Rừng có một ý nghĩa rất lớn đối với nền kinh tế quốc dân, rừng không những cung cấp lâm sản, dược liệu quý mà còn là một bộ phận quan trọng của môi trường sống. Trong những thập kỷ qua, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, diện tích rừng tự nhiên của tỉnh Nghệ An nói chung và huyện Diễn Châu nói riêng ngày càng bị thu hẹp, chất lượng rừng ngày càng giảm sút. Nguyên nhân của tình trạng trên là do khai thác rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, phát nương làm rẫy, chay rừng xảy ra trong thời gian dài, công tác quản lý rừng chưa tốt, do rừng chưa có chủ quản lý, nên mức độ xâm hại rừng ngày càng cao. Huyện Diễn Châu có 7.577,51 ha rừng và đất lâm nghiệp được phân bố trên 15 xã; trong đó đất trong quy hoạch 3 loại rừng là 6.093,11 ha và đất ngoài quy hoạch 3 loại rừng là 1.497,26 ha. Trong số diện tích đất quy hoạch lâm nghiệp: 6.093,11 ha, trong đó đất có rừng tự nhiên: 164,40ha; đất có rừng trồng: 4.727,10 ha và đất trống chưa có rừng: 1.201,61 ha. Tỷ lệ che phủ rừng toàn huyện đạt 19,98%. Trong những năm qua, huyện Diễn Châu đã thực hiện chủ trương giao đất, cho thuê đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nhưng chưa gắn liền với việc giao rừng, cho thuê rừng. Do vậy, việc chuyển đổi, chuyển nhượng, khai thác rừng trái phép diễn ra, nhưng việc xử lý chủ sử dụng đất vi phạm không thực hiện được. Bởi vì, khi giao đất, không gắn với giao rừng, không đủ cơ sở để xử lý vi phạm, đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất rừng trên địa bàn huyện Diễn Châu. Việc giao đất, gắn với giao rừng thì công tác quản lý rừng, theo dõi diễn biến rừng sẽ có nhiều thuận lợi, các cấp quản lý về lâm nghiệp chỉ cần tập trung quản lý các chủ thể sử dụng rừng. Từ đó rừng được bảo vệ tốt hơn, giảm được các nguy cơ xâm hại do khai tác rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, cháy rừng,… Ngoài ra, xuất phát từ nhu cầu của người dân, giao rừng gắn với giao đất và cấp GCN-QSDĐ lâm nghiệp để rừng có chủ quản lý, có trách nhiệm bảo vệ rừng, đồng thời xác định được tài sản trên đất tại thời điểm được giao, làm cơ sở để xác định quyền hưởng lợi của người dân; việc giao rừng để người dân có quyền chủ động thực hiện các biện pháp kinh doanh rừng có hiệu quả, các sản phẩm kinh doanh rừng được công nhận nguồn gốc xuất xứ, làm căn cứ để đăng ký thương hiệu sản phẩm, chứng chỉ rừng, tăng cơ hội tham gia các thị trường thương mại Quốc tế. Ngày 20 tháng 9 năm 2018, UBND tỉnh Nghệ An đã ra Quyết định số 4213/QĐ - UBND về việc phê duyệt Đề án giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2018 – 2021. Ngày 17 tháng 10 năm 2018, UBND huyện Diễn Châu đã ra Quyết định số 2935/QĐ-UBND về việc thành lập Tổ giúp việc công tác giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư trên địa bàn huyện Diễn Châu giai đoạn 2018 – 2021. Đề án có hiệu lực từ 2018, tức là đã được triển khai 2 năm nay, song kết quả chưa đạt được nhiều và vì thế quá trình thực hiện trên thực tế sẽ còn khá dài. Để đạt được kết quả mong đợi như mục tiêu Đề án đã nêu ra, việc đi sâu nghiên cứu công việc tổ chức thực hiện Đề án giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trên địa bàn huyện Diễn Châu là rất cấp thiết cả mặt lý luận và thực tiễn. Với lý do đó, học viên quyết định chọn đề tài “Tổ chức thực hiện Đề án giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trên địa bàn huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An” để làm luận văn thạc sĩ tại trường Đại học Kinh tế quốc dân,với mong muốn góp phần phát triển ngành lâm nghiệp của huyện.
Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện đề án phát triển cây ăn quả theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện
Thuận lợi, khó khăn trong thực hiện Đề án
Huyện đã tích cực khai thác tiềm năng đất đai để phát triển lâm nghiệp bền vững, với sự hỗ trợ từ Sở Nông nghiệp & PTNT, Huyện ủy, HĐND huyện, và UBND huyện Việc giao rừng, giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp đáp ứng nguyện vọng của người dân, đặc biệt là những hộ sống gần rừng, nơi nghề rừng là nguồn sinh kế chính Nguồn nhân lực tại chỗ dồi dào, vì vậy việc quản lý, bảo vệ và phát triển rừng là cần thiết cho cộng đồng Các chính sách của Đảng và Nhà nước cần được triển khai hiệu quả, đồng bộ nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư sản xuất, kinh doanh.
Hiện tại, huyện Diễn Châu đang gặp nhiều khó khăn trong công tác quản lý Nhà nước về đất lâm nghiệp Việc lập hồ sơ giao đất lâm nghiệp do phòng TN&MT thực hiện thiếu sự phối hợp chặt chẽ với Hạt Kiểm lâm, dẫn đến khó khăn trong quản lý hồ sơ, đặc biệt là đối với các nhóm hộ Nhiều hộ gia đình đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN-QSDĐ) nhưng lại không trực tiếp trồng và bảo vệ rừng, trong khi một số hộ khác đã chuyển nhượng đất rừng cho người khác, gây khó khăn trong quá trình giao đất, giao rừng do cần phải xác minh và kiểm tra lại Ngoài ra, công tác đánh giá trữ lượng rừng tại thực địa cũng gặp nhiều trở ngại.
Khu vực giao rừng giao đất đồi núi có địa hình dốc lớn và nhiều khe suối, gây khó khăn trong việc di chuyển Diện tích rừng trồng Thông nằm ở khu vực cao, với thảm thực bì dày đặc, bụi rậm và cây tái sinh, làm cho quá trình xác định thực địa, căm mốc, phát dọn ranh giới và lập ô tiêu chuẩn để xác định trữ lượng rừng trở nên phức tạp và tốn nhiều thời gian Ngoài ra, trong quá trình khảo sát thực địa, một số diện tích nằm trong kế hoạch giao năm 2019 thuộc quy hoạch đất Quốc phòng, yêu cầu phải thực hiện lại.
Diện tích rừng còn lại hiện nay được giao nhỏ lẻ và phân bố không đồng đều, dẫn đến việc phải tách bạch diện tích có trạng thái rừng trồng và đất trống Quá trình giao rừng yêu cầu đơn vị đo đếm toàn bộ diện tích theo bìa đất 163, gây tốn kém thời gian.
Công tác quản lý nhà nước tại các địa phương thực hiện Đề án còn nhiều hạn chế, với việc lập quy hoạch và kế hoạch chậm trễ gây khó khăn trong chỉ đạo thực hiện Đầu tư giải ngân cho các dự án không kịp thời ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất khoanh nuôi và trồng rừng Thiếu kinh phí hỗ trợ cho quản lý bảo vệ rừng, đặc biệt trong phòng cháy chữa cháy và phòng trừ sâu bệnh hại rừng trồng, cùng với ý thức người dân chưa được nâng cao, dẫn đến xâm hại rừng và chăn thả gia súc bừa bãi, làm cho công tác trồng rừng gặp nhiều khó khăn Những vấn đề này đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến diện tích, trữ lượng và chất lượng rừng.
