CỞ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC TÍNH TRÁCH NHIỆM DỰA TRÊN QUYỀN TRẺ EM CHO TRẺ 5-6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON 9
1 1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1 1 1 Nghiên cứu về trách nhiệm và tính trách nhiệm của trẻ em
1 1 1 1 Những nghiên cứu về trách nhiệm của con người trong xã hội
Sự phát triển nhận thức của con người về TTN
Nghiên cứu cho thấy thuật ngữ "trách nhiệm" xuất hiện muộn vào khoảng thế kỷ XVII-XVIII, nhưng các nội dung liên quan đã được khám phá từ lâu dưới các phạm trù như nghĩa vụ và bổn phận Ý thức và hành vi trách nhiệm của con người đã hình thành từ khi các cộng đồng, bộ lạc xuất hiện Có thể tổng hợp các quan niệm về trách nhiệm theo hai khía cạnh chính.
Thứ nhất, nghiên cứu trách nhiệm với tư cách là một phẩm chất đạo đức
Nhận thức về trách nhiệm đạo đức (TTN) của con người đã được hình thành từ quan điểm của các triết gia, với Aristole là một trong những đại diện tiêu biểu, người đã phát triển lý thuyết phức tạp về phẩm chất của con người tốt Mặc dù lý thuyết của ông gây tranh cãi, nó vẫn được nhiều nhà tư tưởng hiện đại công nhận là nền tảng của trách nhiệm đạo đức Ngoài Aristole, các tác giả như J Piaget và Jeannine A Gailey cũng đã nghiên cứu trách nhiệm dưới góc độ kết quả và mục đích Max Weber nhấn mạnh rằng trách nhiệm đạo đức liên quan đến khả năng điều chỉnh hành vi theo các chuẩn mực đạo đức, xác định trách nhiệm của con người dựa trên nhận thức và hành động của họ Nhà toán học A.D Aleksandrov định nghĩa đạo đức là sự kết hợp của nhân văn, trách nhiệm và tận tâm với sự thật, trong đó trách nhiệm bao gồm việc thực hiện cam kết và tuân thủ nghĩa vụ Đến thế kỷ 20, quan điểm về trách nhiệm đã chuyển từ giáo dục đạo đức sang giáo dục giá trị, với sự đóng góp của các nhà nghiên cứu như Irwin Altman.
Dalmas Taylor (1973) và sau này được phát triển bởi Rey Connolly, Osho đã xác định TTN thuộc lớp thứ hai (lớp Giá trị) trong sáu tầng nhân cách của con người Đến năm 2009, giáo dục TTN đã được tích hợp vào một chương trình giáo dục giá trị sống toàn cầu do Diane thực hiện.
Tillman và Diana Hsu, đƣợc ủng hộ bởi UNESCO, thực hiện
Thứ hai, nghiên cứu về trách nhiệm với tư cách là một nghĩa vụ công dân
Khi xã hội phát triển và hệ thống pháp lý trở nên phức tạp, trách nhiệm và quyền lợi của cá nhân ngày càng được quy định rõ ràng trong pháp luật quốc tế và từng quốc gia Điều này cho thấy sự đồng nhất giữa quyền và nghĩa vụ của cá nhân theo quy định của xã hội và pháp luật.
Trách nhiệm của mỗi công dân được hình thành từ vai trò xã hội khác nhau như con, cháu, cha, mẹ, chồng, vợ và được quy định bởi pháp luật Trong thực tiễn, trách nhiệm thể hiện sự thống nhất giữa những gì nên làm và những gì phải làm Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh về "bổn phận" và "tinh thần trách nhiệm" của các tầng lớp nhân dân, bao gồm người già, trẻ em, phụ nữ và cán bộ trong nhiều tác phẩm của Người Hiện nay, các nghiên cứu về trách nhiệm chủ yếu tập trung vào triết học và trách nhiệm xã hội, trách nhiệm công dân, như nghiên cứu của Nguyễn Trọng Chuẩn.
(2008) [7], Trần Đức Cường (2008) [8], Nguyễn Thị Lan Hương (2009) [17], Vũ
Tuấn Huy (2009) [18], Trần Anh Phương (2010) [30], Bùi Thị Ngọc Mai (2016)
Nghiên cứu về trách nhiệm công dân đã chỉ ra những đặc điểm và biểu hiện của công dân có trách nhiệm, nổi bật là công trình của Joel Westheimer và Joseph Kahne.
Năm 2004, nghiên cứu đã xác định ba loại công dân dựa trên mức độ thực hiện trách nhiệm của họ, bao gồm công dân trách nhiệm cá nhân, công dân tham gia và công dân theo định hướng công lý Nghiên cứu này được thực hiện bởi hai tác giả Michael P Mueller và một đồng tác giả khác.
Siddappa Naragatt nhấn mạnh rằng một người có trách nhiệm cần phải đáng tin cậy, có khả năng đưa ra quyết định đúng đắn mà người khác có thể phụ thuộc vào Họ cũng cần tuân thủ thời gian, suy nghĩ cách hành động và có nhận thức chung về những hành động cần thực hiện trong xã hội, dựa trên các chuẩn mực văn hóa và tiêu chuẩn sống của thời đại Hơn nữa, việc “hoàn thành nhiệm vụ được giao bằng cách trung thực với mục tiêu” cho thấy rằng người đó ý thức rõ ràng về mục đích và nỗ lực hoàn thành để đạt được điều đó.
