quản lý tôn giáo, bao gồm việc xét duyệt các vấn đề hành chính liên quan đến đạo, quản lý đào tạo chức sắc và nhà tu hành, cũng như việc phê duyệt xây dựng cơ sở thờ tự Ngoài ra, việc kiểm soát quá trình sản xuất và lưu thông đồ dùng đạo cũng rất cần thiết Các hoạt động từ thiện và quốc tế, đối ngoại tôn giáo cũng nằm trong phạm vi quản lý Cuối cùng, việc xử lý khiếu nại, tố cáo liên quan đến tôn giáo và đấu tranh phòng chống lợi dụng tôn giáo là những nhiệm vụ không thể thiếu trong công tác quản lý này.
PGS.TS Hoàng Văn Chức (2000), Đặc điểm của đối tượng QLNN trong lĩnh vực tôn giáo, Tạp chí Quản lý nhà nước Số 11/2000, Hà Nội
PGS.TS Hoàng Văn Chức (2003), Nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo hiện nay, Tạp chí Quản lý nhà nước Số 94/2003,
PGS.TS Hoàng Văn Chức (2015), QLNN đối với các hoạt động tín ngưỡng tôn giáo ở Bình Định, Tạp chí Quản lý nhà nước Số 10/2015, Hà
Nguyễn Thành Chung (2018), “Quản lý nhà nước đối với hoạt động
6 tôn giáo trên địa bàn huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình” Luận văn Thạc sỹ
Quản lý công là một lĩnh vực quan trọng, và luận văn này đã phân tích cơ sở lý luận cũng như thực tiễn của hoạt động quản lý nhà nước (QLNN) đối với các hoạt động tôn giáo tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình Từ đó, bài viết đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện hơn nữa QLNN trong lĩnh vực tôn giáo tại khu vực này.
Phan Thị Mỹ Bình (2019) trong luận án Tiến sĩ Quản lý công đã nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động quan hệ quốc tế của Giáo hội Công giáo Việt Nam Luận án không chỉ phân tích tình hình hiện tại mà còn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động quan hệ quốc tế của Giáo hội, từ đó nâng cao hiệu quả và sự phát triển bền vững trong lĩnh vực này.
Phan Quang Huy (2019), “Quản lý nhà nước đối với hoạt động Công giáo trên địa bàn huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế” Luận văn thạc sĩ
Quản lý công Luận văn này đã đi sâu vào phân tích thực trạng hoạt động
Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu luận văn
Luận văn này nghiên cứu cơ sở khoa học quản lý nhà nước về tôn giáo, đặc biệt là Công giáo, và áp dụng vào quản lý nhà nước đối với hoạt động Công giáo tại tỉnh Gia Lai Bài viết chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong quản lý, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với Công giáo tại tỉnh Gia Lai trong thời gian tới.
8 Để đạt đƣợc mục đích trên luận văn có nhiệm vụ:
- Phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về QLNN đối với hoạt động của Công giáo
- Phân tích thực trạng QLNN về tôn giáo đối với Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
Để hoàn thiện quản lý nhà nước về tôn giáo đối với Công giáo tại tỉnh Gia Lai trong thời gian tới, cần phân tích rõ các phương hướng và đề xuất giải pháp cụ thể Các giải pháp này nên tập trung vào việc tăng cường đối thoại giữa chính quyền và cộng đồng Công giáo, nâng cao nhận thức về chính sách tôn giáo, và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tôn giáo trong khuôn khổ pháp luật Đồng thời, cần chú trọng đến việc phát huy vai trò của các tổ chức tôn giáo trong việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là QLNN về tôn giáo đối với Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
Bài viết này nghiên cứu quản lý Nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, đặc biệt là Công giáo, tại tỉnh Gia Lai Nghiên cứu dựa trên Luật Tín ngưỡng, tôn giáo và các văn bản pháp luật liên quan, nhằm làm rõ các chính sách và quy định trong quản lý tôn giáo ở địa phương.
Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020, tập trung vào Luật Tín ngưỡng, tôn giáo được Quốc hội thông qua Luật này tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tôn giáo và nhân dân trong việc đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, phù hợp với thực tiễn đời sống tín ngưỡng, tôn giáo tại Việt Nam Đồng thời, đây cũng là cơ sở pháp lý quan trọng để các cơ quan Nhà nước thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo, bao gồm công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.
9 hoạt động của Công giáo (có đề cập đến một số tài liệu và số liệu trước đây so sánh, đánh giá).
Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu khoa học
5.1 Phương pháp luận nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và phương pháp luận duy vật lịch của Chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng
Hồ Chí Minh và những quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nước về tín ngƣỡng, tôn giáo và QLNN về tín ngƣỡng, tôn giáo thời kỳ đổi mới
Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu;
- Phương pháp sưu tầm số liệu, tư liệu;
- Phương pháp phân tích tổng hợp;
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm;
- Phương pháp quan sát thực tế.
Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn
Luận văn này hệ thống hóa và làm rõ các cơ sở khoa học trong quản lý nhà nước về tôn giáo, đồng thời áp dụng các kiến thức này vào việc quản lý hoạt động của Công giáo tại tỉnh Gia Lai.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến QLNN về tôn giáo trong đó có Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
- Phân tích, nhận xét thực trạng QLNN đối với Công Giáo; những kết quả đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện QLNN về tôn giáo đối với Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích trong học tập, nghiên cứu và quản lý nhà nước về tôn giáo tại tỉnh Gia Lai.
Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn kết cấu gồm 03 chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về hoạt động của Công giáo
Chương 2: Thực trạng hoạt động của Công giáo và quản lý nhà nước về hoạt động của Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
Chương 3: Quan điểm, giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hoạt động của Công giáo trên địa bàn tỉnh Gia Lai
CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÔNG GIÁO
Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài luận văn
1.1.1 Tôn giáo, Công giáo và hoạt động của Công giáo
Tôn giáo là một hiện tượng xã hội, phát triển song hành với sự tiến bộ của nhân loại trong nhiều cộng đồng dân tộc trên toàn thế giới Vì vậy, có rất nhiều quan niệm khác nhau về tôn giáo, tùy thuộc vào các cách tiếp cận từ những giác độ khác nhau.
Dưới góc độ triết học, trong tác phẩm Chống Đuyring, Ph.Ăngghen viết
Tôn giáo chỉ là sự phản ánh hư ảo trong tâm trí con người về những lực lượng bên ngoài chi phối cuộc sống hàng ngày Những lực lượng trần thế đã được thể hiện dưới hình thức của những lực lượng siêu trần thế.
Trong tác phẩm "Góp phần phê phán triết học pháp quyền của Hêghen", Các Mác đã chỉ ra rằng tôn giáo đóng vai trò quan trọng trong xã hội, được xem như "tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức" và "thuốc phiện của nhân dân" Tại Việt Nam, có nhiều cách định nghĩa về tôn giáo, phản ánh sự đa dạng và phong phú trong cách nhìn nhận vai trò của tôn giáo trong đời sống xã hội.
Tôn giáo được định nghĩa trong từ điển Tiếng Việt là hình thái ý thức xã hội, bao gồm những quan niệm dựa trên sự tin tưởng và sùng bái các lực lượng siêu nhiên Những lực lượng này được cho là có khả năng quyết định số phận con người, do đó, con người cần phải phục tùng và tôn thờ chúng.
Dưới góc độ pháp lý, khái niệm tôn giáo được quy định tại Khoản 5, Điều 2, Luật Tín ngƣỡng, tôn giáo 2016: “Tôn giáo là niềm tin của con người
12 tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức” [38, tr.8]
Công giáo, có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp "Katholicos" và tiếng La tinh "Catholicus", mang nghĩa phổ quát (Universel), là một tôn giáo thờ Thiên Chúa, được hình thành vào thế kỷ thứ nhất Công nguyên tại khu vực phía Đông của đế quốc La Mã cổ đại.