2.2 Thực trạng tổ chức thực hiện Đề án giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trên địa bàn huyện Diễn Châu
2.2.1 Thực trạng chuẩn bị triển khai Đề án
2.2.1.1 Thực trạng bộ máy tổ chức thực hiện Đề án giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trên địa bàn huyện Diễn Châu
* Thành lập Ban chỉ đạo đề án:
Đề án giao rừng gắn với giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp tại tỉnh Nghệ An được thực hiện trong giai đoạn 2018-2021 theo Quyết định số 4213/QĐ-UBND ngày 20/9/2018 của UBND tỉnh Quyết định 5281/QĐ-UBND ngày 29/11/2018 đã giao kế hoạch thực hiện Đề án này cho hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Theo công văn 126/SNN-KL ngày 14/01/2019 của Sở Nông nghiệp và PTNT Nghệ An, hướng dẫn thực hiện Đề án Giao đất lâm nghiệp (GĐGR) và Quyết định 83/QĐ-SNN.KL ngày 19/02/2019 phê duyệt dự toán kinh phí giao rừng gắn với giao đất lâm nghiệp cùng cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN QSD đất) tại huyện Diễn Châu trong đợt 1 năm 2018 – 2019, cần thành lập Ban chỉ đạo cấp huyện để triển khai các bước thực hiện hiệu quả.
UBND huyện Diễn Châu đã ban hành quyết định 4162/QĐ-UBND vào ngày 12/10/2018, thành lập Ban chỉ đạo giao rừng nhằm thực hiện giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng trong giai đoạn 2016-2021 Đồng chí Phó Chủ tịch UBND huyện phụ trách nông nghiệp được chỉ định làm trưởng Ban, cùng với các đồng chí Trưởng phòng TN&MT và Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm giữ chức vụ phó ban, cùng sự tham gia của các phòng ban, ngành và đơn vị liên quan.
Ban chỉ đạo từ cấp huyện đến cấp cơ sở cần duy trì mối quan hệ chặt chẽ trong quá trình thực hiện để nâng cao hiệu quả Đồng thời, các đơn vị cần định kỳ báo cáo công tác thực hiện đề án cho UBND huyện nhằm đảm bảo sự định hướng và chỉ đạo kịp thời trong quá trình triển khai.
Ban Chỉ đạo làm việc theo chế độ kiêm nhiệm, thảo luận tập thể và quyết định theo đa số, tự giải thể sau khi hoàn thành nhiệm vụ.
TRƯỞNG BAN CHỈ ĐẠO HUYỆN – PHÓ CHỦ TỊCH UBND HUYỆN
Hình 2.2: Cơ cấu bộ máy tổ chức thực hiện Đề án giao rừng giao đất lâm nghiệp của
( Nguồn : Văn phòng UBND huyện)
Thường trực Ban chỉ đạo đề án huyện Diễn Châu bao gồm Trưởng Ban chỉ đạo, các Phó Ban chỉ đạo và Trưởng các phòng Tài nguyên & Môi trường, Hạt Kiểm lâm Trưởng ban chỉ đạo có quyền sử dụng con dấu của UBND huyện, trong khi các Phó Trưởng ban lần lượt sử dụng con dấu của Phòng Tài nguyên & Môi trường và Hạt Kiểm lâm.
Các ủy viên Ban chỉ đạo huyện bao gồm: Chánh Văn phòng HĐND-UBND huyện, Trưởng phòng NN&PTNT cùng chuyên viên, Giám đốc chi nhánh văn phòng đăng ký QSDĐ, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm, Trưởng phòng TC-HK, Giám đốc Kho bạc nhà nước huyện, Ban chỉ huy Quân sự huyện, Trưởng đài Truyền thanh truyền hình và Chủ tịch UBND các xã, thị trấn.
Ban chỉ đạo cấp huyện bao gồm các thành viên như Trưởng Ban Tuyên giáo huyện ủy, Trưởng Ban Dân vận huyện ủy, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc huyện, Chủ tịch Hội Nông dân huyện, và Bí thư huyện Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh Nhiệm vụ của Ban chỉ đạo này là đảm bảo thực hiện các chính sách và chương trình phát triển địa phương một cách hiệu quả.
