Mục đích nghiên cứu
Dựa trên nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, bài viết đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học Những biện pháp này nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông trong bối cảnh hiện nay.
Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT ngoài công lập
Quản lý hoạt động dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở trường THPT ngoài công lập thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh
Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều đổi mới, nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục Các biện pháp quản lý hiện tại còn hạn chế, dẫn đến chất lượng dạy học chưa đạt yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông Để nâng cao chất lượng dạy học, cần đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp với đặc điểm hoạt động dạy học và thực tiễn cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, học sinh của từng trường.
Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1 Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lƣợng;
5.2 Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên - tỉnh Quảng Ninh;
Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học tại trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay Các biện pháp này cần được xây dựng dựa trên các tiêu chí cụ thể, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, đồng thời phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục quốc gia.
Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Luận văn này tập trung vào việc nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh Nội dung nghiên cứu không bao gồm các khía cạnh quản lý khác của Hiệu trưởng và không xem xét công tác quản lý dạy học tại các trường THPT công lập.
Nghiên cứu này tập trung khảo sát tại ba trường trung học phổ thông ngoài công lập, bao gồm THPT Yên Hưng, THPT Trần Quốc Tuấn và THPT Ngô Gia Tự, nằm trên địa bàn thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh.
Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
7.1 Phương pháp luận nghiên cứu
Trong công trình nghiên cứu này, quan điểm hệ thống cấu trúc được áp dụng để xác định rõ nội hàm của công tác quản lý hoạt động dạy học.
+ Quan điểm lịch sử: Nghiên cứu thực trạng công tác quản lý dạy học ở 03 trường THPT ngoài công lập trên địa bàn thị xã Quảng Yên - tỉnh Quảng Ninh
Các biện pháp được đề xuất cần đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của việc dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên.
7.2.1 Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận
Phương pháp này được áp dụng để phân tích và tổng hợp các lý thuyết từ tài liệu, nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ GD&ĐT và Sở GD&ĐT Mục tiêu là phân loại và hệ thống hóa lý thuyết nhằm xác định cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
7.2.2 Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi tập trung vào việc xây dựng hệ thống câu hỏi nhằm thu thập số liệu để xác định thực trạng các biện pháp quản lý dạy học hiện tại Qua đó, phân tích các nguyên nhân dẫn đến thành công cũng như những hạn chế của thực trạng này.
Phương pháp phỏng vấn là cách tiếp cận hiệu quả để trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lý và giáo viên trong trường, nhằm hiểu rõ hơn về thực trạng dạy học và quản lý dạy học Qua đó, phương pháp này giúp lý giải các nguyên nhân liên quan đến vấn đề giáo dục hiện tại.
Phương pháp quan sát là một cách hiệu quả để thu thập thông tin bằng cách theo dõi các hoạt động giảng dạy của giáo viên Điều này bao gồm việc dự giờ giáo viên và quan sát các hoạt động quản lý, đặc biệt là công tác quản lý dạy học của cán bộ quản lý.
Ngoài ra còn sử dụng phương pháp chuyên gia, phương pháp tổng kết kinh nghiệm, phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
7.2.3 Phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học
Sử dụng các thuật toán toán học thống kê trong nghiên cứu giáo dục, phương pháp này giúp xử lý và phân tích kết quả điều tra, đồng thời đánh giá độ tin cậy của phương pháp điều tra.
Ðóng góp mới của đề tài
Bài viết này nhằm làm rõ thực trạng quản lý dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn hiện nay Dựa trên những phân tích thực tế, tác giả đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và đảm bảo hiệu quả giáo dục tại các trường này.
Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung luận văn được cấu trúc thành ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lí dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lƣợng,
Chương 2: Thực trạng quản lí dạy học ở trường THPT ngoài công lập thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh,
Chương 3: Các biện pháp quản lí dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ở các trường THPT ngoài công lập thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THPT NGOÀI CÔNG LẬP THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG
Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Quản lý là một chức năng lao động xã hội, phản ánh bản chất xã hội của lao động Mọi hoạt động có sự hiện diện của con người đều cần đến quản lý, vì vậy quản lý đóng vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, bao gồm cả giáo dục.