Công giáo, một tôn giáo quốc tế có nguồn gốc từ Do Thái giáo, là tôn giáo nhất thần thờ Chúa Ba Ngôi Giáo hội Công giáo, đứng đầu bởi Giáo Hoàng, là tổ chức chung cho toàn giáo Kinh Thánh được sử dụng làm kinh điển cho các hoạt động tôn giáo, trong khi giáo luật giúp quản lý Giáo hội.
Công giáo có một hệ thống tổ chức chặt chẽ và thống nhất, bao gồm ba cấp hành chính chính thức: Tòa thánh, giáo phận và giáo xứ.
Tòa thánh Vatican, nằm ở Rôma, Italia, là trung tâm điều hành của Công giáo và là quốc gia có chủ quyền độc lập theo Công pháp Quốc tế Giáo hoàng đóng vai trò là giáo chủ và người đứng đầu nhà nước, có tầm ảnh hưởng lớn trên trường quốc tế Giáo phận (diocese) là cộng đoàn tín hữu trong một địa giới nhất định, là cấp hành chính chính thức của giáo hội trực thuộc Tòa Thánh Việc thành lập, bãi bỏ, và chia tách giáo phận thuộc quyền quyết định của Giáo hoàng Giáo xứ (paroisse) là cộng đồng tín hữu cố định trong giáo phận, với giám mục có quyền thành lập, bãi bỏ giáo xứ và quản lý linh mục Ngoài hệ thống tổ chức theo cấp bậc, Công giáo còn có hệ thống dòng tu đa dạng, được thành lập bởi những người tự nguyện sống chung theo tôn chỉ mục đích.
Có 13 cộng đoàn được gọi là Tu viện (Couvent) hoặc đan viện (Monastere), với mục đích giữ đạo và truyền bá đức tin Mỗi dòng tu có tôn chỉ, mục đích và hoạt động riêng biệt nhằm phục vụ Giáo hội và xã hội Các tu sĩ trong dòng tu luôn cam kết thực hiện ba lời khấn: khiết tịnh (độc thân), khó nghèo (không sở hữu tài sản riêng) và vâng phục.
Phẩm trật trong Giáo hội, hay còn gọi là hàng giáo phẩm, bao gồm những người có chức thánh với các cấp bậc như giám mục, linh mục và phó tế, nhằm thi hành mục vụ và bí tích của Giáo hội Công giáo đã du nhập vào Việt Nam từ năm 1533 và hiện nay trở thành tôn giáo lớn với 41 giám mục, 5.431 linh mục, hơn 3.057 giáo xứ và 26 giáo phận thuộc 3 Tổng Giáo phận Hệ thống này còn bao gồm 8 Đại chủng viện, 1 Học viện và hơn 124 dòng tu đang hoạt động và phát triển Giáo hội Công giáo tại Việt Nam trực thuộc Tòa thánh Vatican, với các giám mục làm việc trong Hội đồng Giám mục Việt Nam, có nhiệm vụ triển khai chủ trương của Tòa thánh và tăng cường sự liên kết giữa các giáo phận.