Về cấu trúc của TTN
Các nhà nghiên cứu thống nhất rằng trách nhiệm (TTN) có ba thành phần chính: nhận thức, thái độ và hành vi, khi được coi là giá trị Mỗi tác giả thường nhấn mạnh đến một khía cạnh cụ thể trong cấu trúc này Aristole đã phân tích TTN với bốn thành phần: sự tự nguyện, trạng thái của tính cách và sự lựa chọn.
Sự cân nhắc đóng vai trò quan trọng trong trách nhiệm đạo đức, theo Jean Piaget (1932), người đã phân loại trách nhiệm thành hai loại: dựa trên kết quả và dựa trên mục đích Jeannine A Gailey và các cộng sự (1985) đã xác định bốn thuộc tính cần xem xét khi quy kết trách nhiệm cho hành vi sai trái của cá nhân, bao gồm tính nhân quả, kiến thức, mục đích và đạo đức Nhiều nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng định hướng nhiệm vụ và sự tham gia có ảnh hưởng đến trách nhiệm cá nhân cũng như trách nhiệm xã hội của con người.
Có nhiều cách phân loại trách nhiệm, nhưng có thể tóm gọn thành bốn loại chính Thứ nhất, dựa vào đối tượng, có trách nhiệm con người và trách nhiệm môi trường, trong đó trách nhiệm con người tập trung vào mối quan hệ giữa con người với nhau, còn trách nhiệm môi trường nhấn mạnh vào mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên Thứ hai, theo phạm vi, trách nhiệm được chia thành bốn loại: cá nhân, gia đình, nhà trường và cộng đồng Thứ ba, phân loại theo vai trò, trong gia đình có trách nhiệm của cha mẹ và con cái; trong nhà trường có trách nhiệm của thầy, trò và bạn bè Cuối cùng, phân loại theo thái độ, có trách nhiệm chủ động, khi cá nhân tự giác nhận trách nhiệm, và trách nhiệm thụ động, khi cá nhân nhận trách nhiệm do tác nhân bên ngoài mà không có ý thức về trách nhiệm của mình từ đầu Trách nhiệm chủ động liên quan đến việc dự đoán hậu quả để đạt kết quả tích cực, trong khi trách nhiệm thụ động xuất hiện sau khi hậu quả đã xảy ra.
1 1 1 2 Nghiên cứu về tính trách nhiệm của trẻ em
Về biểu hiện TTN của trẻ em
Nghiên cứu của Lê Thị Hoài Lan (2018) đã chỉ ra 42 biểu hiện trách nhiệm của học sinh THPT, được phân chia thành 4 tiêu chí chính: trách nhiệm với bản thân (6 biểu hiện), trách nhiệm với gia đình (7 biểu hiện), trách nhiệm đối với học tập và trường lớp (12 biểu hiện), và trách nhiệm đối với cộng đồng (17 biểu hiện).
Trung tâm Giáo dục cha mẹ (Hoa Kỳ) xác định các biểu hiện của trẻ em "có trách nhiệm" bao gồm sự đáng tin cậy, giữ lời hứa, thực hiện cam kết và chịu trách nhiệm về hành vi của mình Trẻ cũng cần chấp nhận công nhận khi làm đúng và thừa nhận sai lầm, đồng thời đóng góp cho gia đình và cộng đồng Trung tâm này hướng dẫn cha mẹ phân biệt giữa "Sự vâng lời" và "trách nhiệm" Trong khi sự vâng lời liên quan đến việc tuân theo chỉ dẫn mà không đặt câu hỏi, trách nhiệm thể hiện ở việc trẻ chấp nhận quyền sở hữu nhiệm vụ, thực hiện công việc vì nó cần phải được hoàn thành, không chỉ vì yêu cầu.
Về phân loại trách nhiệm của trẻ em
Nhiều nhà nghiên cứu phân loại trách nhiệm thành ba loại: cá nhân, liên cá nhân và cộng đồng Trong nghiên cứu về trách nhiệm của trẻ em, M Montessori phân chia trách nhiệm thành ba loại: trách nhiệm với bản thân, với người khác và với môi trường, nhấn mạnh rằng sự độc lập giúp trẻ học cách chăm sóc bản thân, người khác và môi trường Bên cạnh đó, Keri Power Pye cũng phân loại trách nhiệm thành bốn loại: trách nhiệm với bản thân, gia đình, nhà trường và cộng đồng.
Để giúp trẻ 5-6 tuổi hiểu và thực hiện trách nhiệm, cần phân loại trách nhiệm theo những đối tượng cụ thể và gần gũi với trẻ Việc này không chỉ dễ hiểu cho trẻ mà còn thuận lợi cho giáo viên trong việc sử dụng từ vựng liên quan đến trách nhiệm trong các hoạt động giáo dục.
Về quá trình hình thành TTN