Khi xã hội phát triển, giáo dục ngày càng được chú trọng, đặc biệt là nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường Vấn đề này đã thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia, với nhận thức rõ ràng về vai trò của giáo dục trong phát triển kinh tế và xã hội Nền kinh tế tri thức đang trở thành yếu tố quan trọng trong sự phát triển quốc gia Trước yêu cầu của xã hội, nhiều nghiên cứu về quản lý giáo dục đã được công bố, trong đó có các tư tưởng của Khổng Tử, Mạnh Tử và Hàn Phi Tử từ các nền văn minh phương Đông cổ đại như Trung Hoa và Ấn Độ.
Để đạt được sự phồn vinh, yên bình và thịnh vượng cho đất nước, Tử nhấn mạnh rằng người quản lý cần chú trọng đến ba yếu tố quan trọng: dân đông, dân giàu và dân được giáo dục Ông khẳng định rằng giáo dục là yếu tố thiết yếu cho mỗi cá nhân, góp phần vào sự phát triển chung của xã hội.
"Hữu giáo vô loại" là một thành tố thiết yếu của mỗi dân tộc, nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục Khổng Tử coi trọng phương pháp giáo dục tự học, tự rèn luyện, và phát huy năng lực sáng tạo Ông khuyến khích việc dạy học sát đối tượng, cá biệt hóa trong giáo dục, và kết hợp lý thuyết với thực tiễn Phương pháp của ông còn chú trọng phát triển động cơ học tập và tạo hứng thú cho người học Đến nay, các nhà nghiên cứu hiện đại đánh giá rằng phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn giữ nguyên giá trị và ảnh hưởng sâu sắc đến phong cách quản lý và văn hóa của nhiều quốc gia Châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, và Việt Nam.
Trong các thế kỷ IV-III trước Công Nguyên, triết gia Xôcơrat đã nhấn mạnh rằng khả năng sử dụng con người một cách khôn ngoan sẽ dẫn đến thành công trong công việc, trong khi những người thiếu kỹ năng này dễ mắc sai lầm Platôn cũng cho rằng để lãnh đạo hiệu quả, cần phải đoàn kết nhân dân và người lãnh đạo phải có tri thức, trung thực, tự chủ và ít tham vọng vật chất Đến thế kỷ XVII, các lý thuyết quản lý mới được phát triển bởi những nhà tư tưởng như Rober Owen, Charles Babbage và F Taylor, người được xem là "cha đẻ" của thuyết quản lý khoa học J.A Cômenxki, trong việc xây dựng hệ thống giáo dục, đã nêu ra rằng quản lý dạy học cần phải thích ứng với tự nhiên và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc học dựa trên quan sát và suy nghĩ cá nhân, thay vì áp đặt Ông cũng đã đề xuất nhiều nguyên tắc dạy học giá trị như nguyên tắc trực quan, phát huy tính tích cực của học sinh, và dạy học phải thiết thực và theo khả năng tiếp thu của từng học sinh.
Nhận thức rõ lợi ích lớn lao của quản lý nên sang thế kỷ XIX, đầu thế kỷ
Trong lĩnh vực quản lý giáo dục, nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố với các cách tiếp cận khác nhau, như tác phẩm "Cơ sở lí luận khoa học quản lí giáo dục" của M.I Kônđacốp (1984) và "Những vấn đề cốt yếu về quản lí" của Harld- Kôntz (1992) Ngoài ra, cuốn "Kinh nghiệm lãnh đạo của hiệu trưởng" do Xu khômlinxki dịch và xuất bản năm 1981 cũng trình bày nhiều tình huống quản lý trong giáo dục và dạy học Các tác giả đã thảo luận sâu về phương pháp dạy học, đặc biệt là vấn đề phân công trong quản lý dạy học, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục trong các trường học.
Bên cạnh đó các công trình “Quản lí chất lượng trong nhà trường” năm
1992 của West-Burnham, “Quản lí chất lượng lấy nhà trường làm cơ sở” năm
Vào năm 1993, Dorothy Myers và Robert Stonihill đã nghiên cứu về quản lý chất lượng, tiếp theo là công trình của Taylor, A F Hill vào năm 1997 Những nghiên cứu này đã đề xuất các quan điểm và phương pháp áp dụng nội dung quản lý chất lượng trong sản xuất để cải cách quản lý chất lượng trong lĩnh vực giáo dục.
Các nhà nghiên cứu giáo dục hiện đại đã tiếp thu và phát triển các tư tưởng trước đó, dẫn đến việc ra đời nhiều công trình nghiên cứu về hoạt động dạy học (HĐ DH) và quản lý (QL).
Hợp đồng đào tạo và giáo dục ngày nay đã trở thành một lĩnh vực khoa học quan trọng, phản ánh sự phát triển toàn diện của xã hội loài người Quản lý giáo dục không ngừng tiến bộ, đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền tảng tri thức.