Theo Khoản 11, Điều 2 của Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo năm 2016, hoạt động Công giáo bao gồm việc truyền bá tôn giáo, thực hành giáo lý, giáo luật, lễ nghi và quản lý tổ chức của các tổ chức Công giáo Nghiên cứu về Luật này cùng các tài liệu liên quan cho thấy hoạt động của Công giáo có thể được khái quát thành các nội dung cơ bản như sau:
- Hoạt động đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung; đăng ký hoạt động Công giáo
- Công nhận; thành lập, chia tách, sát nhập, hợp nhất tổ chức Công giáo trực thuộc Công giáo
- Hoạt động phong phẩm, bổ nhiệm, bầu cử, suy cử, thuyên chuyển, cách chức, bãi nhiệm Hồng y, Giám mục, Linh mục trong Công giáo
- Hoạt động thành lập, quản lý, giải thể các trường thần học, mở lớp bồi dưỡng những người chuyên hoạt động trong Công giáo
- Những hoạt động sinh hoạt Công giáo trong nước
- Hoạt động sinh hoạt Công giáo có yếu tố nước ngoài
- Hoạt động trong lĩnh vực xuất bản, giáo dục, y tế, bảo trợ xã hội, từ thiện nhân đạo
- Hoạt động quản lý tài sản; cải tạo, trùng tu, nâng cấp, xây mới công trình kiến trúc Công giáo
- Quan hệ quốc tế của tổ chức Công giáo, chức sắc và tín đồ Công giáo
1.1.2 Giáo lý, giáo luật và lễ nghi Công giáo
Thể hiện tập trung trong Kinh Thánh (Cựu ƣớc và Tân ƣớc) Hệ thống giáo lý này đƣợc hình thành, bổ sung trong nhiều thế kỷ
Kinh Cựu ƣớc là bộ dã sử và cũng là kinh thánh của đạo Do Thái, gồm
Kinh Cựu ước gồm 46 quyển, được chia thành 3 loại: Sách lịch sử, Sách văn thơ và Sách tiên tri Nội dung chủ yếu xoay quanh việc tạo dựng vũ trụ và con người bởi Chúa trời, lịch sử dân Do Thái, luật pháp, phong tục tập quán cùng truyền thống văn hóa của họ, cũng như các vị vua và dân Do Thái từ khi lập quốc cho đến khi tan rã.
Kinh Tân ƣớc bao gồm 27 quyển, tập trung vào cuộc đời và sự nghiệp của Chúa Giêsu cùng những lời dạy bảo của Ngài và các Thánh Tông đồ Nội dung được chia thành bốn loại chính: Sách Tin Mừng (Phúc Âm), Sách Công Vụ, Sách Thánh Thư và Sách Khải Huyền, được ghi lại bởi các tác giả Lu-ca, Mác-cô, Ma-thê-ô và Gioan.
Giáo hội Công giáo đã thiết lập một hệ thống luật lệ và lễ nghi chi tiết, thống nhất trên toàn cầu Trước đây, các quy định này được ghi trong Bộ Giáo luật Ca-non (1917) với 2.000 điều Tuy nhiên, vào ngày 25/1/1983, Giáo hội đã ban hành bộ Giáo luật mới, gọi là bộ Giáo luật năm 1983, gồm 1.752 điều.
7 quyển Công giáo có những hệ thống giáo luật khá chặt chẽ, chi tiết và đƣợc thực hiện trên phạm vi toàn giáo nhƣ:
- Mười điều răn của Thiên Chúa;
- Sáu điều răn của Giáo hội Công giáo;
Bảy phép Bí tích bao gồm: bí tích Rửa tội, bí tích Thêm sức, bí tích Giải tội, bí tích Thánh thể, bí tích Hôn phối, bí tích Truyền chức Thánh và bí tích sức dầu Thánh Mỗi bí tích mang ý nghĩa sâu sắc và góp phần quan trọng trong đời sống tâm linh của người tín hữu.
Sự cần thiết và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với Công giáo
Khái niệm quản lý nhà nước về hoạt động của Công giáo bao gồm các biện pháp của cơ quan Nhà nước nhằm tác động đến tổ chức, chức sắc và tín đồ Công giáo Mục tiêu là đảm bảo các hoạt động của họ diễn ra hợp pháp, bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng của công dân, đồng thời ngăn chặn những hành vi lợi dụng hoạt động Công giáo để xâm phạm an ninh và trật tự xã hội.
1.2 Sự cần thiết và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với Công giáo
1.2.1 Sự cần thiết quản lý nhà nước đối với Công giáo
1.2.1.1.Thực hiện chức năng quản lý của nhà nước
Công giáo là một hiện tượng lịch sử - xã hội, phản ánh sự phát triển văn hóa của con người và tồn tại lâu dài cùng với xã hội loài người Mặc dù có nhiều mặt tích cực, quá trình hình thành và phát triển Công giáo cũng gặp phải một số vấn đề tiêu cực, trong đó một bộ phận chức sắc và tín đồ lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng để gây ra sự bất ổn định chính trị và xã hội Do đó, nhà nước Việt Nam, dựa trên bản chất và vai trò của mình được quy định trong hệ thống pháp luật, cần thực hiện các biện pháp phù hợp để duy trì ổn định xã hội.