PHÓ TRƯỞNG BAN THƯỜNG TRỰC -
PHÓ TRƯỞNG BAN - HẠT TRƯỞNG HẠT KIỂM LÂM
CÁC THÀNH VIÊN MỜITHAM GIA BAN CHỈ ĐẠO
Ban chỉ đạo huyện có trách nhiệm quản lý và điều hành việc thực hiện Đề án giao rừng, bao gồm giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng trong khu vực huyện.
+ Ban hành bổ sung Quy chế hoạt động Ban chỉ đạo thực hiện Đề án giao rừng, phân công nhiệm vụ các thành viên Ban chỉ đạo.
Kiểm soát thực hiện Đề án
* Các chủ thể kiểm soát:
+ Hạt Kiểm lâm chủ trì về thực hiện Đề án trên địa bàn huyện, trực tiếp chịu trách nhiệm thực hiện công tác giao rừng.
+ Tham mưu thành lập Ban chỉ đạo và tổ công tác giúp việc cho Ban chỉ đạo;
Ban hành quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo và tổ công tác giao rừng cấp huyện
Xây dựng kế hoạch triển khai Đề án hàng năm là nhiệm vụ quan trọng nhằm báo cáo cho UBND huyện và Chi cục Kiểm lâm Kế hoạch này sẽ được tổng hợp và tham mưu cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ đó trình UBND tỉnh để giao kế hoạch thực hiện.
Xây dựng dự toán chi tiết và trình Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt là bước quan trọng trong quá trình giao rừng Đồng thời, cần lựa chọn đơn vị tư vấn có đủ năng lực để thực hiện công tác giao rừng theo phương án đã được phê duyệt.
- Phòng Tài nguyên và môi trường:
+ Phòng Tài nguyên Môi trường cấp huyện chủ trì tham mưu thực hiện công tác giao đất lâm nghiệp và cấp GCN-QSDĐ
+ Thực hiện việc bàn giao tài liệu địa chính cho hạt Kiểm lâm thực hiện việc giao rừng.
+ Cử cán bộ có trình độ năng lực tốt để tham gia Tổ giúp việc giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp.
Căn cứ vào hồ sơ được bàn giao từ hạt Kiểm lâm, tiến hành hoàn thiện hồ sơ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp cho các hộ gia đình và cá nhân Sau đó, trình Ủy ban nhân dân cấp huyện ký Giấy chứng nhận.
QSDĐ lâm nghiệp cho các chủ hộ được giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp; Tổng hợp kết quả báo cáo UBND cấp huyện.
- Phòng Văn hóa - Thông tin:
Phối hợp với các đơn vị liên quan để triển khai tuyên truyền về chủ trương và chính sách trong công tác quản lý, bảo vệ rừng, cũng như thực hiện đề án giao rừng và giao đất.
- Uỷ ban nhân dân xã, thị trấn:
Hạt Kiểm lâm cấp huyện có trách nhiệm tham mưu cho Chủ tịch UBND cấp xã trong việc thực hiện Đề án giao rừng, kết hợp với giao đất lâm nghiệp.
Hội đồng giao rừng được thành lập nhằm phối hợp với việc giao đất lâm nghiệp tại địa phương, do Chủ tịch UBND xã làm Chủ tịch hội đồng Các thành viên của hội đồng sẽ được Chủ tịch UBND cấp xã quyết định, đảm bảo quản lý và phát triển hiệu quả nguồn tài nguyên rừng.
Tổ chức hội nghị nhằm tuyên truyền và phổ biến các chính sách của Nhà nước về giao rừng và giao đất lâm nghiệp Hội nghị cũng sẽ vận động nhân dân tham gia tích cực vào công tác giao rừng, đồng thời thông tin rõ ràng về quyền lợi và nghĩa vụ của các hộ gia đình được giao rừng, đảm bảo mọi người dân đều nắm rõ và hưởng ứng thực hiện.