Dựa trên nền tảng lý luận của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học Việt Nam đã nghiên cứu quản lý giáo dục và quản lý trường học từ góc độ lý luận giáo dục Sau Cách mạng tháng Tám, việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học trở thành nhiệm vụ cấp bách Các nghiên cứu như “Cơ sở khoa học quản lý giáo dục” của Nguyễn Minh Đạo, “Quản lý giáo dục tiếp cận từ những mô hình” của Đặng Quốc Bảo, và “Kiểm định chất lượng giáo dục đại học” của Nguyễn Đức Chính đã đóng góp quan trọng vào lĩnh vực này, giúp nâng cao chất lượng giáo dục và đánh giá hiệu quả trong quản lý giáo dục.
Hữu Châu và các tác giả đã thực hiện những nghiên cứu quan trọng, góp phần giải quyết các vấn đề lý luận cơ bản trong lĩnh vực khoa học quản lý, đặc biệt là khái niệm quản lý hoạt động giáo dục theo hướng đảm bảo chất lượng.
Gần đây, một số luận văn thạc sĩ ngành Khoa học Giáo dục đã bắt đầu thảo luận về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học và quản lý hoạt động giáo dục.
DH theo tiếp cận đảm bảo chất lượng trong các nhà trường phổ thông dưới nhiều góc độ khác nhau Đó là các đề tài nhƣ:
Bài viết "Vận dụng lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể vào quản lý quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông dân lập" của tác giả Lê Đức Ánh Viện đề xuất các phương pháp cải tiến chất lượng giáo dục thông qua việc áp dụng lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một môi trường học tập tích cực và hiệu quả, đồng thời khuyến khích sự tham gia của tất cả các bên liên quan trong quá trình giáo dục Việc áp dụng các nguyên tắc quản lý chất lượng sẽ giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội.
Chiến lược và Chương trình giáo dục (2007);
Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Nhiếp năm 2008 đề cập đến các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT ngoài công lập ở quận Đống Đa, thành phố Hà Nội Nội dung nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đáp ứng yêu cầu của chương trình phân ban, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục Tác giả đưa ra những giải pháp cụ thể để cải thiện quy trình giảng dạy, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển toàn diện Việc áp dụng các biện pháp này không chỉ giúp các trường ngoài công lập hoạt động hiệu quả mà còn góp phần vào sự phát triển chung của hệ thống giáo dục tại địa phương.
Bài viết "Quản lý hoạt động dạy học của Phòng Giáo dục và Đào tạo đối với các trường THCS ở huyện Ý Yên tỉnh Nam Định" của tác giả Bùi Anh Đào, năm 2011, phân tích vai trò và trách nhiệm của Phòng Giáo dục và Đào tạo trong việc quản lý và nâng cao chất lượng dạy học tại các trường trung học cơ sở Tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng các chương trình giáo dục phù hợp, tổ chức đào tạo giáo viên và phát triển cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh Bài viết cũng đề xuất các giải pháp cải tiến quản lý nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tại huyện Ý Yên.
Một số khái niệm cơ bản của đề tài
Hiện nay, quản lý (QL) được hiểu theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào quan điểm và cách tiếp cận của từng người Một số người coi QL là sự chỉ huy, lãnh đạo, cai quản, hay điều khiển và điều chỉnh Tuy nhiên, có một số quan điểm cốt lõi từ các tác giả nổi bật mà chúng ta có thể xem xét để hiểu rõ hơn về bản chất của QL.
K.Marx cho rằng: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc lập của nó Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có một nhạc trưởng” [23]
Bản chất của quản lý (QL) là một hoạt động lao động thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và lao động của loài người.
Henry Fayol (1841 - 1925) nhấn mạnh rằng quản lý là một hệ thống độc lập và không thể thay thế Ông định nghĩa quản lý bao gồm năm chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra.
Các tác giả Việt Nam cũng có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học
QL và thể hiện nhiều quan điểm về vấn đề này nhƣ sau:
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang, quản lý được định nghĩa là quá trình tác động có mục đích đến tập thể lao động nhằm đạt được những kết quả cụ thể và những mục tiêu đã được xác định trước.
Quản lý được định nghĩa bởi tác giả Nguyễn Văn Lê là một hệ thống xã hội, bao gồm cả khoa học và nghệ thuật, nhằm tác động đến từng thành tố của hệ thống bằng các phương pháp phù hợp Mục tiêu của quản lý là đạt được các mục tiêu đã đề ra cho cả hệ thống và từng thành phần trong đó.