Các quy định pháp lý có vai trò quan trọng trong việc định hướng và điều chỉnh hoạt động của các tổ chức tôn giáo, bao gồm Công giáo Những quy định này yêu cầu Công giáo hoạt động theo đúng Luật Tôn giáo và tín ngưỡng, đồng thời thực hiện theo tinh thần Thư chung 1980 của Hội đồng Giám mục Việt Nam, nhấn mạnh việc "sống phúc âm giữa lòng dân tộc để phục vụ hạnh phúc của đồng bào."
Nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ đối với công tác TNTG đƣợc quy định cụ thể tại Điều 17, Luật Tổ chức Chính phủ 2015, bao gồm:
- Xây dựng và trình Quốc hội quyết định chính sách tôn giáo của nhà nước
- Quản lý và tổ chức thực hiện chính sách tôn giáo, bảo đảm quyền tự do TNTG, theo hoặc không theo một tôn giáo nào của mọi người
Bảo đảm bình đẳng giữa các tôn giáo theo quy định của pháp luật là điều cần thiết, đồng thời cần kiên quyết chống lại mọi hành vi xâm phạm quyền tự do tín ngưỡng tôn giáo Việc ngăn chặn lợi dụng tự do tín ngưỡng để vi phạm pháp luật cũng là một nhiệm vụ quan trọng trong việc duy trì trật tự xã hội và bảo vệ quyền lợi của mọi công dân.
Nhà nước Việt Nam, dựa trên bản chất, chức năng và vai trò được quy định trong hệ thống pháp luật, cần thực hiện các biện pháp định hướng, điều chỉnh và tác động đến hoạt động của các tổ chức tôn giáo Điều này là cần thiết và mang tính khách quan.
1.2.1.2 Ảnh hưởng của Công giáo trong đời sống xã hội
Tôn giáo và tín ngưỡng là nhu cầu tinh thần thiết yếu của một bộ phận nhân dân, điều này góp phần quan trọng trong việc đổi mới tư duy lý luận của Đảng về tôn giáo Trước đây, tôn giáo thường bị tiếp cận hạn chế từ góc độ triết học và chính trị, với quan điểm cho rằng "tôn giáo là thuốc phiện của nhân dân"; tín ngưỡng thường bị gắn liền với hủ tục và mê tín dị đoan Tuy nhiên, hiện nay, tôn giáo và tín ngưỡng được công nhận là một phần của lịch sử, văn hóa và đạo đức dân tộc, đồng thời là thực thể xã hội có khả năng gắn kết cộng đồng và duy trì trật tự, an toàn xã hội.
Những giá trị nhân văn, khuyến thiện và trừ ác đã trở thành nền tảng văn hóa đạo đức của nhân loại Đảng ta nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy các giá trị văn hóa và đạo đức tốt đẹp từ các tôn giáo, khuyến khích các tổ chức tôn giáo, chức sắc và tín đồ sống tốt đời, đẹp đạo, đồng thời tích cực tham gia vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Sự ảnh hưởng tích cực của những giá trị này không chỉ góp phần nâng cao đời sống tinh thần mà còn thúc đẩy sự đoàn kết trong cộng đồng.
Tôn giáo, đặc biệt là Công giáo, có ảnh hưởng tích cực đến đạo đức và lối sống trong xã hội Qua quá trình phát triển, Công giáo đã định hình rõ ràng các chuẩn mực đạo đức cho giáo dân, giúp họ dễ dàng nhận biết hành vi đúng sai Những giá trị đạo đức này thường xuất phát từ cuộc sống hàng ngày, thể hiện bản chất hướng thiện và khát vọng hướng tới chân, thiện, mỹ của con người.