Xây dựng kế hoạch giao rừng và đất lâm nghiệp, kèm theo việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp, trong phạm vi địa giới hành chính của xã, cần được trình lên UBND cấp huyện để được phê duyệt và tổ chức thực hiện.
Để thực hiện giao rừng gắn với giao đất lâm nghiệp tại địa phương, cần tiếp nhận và thẩm định đơn xin giao rừng Đồng thời, phối hợp với tổ giao đất và giao rừng cấp huyện nhằm triển khai kế hoạch giao rừng, kết hợp với giao đất và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp tại xã.
+ Ký xác nhận các loại hồ sơ giao rừng, gắn với giao đất lâm nghiệp của các chủ hộ nhận đất, nhận rừng theo quy định
- Các Chủ rừng, công ty trên địa bàn:
Rà soát quỹ đất quản lý một cách khoa học và hợp lý là cần thiết để tổ chức lại sản xuất hiệu quả Điều này sẽ tăng cường vai trò trong việc tổ chức quản lý, bảo vệ và phát triển rừng.
Phối hợp với các phòng, ban chuyên môn của UBND huyện để xây dựng kế hoạch quản lý rừng bền vững, đồng thời thực hiện hiệu quả các nội dung liên quan trong Đề án.
Đánh giá tổ chức thực hiện Đề án giao rừng tại huyện Diễn Châu liên quan đến việc giao đất lâm nghiệp và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng Quá trình này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rừng, bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế bền vững cho địa phương.
2.3.1 Đánh giá việc thực hiện mục tiêu
2.3.1.1 Về quyền lợi của hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư
Đề án giao rừng gắn với giao đất và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp tại xã Diễn Đoài, huyện Diễn Châu đã đạt nhiều thành công đáng kể Đến nay, huyện Diễn Châu đã có 50 hộ gia đình và cá nhân được giao tổng diện tích 203,9127 ha đất lâm nghiệp Cụ thể, 130,124 ha đã được giao cho 36 hộ, trong khi 45,2447 ha đất lâm nghiệp đã giao rừng cho 07 hộ Ngoài ra, còn có 28,544 ha rừng được giao mà không kèm theo đất (thuộc quy hoạch Quốc phòng) cho 07 hộ.
Rừng trồng Thông nhựa tại xã Diễn Đoài, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, được đầu tư bằng ngân sách Nhà nước nhằm phục vụ sản xuất lâm nghiệp Khu rừng nằm ở các khoảnh 1, 2, 3, 4 và tiểu khu 893C, theo bản đồ số 01/GĐGR 2019 Diện tích này cần tiếp tục được giao cho hộ gia đình và cá nhân trong thời gian tới Sau khi được giao đất và rừng, các tổ chức, cộng đồng dân cư và hộ gia đình đã được Nhà nước công nhận quyền sử dụng đất và rừng theo quy định pháp luật, thông qua quyết định giao đất và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Nhiều hộ gia đình đã thuận lợi trong việc chuyển đổi, cho thuê, bảo lãnh, góp vốn, thừa kế, và đặc biệt là thực hiện quyền thế chấp sổ đỏ để vay vốn đầu tư phát triển rừng và sản xuất trên đất rừng.
Các hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư huyện Diễn Châu được giao rừng và đất lâm nghiệp sẽ hưởng lợi theo quyết định của UBND tỉnh Nghệ An Họ có quyền thu hái lâm sản phụ, nhựa trong quá trình bảo vệ và khoanh nuôi tái sinh rừng Ngoài ra, họ cũng được phép khai thác cây gỗ chết khô, cây đổ gẫy, cây sâu bệnh theo thiết kế khai thác quy định và trồng các loại cây nông, lâm nghiệp dưới tán rừng theo quy định.
2.3.1.2 Về quản lý đất lâm nghiệp và rừng