Tác giả Đặng Quốc Bảo nhấn mạnh rằng bản chất của hoạt động quản lý là nhằm đảm bảo hệ thống hoạt động theo các mục tiêu đã đề ra, đồng thời hướng tới những trạng thái mới có chất lượng cao hơn.
Quản lý (QL) có thể được hiểu là quá trình tác động và chỉ huy nhằm hướng dẫn các hoạt động xã hội và hành vi con người, với mục tiêu đạt được những kết quả nhất định QL không chỉ tạo ra sự tự giác và hứng khởi cho những người bị quản lý, mà còn khuyến khích họ phát huy tối đa năng lực và trí tuệ, từ đó mang lại lợi ích cho bản thân, tổ chức và toàn xã hội.
1.2.2 Quản lý giáo dục Đã có nhiều tác giả nghiên cứu về lí thuyết quản lý giáo dục (QLGD) và thực tế cho thấy cũng có nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này, có thể kể đến một số quan điểm chủ yếu sau :
Theo P.V.Khuđôminxki, quản lý giáo dục (QLGD) là quá trình có hệ thống, có kế hoạch và có mục đích, trong đó các chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau tác động đến các thành phần của hệ thống giáo dục, từ bộ đến trường Mục tiêu chính của QLGD là đảm bảo giáo dục Chủ nghĩa cộng sản cho thế hệ trẻ, đồng thời phát triển toàn diện và hài hòa cho các em.
Quản lý giáo dục, theo M.I.Kônđacốp, là tổng hợp các biện pháp như tổ chức, cán bộ, giáo dục, kế hoạch hóa và tài chính, nhằm đảm bảo hoạt động hiệu quả của các cơ quan trong hệ thống giáo dục Điều này không chỉ giúp duy trì sự vận hành bình thường mà còn đảm bảo sự phát triển và mở rộng cả về số lượng lẫn chất lượng của hệ thống giáo dục.
Theo Nguyễn Ngọc Quang, quản lý giáo dục là quá trình tác động đến nhà trường nhằm tối ưu hóa hoạt động dạy học và giáo dục thể chất, tuân thủ đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng Điều này giúp trường THPT xã hội chủ nghĩa Việt Nam phát huy những đặc điểm riêng, từ đó hướng tới mục tiêu chất lượng giáo dục cao hơn.
Tác giả Phạm Minh Hạc cũng khẳng định: “QLGD là tổ chức các
HĐDH là tổ chức cần thiết để thực hiện các tính chất của trường học Việt Nam xã hội chủ nghĩa, từ đó quản lý giáo dục hiệu quả Điều này giúp cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng, biến chúng thành hiện thực và đáp ứng nhu cầu của nhân dân và đất nước.
Khái niệm Quản lý giáo dục (QLGD) có nội hàm linh hoạt, mặc dù các tác giả diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, nhưng vẫn mang lại một cách hiểu thống nhất về bản chất của nó.
GD bao gồm các hoạt động giáo dục diễn ra trong trường học và ngoài xã hội, trong khi QLGD là quản lý tổng thể các hoạt động giáo dục trong xã hội Khi nói đến giáo dục trong ngành giáo dục và đào tạo, QLGD được hiểu là quản lý các cơ sở giáo dục và đào tạo, bao gồm quản lý nhà trường và các cơ sở giáo dục ở các cấp hành chính khác nhau như huyện, tỉnh hoặc toàn quốc, tạo thành một hệ thống giáo dục hoàn chỉnh.
Đặc điểm trường THPT ngoài công lập
1.3.1 Đặc điểm trường THPT ngoài công lập
Việc mở ra trường lớp ngoài công lập ở phổ thông là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với sự chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế và nhu cầu học tập ngày càng tăng của nhân dân Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều vấn đề cần khắc phục tại các trường ngoài công lập, đặc biệt là cấp THPT, vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động dạy học.
Hiện nay, bên cạnh các trường công lập có cơ sở vật chất khang trang, một số trường ngoài công lập vẫn chưa có địa điểm học tập tập trung Các lớp học hiện tại không đáp ứng tiêu chuẩn giáo dục toàn diện, thường được thuê ở những nơi không phù hợp, dẫn đến thiếu thốn “khung cảnh sư phạm và không khí nhà trường,” điều này ảnh hưởng đến sự phát triển nhân cách của học sinh.