Giá trị đạo đức và văn hóa Công giáo được thể hiện qua giáo lý và những điều răn, tạo thành chuẩn mực đạo đức mà Giáo hội khuyến khích tín đồ thực hiện trong cuộc sống Giáo lý Công giáo nhấn mạnh tinh thần bác ái và sự hy sinh của Chúa Giêsu, là tấm gương cho tín đồ noi theo, từ đó nâng cao trách nhiệm trong hoạt động tôn giáo và xã hội Hoạt động tôn giáo không chỉ tập trung vào việc thực hành đức tin mà còn gắn liền với việc bảo vệ môi trường và quan tâm đến những người nghèo, người yếu thế trong xã hội Ảnh hưởng tích cực của Công giáo không chỉ giới hạn ở một thời điểm hay khu vực, mà còn xuyên suốt lịch sử thế giới Như Ph.Ănghen đã nhận định, tôn giáo là "hình thức cảm xúc trong quan hệ của con người đối với các lực lượng xa lạ, tự nhiên và xã hội," cho thấy tôn giáo có khả năng thích ứng và tiếp tục ảnh hưởng lâu dài đến đời sống con người.
Ph Ănghen đánh giá rằng Công giáo có ảnh hưởng tích cực, đặc biệt là sự ưa chuộng của người dân La Mã, vì tôn giáo này đáp ứng nhu cầu tâm linh của họ Lịch sử đã chứng minh rằng Công giáo ra đời ở phía Đông đế quốc La.
Công giáo, từ những ngày đầu, đã trở thành chỗ dựa tinh thần cho người nghèo và những người bị áp bức, dần dần khẳng định vị thế trong xã hội La Mã và được quần chúng ưa chuộng hơn các tôn giáo khác Trong suốt 5 thế kỷ có mặt tại Việt Nam, Công giáo đã tác động mạnh mẽ đến một bộ phận dân cư và toàn xã hội, trở thành nhu cầu thiết yếu giúp họ vượt qua khó khăn và tìm kiếm hy vọng cho tương lai Giá trị đạo đức của Công giáo cũng góp phần nâng cao trách nhiệm và lối sống lành mạnh cho tín đồ.
Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh tầm quan trọng của đạo đức Công giáo, đặc biệt là lòng bác ái và đức hy sinh của Chúa Giêsu, trong bức thư gửi đồng bào Công giáo vào dịp lễ Noel năm 1945 Ông viết về sự ra đời của Đức Giêsu cách đây gần 2000 năm, nhấn mạnh rằng tinh thần thân ái của Ngài vẫn mãi mãi tỏa sáng và thấm sâu vào lòng người Để phát huy ảnh hưởng tích cực của Công giáo trong sự nghiệp cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi sự kết hợp giữa các giá trị đạo đức của tôn giáo và mục tiêu dân chủ, tự do cho nhân dân.
Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh phương châm sống của người Công giáo là "Kính Chúa - Yêu Người", phù hợp với tinh thần Kitô giáo và tình hình Việt Nam Theo Người, lòng yêu nước và đức tin tôn giáo không chỉ không mâu thuẫn mà còn gắn bó chặt chẽ, thể hiện qua tinh thần "Thượng đế và Tổ quốc muôn năm".
Hồ Chí Minh xem việc "Phụng sự Đức Chúa, Phụng sự Tổ quốc" là "nhiệm vụ thiêng liêng" của người Công giáo Ông đã cụ thể hóa mười điều răn của Chúa thành hai nguyên tắc chính: Kính Chúa và Yêu Người.
21 thần "yêu người" đã chuyển hóa thành "yêu nước" một cách thiết thực, gắn liền với thực tiễn cách mạng, từ đó khuyến khích đông đảo tín đồ tham gia kháng chiến Tuy nhiên, cũng không thể phủ nhận những ảnh hưởng tiêu cực mà phong trào này mang lại.
Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động Công giáo ở một số địa phương
Tỉnh Đắk Lắk, nằm ở trung tâm vùng Tây Nguyên, có vị trí chiến lược quan trọng về quốc phòng, an ninh và kinh tế của Việt Nam Tỉnh cách Hà Nội 1.410 km và Thành phố Hồ Chí Minh 350 km Đắk Lắk giáp tỉnh Gia Lai ở phía Bắc, Phú Yên và Khánh Hoà ở phía Đông, Lâm Đồng và Đắk Nông ở phía Nam, và Campuchia ở phía Tây, với hơn 73 km đường biên giới.
Vương quốc Campuchia, diện tích tự nhiên hơn 13.125 km 2 Tỉnh Đắk Lắk có
Tỉnh có 15 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 01 thành phố, 01 thị xã và 13 huyện, với tổng cộng 184 xã, phường và thị trấn cùng 2.481 thôn, buôn, tổ dân phố, trong đó có 609 buôn của đồng bào dân tộc thiểu số Thành phố Buôn Ma Thuột giữ vai trò là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội của tỉnh cũng như khu vực Tây Nguyên Nằm ở vị trí giao cắt giữa quốc lộ 14, quốc lộ 26 và quốc lộ 27, Buôn Ma Thuột kết nối với các thành phố lớn như Nha Trang, Đà Lạt và Pleiku.
Một số kinh nghiệm QLNN về tôn giáo của tỉnh Đăk Lăk
Tổ chức thực hiện và hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo tại tỉnh Đắk Lắk là cần thiết Cần tổng hợp, rà soát và phân loại các văn bản pháp luật liên quan đến tín ngưỡng, tôn giáo, từ đó đánh giá tính phù hợp và đề xuất sửa đổi hoặc bãi bỏ những văn bản lỗi thời Đồng thời, cần xây dựng và ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn cho chính quyền thực hiện các chỉ thị, nghị quyết về công tác tôn giáo trong bối cảnh mới Đặc biệt, cần có những quy định riêng về quản lý nhà nước đối với hoạt động của Công giáo, đảm bảo tính pháp lý, dễ tiếp cận và cụ thể Điều này sẽ giúp tháo gỡ những khó khăn trong quản lý hoạt động của Công giáo, đồng thời phát huy nguồn lực cộng đồng Công giáo phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương, bảo đảm sự phát triển hài hòa với tín ngưỡng dân gian và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số ở Đắk Lắk.
Để nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền và vận động chức sắc, tín đồ Công giáo, cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo cần quán triệt đầy đủ các quan điểm, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước Cần nắm vững các định hướng và giải pháp của tỉnh liên quan đến Công giáo, đồng thời tăng cường tuyên truyền và giáo dục pháp luật về tôn giáo, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa và khu vực có đông đồng bào dân tộc thiểu số Qua đó, bồi dưỡng lòng yêu nước và trách nhiệm công dân, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Ngoài ra, cần áp dụng nhiều hình thức tổ chức tuyên truyền như thông qua phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống truyền thanh cơ sở, sinh hoạt cộng đồng, phát tờ rơi và tuyên truyền miệng, đặc biệt chú trọng vào vai trò của chức sắc và nhà tu hành trong công tác này.
Cần củng cố và kiện toàn tổ chức bộ máy, đồng thời nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, công chức quản lý nhà nước về tôn giáo Việc xây dựng và thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, cùng với chế độ đãi ngộ hợp lý cho cán bộ làm công tác tôn giáo là rất quan trọng Đối với cán bộ chuyên trách, cần tiến hành rà soát và bố trí hợp lý để đảm bảo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Tôn giáo là một lĩnh vực xã hội phức tạp, đòi hỏi cán bộ làm công tác tôn giáo phải có lập trường chính trị vững vàng Họ cần được trang bị kiến thức lý luận cơ bản về Chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời nắm vững quan điểm, đường lối và chính sách của Đảng.
Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về tôn giáo, cần nắm vững các quy định của Đảng và pháp luật liên quan đến lĩnh vực này, đồng thời hiểu biết sâu sắc về các tôn giáo, giáo lý và giáo luật hiện có Việc xây dựng đội ngũ cán bộ phải gắn liền với đào tạo chuyên sâu về quản lý hành chính nhà nước và công tác tôn giáo, tránh tình trạng bố trí cán bộ không đủ năng lực hoặc có uy tín thấp Cần kịp thời thay thế những cán bộ yếu kém, thiếu trách nhiệm và có quan điểm sai lệch trong quản lý hoạt động tôn giáo để đảm bảo tính hiệu quả và chính xác trong công tác này.
Phú Yên là một tỉnh nằm ở khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, có diện tích tự nhiên 5.080 km² Tỉnh này giáp với Bình Định ở phía Bắc, Khánh Hòa ở phía Nam, Gia Lai và Đắk Lắk ở phía Tây, và biển Đông ở phía Đông, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội Phú Yên được chia thành 09 đơn vị hành chính, bao gồm 110 đơn vị hành chính cấp xã với 16 phường, 8 thị trấn và 86 xã.
Tỉnh Phú Yên đã chú trọng quán triệt sâu sắc các quan điểm của Đảng và pháp luật về quản lý nhà nước đối với tôn giáo Việc này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn đảm bảo sự tuân thủ các quy định trong công tác quản lý tôn giáo, từ đó tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các hoạt động tôn giáo trên địa bàn.
Nhà nước cần đảm bảo sự thống nhất trong nhận thức và hành động, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các cấp và ngành dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự điều hành của chính quyền.
Cần chú trọng công tác vận động quần chúng và tôn trọng quyền sinh hoạt tôn giáo hợp pháp của công dân Đồng thời, cần làm tốt việc tranh thủ những người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số cũng như chức sắc và tín đồ tôn giáo, nhằm xây dựng lực lượng cốt cán trong tôn giáo Việc thường xuyên tiếp xúc với các đối tượng này là rất quan trọng để tăng cường sự gắn kết và hiểu biết lẫn nhau.
Để xây dựng mối quan hệ gần gũi và thân thiện, các chức sắc tôn giáo cần sử dụng tôn giáo như một công cụ để giải quyết các vấn đề liên quan đến tôn giáo Họ cũng cần hiểu rõ đặc điểm, tâm lý, phong tục tập quán của từng dân tộc và tôn trọng các hoạt động văn hóa của họ Việc khai thác những mặt tích cực trong giáo lý tôn giáo là rất quan trọng, đồng thời tránh xúc phạm đến tình cảm tôn giáo và những mặc cảm lịch sử Hơn nữa, cần khơi dậy và động viên chức sắc cùng tín đồ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ công dân và nghĩa vụ tín đồ, nhằm xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Chính quyền các cấp cần nâng cao chất lượng quản lý nhà nước về tôn giáo, đặc biệt ở cơ sở, nhằm thực hiện tốt chính sách tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng và sinh hoạt tôn giáo hợp pháp Cần thực hiện công tác đối với Công giáo một cách cẩn trọng, chỉ nhân rộng những mô hình thành công mà không chạy theo số lượng Giải quyết vấn đề tôn giáo từ cơ sở và kiên quyết đấu tranh chống lại các hoạt động lợi dụng tôn giáo để phá hoại cách mạng, gây chia rẽ dân tộc và xâm phạm an ninh quốc gia.
Chú trọng thông tin đối ngoại về kết quả trong công tác với Công giáo là cần thiết để giúp dư luận quốc tế hiểu đúng tình hình tôn giáo tại địa phương Điều này nhằm ngăn chặn các thế lực thù địch lợi dụng thông tin để vu khống và xuyên tạc chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước.
1.4.3 Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Gia Lai
Từ những kinh nghiệm thực tiễn của các tỉnh về QLNN đối với tôn giáo, tỉnh Gia Lai cần tập trung vào một số bài học nhƣ sau:
TNTG đáp ứng nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân và sẽ tiếp tục tồn tại song hành với dân tộc trong quá trình xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam Đồng bào các tôn giáo đóng vai trò quan trọng trong khối đại đoàn kết toàn dân.