Quy chế hoạt động của Bộ GD&ĐT đối với trường ngoài công lập hiện còn nhiều bất cập và bị thực hiện một cách tùy tiện, dẫn đến việc cắt xén chương trình học Nhiều trường ưu tiên thời gian cho việc luyện thi tốt nghiệp và đại học, trong khi các môn học không cơ bản bị xem nhẹ Hệ quả là tính toàn diện và hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông bị vi phạm, đồng thời nguyên lý giáo dục kết hợp với lao động sản xuất và học đi đôi với hành không được chú trọng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình thành nhân cách của học sinh.
Xã hội yêu cầu sản phẩm giáo dục của các trường công lập và ngoài công lập như nhau, nhưng thực tế các trường THPT ngoài công lập gặp nhiều khó khăn về cơ chế chính sách, cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và tài chính Nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại về chất lượng đào tạo của các trường ngoài công lập thấp hơn so với trường công lập, một phần do thiếu quy chế hợp lý từ nhà nước Mặc dù học phí của các trường ngoài công lập cao hơn, nhưng ngân sách nhà nước cấp cho trường công lập, bao gồm đất đai và cơ sở vật chất, khiến cho kinh phí hoạt động của trường ngoài công lập trở nên hạn chế Học sinh tại các trường ngoài công lập thường có tâm lý tự ti khi so sánh với điều kiện học tập của trường công lập và thường gặp phải sự phân biệt khi tham gia các hoạt động giao lưu.
1.3.2 Vai trò của trường THPT ngoài công lập
1.3.2.1 Trường THPT ngoài công lập là một hướng phát triển chiến lược của nền giáo dục Việt Nam
Trong bối cảnh chính sách đổi mới kinh tế và xu thế toàn cầu hóa, nền giáo dục Việt Nam đang dần hòa nhập với các chuẩn mực giáo dục quốc tế Việc đa dạng hóa các loại hình trường lớp, đặc biệt là mở rộng các trường THPT ngoài công lập, đã góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và mang lại sự năng động cho công cuộc đổi mới giáo dục Bộ GD&ĐT cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của những thay đổi này trong quá trình phát triển giáo dục quốc gia.
“Phát triển các trường ngoài công lập là chủ trương lâu dài, có tính chiến lược chứ không phải là một giải pháp tình thế”
1.3.2.2 Quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
Quản lý trường phổ thông, theo Phạm Minh Hạc, là quá trình điều hành hoạt động dạy và học nhằm chuyển đổi từ trạng thái hiện tại sang trạng thái mong muốn, hướng tới việc đạt được các mục tiêu giáo dục.
Quản lý trường THPT ngoài công lập là quá trình tối ưu hóa sự cộng tác và hỗ trợ giữa các chủ thể quản lý với giáo viên, học sinh và cán bộ, nhằm khai thác sức mạnh xã hội để nâng cao hoạt động của nhà trường Hoạt động dạy học là trọng tâm và bao trùm mọi hoạt động khác, vì vậy, để đạt được mục tiêu giáo dục, hiệu trưởng cần tập trung vào việc quản lý chất lượng dạy học Để quản lý hiệu quả, cần nắm rõ các nội dung liên quan đến hoạt động dạy học.
Quản lý mục đích, nội dung và phương pháp dạy học là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả giáo dục Việc tổ chức hình thức dạy học phù hợp giúp nâng cao chất lượng kết quả học tập, thông qua việc kiểm tra và đánh giá thường xuyên Đồng thời, công tác chuẩn bị và thực hiện các hoạt động dạy học của người dạy cũng đóng vai trò then chốt trong quá trình giảng dạy, góp phần tạo ra môi trường học tập tích cực và hiệu quả.
- Quản lý các điều kiện hoạt động, cơ sở vật chất, trang thiết bị tài chính phục vụ hoạt động dạy học
- Phát triển tập thể sƣ phạm đủ và đồng bộ, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và đời sống cho đội ngũ nhà giáo
Phát triển mối quan hệ chặt chẽ giữa giáo dục và xã hội là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả giáo dục thế hệ trẻ Việc hoàn thiện các mối liên hệ này sẽ góp phần tạo ra môi trường học tập tích cực, thúc đẩy sự phát triển toàn diện cho học sinh thông qua các hoạt động dạy học.
Dựa trên nội dung quản lý hoạt động dạy học, hiệu trưởng thực hiện công tác quản lý dạy học theo cách tiếp cận đảm bảo chất lượng, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập trong nhà trường.
- Xây dựng mục tiêu, kế hoạch hoạt động dạy học đảm bảo chất lƣợng
- Các biện pháp tổ chức hoạt động dạy học đảm bảo chất lƣợng
- Các biện pháp chỉ đạo hoạt động dạy học đảm bảo chất lƣợng
- Kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học đảm bảo chất lƣợng
Các trường THPT ngoài công lập tại tỉnh Quảng Ninh và cả nước đang phát triển với nhiều thách thức, nhưng đã khẳng định vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân Để nâng cao chất lượng giáo dục và thương hiệu, các Hiệu trưởng trường THPT ngoài công lập cần tập trung vào việc quản lý hiệu quả hoạt động dạy học.
Chương trình và sách giáo khoa mới yêu cầu hiệu trưởng cập nhật và nắm bắt kịp thời để quản lý hoạt động dạy học hiệu quả Đối mặt với những khó khăn về đội ngũ, cơ sở vật chất, tuyển sinh và cơ chế chính sách, hiệu trưởng cần linh hoạt và nhạy bén trong việc tìm kiếm biện pháp quản lý phù hợp với đặc điểm của trường Mục tiêu là nâng cao chất lượng dạy học, đảm bảo hiệu quả cao và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
Quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lƣợng
1.4.1 Định hướng quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
Các trường phổ thông công lập, bán công, dân lập và tư thục đều thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, chịu sự quản lý của Nhà nước Chúng đều thể hiện những đặc điểm và nguyên lý chung của nền giáo dục Việt Nam, đó là nền giáo dục xã hội chủ nghĩa mang tính nhân dân, dân tộc, khoa học và hiện đại, với chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng.
Để quản lý chất lượng hệ thống giáo dục hiệu quả, cần chú trọng đến ba yếu tố quan trọng: đầu vào, quá trình và đầu ra Quan điểm này giúp khắc phục tình trạng đánh giá phiến diện, chỉ tập trung vào kết quả đầu ra và việc đánh giá giáo dục thông qua các kỳ thi của học sinh.
Trong môi trường giáo dục, học sinh được xem là khách hàng quan trọng nhất, vì vậy mọi hoạt động của nhà trường cần phải dựa trên đặc điểm và nhu cầu của họ, nhằm hình thành và phát triển nhân cách Tại các trường THPT, quản lý hoạt động dạy học để đảm bảo chất lượng học tập của học sinh là một quá trình bao gồm ba nhóm yếu tố chính: đầu vào, quá trình và đầu ra.
+ Mục tiêu, nội dung chương trình dạy học để đảm bảo chất lượng
Công tác tuyển sinh đầu cấp là một phần quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục, với các điều kiện cần thiết cho học sinh vào đầu năm học Để phục vụ cho quá trình dạy học hiệu quả, cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học phải được đầu tư đầy đủ và hiện đại, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.
+ Công tác phối kết hợp với địa phương, xã hội hóa giáo dục
+ Bộ máy tổ chức của nhà trường, phát triển đội ngũ giáo viên đảm bảo chất lƣợng
+ Các tổ chức chất lượng trong nhà trường
+ Phương pháp dạy học hợp lý theo yêu cầu đảm bảo chất lượng
+ Hoạt động NCKH, làm đồ dùng dạy học đảm bảo chất lƣợng
+ Các hoạt động ngoại khóa, hỗ trợ cho dạy học của nhà trường
+ Quản lý kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả dạy học theo yêu cầu đảm bảo chất lƣợng
+ Các tiêu chí đánh giá trong quá trình dạy học theo yêu cầu đảm bảo chất lƣợng
+ Các kì khảo sát chất lƣợng,
+ Chất lƣợng học tập của học sinh phù hợp với mục tiêu yêu cầu đảm bảo chất lƣợng
Sản phẩm học tập do học sinh tự tạo ra cần phải đảm bảo chất lượng cao, góp phần nâng cao chất lượng dạy học tại trường Để đạt được điều này, hệ thống quản lý trường học cần phải được xây dựng một cách dân chủ, tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện của học sinh.
+ Mối quan hệ mật thiết với học sinh sau khi kết thúc khóa học,
Vấn đề đảm bảo chất lượng trong giáo dục, đặc biệt là tại các trường THPT ngoài công lập, là rất quan trọng và cần được xem xét từ nhiều khía cạnh Chất lượng hoạt động của hiệu trưởng và từng giáo viên cần được đánh giá dựa trên chức năng riêng của họ Mỗi yếu tố và thành phần trong quản lý dạy học đều có vai trò riêng biệt và cần được đánh giá một cách độc lập trong một hệ thống tổng thể.
1.4.2 Các nội dung quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
1.4.2.1.Quản lý mục tiêu dạy học THPT theo tiếp cận đảm bảo chất lượng
Muốn QL HĐDH trong nhà trường THPT theo tiếp cận đảm bảo chất lượng người Hiệu trưởng trước hết phải xác định được mục tiêu GD chung
Mục tiêu giáo dục Việt Nam là đào tạo con người phát triển toàn diện, bao gồm đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp Đặc biệt, giáo dục phải trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, đồng thời hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân để đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản Điều này nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân, đồng thời chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Mục tiêu của giáo dục THPT là củng cố và phát triển kiến thức từ giáo dục THCS, hoàn thiện học vấn phổ thông, và trang bị hiểu biết về kỹ thuật cũng như hướng nghiệp cho học sinh Điều này giúp học sinh có khả năng tiếp tục học lên đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, hoặc tham gia vào thị trường lao động Để đảm bảo chất lượng giáo dục, quản lý trường THPT cần thực hiện hiệu quả các công việc chủ yếu liên quan đến mục tiêu này.
Lập kế hoạch giáo dục là bước quan trọng để cụ thể hóa mục tiêu năm học của nhà trường Quá trình này yêu cầu chỉ đạo các tập thể, cá nhân và bộ phận trong trường chuyển đổi nhiệm vụ thành các công việc cụ thể Điều này giúp xây dựng kế hoạch cho từng tổ, nhóm, bộ phận chuyên môn và giáo viên, đảm bảo chất lượng giáo dục được duy trì và nâng cao.
Xây dựng nề nếp dạy học là việc tổ chức hoạt động giảng dạy dựa trên hệ thống nội quy, quy định và quy chế rõ ràng Điều này giúp các thành viên trong nhà trường nhận thức và thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ của mình, từ đó góp phần vào việc hoàn thành nhiệm vụ và mục tiêu của nhà trường một cách hiệu quả.
Chỉ đạo cải cách phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, khắc phục tình trạng dạy học một chiều và thụ động Điều này sẽ phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.
Chỉ đạo và quản lý việc sử dụng cơ sở vật chất và phương tiện dạy học là rất quan trọng để phát huy hiệu quả của các thiết bị và phương tiện, từ đó nâng cao chất lượng hoạt động dạy học.
Tổ chức kiểm tra - đánh giá trong nhà trường nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục thông qua việc thu thập thông tin phản hồi từ quá trình dạy học Việc thực hiện đúng các quy chế và quy định chuyên môn của ngành giáo dục là rất quan trọng Dựa vào những thông tin này, người quản lý có thể điều chỉnh các biện pháp quản lý, giúp hoạt động dạy học đạt được mục tiêu đề ra và ngày càng nâng cao hiệu quả, chất lượng.
Thực hiện các hoạt động khen thưởng và kỷ luật trong nhà trường là cách để động viên, khích lệ giáo viên và học sinh nỗ lực phát huy năng lực cá nhân Những hoạt động này không chỉ giúp xây dựng và phát triển nhà trường mà còn hạn chế những tác động tiêu cực đến việc thực hiện nội quy và quy định chuyên môn.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học ở trường THPT ngoài công lập theo tiếp cận đảm bảo chất lƣợng
1.5.1 Môi trường kinh tế xã hội
- Chỉ đạo của ngành GD&ĐT: Bộ GD&ĐT
- Chỉ đạo của chính quyền: Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh, các ban ngành đoàn thể của tỉnh có liên quan
- Mối quan hệ, phối hợp giữa các ban ngành đoàn thể có liên quan
- Môi trường kinh tế xã hội, truyền thống văn hóa của địa phương
- Trình độ dân trí và mức sống của người dân địa phương
- Sự quan tâm hỗ trợ của các tổ chức xã hội, địa phương, CMHS…
- Chế độ đãi ngộ của nhà nước với người làm công tác giáo dục…
1.5.2 Các tác động quản lý của sở GD&ĐT
- Quy định, hướng dẫn, chỉ đạo các trường về quản lý hoạt động dạy học
- Sự phối kết hợp có hiệu quả của các bộ phận trong cơ quan Sở GD&ĐT với các nhà trường
- Bồi dưỡng thường xuyên và giao lưu học hỏi cho đội ngũ giáo viên
- Công tác thi đua khen thưởng
- Thanh tra, kiểm tra hoạt động dạy học
- Năng lực chuyên môn và điều kiện làm việc của cán bộ, chuyên viên
1.5.3 Hoạt động quản lý của trường THPT
1.5.3.1 Các yếu tố chủ quan về phía CBQL theo tiếp cận đảm bảo chất lượng a Phẩm chất, năng lực, trình độ quản lý
Người cán bộ quản lý (CBQL) cần có phẩm chất chính trị vững vàng và tinh thần hy sinh vì sự nghiệp giáo dục, đồng thời phải có đạo đức trong sáng và tác phong mẫu mực Để quản lý hiệu quả hoạt động giảng dạy, CBQL cần có trình độ nghiệp vụ quản lý sắc sảo, hiểu biết sâu rộng về xã hội và kiến thức chuyên môn vững vàng về các môn học Họ cũng cần nắm vững các phương pháp giảng dạy, có kỹ năng phân tích, tổng hợp và đánh giá chuyên môn của giáo viên Tham gia đầy đủ các chuyên đề giảng dạy và chỉ đạo sát sao theo yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục, đặc biệt là phương pháp lấy học sinh làm trung tâm và kỹ thuật dạy học tích cực là điều cần thiết để đảm bảo chất lượng đội ngũ giáo viên.
1.5.3.2 Các yếu tố khách quan ảnh hưởng QLDH theo tiếp cận đảm bảo chất lượng a Điều kiện về số lượng, chất lượng đội ngũ giáo viên và học sinh
Chất lƣợng đội ngũ GV và HS là những yếu tố quan trọng chi phối kết quả quản lý dạy học theo tiếp cận đảm bảo chất lƣợng
Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên là yếu tố then chốt nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, từ đó cải thiện kết quả học tập của học sinh Mức độ đạt được mục tiêu này phụ thuộc vào chất lượng đội ngũ giáo viên và học sinh trong trường Để quản lý hiệu quả hoạt động dạy học, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cá nhân và tổ chức trong nhà trường, tạo ra sự đồng thuận và sức mạnh tập thể Ban giám hiệu cần khai thác tốt đội ngũ cốt cán như phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và các thành viên trong Hội đồng giáo dục, nhằm xây dựng một bộ máy quản lý hoạt động hiệu quả Việc coi trọng vai trò của tổ chuyên môn và Hội đồng giáo dục sẽ góp phần tạo ra những chuyển biến tích cực trong hoạt động dạy học.
Thông tin giữa CMHS, HS, XH GV, nhà trường Sở GD&ĐT và ngƣợc lại c Điều kiện cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ dạy học
Cơ sở vật chất - kỹ thuật của nhà trường bao gồm các phương tiện thiết yếu phục vụ cho hoạt động giáo dục và học tập, chẳng hạn như bàn ghế, phòng thí nghiệm, thư viện, phòng đa năng và các trang thiết bị khác.
Các điều kiện cơ sở vật chất đƣợc coi là quan trọng thứ ba sau thầy và trò
Sự ảnh hưởng lớn đến chất lượng giảng dạy và học tập là yếu tố quan trọng trong việc phục vụ mục tiêu giáo dục phát triển toàn diện cho học sinh trong nhà trường.
Quản lý hoạt động dạy học tại trường THPT theo hướng đảm bảo chất lượng phụ thuộc vào năng lực giảng dạy của giáo viên và kết quả học tập của học sinh, đồng thời cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa tập thể sư phạm và các yếu tố tác động từ môi trường bên ngoài.
Trong bối cảnh hiện nay, vai trò của các trường THPT, đặc biệt là trường ngoài công lập, trở nên vô cùng quan trọng Chất lượng giáo dục sẽ giảm sút nếu công tác quản lý không được chú trọng hoặc thiếu sự phối hợp chặt chẽ Tuy nhiên, trong những điều kiện vật chất khó khăn, việc áp dụng các biện pháp quản lý sáng tạo và phù hợp có thể phát huy nội lực, từ đó nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục.
Việc nâng cao quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT theo hướng đảm bảo chất lượng là vô cùng cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới nội dung chương trình sách giáo khoa và kỳ thi THPT quốc gia Do đó, quản lý hoạt động dạy học tại các trường THPT ngoài công lập cần được chú trọng hơn nữa để đáp ứng yêu cầu chất lượng giáo dục.
